przedsibiorstw i instytucji, s take obecne w milionach mieszka. Wykorzystywane s przy tym wszystkie moliwe sposoby przenoszenia informacji

Transkrypt

1 Rozdział 1 Czym jest Internet? Co mona w nim znale? Skd si wził? Jaki jest dzisiaj? Jak moe wyglda w przyszłoci? Internet w Polsce Budowa Internetu Jzyk Internetu, czyli protokół TCP/IP Czym s i jak rol pełni serwery? Adresowanie: adresy IP, domeny, URL Co to jest WWW, , Usenet, FTP, IRC, Telnet, czat, WAP?

2 ! " Internet jest dzisiaj na ustach wszystkich i właciwie trudno si temu dziwi. Kariera, jaka jest jego udziałem w cigu ostatnich kilku kilkunastu lat, nie ma sobie równych. Z cał pewnoci du rol odegrała tutaj take ogólna komputeryzacja społeczestw. Milionom komputerów rozsianym po całym wiecie i dotd samotnym Internet nadał now jako, łczc je w jeden organizm. Dzisiaj Internet uznawany jest ju powszechnie za cz wiata mediów, kultury masowej, swoisty znak czasów. Charakterystyczne adresy internetowe ( www kropka kom kropka peel ) znajdziemy na bilbordach, reklamach telewizyjnych i prasowych, na wizytówkach. Posiadanie własnego adresu jest niemal symbolem pewnego statusu społecznego, jak jeszcze do niedawna telefon komórkowy. Liczba osób majcych dostp do Internetu przekroczyła ju 100 milionów i, jak mówi statystyki, z kadym miesicem coraz wicej zwykłych obywateli deklaruje zainteresowanie tym medium. #! Jeszcze do niedawna, bo do pocztku lat dziewidziesitych, Internet był nauk tajemn. Główny trzon jego uytkowników stanowili pracownicy naukowi, studenci i osoby majce dostp do niego w instytucjach rzdowych. Wraz z nastaniem ery World Wide Web, Sie stała si nareszcie zrozumiała i przystpna dla zwykłych uytkowników komputerów, a nawet dla osób w niewielkim stopniu z nimi zwizanych. Dzisiaj wielu z nas korzysta z Internetu nie majc nawet wikszego pojcia, czym on właciwie jest i jakie zasady czyni funkcjonowanie tak duego organizmu w ogóle moliwym. Naturalnie, wikszoci osób taka wiedza nie jest w praktyce potrzebna. Wane jest, e potrafi odnale w Internecie interesujce ich strony WWW, czy te wysła list elektroniczny. Czytelnikom, którzy mog zaliczy si do tej grupy, proponuj przej od razu do nastpnych rozdziałów, gdzie spotkaj si ju z praktycznym wykorzystaniem rónych usług internetowych. Do niniejszej czci ksiki mona powróci w dowolnym momencie gdy wzronie głód wiedzy lub gdy wystpi jakie problemy ze zrozumieniem innych fragmentów. Wszystkich, którzy pozostaj, zapraszam teraz do zapoznania si z garci informacji o podstawowych zasadach funkcjonowania Internetu tak w aspekcie technicznym, jak i czysto uytkowym. $% Internet to ogólnowiatowa sie komputerowa łczca w jedn cało niezliczone iloci mniejszych sieci lokalnych, miejskich, korporacyjnych, prywatnych itp. Sie pokrywa dzisiaj przewaajc cz obszaru, na którym kwitnie ludzka cywilizacja jej odnogi docieraj do około 150 krajów, dotykaj tysicy miast i miasteczek, setek tysicy firm,

3 ! przedsibiorstw i instytucji, s take obecne w milionach mieszka. Wykorzystywane s przy tym wszystkie moliwe sposoby przenoszenia informacji standardowe łcza telefoniczne (kable miedziane), wiatłowody, łcza radiowe oraz, na coraz wiksz skal, łcza satelitarne. Nikt tak naprawd nie wie ile dokładnie komputerów jest podłczonych do Internetu. Z cała pewnoci s to dzisiaj dziesitki milionów, a liczba ta wzrasta z kadym kolejnym dniem. Podstawowym przeznaczeniem Sieci jest udostpnianie ogromnych zasobów wiedzy zgromadzonej na całym wiecie oraz umoliwienie kontaktu ludziom ponad granicami pastwowymi. I jest tak rzeczywicie w chwili, gdy podłczamy nasz komputer do Internetu, otrzymujemy dostp do wszystkich rozpowszechnianych tam materiałów, a take moemy połczy si ze wszystkimi pozostałymi uytkownikami (lub, jak si przyjło mówi, internautami). Dla osoby korzystajcej z Sieci odległo fizyczna nie ma znaczenia: w danej chwili moe on np. oglda stron WWW znajdujc si w Polsce, a w kilka sekund póniej przenie si na strony amerykaskie, japoskie czy te, znajdujce si w Australii. Podobnie i list elektroniczny wysłany do San Francisco dociera na miejsce w czasie nie dłuszym ni ten, przekazany znajomemu mieszkajcemu w Warszawie. Co wicej, czas ten liczony jest nie w dniach lub tygodniach, jak w przypadku poczty tradycyjnej, ale w sekundach lub minutach. Wszystko to moliwe jest dziki istnieniu bardzo szybkiej sieci połcze midzy poszczególnymi sieciami komputerowymi, które razem wzite, tworz tak zwany szkielet Internetu (wkrótce przyjrzymy si mu nieco bliej).

