mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW Ćwiczenia 7

Transkrypt

1 Ćwiczenia 7

2 Historia instrumentów pochodnych Instrumenty pochodne powstały w celu zabezpieczenia podmiotów gospodarczych przed ryzykiem zmiany cen towarów. Transakcje na pniu Następnie ryzykiem rynkowym: stopy procentowej, ryzykiem kursu walutowego, ryzykiem cen akcji. Dzisiaj stosowane są również w celu zabezpieczania przed różnymi rodzajami ryzyka (np. ryzykiem kredytowym) oraz w celach spekulacyjnych i arbitrażowych. 90% transakcji na rynku terminowym nie ma pokrycia w rzeczywistych transakcjach gospodarczych

3 Rynek finansowy Transakcje kasowe Kasowy Transakcje terminowe Terminowy Bezwarunkowe Uwarunkowane Forwards Futures Swap Opcje Derywaty kredytowe

4 Definicja instrumentu pochodnego Instrumenty pochodne są instrumentami finansowymi, których cena zależy od ceny instrumentów bazowych (akcji, obligacje, kursów walut, indeksów giełdowe, metali szlachetnych, towarów). Ryzyko związane z instrumentami bazowymi staje się przedmiotem obrotu! Pozycja długa = kupno instrumentu Pozycja krótka = sprzedaż (wystawienie) instrumentu Zamknięcie pozycji zawarcie transakcji przeciwnej do transakcji pierwotnej mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

5 Definicja instrumentu pochodnego Długa pozycja sytuacja, w której na skutek zakupienia kontraktu uczestnik nabywa prawo (i zobowiązanie) do obioru określonych dóbr w przyszłości; Krótka pozycja sytuacja, w której w rezultacie sprzedaży kontraktu uczestnik nabywa prawo (i zobowiązanie) do dostarczenie określonych dóbr w przyszłości; Wydłużanie pozycji gdy zwiększa się liczba kontraktów na dostawę dla danego użytkownika; Skracanie pozycji gdy zmniejsza się liczba kontraktów na dostawę dla danego uczestnika; Zamykanie pozycji gdy na skutek przeprowadzonej aktualnie transakcji ustały wszelkie zobowiązania, zarówno na dostawy, jak i odbioru określonych walorów bazowych. mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

6 Ze względu na sposób konstrukcji: - klasyczne (plain vanilla) standardowa konstrukcja i instrument bazowy: opcja kupna (call), opcja sprzedaży (put), kontrakt terminowy (futures, forward) - egzotyczne niestandardowa konstrukcja instrument pochodny wystawiony na instrument pochodny; z uwagi na brak standaryzacji nie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego Derywaty (instrumenty pochodne) zaliczane są do grupy najbardziej ryzykownych instrumentów finansowych, ponieważ wykorzystywane jest w nich dźwignia finansowa, co oznacza, że kupując lub sprzedając kontrakt, "angażujemy" kwotę dużo niższą od wartości instrumentu bazowego.

7 Forward to umowa pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego/ dokonania rozliczenia pieniężnego, w określonym momencie w przyszłości (w tzw. Dniu wygaśnięcia) i po ustalonej w wcześniej cenie. Cechy: kontrakt (liczba i cechy objętych transakcją konkretnych walorów) cena (ustalona na początku transakcji) moment wykonania dostawy wysokość zaliczki wpłacanej nabywcy przez kupującego (nie zawsze) praktycznie nie istnieje rynek wtórny zawiera się je w celu uniknięcia ryzyka powstałego w skutek wahań np., stopy procentowej, kursów walut, koniunktury na rynkach towarowych. mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

8 Transakcja FX Forward pozwala klientowi na sprzedaż (lub kupno) waluty po ustalonym w dniu zawarcia transakcji kursie, w określonym momencie w przyszłości. Koszt zabezpieczenia w momencie zawierania transakcji wynosi zero. Kurs terminowy jest podawany przez bank i wynika z różnicy w oprocentowaniu walut. W efekcie - bez względu na rzeczywisty rynkowy poziom kursu walutowego klient realizuje transakcję sprzedaży (kupna) waluty po ustalonym wcześniej kursie. Data waluty SPOT drugi dzień roboczy po zawarciu transakcji Dzień rozliczenia transakcji (określona data w przyszłości) Data zawarcia transakcji ustalenie kursu terminowego Dwa dni robocze przed rozliczeniem określenie trybu rozliczenia transakcji : brubo (dostawa) lub nebo (różnica kursowa) czas

9 Transakcja zabezpieczająca stały kurs walutowy może być rozliczana poprzez: Fizyczną dostawę kupowanej lub sprzedawanej przez Klienta waluty (rozliczenie brubo) Jako rozliczenie różnicy kursowej pomiędzy kursem terminowym a kursem fixingu NBP w odniesieniu do kwoty zabezpieczanej transakcji (rozliczenie nebo). Forma rozliczenia jest określana na dwa dni robocze przez rozliczeniem transakcji. Klient ma także możliwość przedterminowego zamknięcia części lub całości transakcji.

