NASZE BAJANIE Biblioteka książek komunikacyjnych, wspomagających czytanie uczestniczące. Autorzy: Estera Ożgo, Justyna Kajstura

Transkrypt

1 INNOWACJA PEDAGOGICZNA NASZE BAJANIE Biblioteka książek komunikacyjnych, wspomagających czytanie uczestniczące. Autorzy: Estera Ożgo, Justyna Kajstura

2 Autorzy: Estera Ożgo - nauczyciel Justyna Kajstura - logopeda Rodzaj innowacji: Innowacja ma charakter metodyczny. Dotyczy nowatorskiej formy prezentacji materiału edukacyjnego w formie książek komunikacyjnych do czytania uczestniczącego dla dzieci niemówiących oraz z opóźnionym rozwojem mowy. Zakres innowacji: Innowacja nawiązuje do treści Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, w szczególności 6 pkt.2 dotyczącego nauki innych sposobów komunikowania się. Adresatem innowacji są wychowankowie Ośrodka Rewalidacyjno Wychowawczego w Cieszynie nieposługujący się mową lub posługujących się mową w sposób ograniczony. Innowacja będzie realizowana od marca czerwca Zajęcia z wykorzystaniem materiałów powstałych w ramach innowacji, odbywać się będą w ramach zajęć edukacyjnych, zajęć rewalidacyjnych, edukacji wczesnoszkolnej oraz zajęć logopedycznych w zależności od tematu i formy zajęć od kwietnia do czerwca 2019r.

3 Motywacja wprowadzenia innowacji "Pisząc nie trzeba tak wyczerpywać przedmiotu, aby nic nie pozostało dla czytelnika. Nie chodzi wszak o to, aby ludzie czytali, ale aby myśleli" Monteskiusz Innowacja powstała ze względu na zaistniałą w Placówce potrzebę stosowania alternatywnych metod komunikacji względem dzieci niemówiących lub słabo posługujących się mową czynną w Ośrodku Rewalidacyjno Wychowawczym. Motywem przewodnim tej innowacji jest przełamywanie barier komunikacyjnych osób niemówiących z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim. Dane wskazują, że ok. 40% dzieci u których zdiagnozowano autyzm nigdy nie będzie posługiwało się mową czynną, a u pozostałych mowa może pojawić się ze znacznym opóźnieniem. Wielu autystów nie powie w swoim życiu więcej niż parę słów. Tych parę słów z dużym prawdopodobieństwem pojawi się w pierwszych 3 latach życia. W środowisku lokalnym niestety w dalszym ciągu panuje stereotypowe przekonanie, że dzieci nie posługujące się mową czynną nie potrafią się komunikować, czytać, nie można z nimi nawiązać kontaktu. Taki stan sprzyja alienacji społecznej i wykluczeniu. Komunikowanie się, jest przekazywaniem myśli, nawiązywaniem relacji społecznych i ma charakter dwukierunkowy. Celem komunikacji jest współdziałanie. Dlatego rozwijanie kompetencji komunikacyjnych, tworzenie strategii komunikacyjnych, szukanie sposobów porozumiewania się, jest podstawowym obowiązkiem każdego nauczyciela i opiekuna osoby niepełnosprawnej. Pojawia się zatem pytanie, jak to robić? Z naszych obserwacji wynika, że uczniowie maja problemy z rozumieniem prostych komunikatów. Znają symbole, piktogramy, i rozpoznają gesty Makatona, ale nie używają ich do komunikacji, która jest działaniem funkcjonalnym i intencjonalnym. Często wskazywanie piktogramów, używanie gestów jest jedynie działaniem schematycznym. Dlatego uczniowie mają problem z upominaniem się, odmawianiem, nazywaniem, komentowaniem, wyjaśnianiem, chwaleniem się, definiowaniem, opowiadaniem, odpowiadaniem na pytania. Często w ogóle nie przejawiają intencji komunikacyjnej, nie wyrażają swoich potrzeb, zainteresowań, a komunikacja kończy się na wyrażaniu potrzeb fizjologicznych z wykorzystaniem pojedynczych symboli. Rodzice za jedną z głównych potrzeb terapeutycznych, najczęściej podają : byle on/ona tylko mówiła. Ciąży im nie tylko brak bliskości, kontaktu z dzieckiem autystycznym, ale przede wszystkim to, że nie mogą porozmawiać ze swoimi pociechami. Szukają informacji na temat metod

