Podstawy inwestowania

Transkrypt

1 KOŁO NAUKOWE ZARZĄDZANIA FINANSAMI Opcje na GPW Podstawy inwestowania Wojciech Gudaszewski,, Wojciech Wasilewski (KN MANAGER) Tadeusz Gudaszewski (BM BPHPBK) Prezentacja dla BM BPHPBK Prezentacja dla BM BPHPBK Wrocław, 10 Września 2003 r. 1

2 AGENDA 1. Opcje na WIG20 definicja i rodzaje opcji 2. Cena opcji i czynniki ją kształtujące 3. Pozycje inwestora na rynku opcji 4. Standardy opcji i zasady obrotu 5. Arbitraż na kontraktach opcyjnych 6. Spekulacja na opcjach 7. Zabezpieczanie portfela akcji przy użyciu opcji 8. Jak grać na opcjach? - przykłady 2

3 Opcje na indeks WIG20 instrument pochodny papier wartościowy instrumentem podstawowym - WIG20 asymetria ryzyka wysoka płynność obrotu standaryzacja bezpieczeństwo obrotu marking to market niskie koszty transakcyjne rozliczenie pieniężne praktycznie pozbawione ryzyka kredytowego 3

4 Dlaczego opcje? zapotrzebowanie rynku uzupełnienie oferty produktowej nowe możliwości inwestycyjne dla inwestorów poprawa płynności innych instrumentów pozyskanie nowych inwestorów 4

5 Czym jest opcja? Opcja jest to instrument dający nabywcy prawo do: kupna (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) w przyszłym,określonym z góry, terminie po określonej z góry cenie wykonania instrumentu podstawowego dla tej opcji (np. akcji, indeksu, waluty, towaru) 5

6 Czym jest opcja? Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cenę opcji) W zamian za premię wystawca przyjmuje zobowiązanie do: sprzedaży instrumentu podstawowego (w przypadku opcji call) kupna instrumentu podstawowego (w przypadku opcji sprzedaży) na żądanie posiadacza opcji 6

7 Rozliczenie opcji Rozliczenie wykonania opcji może następować przez: dostawę instrumentu podstawowego lub rozliczenie różnicy między ceną instrumentu podstawowego (cena rozliczeniowa) a ceną wykonania; wypłatę kwoty rozliczenia Instrumentem podstawowym w opcjach na WIG20 jest indeks WIG20 Opcje na indeks rozliczane są pieniężnie 7

8 Premia opcyjna Cena jaką musi zapłacić nabywca opcji jej wystawcy w zamian za prawo, które posiada w wyniku nabycia opcji Stanowi wynagrodzenie wystawcy za przyjęcie na siebie zobowiązania PREMIA OPCYJNA STANOWI: Maksymalny możliwy zysk wystawcy opcji Maksymalną możliwą stratę nabywcy opcji 8

9 Premia opcyjna Indeks WIG20 podawany jest w punktach, więc notowanie opcji również odbywa się w punktach. Premia opcyjna jest ceną opcji wyrażoną w złotych. Cena opcji (premia opcyjna) ) = Kurs Opcji * 10 zł (mnożnik) np. kurs opcji = 18 pkt. cena opcji na GPW = 180 zł (tyle płaci nabywca za opcję z kursem 18 pkt.) 9

10 Nabywca opcji Nabywcą może być każdy inwestor Nabywca nie musi wnosić depozytu zabezpieczającego Nabywca z góry wie ile może najwięcej stracić płaci premię opcyjną nabywa prawo 10

11 Wystawca opcji Wystawcą może być również każdy inwestor Wystawca musi wnieść depozyt zabezpieczający Wystawca nie wie ile może najwięcej stracić, zna tylko swój maksymalny zysk otrzymuje premię opcyjną przyjmuje na siebie zobowiązanie 11

12 Pozycje w kontrakcie opcyjnym Inwestorzy mają do dyspozycji cztery rodzaje pozycji na rynku opcji: Nabycie opcji call Wystawienie opcji call Nabycie opcji put Wystawienie opcji put Wystawianie opcji jest bardziej ryzykowne! 12

13 Prawa i obowiązki stron transakcji NABYWCA OPCJA CALL Prawo do kupna OPCJA PUT Prawo do sprzedaży WYSTAWCA Zobowiązanie do sprzedaży Zobowiązanie do kupna ASYMETRIA ZOBOWIĄZAŃ! 13

14 Nabywca opcji call nabywca opcji call wykonuje opcję tylko wtedy gdy w dniu wygaśnięcia: wartość WIG20 > kurs wykonania opcji S>X otrzymuje wtedy od wystawcy opcji call sumę pieniężną równą: wartość WIG20 kurs wykonania opcji S-X 14