10 Funkcja wypłaty dla nabywcy (długa pozycja zarabia, gdy ceny rosną). Kiedy zarabia nabywca kontraktu? Kiedy traci nabywca kontraktu?

11 Funkcja wypłaty dla wystawcy kontraktu (krótka pozycja zarabia, gdy ceny spadają). Kiedy zarabia wystawca kontraktu? Kiedy traci wystawca kontraktu?

12 Kontrakt FRA Kontrakt FRA - zabezpieczenie ryzyka stopy procentowej FRA umowa o wysokość przyszłej stopy procentowej FRA. Przedmiotem rozliczenia kontraktu jest różnica między wysokością terminowej stopy zwrotu umówionej w dniu zawarcia kontraktu a wysokością stopy procentowej w dniu jego rozliczenia. FRA TxN

13 Forward Rate Agreement (FRA) - przykłady Przykład 1 Dwa banki obstawiają jaka będzie oprocentowanie kredytu 6M, ale dopiero za 3 miesiące. Realnie kredyt nie będzie udzielany, natomiast po 3 miesiącach partnerzy dokonają rozliczenia w oparciu o różnicę między umówioną, a rzeczywistą stopą takiego rodzaju kredytów na rynku międzybankowym (LIBOR, WIBOR itp.). Oznaczenie: FRA 3 x 9

14 Forward Rate Agreement (FRA) - przykłady Przykład cd: Załóżmy że kontrakt jest na 100 mln zł a obecnie FRA 3x9 = 4%. Po 3 miesiącach na rynku międzybankowym takie kredyty były oferowane po 6% [WIBOR 6M = 6%]. Różnica wyniosła 2%. Tak więc: 2% x 6/12 x 100 mln zł = 1 mln zł Tyle musi zapłacić partner na krótkiej pozycji (obstawiał spadek) partnerowi na długiej pozycji (obstawiał wzrost).

15 Forward Rate Agreement (FRA) - przykłady Sprzedaż FRA Sprzedaż FRA zabezpiecza przychody oparte za zmiennych stawkach rynku pieniężnego na określony termin przed spadkiem stóp procentowych w przyszłości. Przykład 2 Firma chce zainwestować środki w zakup certyfikatu depozytowego za 1 miesiąc na 6 miesięcy. Rentowność CD bazuje na stawce 6M WIBOR, która wynosi obecnie 13,30% p.a. Firma spodziewa się obniżki stóp procentowych w najbliższym czasie. Żeby mieć pewność otrzymania rentowności na zadowalającym poziomie, firma sprzedaje 1x7 FRA po 13,2% pa na taki sam okres odsetkowy, na który naliczają się odsetki z tytułu zakupu CD mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

16 Forward Rate Agreement (FRA) - przykłady Emitent CD Bank Firma 1) Przedstaw na schemacie przepływy pomiędzy podmiotami. 2) Dokonaj rozliczeń FRA dla firmy dla poszczególnych poziomów stawki zmiennej: WIBOR 6M za 1 miesiąc Przychody firmy z CD Rozliczenie FRA stałej stawki do zmiennej 14,20% 12,20% 13,20%

17 Futures to kontrakt terminowy o charakterze nierzeczywistym (bez dostawy instrumentu bazowego), rozwiązanie transakcji dokonuje się przez clearing, a więc wyrównanie różnicy pomiędzy kursem terminowym i kasowym w momencie rozwiązania kontraktu. Są dwustronnie zabezpieczonymi umowami na dostawę określonych walorów w wyznaczonym czasie i liczbie. FUTURES charakter transakcji bezwarunkowe, nierzeczywiste, wystandaryzowane, obrót giełdowy, istnieje rynek wtórny.

18 Grupa Kontraktówn Instrument bazowy Wielkość kontraktu nazwy Kontrakty na indeksy WIG20 mnożnik 20 zł FW20krr20 mwig40 mnożnik 10 zł FW40krr Kontrakty na akcje 100 lub 1000 FXYZkrr Kontrakty na kursy walut (jednostka notowania 100 danej waluty) Kontrakty na WIBOR Kontrakty na obligacje Skarbu Państwa USD/PLN 1000 USD FUSDkrr EUR/PLN 1000 EUR FEURkrr GBP/PLN 1000 GBP FGBPkrr CHF/PLN 1000 CHF FCHFkrr 1M WIBOR - (1MW) 3M WIBOR - (3MW) 6M WIBOR - (6MW) Krótkoterminowe (STB) Średnioterminowe (MTB) Długoterminowe (LTB) 3 mln PLN - WIBOR 1M Mnożnik 2500 PLN 1 mln PLN - WIBOR 3M Mnożnik 2500 PLN 1 mln PLN - WIBOR 6M Mnożnik 5000 PLN Wartość nominalna PLN Mnożnik 1000 PLN FXYZkrr FXYZkrr Katarzyna Niewińska, ćwiczenia do wykładu Zarządzanie porwelem inwestycyjnym mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW 18