4 terapii prowadzonych w naszej Placówce, nie wiedzą jednak, jak współpracować z dzieckiem w domu w zakresie porozumiewania się. Czytanie uczestniczące to technika edukacyjna dedykowana dzieciom słabo mówiącym i niemówiącym zakładająca naprzemienne stosowanie tekstu. Technika ta wymaga jednak adaptacji książek pod względem narzędzi do komunikacji ( tablic ze znakami, komunikatorów). Książki do czytania uczestniczącego wzbogacają słownictwo, usprawniają myślenie logiczne, pozwalają zadawać pytania i uzyskiwać odpowiedzi, wpływają na ekspresję słowną i plastyczną, umożliwiają rozwój zainteresowania otoczeniem, ukazują błędne i prawidłowe postawy i zachowania społeczne, pobudzają fantazję i wszechstronnie wpływają na ogólny rozwój dziecka. Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim, z niepełno sprawnościami sprzężonymi, często nie są zainteresowane książkami. Dlatego, że typowa forma książki nie jest dostosowana do ich indywidualnych potrzeb. Czas to zmienić i dać im możliwość poznawania świata poprzez książki komunikacyjne i alternatywne metody komunikacji. Opis innowacji: Celem głównym innowacji jest włączenie alternatywnych metod komunikacji w proces poznawczy dzieci niemówiących. Na początku realizacji innowacji chcemy stworzyć nowy materiał dydaktycznego do pracy z dziećmi w zakresie komunikacji. Docelowo innowacja zakłada stworzenie bazy książek komunikacyjnych p.n: Biblioteczka ORW która będzie pomocą dla uczniów i nauczycieli, służącą lepszemu opanowaniu zakresu tematycznego. Biblioteczka ORW będzie ogólnodostępna. Nauczyciele i terapeuci grup ORW będą mogli korzystać podczas swoich zajęć z materiałów zawartych w książkach komunikacyjnych, aby jeszcze lepiej przedstawić wychowankom istotę tematu. Zaprezentować go w formie, jak najbardziej zrozumiałej dla dziecka. Tematyka książek do czytania uczestniczącego będzie różnorodna i dotyczyć będzie m.in: cech charakterystycznych dla pór roku, zjawisk przyrodniczych, form spędzania wolnego czasu, czynności samoobsługowych, relacji z innymi, zachowań społecznych, tematów związanych z życiem codziennym. Innowacja zakłada stworzenie pierwotnie 10 książek komunikacyjnych i docelowe poszerzanie tych zbiorów o kolejne opracowania. Innowacja ma w dużej mierze charakter prognostyczny. Jeżeli zainteresowanie Biblioteczką ORW Nasze Bajanie będzie duże, autorki innowacji zamierzają poszerzać zbiory biblioteczki, a także włączać uczniów/ wychowanków w proces tworzenia książek do czytania uczestniczącego. Rozwój kompetencji komunikacyjnych oraz aktywizacja dzieci niemówiących jest kluczowym zadaniem tej innowacji.

5 Nowatorstwo Do naszej Placówki uczęszczają uczniowie z dużymi deficytami w zakresie komunikacji. Pomimo istnienia Biblioteki Szkolnej uczniowie i nauczyciele ORW, rzadko korzystają z zasobów szkolnych ponieważ ten materiał jest często trudny do zrozumienia przez dzieci. Nie jest interesujący dla dzieci z dużymi deficytami rozwojowymi. Ponadto nie zawiera odpowiednich dodatków, narzędzi ( tj. rzepów, laminatów, symboli AAC, materiałów sensorycznych) z których dziecko z zaburzeniami mowy, może korzystać podczas porozumiewania się. Naszym celem jest dotarcie z komunikacją alternatywną do dzieci najbardziej zaburzonych w zakresie komunikacji. Niedawno Placówka wyposażyła również ORW w komunikator Step by Step oraz Program Boardmaker, Innowacja ma na celu wykorzystanie w praktyce tych środków dydaktycznych w celu usprawniania komunikacyjnego wychowanków ORW. Cele operacyjne: Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych u uczniów w zakresie czytania uczestniczącego; Funkcjonalne używanie wyrazów i liter; Kształtowanie świadomości fonologicznej; Praca nad rozumieniem tekstu; Rozwijanie umiejętności identyfikowania i opisu ( z użyciem symboli a potem wyrazu) analiza treści; Opowiadanie i zapisywanie przeczytanych/wysłuchanych użytych tekstów; Rozwijanie umiejętności porządkowania kolejności zdarzeń w zasłyszanym/przeczytanym tekście; Nauka odczytywania wyrazu po wyrazie, dekodowania wyrazów w tekście na bazie podpowiedzi piktograficznych; Nauka liter i sylab, uwrażliwianie na głoski i wyrażenia dźwiękonaśladowcze; Rozwijanie sfery poznawczej i utrwalanie widomości związanych z tematyką miesiąca; Kształtowanie myślenia operacyjnego oraz świadomośći otaczającego świata wśród wychowanków ORW; Zapobieganie schematyzacji w zakresie odtwarzaniu komunikatów bez zrozumienia;

