CZY DU E PRZEDSI BIORSTWA BOJ SI KRYZYSU?

Transkrypt

1 Badanie Monitoring kondycji sektora du ych przedsi biorstw 2009 PKPP Lewiatan i Deloitte CZY DU E PRZEDSI BIORSTWA BOJ SI KRYZYSU? Rafa Antczak - Deloitte Ma gorzata Starczewska-Krzysztoszek PKPP Lewiatan Warszawa, 2 kwietnia 2009 r. Badanie Monitoring sektora du ych przedsi biorstw 2009, Przygotowanie i opracowanie - PKPP Lewiatan we wspó pracy pracy z Deloitte Sp. z o.o. Ankietowanie Centrum Badania Opinii Spo ecznej Badanie zosta o przygotowane przez ekspertów PKPP Lewiatan we wspó pracy z Deloitte i zrealizowane przez Centrum Badania Opinii Spo ecznej (CBOS) w okresie 20 stycznia 6 marca 2009 r. Badanie przeprowadzono na ogólnopolskiej losowej próbie 251 aktywnych przedsi biorstw prywatnych i pa stwowych, zatrudniaj cych 250 osób i wi cej z siedmiu sekcji PKD: 1) C - górnictwo, 2) D - dzia alno produkcyjna, 3) E - wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, wod, 4) F - budownictwo, 5) G handel hurtowy i detaliczny, 6) I transport, gospodarka magazynowa i czno. 7) K obs uga nieruchomo ci, wynajem i us ugi zwi zane z obs ug dzia alno ci gospodarczej. Próba jest reprezentatywna ze wzgl du na sektor (firma prywatna pa stwowa) oraz sekcj PKD w wybranych siedmiu bran ach. Terytorialny dobór próby zosta dokonany w oparciu o wska nik liczby du ych przedsi biorstw na 1000 mieszka ców. Badanie zosta o zrealizowane metod CATI.

2 OCZEKIWANIA DOTYCZ CE ROKU 2009 Przychody, eksport, inwestycje, zad enie i p ynno Prognozy na rok 2009 wiat w recesji, widmo deflacji Pogarszaj ce si prognozy w kluczowych gospodarkach na wiecie i w Europie Centralnej ród o: OECD, WB, IMF, opracowanie w asne

3 Nastroje i oczekiwania w UE i w Polsce Nastroje gospodarstw domowych w UE i Polsce

4 Zachowanie gospodarstw domowych Wyg adzanie czy wstrzymywanie konsumpcji? Polska USA Niemcy Japonia PKB 4Q08 3,1-0,8-1,6-4,3 Produkcja przemys owa XII'08-5,6-8,2-11,6-6,9 I'09-15,3-10,1-19,2-8,5 II'09-14,3-11,2 b.d. b.d. Sprzeda detaliczna XII'08 6,2-10,4-1,9-2,0 I'09 1,4-8,8 b.d. - 2,6 II'09-2,3-8,6 b.d. b.d. Wyg adzaniu konsumpcji sprzyja: obni ka kra cowej stawki PIT, koncentracja sprzeda y detalicznej w 5-4 kwintylach, struktura wiekowa spo ecze stwa, mi kkie l dowanie gospodarki. Punkty ekonomicznego przegi cia w 2009 r. Do jesieni, czyli prze omu 3 i 4 kwarta u b dzie zna odpowiedzi na poni sze kwestie Mikroekonomia Makroekonomia Kapita 1. Koszt faktyczny 2. P ynno spó ek-matek i spó ek-córek Sytuacja rynkowa 1. Sprzeda i zyski 2. Zad enie mi dzy firmami Popyt a zachowaniach konsumentów 1. Wyg adzaj cy konsument 2. Wstrzemi liwy konsument Skala recesji w USA i UE 1. Charakter i koszt interwencji rz dowych Punkty oporu w Polsce 1. Przyst pienie Polski do ERM2 w 2009/ Wykorzystanie rodków unijnych Ryzyko kryzysów/szoków 1. Walutowy (spekulacja na z otym) 2. Organizacja Euro 2012