19 Przykład futures na Wig20: F W20 krr 20 futures instrument bazowy miesiąc i rok wygaśnięcia mnożnik 20 zł

20 Miesiące wygasania (trzeci piątek poniższych miesięcy) Do oznaczania miesięcy stosuje się symbole literowe: H - marzec M - czerwiec U wrzesień Z - grudzień Kalendarz obrotu kontraktami na akcje w ciągu roku mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

21 GPW kontrakty terminowe na waluty Kontrakty terminowe na kurs EUR/PLN, USD/PLN, CHF/PLN Nazwa skrócona F EUR H09 20 Rozliczenie pieniężne w złotych polskich Miesiące wykonania trzy najbliższe miesiące z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień (H, M, U, Z) Notowanie kontraktu za 100 EUR z dokładnością do 0,01 PLN Wielkość kontraktu EUR, USD, CHF

22 GPW kontrakty terminowe na akcje Kontrakty terminowe na akcje następujących spółek: Agora, KGHM, PEKAO, PKN Orlen, TPSA, PKO BP. Nazwa skrócona FXYZkr, gdzie: F rodzaj instrumentu, XYZ skrót nazwy instrumentu bazowego (określony przez Giełdę), k kod określający miesiąc wykonania kontraktu (określony przez Giełdę), r ostatnia cyfra roku wykonania (np. FKGHH9 kontrakt terminowy na akcje spółki KGHM z terminem wygaśnięcia w marcu 2009 r.) Rozliczenie pieniężne w złotych polskich Miesiące wykonania trzy najbliższe miesiące z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień (H, M, U, Z) Mnożnik 100 lub 1000 akcji w zależności od rodzaju akcji mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

23 Kupując lub sprzedając kontrakt, inwestor musi wpłacić do biura maklerskiego depozyt, który będzie zabezpieczeniem jego zobowiązań. Depozyty zabezpieczające: Wstępny depozyt zabezpieczający kwota, obliczona od ostatniej ceny rozliczeniowej, którą inwestor musi posiadać na rachunku w momencie składania zlecenia. Właściwy depozyt zabezpieczający (depozyt utrzymania, minimalny) minimalny poziom kwoty, którą inwestor posiadający otwarte pozycje jest zobowiązany utrzymywać na rachunku. Przy składaniu zlecenia przeciwstawnego do wcześniej otwartej pozycji, lub przy składaniu zlecenia otwierającego pozycję skorelowaną inwestor nie wnosi wstępnego depozytu zabezpieczającego. Pozycje są skorelowane, jeżeli w obrębie jednej klasy kontraktów i dla różnych serii inwestor zajmie pozycje przeciwstawne.

24 Kontrakt futures - depozyty zabezpieczające Wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego: 20% *3*(50zł *100 akcji)=3000 zł Wielkość właściwego depozytu zabezpieczającego: 10%*3*(50zł*100 akcji)=1500 zł Dzień N N+1 Transakcja po kursie 50 Depozyt wstępny Depozyt właściwy Dzienny kurs rozliczeniowy zł Kwota rozliczenia netto 3*(53zł-50zł)*100=900zł 3*(55zł-53zł)*100=600zł Długa pozycja 3000zł+900zł=3900zł 3900zł+600zł=4500zł Krótka pozycja 3000zł-900zł=2100zł 2100zł-600zł=1500zł uzupełnienie!!

25 Kurs zawarcia transakcji = 100 zł (na jeden kontrakt terminowy przypada 100 akcji) Wartość depozytu zabezpieczającego = 15 % czyli (100 zł * 100 akcji * 0,15) Wartość kontraktu = zł (100 zł * 100 akcji) Nabywca Ostateczny kurs rozliczeniowy kontraktów terminowych na akcje X 110 zł. Wzrost o 10% Zysk: ( )*100 akcji = 1000 zł. Stopa zwrotu: 1000/1500 zł = 67% 95 zł. Spadek o 5% Strata: (95-100)*100 akcji = zł. Stopa zwrotu: -500/1500 zł = -33% Wystawca Zysk: ( )*100 akcji = zł. Stopa zwrotu: 1000/1500 zł = - 67% Zysk: (100-95)*100 akcji = 500 zł. Stopa zwrotu: 500/1500 zł = 33%

26 Cecha Kontrakt futures Kontrakt forward Rynek, na którym występuje giełda terminowa ryzyko pozagiełdowe Standaryzacja kontraktu standaryzowany niestandaryzowany Depozyt wpłacany przez obie strony jest w zasadzie nie ma Wykonanie transakcji z reguły nie występuje z reguły występuje Rozliczenie transakcji codziennie w momencie dostawy Ryzyko w kontrakcie w większości przyjmuje giełda ponoszą strony kontraktu

27 Hedging - zawierane w celu ograniczenia strat wynikających inwestycji na rynku kasowym, Spekulacja - zawierane w celu osiągnięcia zysku wynikającego z przekonania o wzroście lub spadku wartości instrumentu pochodnego, Arbitraż - zawierane w celu osiągnięcia zysku bez ponoszenia ryzyka dzięki jednoczesnemu zawarciu transakcji na rynku kasowym i terminowym.

28