15 Nabywca opcji call Nabywca opcji CALL zarabia na wzroście indeksu WIG20 15

16 Nabycie opcji CALL zysk/strata dla nabywcy opcji call 0 -P zysk strata X X+P S - Oznaczenia: X kurs wykonania opcji P premia opcyjna S wartość indeksu WIG

17 Przykład opcji CALL DZIŚ Wartość indeksu WIG pkt. Inwestor nabywa opcję call na indeks WIG20 z kursem wykonania 1800 pkt. Kurs opcji 60 pkt. Inwestor płaci premię w wysokości 600 zł. DZIEŃ WYGAŚNIĘCIA Wartość indeksu WIG pkt. Nabywca opcji call wykonuje opcję. Otrzymuje od wystawcy: S-X = (1900 pkt 1800 pkt)*10zł = 1000 zł. Zwrot z inwestycji w opcję = ( )/600 = 66,6% Tymczasem indeks WIG20 wzrósł zaledwie o 8,5% 17

18 Przykład opcji CALL c.d. c.d. Gdyby w dniu wygaśnięcia wartość indeksu WIG20 znalazła się poniżej 1800 pkt. (tj. poniżej kursu wykonania opcji), np pkt., wtedy nabywca nie wykonałby opcji. Zwrot z inwestycji w opcję = -100% Nabywca traci premię (czyli całość zainwestowanego kapitału) * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Wystawca zatrzymuje premię i nie musi nic płacić nabywcy * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 18

19 Wystawca opcji call jeśli nabywca opcji call w dniu wygaśnięcia zdecyduje się wykonać opcję, to wystawca wypłaci nabywcy kwotę pieniężną równą: wartość WIG20 kurs wykonania opcji S-X jeśli nabywca nie wykona opcji wystawca nic nabywcy nie płaci 19

20 Wystawca opcji call Wystawca opcji CALL zarabia jeśli indeks WIG20 nie wzrasta 20

21 Wystawienie opcji CALL zysk/strata dla wystawcy opcji call P zysk + X X+P 0 strata - S Oznaczenia: X kurs wykonania opcji; P premia opcyjna S wartość indeksu WIG20 21

22 WŁAŚCIWOŚCI OPCJI CALL Maksymalna strata jaką może ponieść nabywca opcji call jest równa premii zapłaconej za opcję Próg rentowności (breakeven point) zarówno dla kupującego i wystawiającego opcję call jest równy sumie ceny wykonania i premii za opcję Potencjalny zysk dla nabywcy opcji call jest nieograniczony Potencjalna strata dla wystawiającego opcję call jest nieograniczona Posiadacz opcji call wykona ją, jeśli cena instrumentu podstawowego przekroczy cenę wykonania Największy zysk dla wystawiającego opcję call jest równy premii za opcję Suma zysków nabywcy i wystawiającego opcję call jest zawsze równa zero 22

23 Nabywca opcji put nabywca opcji put wykonuje opcję tylko wtedy gdy w dniu wygaśnięcia: kurs wykonania opcji > wartość WIG20 X>S otrzymuje wtedy od wystawcy opcji call sumę pieniężną równą: kurs wykonania opcji - wartość WIG20 X-S 23

24 Nabywca opcji put Nabywca opcji PUT zarabia na spadku indeksu WIG20 24

25 Nabycie opcji PUT zysk/strata dla nabywcy opcji put 0 -P zysk + strata Oznaczenia: X-P X kurs wykonania opcji; P premia opcyjna S wartość indeksu WIG20 25 X - S

26 Wystawca opcji put jeśli nabywca opcji put w dniu wygaśnięcia zdecyduje się wykonać opcję, to wystawca wypłaci nabywcy kwotę pieniężną równą: kurs wykonania opcji - wartość WIG20 X-S jeśli nabywca nie wykona opcji wystawca nic nabywcy nie płaci 26

27 Wystawca opcji put Wystawca opcji PUT zarabia jeśli indeks WIG20 nie spada 27

28 Wystawienie opcji PUT zysk/strata dla wystawcy opcji put P 0 zysk X-P X + strata - Oznaczenia: S X kurs wykonania opcji P premia opcyjna S wartość indeksu WIG20 28

29 WŁAŚCIWOŚCI OPCJI PUT Maksymalna strata jaką może ponieść nabywca opcji put jest równa premii zapłaconej za opcję Próg rentowności (breakeven point) zarówno dla kupującego i wystawiającego opcję put jest równy różnicy ceny wykonania i premii za opcję Maksymalny możliwy zysk zarówno dla posiadacza opcji put jak i jej wystawcy jest ograniczony Posiadacz opcji put wykona ją, jeśli cena instrumentu podstawowego będzie niższa niż cena wykonania Największy zysk dla wystawiającego opcję put jest równy premii za opcję Suma zysków nabywcy i wystawiającego opcję put jest zawsze równa zero 29