5 Badanie Monitoring kondycji sektora du ych przedsi biorstw 2009 PKPP Lewiatan i Deloitte Oczekiwania firm w 2009 r. Przychody ze sprzeda y w porównaniu z 2008 r. Dynamika handlu detalicznego w latach (r/r) ród o: GUS

6 Oczekiwania firm w 2009 r. Sprzeda na eksport w porównaniu z 2008 r. (po normalizacji) Eksport w uj ciu rocznym w latach (mln EUR) ród o: NBP Oczekiwania firm w 2009 r. Inwestycje kapita owe w porównaniu z 2008 r. (po normalizacji) Depozyty firm w latach (mln) ród o: NBP

7 Oczekiwania firm w 2009 r. Zad u enie w instytucjach finansowych w porównaniu z 2008 r. (po normalizacji) Dynamika kredytów dla firm (r/r, %) ród o: NBP Oczekiwania firm w 2009 r. P ynno, czyli kredyt kupiecki w porównaniu z 2008 r. Kredyt kupiecki, czyli zobowi zania wobec kontrahentów w porównaniu z 2008 r. Kredyt kupiecki, czyli nale no ci od kontrahentów w porównaniu z 2008 r.

8 Zachowanie firm Konsekwentna restrukturyzacja Kryzysy finansowe nigdy nie s identyczne, gdy wiele zale y od jako ci zarz dzania kryzysem na poziomie makro i mikro. Jednak kryzys wszystko zmienia, wi c strategia przeczekania nie jest dobr strategi. Z drugiej strony, w III-IV kwartale b.r. perspektywy ekonomiczne Polski i wiata zostan zdeterminowane. Sytuacja firm w okresie kryzysu, tak jak i gospodarstw domowych, jest mocno zró nicowana. W okresie kryzysu nie ma bezpiecznych przystani dla firm a ka da decyzja ma powa ne konsekwencje nie ma wi c miejsca na b dy. DU E PRZEDSI BIORSTWA W OKRESIE KRYZYSU

9 OBRAZ SEKTORA DU YCH PRZEDSI BIORSTW W POLSCE Przedsi biorstwa du e, zatrudniaj ce powy ej 249 pracowników: to tylko 0,2% ogólne liczby przedsi biorstw w Polsce (3,4 tys. firm), tworz 1/3 PKB wytwarzanego przez sektor przedsi biorstw, zatrudniaj prawie 41% pracuj cych w sektorze przedsi biorstw, przeci tne wynagrodzenie na 1 zatrudnionego jest w nich prawie o ¼ wy sze ni cznie w ca ym sektorze przedsi biorstw, maj ponad 40% udzia w przychodach sektora przedsi biorstw, który osi gaj dysponuj c prawie 60% aktywów trwa ych ca ego sektora przedsi biorstw, wypracowuj 32% zysku brutto ca ego sektora przedsi biorstw, charakteryzuj si ni sz rentowno ci obrotu brutto ni firmy sektora MSP, ale zysk brutto przypadaj cy na 1 przedsi biorstwo jest w nich 250 razy wy szy ni w MSP, przypada na nie ponad 52% warto ci nak adów inwestycyjnych ca ego sektora przedsi biorstw, ch tniej ni MSP inwestuj w nowe rodki trwa e i modernizacj (55% nak adów inwestycyjnych), koncentruj si w sektorze przetwórstwa przemys owego (52,2% ogólnej liczby firm du ych), handlu i napraw (13,3%), obs ugi nieruchomo ci i firm (12,9%). ród o: Dzia alno przedsi biorstw niefinansowych w 2007 r., GUS, Du e e przedsi biorstwa obawiaj si kryzysu, ale widz w nim tak e e szanse! Czy kryzys panuj cy na globalnych wiatowych rynkach finansowych wp ynie negatywnie na dzia alno firmy? (2009; ogó em; % firm) 77,2 22,8 Kryzys nie wp ynie na dzia alno firmy (18%) Kryzys pozwoli na wzrost udzia u w rynku (7%) Kryzys pozwoli na fuzje i przej cia (3%) Uwaga: mo liwo wyboru wi cej ni jednej odpowiedzi Nie Tak