4 &! " '& Cho szybko dzisiejszego Internetu jest w zupełnoci wystarczajca, aby móc korzysta z wikszoci dostpnych w nim usług, to do celów naukowych oraz powanych zastosowa biznesowych potrzebne s łcza pozwalajce przesyła znacznie wiksze iloci danych. Apetyty te zaspokoi ma rozpoczty kilka lat temu projekt o nazwie Internet2. Internet2 jest ogólnowiatow magistral informacyjn powstał w ramach współpracy ponad 120 orodków naukowych i akademickich. Jego załoeniem było stworzenie infrastruktury zdolnej sprosta rosncym wymaganiom współczesnych aplikacji oraz zapotrzebowaniom na due przepustowoci łcz. Szybko transmisji w sieci Internet2 jest nawet do 100 razy wiksza ni w obecnym Internecie, umoliwiajc m.in. przesyłanie w czasie rzeczywistym wysokiej jakoci obrazu i dwiku. Nie naley jednak spodziewa si, i Internet2 zastpi wkrótce dzisiejszy Internet. Słuy on bdzie bowiem wyłcznie celom naukowym i nie stanie si usług publiczn. Nie planuje si nawet połczenia go z World Wide Web. Korzyci dla całej społecznoci Sieci pochodzi bd z nowych technologii, które opracowane specjalnie dla projektu Internet2, bd mogły zosta zaadaptowane dla potrzeb nieustannie rozwijajcego si naszego Internetu. Wicej informacji o tym ciekawym projekcie znale mona pod adresem Patrzc na Internet w schyłku wieku, widzimy, e podstawowe jego cele nie tylko, e zostały osignite, ale i z ogromnym impetem przekroczone. Dzisiejszy Internet to ju zjawisko społeczne na skal globaln, miejsce, gdzie cieraj si wszystkie kultury i gdzie ludzie z całego wiata komunikuj si w celu wspólnej pracy, nauki i rozrywki. O Internecie mówi si jako o nowym, niezwykłym medium. Niezwykłym, bo wyłamujcym si z ram, jakimi dotychczas ograniczone były prasa, radio czy telewizja. Niezwykłym, bo posiadajcym znacznie wikszy zasig, pojemno i posiadajcym w sobie olbrzymi potencjał dalszego rozwoju. Internet, łczc zalety wszystkich znanych nam mediów, oferuje dodatkowo jeszcze co wicej co co sprawia, e nabieraj one zupełnie nowej jakoci moliwo osobistego udziału kadego człowieka w yciu Sieci.

5 ! ( Strona WWW to powszechny nonik informacji i zarazem najpopularniejsze oblicze Internetu (na ilustracji: informacje giełdowe serwisu Bankier.pl) % Internet oznacza róne rzeczy dla rónych osób. Ograniczmy si zatem do wymienienia kilku najistotniejszych jego cech, z punktu widzenia tak zwanego przecitnego uytkownika. Tak wic, Internet to midzy innymi: Baza wiedzy - dostp do przeogromnych zasobów informacji, praktycznie z kadej dziedziny wiedzy (encyklopedie, leksykony, specjalistyczne serwisy informacyjne, artykuły, porady, itp.) Dostp do najbardziej aktualnych wiadomoci (lokalnych, ze wiata), prognozy pogody, kursów walut, notowa giełdowych, repertuaru kin, programu TV, itp. Miejsce spotka ludzi wszystkich narodowoci, wymiany pogldów, pomysłów, polemik itp. Narzdzie współpracy oddalonych od siebie ludzi zajmujcych si wspólnymi projektami. Moliwo wysyłania i otrzymywania plików dowolnego rodzaju (dokumentów tekstowych, rysunków, zdj, programów komputerowych, filmów, plików dwikowych, itp.).

6 )! " Moliwo przeprowadzania rozmów głosowych wieloosobowych oraz tele i wideokonferencji. Dostp do globalnych programów TV oraz setek internetowych stacji radiowych. Dokonywanie zakupów w niezliczonych sklepach internetowych dysponujcych artykułami z niemal kadej dziedziny (sprzt komputerowy, oprogramowanie, ksiki, płyty, sprzt AGD, artykuły spoywcze, usługi turystyczne, itp.). Aukcje internetowe, pozwalajce sprzedawa i nabywa po okazyjnych cenach wszelkie produkty. Aktywne poszukiwanie pracy obejmujce wyszukiwanie i przegldanie ogłosze jak równie pierwszy kontakt z potencjalnymi pracodawcami. Telepraca, czyli moliwo pracy w domu, z wykorzystaniem komputera i Internetu. e-banking - moliwo dokonywania operacji na swoim koncie bankowym lub rachunku papierów wartociowych bez wychodzenia z domu. Tzw. usługi mobilne stopniowe przenikanie si Internetu oraz telefonii komórkowej sprawia, i coraz wicej usług internetowych dostpnych jest wprost z telefonu GSM. Granie przez Sie. Wikszo wydawanych współczenie gier komputerowych pozwala na przeprowadzanie rozgrywek z innymi graczami za porednictwem Internetu. Moliwo publikowania własnych, zupełnie dowolnych materiałów na stronach WWW. Moliwo zamieszczania niemal darmowych reklam jak równie przeprowadzania promocji produktu lub usługi.