30 OPCJA EUROPEJSKA Kiedy wykonujemy opcje? początek notowania serii dzień wygaśnięcia OPCJA AMERYKAŃSKA początek notowania serii dzień wygaśnięcia 30

31 Kiedy wykonujemy opcje? Opcje na WIG20 są europejskie, więc wykonywane są wyłącznie w dniu wygaśnięcia Wykonywanie jest automatyczne w dniu wygaśnięcia 31

32 Jak zamknąć pozycję? Skoro opcja jest europejska to czy musimy czekać do dnia wygaśnięcia opcji aby zamknąć pozycję? Opcje są przedmiotem obrotu giełdowego- więc można zamknąć swoją pozycję w dowolnym dniu do dnia wygaśnięcia włącznie poprzez zawarcie transakcji przeciwstawnej, tzn. wystawienie opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została nabyta nabycie opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została wystawiona 32

33 (1) Przykłady Wykonanie opcji w dniu wygaśnięcia Indeks WIG20 = 1750 pkt. Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcję call z kursem wykonania 1800 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) Inwestor czeka do dnia wygaśnięcia. Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu WIG20 wynosi 1920 (wzrost o 9,7%) Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = (1920 pkt 1800 pkt) *10 zł = 1200 zł Zwrot z inwestycji ( )/700 = 71,5% 33

34 (1) Przykłady Wykonanie opcji w dniu wygaśnięcia c.d. wzrost w % ,7% indeks WIG20 +71,5% opcja indeks WIG20 opcja 34

35 (2) Przykłady Realizacja zysku przed terminem wygaśnięcia Indeks WIG20 = 1750 pkt. Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcję call z kursem wykonania 1800 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) Indeks po miesiącu osiąga 1870 pkt (wzrost o 6,8%). Kurs opcji rośnie do poziomu 140 pkt (cena 1400 zł). Inwestor zamyka pozycje na rynku i zarabia 700 zł ( ) co daje zwrot na poziomie 100%. 35

36 (2) Przykłady Realizacja zysku przed terminem wygaśnięcia c.d. wzrost w % ,8% indeks WIG % opcja indeks WIG20 opcja 36

37 (3) Przykłady Day trading Indeks WIG20 = 1780 pkt. Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcję call z kursem wykonania 1800 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 85 pkt (cena = 850 zł) Indeks w czasie tej samej sesji rośnie do poziomu 1815 pkt (wzrost o 2%). Kurs opcji rośnie do poziomu 110 pkt (cena 1100 zł). Inwestor zarabia ( 110pkt - 85pkt )*10zł = 250 zł, co daje zwrot na poziomie 30% 37

38 (4) Przykłady Mała wpadka Indeks WIG20 = 1780 pkt. Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcję call z kursem wykonania 1800 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 85 pkt (cena = 850 zł) Indeks w czasie tej samej sesji spada do poziomu 1760 pkt (-1,1%) Kurs opcji spada do poziomu 76 pkt (cena 760 zł). Inwestor traci ( 85pkt - 76pkt )*10zł = 90 zł, co daje stratę na poziomie 10,5 % 38

39 wzrost w % (4) Przykłady Mała wpadka c.d indeks WIG20-1,1% opcja -10,5% indeks WIG20 opcja 39

40 (5) Przykłady Prawdziwy pech Indeks WIG20 = 1750 pkt. Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcję call z kursem wykonania 1800 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) Inwestor czeka do dnia wygaśnięcia. Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu WIG20 wynosi 1700 pkt (spadek o 2,8%) Inwestor nie wykonuje opcji i wystawca nic mu nie płaci. Inwestor ponosi stratę z inwestycji równą premii opcyjnej,, czyli traci 700 zł, czyli 100% kapitału 40

41 wzrost w % (5) Przykłady Prawdziwy pech-c.d. c.d indeks WIG20-2,8% opcja indeks WIG20 opcja % 41

42 (6) Przykłady Na spadki najlepsza opcja put Indeks WIG20 = 1750 pkt. Inwestor oczekuje na spadek kursów, więc kupuje opcję put z kursem wykonania 1700 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 55 pkt (cena = 550 zł) Inwestor czeka do dnia wygaśnięcia. Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu WIG20 wynosi 1600 pkt (spadek o 8,5%) Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = ( pkt) *10 zł = 1000 zł Zwrot z inwestycji ( )/550 = 82% 42

43 (6) Przykłady Na spadki najlepsza opcja put c.d. wzrost w % % indeks WIG20 opcja 0-20 indeks WIG20-8,5% opcja 43