10 Najmniej boj si kryzysu firmy z sektora obs ugi nieruchomo ci ci i firm, transportu i czno czno ci ci oraz sektora energetycznego. Czy kryzys panuj cy na globalnych wiatowych rynkach finansowych wp ynie negatywnie na dzia alno firmy? (2009; wg sekcji gospodarki; % firm) 100% 80% 20,8 16,9 24,3 11,0 11,7 24,6 24,8 60% 40% 79,2 83,1 75,7 89,0 88,3 75,4 75,2 20% 0% Górnictwo Dzia alno produkcy jna Wy twarzanbie i zaopatrywanie w energi i gaz Budownictwo TAK Handel hurtowy i detaliczny NIE Transport, gospodarka magazy nowa, aczno Obs uga nieruchomo ci, us ugi zwi zane w prowadzeniem dzia alno ci gospodarczej Cz firm budowlanych obawia si kryzysu, jednocze nie nie jednak relatywnie du o o tych firm planuje wzrost udzia u u w rynku. 100% 80% Czy kryzys panuj cy na globalnych wiatowych rynkach finansowych wp ynie negatywnie na dzia alno firmy? Nie, pozwoli na wzrost udzia u w rynku. (2009; wg sekcji gospodarki; % firm) 5,6 15,0 11,3 21,1 2,8 5,5 60% 40% 85,0 94,4 100,0 78,9 88,7 97,2 94,5 20% 0% Górnictwo Dzia alno produkcy jna Wy twarzanbie i zaopatrywanie w energi i gaz Budownictwo TAK NIE Handel hurtowy i detaliczny Transport, gospodarka magazy nowa, aczno Obs uga nieruchomo ci, us ugi zwi zane w prowadzeniem dzia alno ci gospodarczej

11 Firmy budowlane chc zwi ksza ksza udzia y y w rynku przez fuzje i przej cia. 100% Czy kryzys panuj cy na globalnych wiatowych rynkach finansowych wp ynie negatywnie na dzia alno firmy? Nie, tworzy szanse na fuzje i przej cia. (2009; wg sekcji gospodarki; % firm) 3,3 7,9 3,0 2,7 80% 60% 40% 100,0 100,0 96,7 92,1 97,0 100,0 97,3 20% 0% Górnictwo Dzia alno produkcy jna Wy twarzanbie i zaopatrywanie w energi i gaz Budownictwo TAK NIE Handel hurtowy i detaliczny Transport, gospodarka magazy nowa, aczno Obs uga nieruchomo ci, us ugi zwi zane w prowadzeniem dzia alno ci gospodarczej Jakich ogranicze spodziewaj si firmy, które uwa aj aj, e e kryzys wp ynie negatywnie na ich dzia alno alno? Czy kryzys panuj cy na globalnych rynkach finansowych wp ynie negatywnie na dzia alno firmy? (2009, ogó em; % firm) Trudno pow iedzie 2,4 Firma ograniczy inw estycje ze w zgl du na brak dost pu do kapita u Firma ograniczy produkcj i sprzeda na rynkach zagranicznych Firma ograniczy inw estycje ze w zgl du na ograniczenie popytu na jej produkty/us ugi 20,6 21,1 23,6 Firma b dzie musia a ograniczy zatrudnienie 33,0 Firma ograniczy produkcj i sprzeda na rynku krajow ym 33,9 Firma b dzie musia a ograniczy w ydatki na promocj i reklam 36,