7 ! * +&+'+&$','-' %%% Przegldajc publikacje poruszajce tematyk współczesnego Internetu, z pewnoci natkniemy si na szereg nowych, niezrozumiałych poj. Autorzy bardzo czsto (niekiedy, niestety zupełnie niesłusznie...) zakładaj, e czytelnik posiada pewny zasób wiedzy o Internecie i posługuj si wyłcznie skrótami w rodzaju tych, które posłuyły za tytuł niniejszej dygresji. Aby ułatwi poruszanie si wród meandrów nowych poj i tajemniczych skrótów, na kocu ksiki zamieszczony został Mały Leksykon Internetu. Dodatek ten ma za zadanie zapozna Czytelnika z terminologi internetow oraz ułatwi lektur publikacji na tematy zwizane z Sieci. Jest to bardzo okrojona wersja Encyklopedii Nowych Technologii, obszernej pozycji autora niniejszej ksiki (do nabycia w ksigarni Edition Encyklopedia Nowych Technologii ma take swój odpowiednik w Internecie pod adresem netopedia.webstyle.plznale mona szczegółowe, nieustannie aktualizowane wyjanienia ponad 2 tysicy (docelowo) haseł.. //% Do czsto zdarza si spotka opinie, e Internet jest wynalazkiem lat dziewidziesitych. Chocia ostatnia dekada upłynła pod znakiem burzliwego rozwoju Internetu, to naley wiedzie, e jego pocztki sigaj lat szedziesitych. W cigu dwóch pierwszych dziesicioleci był on domen przede wszystkich wiata nauki, gdy konieczno znajomoci magicznych zakl komputerowych odstraszała od niego zwykłych ludzi. Dopiero WWW, z jego niezwykle łatwym w obsłudze graficznym interfejsem, przycignła do Internetu miliony internautów oraz skupiła na nim uwag mediów. Zacznijmy jednak od pocztku, próbujc dokładniej przeledzi etapy rozwoju Internetu. Przeniemy si, w naszej wyobrani, do dekady, która zapadła w wiadomoci społeczestwa jako czasy pierwszych lotów kosmicznych oraz epoka hippisów. Jest pocztek lat szedziesitych, po orbicie kry od niedawna eksperymentalny sputnik wystrzelony przez ZSRR. Ze zrozumiałych wzgldów fakt ten wzbudza zazdro i zarazem niepokój w Stanach Zjednoczonych. Antagonizm midzy Wschodem i Zachodem przekształca si w zimn wojn, wynikiem której jest drastyczne przypieszenie wycigu zbroje. Krgi odpowiedzialne za bezpieczestwo USA zaczynaj wówczas powanie rozwaa problem funkcjonowania władz i dowództwa armii w przypadku wybuchu konfliktu nuklearnego. Wszyscy zdaj sobie spraw, e ju w pierwszych kilku minutach takiego starcia wikszo, jeli nie cało, tradycyjnych rodków komunikacji przestanie istnie. Na polu walki przerwanie łacucha rozkazów oznacza parali całych sił militarnych pastwa.

8 0! " W atmosferze zimnej wojny w RAND Corporation (amerykaskiej instytucji zajmujcej si problemami bezpieczestwa) rozpoczynaj si badania nad moliwoci dowodzenia i łcznoci podczas konfliktu nuklearnego. Obiecujce wyniki prac skłaniaj Departament Obrony do podjcia dalszych kroków w celu skonstruowania sieci komputerowej, która zdolna byłaby funkcjonowa pomimo zniszczenia znacznej liczby połcze midzy jej wzłami. Badania przenosz si do powołanej specjalnie w tym celu przez wojsko agencji ARPA (Advanced Research Projects Agency), za w ich efekcie w padzierniku 1969 roku na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA), w niedługim czasie take w trzech nastpnych uniwersytetach, powstaje prototypowa sie ARPANet. Te cztery wzły, łczce cztery due orodki akademickie na zachodzie Stanów Zjednoczonych, s przodkiem Internetu, jaki znamy dzisiaj.!1 Powstajca sie komputerowa wymagała opracowania nowych koncepcji technicznych. Głównymi załoeniami wczesnego Internetu były: decentralizacja, czyli równorzdne traktowanie wszystkich komputerów wzłów Sieci oraz pakietowy system przesyłania danych zakładajcy dzielenie informacji na małe porcje, które nastpnie niezalenie dostarczane miały by do punktu przeznaczenia i tam ponownie składane w cało. Jak na owe czasy, projekt ten nosił znamiona rewolucji technicznej. Wszystkie działajce wówczas sieci zarzdzane były bowiem przez jeden główny komputer, za w przypadku jego awarii cała sie przestawała funkcjonowa. ARPANet była wic rodzajem sieci rozproszonej, w której nawet utrata wielu wzłów nie powodowała przerwy w łcznoci sie funkcjonowała wówczas dziki pozostałym połczeniom, na które automatycznie był kierowany ruch. W cigu nastpnych dwóch lat do prac nad ARPANet dołczaj naukowcy z kolejnych centrów akademickich, instytucji rzdowych oraz innych orodków. Wówczas powstaj take szczegóły techniczne głównych protokołów komunikacyjnych umoliwiajcych zagospodarowanie nowych zasobów i wykorzystanie nowych moliwoci, jakie daje sie komputerowa takich rozmiarów. Jednym z pierwszych zastosowa było wypoyczanie mocy odległych komputerów i zdalne wykonywanie na nich oblicze (w roku 1972 opracowano ostateczn, stosowan do dzisiaj, specyfikacj protokołu Telnet, w 1973 FTP). Nowa sie komputerowa budzi coraz wiksze zainteresowanie, powoli zaczyna te traci swoje znaczenie militarne. ywe zainteresowanie now, sieci wyraane przez naukowców z innych krajów, owocuje otwarciem na wiat. W 1973, dziki uruchomieniu satelitarnych łcz do dwóch wzłów w Europie: Wielkiej Brytanii i Norwegii, Sie przekracza granice Stanów Zjednoczonych. Powstaje te Midzynarodowa Grupa Robocza do spraw Sieci (Interna-

9 ! 2 tional Network Working Group). W 1974 po raz pierwszy pojawia si nazwa Internet, uyta przez Vinta Cerfa i Boba Kahna w artykule Transmission Control Protocol. W tym samym roku Ray Tomlinson pisze program do przesyłania wiadomoci tekstowych w sieci, inaugurujc działanie usługi nazwanej wkrótce poczt elektroniczn. W 1979 roku uytkownicy otrzymuj do dyspozycji grupy dyskusyjne Usenet drugi z filarów współczesnego Internetu. Zaczynaj tworzy si zalki tego, co dzi nazywa si społecznoci sieciow. Jeszcze w 1975 roku sie ARPANet ostatecznie zmienia swój status z eksperymentalnej na uytkow. Wówczas wiadomym ju było, e stosowany pocztkowo protokół komunikacyjny NCP (Network Control Protocol) nie spełnia wymogów rozrastajcej si sieci. W 1982 roku nowym standardem komunikacyjnym w ARPANet staje si protokół TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) uywany do dzi. Sie rozwija si konsekwentnie, ogarniajc swym zasigiem kolejne orodki. rodowiska naukowe na całym wicie okazuj coraz wiksze zainteresowanie projektem. Te, które nie posiadaj moliwoci dostpu do ARPANet, tworz wzorowane na niej odrbne sieci, m.in. CSNET, BITNET oraz EARN. Rok 1983 to czas łczenia i dzielenia si sieci. Stworzona zostaje brama pomidzy ARPANet i CSNET fakt ten uwaa si za pocztek istnienia Internetu, jaki znamy dzisiaj. Z kolei ARPANet rozpada si na dwie czci sie MILNET, o charakterze cile militarnym, oraz nowy, pomniejszony, ale za to całkowicie niezaleny od wojska, ARPANet. Sie sukcesywnie rozrasta si, wchłaniajc coraz to nowe komputery i sieci lokalne. Rok 1988 zamyka si liczb , czynnie pracujcych i udostpniajcych swoje zasoby uytkownikom, komputerów hostów. Termin Internet jest ju w powszechnym uyciu, wypierajc wczeniejsz nazw ARPANet.