44 WNIOSKI możliwość zarabiania zarówno na wzrostach jak i spadkach możliwość osiągania zysków porównywalnych (i przewyższających) zyski z kontraktów terminowych wykorzystywanie dżwigni finansowej bez konieczności wnoszenia i utrzymywania depozytów zabezpieczających (tylko w przypadku nabywania opcji) z góry znany poziom ryzyka (dla nabywców opcji) 44

45 STANDARD OPCJI (1) Rodzaj opcji : Instrument bazowy Mnożnik Jednostka notowania Krok Notowania CALL, PUT WIG20 10 zł pkt Dla kursu mniejszego od 5 pkt 0,01 pkt Dla kursu większego od 5 pkt 0,05 pkt Miesiące wygaśnięcia dwa najbliższe z marcowego cyklu kwartalnego 45

46 STANDARD OPCJI (2) Nazwa skrócona OXYZkrccc, gdzie: O rodzaj instrumentu, XYZ kod określający nazwę instrumenty bazowego (WIG20), k kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (identycznie jak dla warrantów); Opcje kupna mar. C, cze. F, wrz. I, gru. L, Opcje sprzedaży mar. O, cze. R, wrz. U, gru. X. r ostatnia cyfra roku wygaśnięcia, ccc oznaczenie kursu wykonania (kurs wykonania bez ostatniej cyfry); Kurs wykonania 1200 oznaczenie kursu wykonania 120, Kurs wykonania 950 oznaczenie kursu wykonania 095. Przykład opcja kupna wygasająca w czerwcu 2003 r. o kursie wykonania 1200 pkt, OW20F

47 STANDARD OPCJI (3) Kursy wykonania Różnice pomiędzy kursami wykonania kolejnych serii 25 pkt dla kursów w wykonania od 25 pkt do 475 pkt, 50 pkt dla kursów w wykonania od 500 pkt do 950 pkt, 100 pkt dla kursów w wykonania równych r co najmniej 1000 pkt i powyżej tej wielkości. Kursy wykonania mogą przyjmować zatem następuj pujące wartości 25, 50, 75,..., , 550, 600,..., , 1100, 1200, 1300,

48 STANDARD OPCJI (4) Kursy wykonania W pierwszym dniu notowania opcji wprowadza się do obrotu na każdy termin wygaśni nięcia oraz dla każdego typu opcji (kupna i sprzedaży) trzy serie opcji; Jedną serię at-the the-money, Jedną serię out-of of-the-money, Jedną serię in-the the-money. Podczas debiutu pojawi się zatem 12 serii opcji Późniejsze każdorazowe wprowadzenie opcji z nowym terminem wygaśni nięcia oznacza wprowadzenie 6 serii opcji (3 kupna i 3 sprzedaży) 48

49 STANDARD OPCJI (5) Kursy wykonania Dodatkowe wprowadzanie serii opcji w przypadku gdy: Wartość zamknięcia WIG20 > kursu wykonania o najwyższej wartości, Wartość zamknięcia WIG20 < kursu wykonania o najniższej wartości, Nowe serie opcji znajdą się w obrocie od następnej sesji po wystąpieniu powyższego zdarzenia. 49

50 STANDARD OPCJI (6) Kursy wykonania - przykłady Serie opcji wprowadzane do obrotu w okresie życia pierwszych serii opcji dla każdego typu i terminu wygaśnięcia sesja Wartość zamknięcia indeksu bazowego Działanie Serie z kursami wykonania Liczba serii sesja nr brak 1200, 1300, sesja nr wprowadzenie do obrotu kolejnej serii opcji z kursem wykonania (1500) 1200, 1300, 1400, [...] sesja nr brak 1200, 1300, 1400, 1500 sesja nr wprowadzenie do obrotu kolejnej serii opcji z kursem wykonania (1100) 1100, 1200, 1300, 1400, 1500 [...] sesja nr brak 1100, 1200, 1300, 1400, 1500 sesja nr wprowadzenie do obrotu kolejnej serii opcji z kursem wykonania (1600) 1100, 1200, 1300, 1400, 1500, [...] 50

51 STANDARD OPCJI (7) Cena wykonania = kurs wykonania x mnożnik nik Opcje o europejskim stylu wykonania i rozliczeniu pienięż ężnym Dzień wygaśni nięcia trzeci piątek miesiąca wygaśni nięcia, Wykonanie automatycznie w przypadku jeżeli eli opcja jest in-the the- money, Możliwo liwość rezygnacji z wykonania opcji. Kwota rozliczenia kalkulowana wg wzorów; w; Dla opcji kupna: c(t) = max{[s(t) m];0} Dla opcji sprzedaży: c(t) = max{[m S(T)];0} gdzie: c(t) kwota rozliczenia określana w dniu wykonania, S(T) cena rozliczeniowa określana w dniu wykonania, m cena wykonania, T dzień wykonania. 51