12 Du e e przedsi biorstwa oceniaj, e e w wyniku kryzysu wzros o ryzyko w wielu obszarach ich dzia alno alno ci. Ocena ryzyka dzia alno ci firmy w normalnych warunkach - bardzo wysokie i najwy sze ryzyko (2009, ogó em; % firm) Ocena ryzyka dzia alno ci firmy w warunkach kryzysu - bardzo wysokie i najwy sze ryzyko (2009, ogó em; % firm) Ryzyko w ynikaj ce ze zmiany stóp procentowych 12,7 Ryzyko w ynikaj ce z ograniczenia dost pu do kredytu 21,2 Ryzyko zmiany regulacji praw nych dotycz cych bran y 13,6 Ryzyko nieuczciw ych zachow a kontrahentów 21,9 Ryzyko nieuczciw ych zachow a kontrahentów 13,8 Ryzyko braku mo liwo ci rozpocz cia planow anych inw estycji 24,1 Ryzyko ograniczonego dost pu do kredytu 15,7 Ryzyko w ynikaj ce ze wzrostu konkurencji 24,3 Ryzyko zatoru p atniczego 18,6 Ryzyko os abienia popytu na eksportowane tow ary 27,2 Ryzyko wynikaj ce ze w zrostu konkurencji 18,7 Ryzyko os abienia popytu na rynku krajow ym 35,4 Ryzyko zmiany kursu z otego do euro 25,3 Ryzyko zatoru p atniczego 35,8 Ryzyko os abienia koniunktury gospodarczej 27,4 Ryzyko zmian kursu z otego do euro 39, Du e e przedsi biorstwa uwa aj aj, e e najwi kszym zagro eniem jest wzrost ryzyka wyst pienia zatorów w p atniczych. p Istotnie wzros o, o, w opinii firm, ryzyko kursowe, a tak e e ryzyko os abienia popytu na rynku polskim. Ryzyko wynikaj ce z ograniczenia dost pu do kapita u u tak e e wzros o, o, aczkolwiek jest ono dopiero na 8. miejscu w hierarchii ryzyk zwi zanych zanych z kryzysem, podczas gdy w warunkach normalnych jest na 5 miejscu. 3,0 2,5 2,0 1,5 2,10 Jaki rodzaj ryzyka w dzia alno ci firmy wzrós w najwi kszym stopniu w wyniku kryzysu? rednia arytmetyczna na skali od 0 - brak ryzyka do 5 - najwy sze ryzyko) 2,74 2,85 2,86 2,58 2,48 1,75 1,46 2,02 1,80 2,2 1,97 1,87 1,73 1,0 0,5 0,0 Ry zy ko zatoru Ry zy ko zmian atniczego kursu z otego do Ryzyko os abienia Ryzyko wy nikaj ce z Ryzyko wy nikaj ce z Ryzyko nieuczciwy ch Ry zy ko zmian oczekiwa euro popy tu na ry nku braku trwa y ch ograniczenia zachowa klientów polskim relacji z klientami dost pu do kredy tu kontrahentów Ryzyko w normalnych warunkach Ryzyko w obecnych warunkach kryzysu

13 Inne ryzyka zwi zane zane z dzia alno alno ci du ych firm wzros y w niewielkim stopniu w wyniku kryzysu. 3 Jaki rodzaj ryzyka w dzia alno ci firmy wzrós w najwi kszym stopniu w wyniku kryzysu? rednia arytmetyczna na skali od 0 - brak ryzyka do 5 - najwy sze ryzyko) 2,5 2 1,5 1,30 1,38 2,24 2,28 1,39 1,45 1,43 1,47 1,99 2,02 1 0,5 0 Ry zy ko nieprawid owy ch relacji mi dzy pracownikami a kierownictwem firmy Ry zy ko wy nikaj ce ze wzrostu konkurencji Ry zy ko polity czne Ryzyko braku innowacy jno ci Ryzyko zmian regulacji doty cz cy ch bran y Ryzyko w normalnych warunkach Ryzyko w obecnych warunkach kryzysu Czy du e e przedsi biorstwa inwestowa y y w 2008 r.? Czy firma inwestowa a w 2008 r.? (% firm) 10,3 5,0 22,6 15,2 24,2 22,7 Tak, w 5 lub wi cej obszarów Tak, w 3 obszary Tak, w jeden obszar Tak, w 4 obszary Tak, w 2 obszary Nie Obszary inwestycji: (1) maszyny i urz dzenia, linie technologiczne, (2) nowe technologie, (3) oprogramowanie, (4) budynki, nieruchomo ci, (5) zakup/przej cie innej firmy/sieci dystrybucji, (6) rozpocz cie dzia alno ci w nowej lokalizacji, (7) szkolenia pracowników, (8) inne inwestycje.