10 3! " & Dziki NSF zbudowana została szybka sie szkieletowa Internetu Poniewa cywilna cz Internetu rozrasta si w błyskawicznym tempie, wojsko rezygnuje z jego utrzymywania. W roku 1984 patronat nad sieci przejmuje przedstawiciel Narodowego Funduszu Nauki (NFS National Science Foundation). Jednym z jego pierwszych inicjatyw było sfinansowanie budowy nowego, bardzo szybkiego łcza, tzw. szkieletu (ang. backbone) Internetu, do którego przyłczono nastpnie wszystkie główne gałzie sieci w USA. W 1986 roku do szkieletu przyłczona zostaje nowa sie NSFNET, której celem jest udostpnienie Internetu instytucjom naukowym i badawczym nie tylko z USA, ale take z całego wiata. W 1990 ARPANet koczy swoj działalno. Rok póniej powstaj systemy WAIS i Gopher, rozszerzajc liczb usług internetowych. Na przełomie lat 1990 i 1991 w instytucie CERN w Szwajcarii Tim Berners Lee i R.Cailliau tworz pierwszy opis dokumentu hipertekstowego oraz jzyka HTML, które staj si podstaw najpopularniejszej z dotychczasowych usług internetowych WWW (World Wide Web). Liczba dołczonych komputerów przekracza milion, liczba uytkowników 4 miliony. 4 Przez lata szedziesite, siedemdziesite oraz osiemdziesite, Internet traktowany był jako jeden wielki eksperyment naukowy. Z tego midzy innymi wzgldu nie dopuszczano moliwoci prowadzenia w nim jakiejkolwiek działalnoci komercyjnej. Jednak firmy szybko zauwayły moliwoci, jakie dawała Sie i nie chciały pozostawa na uboczu rodzcego si nowego rynku.

11 ! 5 Rosnce zapotrzebowanie na dostp do Internetu spowodowało szybkie wypełnienie niszy rynkowej pojawiły si pierwsze niezalene od NSFNET-u komercyjne sieci szkieletowe, a w lad za nimi pierwsi komercyjni dostawcy usług internetowych. Teraz kada firma oraz kady uytkownik po uiszczeniu odpowiedniej opłaty mógł korzysta z zasobów Internetu. Wan cezur w tym wzgldzie stanowi rok Wówczas to miała miejsce przeprowadzona przez rzd USA prywatyzacja Internetu. Wobec ogromnych kosztów utrzymania sieci NSFNET, została ona zlikwidowana (w sensie formalnym), a nalec do niej sie szkieletow przekazano piciu operatorom komercyjnym. W ten sposób ostatecznie zamknito rozdział Internetu naukowego, rozpoczynajc jednoczenie Internet komercyjny. Powracajc jednak do Internetu, jakim widział go uytkownik, lata dziewidziesite naley uzna za czas panowania World Wide Web. Dziki powstaniu graficznych przegldarek internetowych ta zupełnie nowa usługa gwałtownie wkroczyła w ycie przecitnych ludzi. W 1993 roku pojawia si Mosaic pierwsza przegldarka WWW. Młody programista Marc Andreessen, który brał udział w jej tworzeniu, wraz z Jamesem Clarkiem zakładaj wkrótce firm Netscape Communications. Ich nowy produkt, jakim jest Netscape Navigator w przecigu kilku miesicy staje si najpopularniejszym programem do przegldania graficznych zasobów WWW. Z pewnym falstartem swoj obecno w Internecie zaznacza take firma Microsoft. Pierwsza wersja przegldarki Internet Explorer zawiera jeszcze duo niedocigni, jednak wersja nastpna (4.0) sprawi, e na tym polu Microsoft stanie si najwikszym konkurentem dla firmy Netscape Communications. W cigu kilku lat zwiksza si ilo i rónorodno informacji dostpnych przez WWW. Posiadanie własnej witryny staje si modne, a dla wielu firm jest wrcz spraw prestiow. W 1993 roku powstaj pierwsze wyszukiwarki internetowe z prawdziwego zdarzenia (Yahoo!, AltaVista), w roku nastpnym pierwsze internetowe sklepy. Istniejca wyłcznie w Internecie ksigarnia Amazon.com osiga niebywały sukces na rynku ksiek, oferujc internautom kilka milionów pozycji. Roczne przychody firmy Dell oraz Cisco Systems, sprzedajcych przez WWW komputery, sigaj kilku miliardów dolarów. W 2002 roku do sieci Internet podłczonych jest ju około 150 pastw. Liczb maszyn pracujcych w Sieci szacuje si na około 15 milionów, za z usług internetowych korzysta blisko 300 milionów osób na całym wiecie. $1 " "% W roku 2002 liczba aktywnych uytkowników Sieci przekroczyła 300 milionów. Jak wynika z raportu opublikowanego przez firm Datamonitor, w roku 2003 co trzecie gospodarstwo domowe w Europie posiada bdzie dostp do Sieci, w tym zdecydowana wikszo za porednictwem łcza stałego. W cigu kolejnych lat, liczba uytkowników Sieci wzrasta ma systematycznie a do momentu, gdy komputer podłczony do Internetu stanie si równie naturalnym wyposaeniem mieszkania jak odbiornik TV.