52 STANDARD OPCJI (8) Cena rozliczeniowa = kurs rozliczeniowy x mnożnik nik Kurs rozliczeniowy kalkulowany w identyczny sposób b jak w przypadku kontraktów w terminowych na WIG20 Kurs rozliczeniowy jest określony w dniu wygaśni nięcia opcji jako średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości indeksu WIG20 w czasie ostatniej godziny notowań ciągłych, oraz wartości tego indeksu ustalonej na zamknięcie sesji giełdowej. 52

53 Zasady obrotu (1) Notowania ciągłe w godzinach 9:00 16:20 (godziny notowania kontraktów terminowych oraz jednostek indeksowych) Możliwość wykorzystania wszystkich rodzajów zleceń oprócz zleceń: Po Każdej Cenie (PKC), oraz Po Cenie Rynkowej na Otwarcie (PCRO), Brak ograniczeń wahań kursów, Rynek wspomagany działaniami animatorów rynku. 53

54 Zasady obrotu (2) Kurs odniesienia = teoretyczna wartość opcji kalkulowana codziennie w oparciu o model wyceny opcji Black a- Scholes a (na podstawie parametrów ryzyka- zmienność, stopa wolna od ryzyka, otrzymywanych od KDPW) Konieczne posiadanie numeru NIK jeden numer dla wszystkich instrumentów pochodnych, Funkcjonalność zapytania Request For Quotes (RFQ) funkcjonalność daje możliwość wezwania animatora rynku do złożenia ofert. 54

55 Depozyty zabezpieczające (1) Depozyty zabezpieczające wymagane tylko i wyłącznie od wystawców opcji, Wartość depozytu powinna przynajmniej pokrywać różnicę pomiędzy ceną teoretyczną opcji (w oparciu o wartość zamknięcia indeksu), a ceną rynkową (zazwyczaj cena opcji w zleceniu) 55

56 Depozyty zabezpieczające (2) Wstępny depozyt rozliczeniowy - to ustalona przez KDPW wielkość procentowa liczona od wartości indeksu na zamknięcie, którą zobowiązani są wnieść wystawcy opcji w momencie zawarcia transakcji, Właściwy depozyt zabezpieczający - to wielkość depozytu aktualizowana codziennie z utrzymywana na rachunku wystawcy opcji z tytułu utrzymywania pozycji krótkiej, jeżeli wskutek niekorzystnych zmian na rynku wartość depozytu zabezpieczającego spadnie poniżej wartości właściwego depozytu inwestor ma obowiązek uzupełnić depozyt do wartości określonej w umowie, w przeciwnym wypadku zamykana jest pozycja inwestora 56

57 Depozyty zabezpieczające (3) MARKING TO MARKET - codzienna aktualizacja depozytu - czyli dopisywanie zysków i odpisywanie strat na rachunku depozytowym, wynikających ze zmiany ceny opcji Wystawca opcji call Wystawca opcji put Wzrost ceny opcji Strata (-) Zysk(+) Spadek ceny opcji Zysk (+) Strata(-) zyski i straty dokonywane są na zamknięcie sesji rozliczenie pieniężne w dniu wykonania opcji wylicza się w stosunku do ostatecznej ceny rozliczeniowej 57

58 Depozyty zabezpieczające (4) Do naliczania depozytów KDPW wykorzystuje Model Portfelowej Kalkulacji Ryzyka Wyznaczanie ryzyka całego portfela instrumentów pochodnych z uwzględnieniem korelacji (zmniejszających wymagany depozyt) pomiędzy instrumentami opartymi na tym samym instrumencie bazowym Badanie 16 scenariuszy zmian cen oraz zmienności 58

59 Wartość opcji Na wartość opcji składają się: WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJI WARTOŚĆ CZASU POSIADANIA OPCJI 59

60 Wartość opcji Wartość wewnętrzna wartość jaką inwestor uzyskuje wykonując opcje Opcja call = max{0, (S X)} Opcja put = max{0, (X S)} Wartość czasowa wynika z szansy, że zmiana ceny indeksu WIG20 będzie korzystna dla posiadacza opcji 60

61 Opcje in,at at,out-of-the money IN-THE THE-MONEY dodatnia wartość wewnętrzna AT-THE THE-MONEY wartość wewnętrzna równa 0 OUT-OF OF-THE- MONEY ujemna wartość wewnętrzna 61