6 Przewidywane efekty: Nauczyciele, logopedzi i wychowankowie ORW korzystają z książek do czytania uczestniczącego i z Biblioteczki w ORW jako pomocy w prowadzeniu zajęć tematycznych Uczeń wchodzi w interakcję z nauczycielem podczas czytania. Manipuluje w obrębie czytanej książki ( doczepia symbole PCS). Uczeń lepiej rozumie treść czytanego tekstu. Z użyciem symboli uczeń potrafi zanalizować tekst, wskazać bohaterów, ich cechy, czynności. Nabywa umiejętności w zakresie następstw i porządkowania kolejności zdarzeń, opowiadania za pomocą symboli. Umie odczytywać tekst wyraz po wyrazie. Przewiduje wers refrenowy podczas czytania. Dziecko umie wyrażać swoje odczucia i myśli. Zna wzorce komunikacyjne Umie być samodzielne w zakresie uzyskiwania informacji. Doskonali swoje wypowiedzi we wszystkich funkcjach komunikacji. Utrwala słownictwo korowe. Dziecko wyraża swoją inicjatywę poprzez uczestnictwo ruchowe podczas czytania uczestniczącego. Dziecko zwraca na siebie uwagę nauczyciela bądź kolegów. Metody i formy pracy Innowacja Nasze Bajanie zakłada stworzenie ogólnodostępnej pomocy dydaktycznej dla nauczycieli prowadzących zajęcia w grupach ORW. Oparta jest głownie na metodzie słownej, pracy z książką ( tekstem) o wartościach rewalidacyjnych takich jak : czytanie ze zrozumieniem, poszerzanie słownictwa, kształtowanie postawy samodzielności. Metoda słowna usprawnia koncentrację, pamięć a także poszerza zainteresowania wychowanków. W ramach pracy z książką nauczyciel może korzystać zarówno z indywidualnej jak i grupowej formy pracy.

7 Plan pracy 1. Określenie zakresu tematycznego i treści książek ( marzec ). 2. Określenie budowy książek do czytania uczestniczącego ( marzec ) 3. Opracowanie instrukcji do korzystania z książek do czytania uczestniczącego. ( marzec ) 4. Wybór jednakowych symboli do komunikacji umieszczanych w książkach. ( marzec ) 5. Wybór miejsca docelowego Biblioteczki ORW w Placówce ZPSWR ( maj ) 6. Realizacja zajęć z czytania uczestniczącego podczas zajęć edukacyjnych i logopedycznych ( od marca do czerwca 2019) 7. Ewaluacja programu w formie ankiety wśród nauczycieli ORW.( maj 2019) Pierwsze Książki w Biblioteczce ORW Nasze Bajanie Tytuł książki Zagadnienia Formy i Wielkanocne zające Usprawnianie myślenia matematycznego, przeliczania. Ach jak bardzo lubię deszcz W moim ogrodzie O chatce i jej zwierzętach Trudne pakowanie Ćwiczenia refrenu, utrwalanie sekwencyjności, utrwalanie wiadomości z zakresu zjawisk pogodowych Utrwalanie nazw gatunkowych kwiatów wiosennych i kolorów. Tematyka przyrodnicza. Ćwiczenie następstw. Poszerzenie słownictwa w zakresie gatunków zwierząt, aktywizacja uczniów poprzez powtarzalny refren. Zagadnienie tematyczne związane z wakacjami. Ćwiczenie refrenu, kategoryzacji i myślenia przyczynowoskutkowego. metody pracy Termin realizacji Marzec Kwiecień Kwiecień Maj Czerwiec Liczba godzin edukacyjnych

8 Wakacje Mój dzień Jeżyk Cyprian Idą święta Moi dziadkowie Ferie zimowe Zuzia i zimowy spacerek A. Smyczek Zagadnienie tematyczne związane z wakacjami i formami spędzania wolnego czasu podczas lata, umiejętności komunikacyjne w zakresie czasowników. Zagadnienie tematyczne związane ze szkołą i tematyką zajęć obecnych w planie dnia uczniów. Zagadnienia tematyczne związane z porą roku. Wprowadzenie lektury w celach poznawczych Zagadnienie tematyczne związane ze świętami Bożego Narodzenia. Ćwiczenie refrenu, utrwalanie sekwencyjności, ćwiczenie małej motoryki. Zagadnienia tematyczne związane z rodzina i bliskimi, umiejętności komunikacyjne w zakresie czasowników ( jeździć, pić, zbierać, grać, iść) Zagadnienie tematyczne związane z feriami, zimą i formami spędzania wolnego czasu. Ćwiczenia grafomotoryki i myślenia. Dostosowanie ubioru do warunków atmosferycznych. Aktywizacja dziecka podczas czytania uczestniczącego. Czerwiec Wrzesień Listopad Grudzień Styczeń 2019 Luty Marzec 2019 Ewaluacja: Autorki innowacji Nasze Bajanie prowadzić będą systematyczną ewaluację (w formie ankiety, wywiadu i obserwacji) od momentu przystąpienia do realizacji zajęć z zakresu czytania uczestniczącego aż do powstania Biblioteczki ORW. Zadaniem takiej ewaluacji będzie ulepszanie własnego programu poprzez zmiany w trakcie wdrażania. Po zakończeniu realizacji programu przeprowadzona będzie ewaluacja sumatywna za pomocą ankiety w maju 2019r. Pozwoli ona na sprawdzenie efektywności programu. Ważnym elementem innowacji będzie obserwacja wychowanków ORW i ich zaangażowanie w spotkania z bajką. Na tej podstawie zapadnie decyzja o rozbudowaniu innowacji w zakresie książek do czytania uczestniczącego w kolejnych latach. Innowacja ma na celu wspomaganie alternatywnych metod komunikacji w naszej Placówce.