12 &! " Podajc dalej tym tropem uczeni snuj futurologiczne wizje wiata, w którym Internet odegra wiodc rol. W XXI wieku Sie najprawdopodobniej oplecie kablami wszystkie budynki tak, jak dzisiaj sie elektryczna. Przesyłanie danych bdzie równie łatwe i tanie, jak korzystanie z prdu czy wody. Sie stanie si prawdziwie multimedialna po szybkich, wiatłowodowych łczach mkn bd nie tylko wiadomoci tekstowe ( e), ale take doskonałej jakoci głos i obrazy wideo. Przewidywana jest integracja podstawowych urzdze, takich jak komputer, telefon i telewizor stan si one jednym urzdzeniem, za pomoc którego bdzie mona cign z Sieci dowolny film wideo, mie przez cał dob dostp do bibliotek, sklepów i banków. Interaktywna telewizja umoliwi robienie zakupów bez potrzeby ruszania si z fotela. Wyszukiwaniem informacji, najtaszych towarów i usług zajm si skonstruowani przez programistów agenci sprytne programy komputerowe przeczesujce nieustannie zasoby Internetu. Niektórzy z nich upowanieni bd nawet do robienia zakupów, czy dokonywania płatnoci za prd i mieszkanie. Naturalnie, korzystajc z naszego konta bankowego dostpnego (a jake!) przez Sie. ) Popularno mediów w XX wieku (USA) Internet bdzie miał duy wpływ na rozwój wszystkich rodków telekomunikacji. Ju dzi wida zalki systemu, w którym komputer z dostpem do Sieci, telefon, komórka, pager, czy elektroniczny notes mog wymienia informacje midzy sob. Jeden z pomysłów mówi o przypisaniu kademu człowiekowi tylko jednego numeru, pod którym bdzie go mona znale dosłownie wszdzie, niezalenie od tego, z jakiego rodka telekomunikacji korzysta. Dowód osobisty, paszport, karta bankomatowa, adres itd. zastpione bd pojedyncz kart rozpoznawan przez kade urzdzenie komputer, bankomat, aparat telefoniczny, pager, czy wywietlacz w metrze. To ju jednak temat na inn rozmow. O tym za, czy wizje te spełni si, bdziemy mogli przekona si ju sami w niedalekiej przyszłoci.

13 ! & 6 Internet w Polsce pojawił si stosunkowo póno, bo w 1990 r. Wczeniej, w latach połczono uczelnie Warszawy, Wrocławia i Gliwic Midzyuczelnian Sieci Komputerow. W 1986 roku rozpoczto budow Krajowej Akademickiej Sieci Komputerowej. W tym samym roku, w redakcji miesicznika Komputer, powstał pierwszy polski BBS - rodzaj elektronicznej skrzynki kontaktowej, która dostpna była dla kadego uytkownika dysponujcego komputerem i modemem. W roku nastpnym inny, gdaski system BBS został podłczony do wiatowej, amatorskiej sieci komputerowej FIDO. Rok 1990 przyniósł zniesienie ogranicze COCOM-u na eksport nowych technologii do byłych krajów komunistycznych. 17 sierpnia 1990 Warszawa uzyskała połczenie do kopenhaskiego wzła midzynarodowej sieci EARN/BITNET lini o przepustowoci 9,6 Kb/s i t włanie dat uwaa si za pocztek polskiego Internetu. W 1991 roku uruchomione zostaje pierwsze połczenie internetowe z Warszawy do Kopenhagi lini dzierawion od Telekomunikacji Polskiej. Działalno rozpoczyna NASK (Naukowa i Akademicka Sie Komputerowa) - pierwszy polski operator internetowy. Od tego momentu notuje si lawinowy rozwój Sieci w Polsce. W 1992 r pod adresem dostpny jest pierwszy polski serwer Gopher. Pierwszy serwer WWW postawiony zostaje jesieni 1993 roku na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (). W roku nastpnym dostpne s ju pierwsze polskie grupy Usenet, a w 1995 katalog polskich stron WWW o nazwie Wirtualna Polska, który ju wkrótce przemieni si w pierwszy polski portal internetowy. Pocztkowo Internet dostpny był głównie na polskich uczelniach, lecz podobnie jak miało to miejsce w USA bardzo szybko inicjatyw zaczli przejawia take dostawcy komercyjni. Za ich porednictwem do Sieci mógł podłczy si praktycznie kady, kto posiadał komputer, modem i telefon. W przełomowym roku 1995 r. ruch na łczach internetowych w Polsce wzrósł a dwunastokrotnie. W 1996 TP SA jako pierwsza firma na wiecie wprowadza powszechny dostp do Internetu poprzez linie telefoniczne powoduje to ogromny wzrost zainteresowania sieci. Tego samego roku firma Polbox wprowadza darmowe konta (), powstaje nowy portal Onet.pl. Liczba podłczonych komputerów wzrasta wykładniczo, by w połowie 1998 roku przekroczy 100 tysicy. Lata to czas nowych serwisów WWW i portali. Powstaj Arena, Ahoj, Hoga.pl, Interia, Portal.pl, Poland.com, YoYo. Ronie liczba firm oferujcych szeroki zakres usług zwizanych z Internetem. W 2002 jest ju podłczonych do sieci ponad 500 tysicy komputerów. Obecnie wci rozwijana jest infrastruktura sieci, starajc si pokry rosnce zapotrzebowanie na wiksze przepustowoci łcz. Jeszcze do niedawna monopol na łcza ze wiatem naleał do Naukowej i Akademickiej Sieci Naukowej (NASK), dzisiaj na rynku działa dwóch innych operatorów polskich sieci szkieletowych Telekomunikacja Polska S.A. oraz Bankowe Przedsibiorstwo Telekomunikacyjne TELBANK. Najbardziej wydajnym połczeniem dysponuje TP S.A., dziki wielu wysokoprzepustowym łczom do kilku operatorów midzynarodowych. Natomiast wikszo z blisko 300 działajcych na polskim rynku dostawców Internetu podpita