62 Czynniki wpływające na cenę opcji cena wykonania (wartość stała) cena instrumentu podstawowego (wysokość WIG20) czas do wygaśnięcia zmienność (volatility) stopy procentowe na rynku (stopa wolna od ryzyka) stopa dywidendy 62

63 Wycena opcji Cena wykonania Wartość indeksu Czas do wygaśnięcia Zmienność Stopa procentowa minus stopa dywidendy Model BSM (Blacka- Scholesa- Mertona) Wartość teoretyczna opcji 63

64 c = S Wycena opcji Zgodnie z modelem BSM wartość opcji call wynosi: rt N( d ) X e N( d ) 1 2 Wartość opcji put jest natomiast równa: p = X e rt N( d ) S N( d ) 2 1 gdzie: 2 S r +σ ln( ) + ( ) T d = X 2 1 d = d σ T σ T 2 1 S-kurs WIG20 X cena wykonania opcji r stopa wolna od ryzyka σ -zmienność indeksu T czas do wygaśnięcia opcji N( ) dystrybuanta rozkładu normalnego 64

65 Czynniki wpływające na cenę opcji Rozważmy opcję call na indeks WIG20 z następującymi parametrami: kurs wykonania = 1800 pkt. czas do wygaśnięcia = 3 miesiące zmienność indeksu = 20% (w skali roku) stopa zwrotu wolna od ryzyka = 5% p.a. Obecna wartość indeksu WIG20 wynosi 1750 pkt. Kurs tej opcji wyliczony przy użyciu modelu BSM wynosi 58 pkt. Sprawdźmy jak powyższe parametry wpływają na cenę tej opcji. 65

66 Wartość opcji call a wartość indeksu WIG20 66

67 Wpływ kursu wykonania na wartość opcji call na WIG20 67

68 Wpływ stopy wolnej od ryzyka na wartość opcji call na WIG20 68

69 Wpływ zmienności indeksu na wartość opcji call na WIG20 69

70 Długość czasu do wygaśnięcia a wartość opcji call na WIG20 70

71 Czynniki wpływające na cenę opcji Rozważmy teraz opcję put na indeks WIG20 o tych samych parametrach co poprzednio analizowana opcja call: kurs wykonania = 1800 pkt. czas do wygaśnięcia = 3 miesiące zmienność indeksu = 20% (w skali roku) stopa zwrotu wolna od ryzyka = 5% p.a. Obecna wartość indeksu WIG20 wynosi 1750 pkt. Kurs tej opcji wyliczony przy użyciu modelu BSM wynosi 85 pkt.. Opcja jest in-the the-money dlatego jej kurs jest wyższy niż kurs podobnej opcji call. Sprawdźmy jak powyższe parametry wpływają na cenę tej opcji. 71

72 Wartość opcji put a wartość indeksu WIG20 72

73 Wpływ kursu wykonania na wartość opcji put na indeks WIG20 73

74 Wpływ stopy wolnej od ryzyka na wartość opcji put na WIG20 74

75 Wpływ zmienności indeksu na wartość opcji put na WIG20 75

76 Długość czasu do wygaśnięcia a wartość opcji put na WIG20 76

77 Czynniki wpływające na cenę opcji - PODSUMOWANIE WZROST ZMIENNEJ S X σ t r WPŁYW NA WARTOŚĆ OPCJI CALL WPŁYW NA WARTOŚĆ OPCJI PUT

78 Parytet put-call Czy można policzyć teoretyczną wartość opcji put znając wartość opcji call? Tak! Wykorzystując zależność: p = c + Xe rt S c wartość opcji call; p wartość opcji put S-kurs WIG20; X kurs wykonania opcji r stopa wolna od ryzyka; T czas do wygaśnięcia opcji 78

79 Parytet put-call Obliczmy teoretyczną wartość opcji put dla poprzedniego Przykładu, mając poniższe dane: c = 58 pkt. S = 1750 pkt. X = 1800 pkt. r = 5%. T = 0.25 roku Stąd: p = c + Xe rt S = e = 85 pkt 79

80 ARBITRAŻ NA OPCJACH Jeśli parytet put-call nie jest spełniony, istnieje możliwość dokonania arbitrażu, czyli transakcji dających inwestorowi zysk, bez ponoszenia ryzyka inwestycyjnego p = c + Xe rt S 80

81 ARBITRAŻ NA OPCJACH Przykład transakcji arbitrażowej. Załóżmy, że na sesji giełdowej wartość indeksu wyniosła 1700 pkt. Kurs opcji put i call z tym samym kursem wykonania 1750 pkt. ukształtował się na poziomie 80 pkt.. i 70 pkt.. Stopa wolna od ryzyka wynosi 5% a czas do wygaśnięcia obu opcji 3 miesiące. Inwestor sprawdza czy parytet put-call jest zachowany: p = c + Xe rt S 80 = e ,26 81