14 Realizuj c c inwestycje w 2008 r. firmy nie przygotowywa y y si na kryzys, a na rozwój j dzia alno alno ci, ale inwestycje w podniesienie jako ci produktów, obni anie kosztów, wzrost satysfakcji klienta i w innowacje powinny wspiera firmy w okresie kryzysu. Cele inwestycji zrealizowanych przez firm w 2008 r. (trzy najwa niejsze cznie; % firm) Zwi kszenie zadowolenia pracowników 4,0 Zmniejszenie ry zy ka dzia alno ci Podniesienie warto ci f irmy dla w ciciela Reorganizacja i opty malizacja procesów biznesowy ch w f irmie Wprowadzenie innowacji Zwi kszenie saty sf acji klienta Zdoby cie przewagi konkurency jnej 9,4 11,5 14,9 16,8 21,3 25,5 Obni enie kosztów produkcji 42,8 Poprawa jako ci produktów/us ug 63,2 Wzrost sprzeda y produktów/us ug 74, Kryzys wp yn yn negatywnie na decyzje inwestycyjne du ych przedsi biorstw, aczkolwiek skala tego wp ywu nie zagra a a dzia alno alno ci firm w przysz o ci. Plany inwestycjne firmy na lata (% firm) Trudno odpowiedzie Skala inwestycji b dzie zbyt ma a w kontek cie potrzeb firmy i wyzwa rynku Planowane niewielkie inwestycje, nie maj ce kluczowe znaczenia dla firmy Prawdopodobnie nieco przeinwestujemy, ale mo emy sobie na to pozwoli Planowane wa ne, kluczowe dla firmy inwestycje Ograniczenie inwestycji ze wzgl du na kryzys Rezygnacja z planów inwestycyjnych ze wzgl du na kryzys 4,8 4,0 4,3 17,2 15,9 19,3 } 20,2% } 36,5% - inwestycje mniejsze ni potrzeba, nie maj ce kluczowego znaczenia 27,7% - inwestycje } zgodne z planami 23,7 - ograniczenie inwestycji w wyniku kryzysu Nie planowali my inwestycji 10,

15 Kryzys na pewno odbije si na rynku pracy. Plany firmy dotycz ce zmian w zatrudnieniu w 2009 r. (% firm) Nie mamy jeszcze skonkretyzowanych planów, obserwujemy rozwój sytuacji 27,0 Planujemy zmniejszenie zatrudnienia w stosunku do 2008 r. 27,8 Planujemy utrzymanie zatrudnienia na poziomie 2008 r. 32,1 Planujemy wzrost zatrudnienia w niektórych grupach zawodowych 13, WNIOSKI Wzros o ryzyko dzia alno ci gospodarczej, przede wszystkim wzrost ten dotyczy p ynno ci (zatory p atnicze), ryzyka walutowego, os abienia popytu. Najbardziej wzrost ryzyka odczuwaj firmy handlowe oraz firmy dzia aj ce w Regionie Po udniowo-zachodnim i Pó nocno-zachodnim. Inwestycje zrealizowane w 2008 r. by y podporz dkowane wzrostowi gospodarczemu, jednak ich charakter pozwoli firmom ograniczy skutki kryzysu Firmy widz jednak w kryzysie tak e szanse na wzrost udzia u w rynku oraz na fuzje i przej cia. Firmy wol walczy z kryzysem ograniczaj c wydatki na promocj i reklam oraz zmniejszaj c zatrudnienie ni ograniczaj c inwestycje. Wi kszo firm planuje inwestycje w latach , ale ich skala dzie mniejsza od planowanej i potrzebnej. Wida bardzo du niepewno firm dotycz zatrudnienia, aczkolwiek wi kszo przedsi biorstw planuje co najmniej utrzymanie zatrudnienia.