14 &&! " jest do jednej z trzech wymienionych sieci szkieletowych. Jedynie nieliczni najwiksi rodzimi providerzy posiadaj własne łcza satelitarne bezporednio do operatorów zagranicznych. Przygldajc si rozwojowi Internetu w Polsce, mona zauway, e faz radosnego zauroczenia ma on ju za sob i okrzepł na tyle, e postrzegany jest w tej chwili jako wygodny sposób komunikacji oraz promocji pomysłów, produktów lub usług. Coraz wicej jest stron w jzyku polskim naley je ju liczy w setkach tysicy. Nie ma si wic co dziwi, e powstały ju wyszukiwarki zajmujce si tylko dokumentami polskojzycznymi, zorganizowane i działajce na wzór ich angielskojzycznych odpowiedników (np. Netoskop, NetSprint)..! % Dla przecitnego uytkownika Internetu znajomo tajników jego działania nie jest tak naprawd niezbdna. Współczesne programy do przegldania stron WWW, czy obsługi poczty elektronicznej, staraj si uczyni ich obsług moliwie przyjazn dla pocztkujcych, nie chcc zraa ich ju przy pierwszym kontakcie z Sieci. Naley jednak wiedzie, e pewne minimum wiedzy, o tym jak funkcjonuje Internet, jest jak najbardziej wskazane dla pełnego wykorzystania jego moliwoci. Z pewnoci za przyda si podczas rozwizywania ewentualnych problemów technicznych. 7 " 8 Forma współczesnego Internetu jest bezporednim wynikiem jego historycznego rozwoju. Zaprojektowany jako sie rozproszona bez wyrónionego punktu centralnego pozostaje taki do dzisiaj. Nazywany czsto sieci sieci Internet zbudowany jest na zasadzie łczenia ze sob sieci o coraz to wikszym zasigu. Komunikacja midzy sieciami odbywa si na bazie istniejcej infrastruktury telekomunikacyjnej (kabli miedzianych, wiatłowodów, łczy satelitarnych). Najmniejszymi oczkami tej sieci s, składajce si zazwyczaj z kilku lub kilkunastu komputerów, sieci lokalne (LAN) np. słuce wymianie informacji w obrbie jednej firmy, organizacji czy uczelni. Sieci te s nastpnie przyłczane za pomoc routerów (za chwil powiemy o nich nieco wicej) do wikszej sieci miejskiej (MAN), która, jak sama nazwa wskazuje, rozciga si ju na obszarze wielkoci danego miasta. Te całkiem ju spore i generujce duy ruch sieci miejskie, dołczane s do jednej z kilku krajowych sieci szkieletowych. Tu właciwie koczy si stopniowanie wanoci sieci. Łcza krajowe stanowi bowiem tzw. Systemy Autonomiczne, za wzajemne powizania midzy nimi tworz tzw. rdze Internetu. Aby sieci te mogły ze sob poprawnie współpracowa, potrzebny jest jeszcze łcznik midzy nimi, który potrafiłby kierowa ruchem wchodzcym i wychodzcym z tych sieci. Wytyczanie drogi pakietom informacji przesyłanym przez Internet naley do specjalizowanych urzdze wspomnianych przed chwil routerów. Łczc sieci

15 ! &( i znajc ich rozkład routery, na podstawie docelowego adresu pakietu, potrafi wybra dla niego najbardziej odpowiedni drog. Jeeli zatem wysyłamy np. plik na drugi koniec wiata, składajce si na niego pakiety przechodz przez szereg sieci oraz szereg łczcych je routerów. Co wicej, routery maj moliwo zmiany domylnej trasy przesyłanych pakietów, co umoliwia np. obejcie tych wzłów, które uległy awarii lub s przecione ponad dopuszczaln granic. Realizuj tym samym podstawow ide lec u podstaw Internetu: dane musz dotrze do wyznaczonego celu, o ile istnieje chociaby jedna wiodca do niego droga. 96 Współczesny Internet to take milionowe rzesze przecitnych uytkowników komputerów. Komputer nalecy do przysłowiowego Jana Kowalskiego staje si czci Internetu tylko na krótkie okresy czasu wtedy gdy wdzwania si on za pomoc swojego modemu do dostawcy usług internetowych. Komputer naley wówczas do sieci lokalnej providera, która jest podsieci wikszego dostawcy, albo (jeeli mamy do czynienia z dostawc o wikszych moliwociach) połczona jest bezporednio z krajow sieci szkieletow. :61%9 ;!% Wobec ogromu struktury, jak dysponuje sie Internet, zaskakujcym moe okaza si stwierdzenie, i jako cało nie jest on niczyj własnoci, nie ma te adnej władzy ani zarzdu. Naturalnie, ju na nieco niszym poziomie (sieci szkieletowych) pojawiaj si pierwsi właciciele, którymi s z reguły lokalne firmy telekomunikacyjne, dysponujce odpowiednimi moliwociami w zakresie budowy łcz dalekiego zasigu. Mniejsze podsieci nale najczciej do uczelni, organizacji i duych firm. Łczno midzy sieciami zarówno w obrbie danego kraju, jak i midzynarodowa funkcjonuje w oparciu o formalne lub nieformalne umowy midzy operatorami. Jak wspomnielimy przed chwil, z załoenia zdecentralizowany Internet nie jest równie przez nikogo zarzdzany. Kady podłczony do niego komputer stanowi niezalen jednostk, której administrator podlega moe jedynie prawom lokalnym (np. obowizujcym na danej uczelni). Jednak tak skomplikowany organizm wymaga pewnej współpracy poszczególnych jego elementów, jak chociaby w zakresie wdraania jednolitych zasad działania. Dlatego istnieje szereg nierzdowych i niekomercyjnych organizacji czuwajcych nad poprawnoci działania Internetu. Do ich podstawowych zada naley formułowanie jednolitych zasad komunikacji midzy komputerami włczonymi do Sieci (np. rozdział adresów IP tak, by były one niepowtarzalne w skali całej Sieci) oraz koordynacja rozwoju nowych technologii internetowych (jak np. protokołu HTTP, czy jzyka HTML). Ogólna odpowiedzialno za tak pojte prace administracyjne spoczywa na szeregu wyłanianych ze społecznoci internetowej grup osób, tworzcych tak zwane autorytety Internetu (ang. Internet Authorities).