82 ARBITRAŻ NA OPCJACH c.d. Inwestor może wykorzystać brak efektywności rynku w wycenie opcji. Reguła jest następująca: kupuj tanio, sprzedaj drogo Inwestor zajmuje pozycję długą w lewej stronie równania (czyli nabywa opcję put) ) oraz pozycję krótką w prawej stronie równania (czyli: pożycza gotówkę po stopie wolnej od ryzyka, wystawia opcję call,, kupuje akcje wchodzące w skład indeksu WIG20) 82

83 ARBITRAŻ NA OPCJACH c.d. opcja put opcja call akcje (WIG20) zwrot pożyczki nakład początkowy ZYSK/STRATA 0 - ( ) , ,26 W dniu wygaśnięcia: S>X S=1800 X>S S= opcja put opcja call akcje (WIG20) zwrot pożyczki nakład początkowy ZYSK/STRATA ( ) , ,26 W ten sposób inwestor zarobi (98,26 pkt pkt.)*10 zł = 182,6 zł na każdą nabytą (wystawioną) opcję.

84 Wrażliwość wartości opcji call na zmianę wartości indeksu WIG20 AT-THE-MONEY IN-THE-MONEY największa wrażliwość OUT-OF-THE-MONEY 84

85 Wrażliwość wartości opcji put na zmianę wartości indeksu WIG20 OUT-OF-THE-MONEY AT-THE-MONEY IN-THE-MONEY największa wrażliwość 85

86 WNIOSKI współczynnik delta Ceny opcji rosną najszybciej gdy opcje są in-the the-money. Wtedy, wzrost indeksu o każdy kolejny punkt powoduje wzrost kursu opcji call w przybliżeniu również o jeden punkt Analogicznie, spadek indeksu o każdy kolejny punkt powoduje wzrost kursu opcji put w przybliżeniu również o jeden punkt. 86

87 WNIOSKI - współczynnik delta Ponieważ kurs opcji jest wielokrotnie niższy niż kurs indeksu równoczesny wzrost kursu indeksu i wzrost kursu opcji call (spadek kursu opcji put) ) o tę samą wartość (nominalnie) powoduje zwielokrotnienie zysków z opcji (w ujęciu procentowym) w porównaniu z indeksem. 87

88 Przykład wykorzystanie współczynnika delta Rozważmy opcję call,, o kursie wykonania 1600 pkt, wartą 140 pkt,, która jest głeboko in-the the-money. Przy wzroście indeksu o 1 pkt.. jej kurs również wzrasta o 1 pkt. Jeśli więc WIG20 wzrośnie z 1700 na 1717 pkt. (czyli o 1%) to kurs tej opcji wzrośnie też o 17 pkt.. Po poziomu 157 pkt (czyli o ok. 12%) 88

89 Wykorzystanie opcji Transakcje na opcjach Transakcje spekulacyjne przy użyciu dźwigni finansowej Ograniczanie ryzyka i hedging 89

90 SPEKULACJA NA OPCJACH Wybór opcji zależy od oczekiwań zmian cen akcji na giełdzie Wzrost cen CALL Kupno opcji call PUT Wystawianie opcji put Spadek cen Wystawianie opcji call Kupno opcji put 90

91 SPEKULACJA NA OPCJACH Ceny opcji na WIG 20 są bardziej zmienne niż wartość samego indeksu Opcje ze względu na swoja niesymetryczność są bardziej atrakcyjne od kontraktów terminowych Nabywca opcji z góry zna maksymalny poziom strat, jest to wielkość zapłaconej premii, natomiast zyski są nieograniczone Wystawca opcji z góry zna zysk, który jest ograniczony do wysokości otrzymanej premii od nabywcy, natomiast wysokość potencjalnych strat jest nieograniczona Wystawcy opcji ponoszą takie samo ryzyko jak uczestnicy kontaktu terminowego futures 91

92 STRATEGIA STELAŻA Stelaż (long straddle) ) to równoczesny zakup opcji call i opcji put o tej samej cenie wykonania i o tej samej dacie wygaśnięcia Strategia stosowana gdy inwestor spodziewa się znacznego ruchu indeksu lecz nie jest w stanie określić kierunku Dochód 0 X Wartość WIG20 Próg rentowności S = X - (p+c) Próg rentowności S = X + (p+c) 92

93 STRATEGIA STELAŻA Strategia straddle przynosi zysk gdy cena indeksu jest niższa niż cena wykonania pomniejszona o premie za nabycie obu opcji lub gdy jest wyższa niż cena wykonania powiększona o premie za nabycie obu opcji W najgorszym wypadku, gdy cena rynkowa indeksu jest równa cenie wykonania, strata inwestora jest równa zapłaconym obu premiom 93