16 &)! " ajwaniejsz uznawana była do niedawna powstała w 1979 roku (a wic jeszcze za czasów agencji ARPA) Rada Architektury Internetu (IAB Internet Architecture Board), do której naleało sprawowanie nadzoru nad całoci zagadnie zwizanych z rozwojem technicznym Internetu. IAB w połowie lat osiemdziesitych powołała do ycia dwie nowe organizacje: IETF (Internet Engineering Task Force), której przypisano zadanie opracowywania nowych protokołów internetowych, oraz IRTF (Internet Research Task Force), odpowiedzialn za prace nad przyszłym kształtem Internetu. Szczególnie pierwsza z nich odgrywa do dzisiaj znaczc rol szereg zaangaowanych osób projektuje nowe rozwizanie dotyczce struktury sieci, protokołów oraz nowych usług. IAB przekazała take prawo do rozdziału adresów IP oraz rejestracji nowych nazw domenowych innemu autorytetowi o nazwie IANA (Internet Assigned Numbers Authority), z którego upowanienia z kolei działa (ju w warunkach rynkowych) instytucja InterNIC (Internet Network Information Center). Pobiera ona opłaty za rejestracj poddomen w głównych domenach.com,.edu,.org,.net oraz.gov oraz utrzymuje główne serwery DNS. Po rozwizaniu instytucji ARPA, IAB utraciła formalne uzasadnienie swojego działania. Gdy w 1992 roku oficjalnie ogłoszono powstanie Stowarzyszenia Uytkowników Internetu (ISOC Internet Society), IAB została sprowadzona ju tylko do roli ciała doradczego nowej organizacji. 4$< Czas wyjani czym dokładnie jest tajemniczy skrót, jaki zdył si ju pojawi kilka razy w poprzednich rozdziałach. Wiemy ju, i TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) jest podstawowym protokołem Internetu. Protokół za to zbiór okrelonych, niezmiennych reguł obowizujcych w kadej, nawet najmniejszej, sieci komputerowej. Jest to wic po prostu wspólny jzyk dla wszystkich tworzcych sie komputerów, tak by mogły one porozumie si ze sob i wymienia dane. W przypadku niezalenych sieci istnieje całkowita dowolno w wyborze protokołu (a istnieje ich całkiem sporo). Natomiast, jeeli sie tak podłczana jest do Internetu najwikszej sieci komputerowej, konieczne jest przejcie na obowizujcy w nim jzyk, czyli protokół TCP/IP. Protokół ten okrela w jaki sposób i na jaki adres przesłana jest kada informacja. Kady plik dzielony jest na małe czci zwane pakietami i dopiero w takiej postaci wysyłany. U celu wszystkie pakiety łczone s ponownie w cało. Dziki temu, jeli nastpi jaki błd w transmisji, to przesyłany jest powtórnie tylko jeden, uszkodzony pakiet, a nie cały plik. Poza tym kady z pakietów moe dotrze do celu inn drog tak z kolei przejawia si koncepcja sieci rozproszonej, która legła u podstaw architektury Internetu. Cho przecitny uytkownik nie ma do czynienia bezporednio z TCP/IP, to dla wikszoci usług sieciowych, z jakich na co dzie korzysta, protokół ten stanowi rdze działania. Podstaw porozumienia jest wic TCP/IP, ale kada z usług posiada take własny protokół. Tak jest w przypadku sieci World Wide Web (protokół HTTP). poczty elektronicznej (SMTP), transferu plików (FTP) czy zdalnej pracy na innych komputerach (Telnetu). Wszystkie te protokoły s nadrzdne w stosunku do TCP/IP

17 ! &* i opieraj si na gwarantowanej przez niego poprawnoci transmisji dowolnych danych midzy dwoma punktami w sieci. #44$! = ### 1) Uytkownik wpisuje w przegldarce adres strony na serwerze WWW. 2) Mechanizm protokołu TCP serwera dzieli dokument HTML na odpowiedni liczb pakietów. 3) Nastpuje przekazanie pakietów do warstwy protokołu IP, który dołcza do kadego z nich adres komputera uytkownika (dostarczany przez przegldark) i wysyła pakiety. 4) W Sieci pakiety poruszaj si niezalenie od siebie, przerzucane przez routery do kolejnych punktów porednich. W zalenoci od stanu połcze ich trasy mog róni si od siebie, mog one w rónej kolejnoci osign cel. 5) Po dotarciu do komputera uytkownika, warstwa TCP rozpoznaje pakiety składajce na ten sam plik i łczy je ze sob. Przekazuje je nastpnie przegldarce, która wywietla stron WWW na monitorze uytkownika., 6 Do sieci Internet przyłczone s miliony komputerów. Wikszo z nich to zwykłe komputery osobiste, najczciej pecety, których uytkownicy łcz si z Sieci, aby przeglda strony WWW, wysyła poczt czy pobiera pliki. W duym stopniu pełni wic one rol konsumentów w terminologii sieciowej dla maszyny lub programu pobierajcego informacj przyjło si uywa nazwy klient (w liczbie mnogiej klienty ). Przykładem programu klienta jest przegldarka WWW oraz czytnik poczty elektronicznej. Z kolei komputer lub program, który jest ródłem informacji dla innych, nazywany jest serwerem (niekiedy spotka mona równie termin host ). Serwery internetowe połczone s z Sieci łczem stałym, dziki czemu dostpne s dla uytkowników przez 24 godziny na dob. Serwery s te zwykle maszynami znacznie przewyszajcymi swoich klientów pod wzgldem sprztowym. Typowe usługi przez nie wiadczone to podawanie stron WWW lub innych plików, poredniczenie w wysyłaniu i odbieraniu komunikatów poczty elektronicznej, przechowywanie i udostpnianie artykułów grup dyskusyjnych, tłumaczenie adresów internetowych, itp. Specjalizacja taka znajduje odzwierciedlenie w ich nazwach: serwer WWW, serwer

18 &0! " poczty, serwer grup dyskusyjnych, serwer nazw domenowych. Poniewa rodzaj prowadzonej usługi zaley przede wszystkim od zainstalowanego oprogramowania, jedna maszyna moe by np. jednoczenie serwerem WWW, jak i serwerem poczty. W oparciu o model klient serwer projektowana jest dzisiaj wikszo sieci komputerowych, został on take wbudowany w internetowy protokół TCP/IP. Tak wic, pomijajc pewne specjalizowane urzdzenia (np. opisywane ju wczeniej routery), kady komputer podłczony do Internetu jest albo klientem albo serwerem. Moliwa jest równie sytuacja, w której dana maszyna jest jednoczenie klientem w stosunku do pewnego komputera oraz serwerem dla innych. >! Oprócz moliwoci komunikacji zgodnie z zasadami krelonymi przez protokół TCP/IP, kady komputer podłczony do Internetu musi posiada swój własny adres internetowy, nazywany take numerem bd adresem IP (gdzie IP jest tym samym IP, które wystpuje w nazwie protokołu TCP/IP). Dziki unikalnemu adresowi IP komputer moe by rozpoznawany przez inne komputery w sieci, moe take odbiera i wysyła pakiety informacji. Podobnie jak adresy spotykane w yciu codziennym, adres IP jest zapisem o specjalnej konstrukcji. Ma on posta 32-bitowej liczby składajcej si z czterech czci po 8 bitów oddzielonych kropkami. Ograniczenie do 8 bitów mówi nam,e kada cz moe zawiera liczb od 0 do 256. Na przykład adres IP serwera firmy Microsoft to: Liczby te nie s rzecz jasna wybierane dowolnie, ale cile zale od umiejscowienia danego komputera w Sieci. Poszczególne czci adresu IP odpowiadaj w przyblieniu kolejnym coraz mniejszym podsieciom, napotykanym po drodze do okrelonego komputera, poczynajc od sieci najszerszej, któr jest jedna z sieci szkieletowych w danym kraju. Przedostatnia liczba okrela najczciej pewn sie lokaln, po niej za nastpuje ju numer konkretnego komputera.! Adres IP mona porówna do numeru telefonu bez jego znajomoci nigdzie si nie dodzwonimy. I tak jak numery telefonów, adresy IP trudno jest zapamita. Z tego wzgldu dla wygody uytkowników Sieci, postanowiono stworzy alternatywny system tak zwanych nazw domenowych (ang. domain names), w których adresy wystpowałyby w postaci zrozumiałych i łatwych w uyciu cigów liter. Aby nie szuka daleko, wspomniany wczeniej komputer Microsoftu posiada nazw domenow

19 ! &2 Nie kady komputer posiada tak symboliczn nazw z reguły przypisywane s one tylko serwerom udostpniajcym w Internecie jakie usługi. W dobie Internetu komercyjnego, skojarzenie witryny WWW (np. sklepu internetowego czy strony domowej firmy) z krótk i łatw do zapamitania nazw domenow jest ju praktycznie koniecznoci. Takich nazw nie maj natomiast mniej wane komputery, jak choby zwykłe domowe pecety, za pomoc których łczymy si z Internetem. Cho wydawałoby si, e nazwa domenowa przypomina adres IP, który równie składa si z pól oddzielonych kropkami, to nie istnieje aden zwizek pomidzy członami tych dwóch adresów. Adres IP składa si bowiem zawsze z czterech czci, natomiast nazwa domenowa moe posiada rón ich liczb w praktyce spotyka si od trzech do szeciu członów. Pomimo tej swobody, nazwy domenowe równie budowane s z zachowaniem pewnych zasad. Przede wszystkim struktura domen odzwierciedla w pewien sposób struktur sieci, z tym, e raczej administracyjn ni fizyczn, jak to jest w przypadku adresu IP. Dziki temu moemy szybko zorientowa si w charakterze instytucji, z któr si łczymy. Przyjło si, e ostatni fragment adresu (tzw. domena najwyszego poziomu, ang. top-level domain), wskazuje na kraj, w którym znajduje si dany serwer, natomiast druga od koca na typ instytucji, która jest jego włacicielem. Jeeli serwer znajduje si w Stanach Zjednoczonych, domena kraju jest pomijana.

20 &3! "!!1 Domena Znaczenie.com.edu.gov.mil.org.net.int firma komercyjna (np. intel.com) instytucja naukowa bd edukacyjna (np. icm.edu.pl ) instytucja bd agencja rzdu federalnego USA (np. whitehouse.gov) armia USA (np. darpa.mil) stowarzyszenia, fundacje oraz inne organizacje niedochodowe (np. fidonet.org) przedsibiorstwa zajmujce si administracj i obsług sieci (np. internic.net) organizacje midzynarodowe (np. nato.int)!1 (wprowadzone w 2000 r.) Domena.aero.biz.coop.info.museum.name Znaczenie przedsibiorstwa lotnicze przedsiwzicia biznesowe projekty oparte na współpracy witryny informacyjne muzea uytkownicy indywidualni Jak ju zapewne zauwaylimy, nazwy domenowe czyta si od koca. Zaraz za opisanymi wczeniej domenami najwyszego poziomu (a wic bliej pocztku) znajdziemy domeny instytucji, organizacji lub firm (na ogół bdzie to pełna nazwa lub jej skrót), na przykład, lub. W dalszej kolejnoci mog wystpi domeny zwizane z oddziałem firmy lub organizacji, najczciej jednak na tym poziomie pojawia si ju nazwa własna konkretnego komputera, bdcego w posiadaniu firmy/organizacji, np. lub. Powszechnie stosowan praktyk jest nazywanie komputera od nazwy usługi, któr udostpnia std taka mnogo adresów internetowych zaczynajcych si od z jakimi spotka si mona na kadym kroku. S to bowiem najczciej adresy stron promocyjnych przechowywanych na serwerach WWW. Jednak ju adresy do plików z programami rozpoczynaj si literami ftp od nazwy usługi słucej do transferu plików w sieci (FTP File Transfer Protocol), np.. W tym miejscu niezbdne jest ostrzeenie, e zasady te nie zawsze s przestrzegane. Nie nale do rzadkoci mało mówice nazwy domenowe w rodzaju