94 SHORT STRADDLE Short straddle to równoczesne wystawienie opcji call i put na taką samą cenę wykonania Strategia stosowana gdy inwestor oczekuje nieznacznych zmian cen indeksu wokół ceny wykonania Dochód p+c X - (p+c) X + (p+c) X Wartość WIG20 94

95 HEDGING Hedging jest to działanie polegające na zabezpieczaniu portfela (złożonego z akcji wchodzących w skład indeksu WIG20) przed spadkiem jego wartości. Zabezpieczenia takiego można dokonać nabywając opcję put na indeks WIG20. PROTECTIVE PUT = PORTFEL AKCJI Z WIG20 + NABYCIE OPCJI PUT 95

96 PROTECTIVE PUT Dochód wartość portfela bez zabezpieczenia Protective Put Zapłacona premia X Próg rentowności S=X+P Long put Wartość WIG20 96

97 PROTECTIVE PUT Ubezpieczenie portfela ucina straty lecz pozwala rosnąć zyskom nieograniczenie Maksymalna strata związana z ubezpieczeniem portfela to koszt premii opcji put Zyski będą osiągane gdy wartość indeksu przekroczy cenę wykonania oraz premię S>X+P Ubezpieczenie portfela daje taki sam profil zysku jak opcja long call 97

98 JAK ROZPOCZĄĆ GRĘ NA OPCJACH? 98

99 Jak rozpocząć grę na opcjach? Otworzyć rachunek praw pochodnych w biurze maklerskim (np. w BM BPHPBK) Uzyskać indywidualny numer NIK - Numer Identyfikacyjny Klienta nadawany prze KDPW (bezpłatnie w ciągu dni) Nabywca opcji płaci w momencie zawarcia transakcji jej wystawcy wartość opcji (premię opcyjną) Po nabyciu inwestor może do ostatniego dnia obrotu zamknąć swoją pozycje poprzez wystawienie opcji 99

100 Jak rozpocząć grę na opcjach? Wystawca opcji w momencie zawierania transakcji zobowiązany jest wpłacić wstępny depozyt zabezpieczający podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych Wystawca opcji zobowiązany jest do aktualizowania swoich depozytów na zasadach określonych przez KDPW Wystawca opcji może zamknąć w dowolnym czasie do wykonania opcji swoją pozycję poprzez nabycie opcji 100

101 Jak rozpocząć grę na opcjach? Opcje w dniu wygaśnięcia są wykonywane automatyczne, gdy opcja jest in-the-money W dniu wygaśnięcia opcji - wystawca opcji jest obciążony, a nabywca uznawany kwotą rozliczenia równą różnicy: w przypadku opcji call pomiędzy ceną rozliczeniową a cena wykonania w przypadku opcji put pomiędzy cena wykonania opcji a cena rozliczeniową 101

102 Prowizje za obrót opcjami (BM BPHPBK) prowizja z tytułu zawarcia transakcji kupna lub sprzedaży opcji internetowa prowizja z tytułu zawarcia transakcji day-trading x zł / opcje x zł / opcję Day-trading zwrot prowizji od transakcji odwrotnych zawartych w ciągu jednej sesji w wysokości x zł od każdej opcji (z zastrzeżeniem, że prowizja od transakcji odwrotnych nie może być niższa niż x zł od opcji) makler.bphpbk bphpbk.plpl 102

103 Podsumowanie dlaczego opcje? Opcje - to nowoczesny instrument finansowy Standardy opcji i notowania giełdowe-zapewniają bezpieczeństwo obrotu System depozytów oraz gwarantowania rozliczeń prowadzonych przez KDPW zapewnia bezpieczeństwo rozliczeń. Możliwość stosowania różnych strategii inwestycyjnych (hedging, spekulacja) Niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji (premia lub depozyt) 103

104 Podsumowanie dlaczego opcje? Zarabianie również podczas bessy (na spadkach) Zyski większe niż na rynku kasowym (efekt dźwigni finansowej) W dowolnym momencie można wycofać się z inwestycji i zamknąć pozycję Opcje są tanim i skutecznym narzędziem w strategiach hedgingowych 104

105 Podsumowanie dlaczego opcje? Inwestowanie w opcje to wyższa szkoła jazdy w inwestowaniu wymaga dużych umiejętności i doświadczenia. 105

106 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ! Biuro Maklerskie BPH PBK oraz Koło Naukowe Zarządzania Finansami MANAGER życzą udanych inwestycji! 106

107 knmanager.ae.wroc.pl 107