Zimowanie odmian zbóż w warunkach pogodowych Polski charakterystyka i dobór odmian

Transkrypt

1 Zimowanie odmian zbóż w warunkach pogodowych Polski charakterystyka i dobór odmian Edward Arseniuk 4 Tadeusz Śmiałowski 1, Tadeusz Oleksiak 2, Zbigniew Rybka 3 IHAR-PIB Radzików, 1,2 Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa, 3 Zakład Fizjologii i Biochemii Roślin, 4 Zakład Fitopatologii 3 zhsmialo@cyf-kr.edu.pl:, t.oleksiak@ihar.edu.pl: z.rybka@ihar.edu.pl:.

2 Udział powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni zasiewów w 2015 r ,7 tys ha = 70 % w Polsce w 2015 r. Zboża stanowią 73,8 proc. zasiewów w świecie

3 Struktura zasiewów zbóż w Polsce w latach 2013c ,3 Jęczmień ozimy 13,8 Żyto ozime 15,7 Pszenżyto ozime 2,8 Pszenżyto jare 9,0 Jęczmień jary 7,7 Owies 29,6 Pszenica ozima 13,5 Mieszanki zbożowe 4,6 Pszenica jara W 2016 roku zbiory zbóż szacuje się na ok mln ton wobec 28 mln ton w 2015 roku (wg IERiGŻ).

4 Fizjologiczne i genetyczne podstawy zimotrwałości oraz mrozoodporności roślin ze szczególnym uwzględnieniem zbóż.

5 Zimnotrwałość Zimnotrwałość zdolność do przetrwania wielu niekorzystnych czynników, takich jak: niska temperatura, długotrwałe zaleganie śniegu, pokrycie lodem lub zalanie spowodowane okresowymi ociepleniami. Czynniki te mogą prowadzić do wyginięcia roślin bądź z powodu braku tlenu, bądź z powodu wysuszenia i odwodnienia spowodowanego tworzeniem się lodu w komórkach i przestrzeniach międzykomórkowych. Cecha ta jest przykładem adaptacyjnej reakcji na długotrwałe działanie niesprzyjających czynników środowiska, które spowodowały dziedziczne zmiany genetyczne. Niska zimnotrwałość nie zawsze wynika z niskiej odporności na działanie mrozu. Istotna jest tutaj także odporność na inne, często trudne do ustalenia czynniki stresowe. Mrozoodporność Działanie mrozu na siewki zbóż ozimych powoduje zamarzanie znajdującej się w tkankach wody początkowo w przestrzeniach międzykomórkowych, następnie wewnątrz komórek. Tworzenie się kryształków lodu powoduje mechaniczne rozerwanie tkanki. Za główną i najpoważniejszą przyczynę uszkodzeń mrozowych uważa się jednak odwodnienie komórek, które powoduje denaturację zawartych w tkance białek, co w konsekwencji prowadzi do jej uszkodzenia i śmierci. Odwodnienie to ma dwie przyczyny: po pierwsze krystalizujący się w przestrzeniach międzykomórkowych lód powoduje wyciek wody z komórek, po drugie w temperaturach mrozowych rośliny także tracą wodę przez transpirację, a uzupełnienie tego ubytku z zamarzniętej gleby nie jest możliwe.

6 Uwarunkowania fizjologiczno-genetyczne 1. Mrozoodporność/zimotrwałość cecha wielogenowa modyfikowana wpływem warunków środowiska, 2. Brak genów warunkujących odporność roślina nieodporna. Obecność takich genów potencjalna odporność, 3. Mrozoodporność nie ujawni się jeżeli nie zaistnieją odpowiednie warunki. Rośliny nie poddane hartowaniu mają bardzo słabą odporność, niezależnie od genotypu, 4. Hartowanie następuje w czasie jesieni obniża się temperatura, skraca dzień, zmniejsza się intensywność oświetlenia i spektrum światła, 5. Efektem jest zmiana sposobu wydatkowania energii - zahamowanie wzrostu i przestawienie metabolizmu w kierunku gromadzenia substancji osmotycznie czynnych, głównie cukrów, ale również białek, zmiana składu lipidów błon komórkowych, przebudowa struktury błon komórkowych. Nazywamy to aklimatyzacją lub hartowaniem.

7 Co decyduje o przeżyciu rośliny? (1) Kluczowym organem siewki jest węzeł krzewienia, jeżeli jest nieuszkodzony roślina odrośnie nawet po utracie przemrożonych liści i korzeni. Węzeł jest zagłębiony w glebie i w warunkach odpowiedniej okrywy śnieżnej może przetrwać bez uszkodzeń. ocena_stanu_przezimowania.aspx

8 Rośliny uszkodzone, nie wykazujące odrostu ocena_stanu_przezimowania.aspx Co decyduje o przeżyciu rośliny? (1) Najgroźniejsze zjawisko bezśnieżna zima i gwałtowne spadki temperatury. Szczególnie groźne przy niecałkowitym zahartowaniu roślin podczas ciepłej jesieni, zwłaszcza bez przymrozków zwiększających znacznie odporność. Takie zjawisko miało miejsce w 2015/2016.

9 Widok siewki oziminy wiosną 2016 roku Prawie zniszczony węzeł krzewienia ocena_stanu_przezimowania.aspx

10 Wzrost kryształów lodu na szerokość (1) Zmiany zachodzące jesienią powodują zwiększenie odporności tkanek na niską temperaturę chodzi głównie o niedopuszczenie do zamarzania treści komórkowej (cytoplazmy) w temperaturze poniżej zera stopni Celsjusza.

11 Wzrost kryształów lodu na szerokość (2) Woda krystalizuje w przestworach międzykomórkowych, cytoplazma się zagęszcza, a specyficzne białka powodują zmianę sposobu krystalizacji wody wewnątrzkomórkowej (jeżeli już do tego dojdzie) tak, aby powstawały małe kryształy lodu, które nie powodują uszkodzeń organelli komórkowych.

12 Wzrost kryształów lodu na szerokość szkodzi roślinie najbardziej

13 Wzrost kryształów lodu na grubość mniej groźny

14 Podsumowanie: 1. Hartowanie trwa długo- co najmniej kilka tygodni, rozhartowanie krótko- kilka dni, zatem nawet kilkudniowe ocieplenia śród zimowe mogą spowodować utratę nabytej mrozoodporności i śmierć roślin po powtórnym nastaniu mrozu, 2. Mrozoodporność jest głównym elementem zimotrwałości, ale w przeżyciu roślin ma również znaczenie pokrywa śnieżna, silny wiatr, zamarzanie i rozmarzanie gleby, podatność na choroby grzybowe, zwłaszcza po ustaniu mrozów, 3. Zimotrwałość zależy od cech odmianowych: mrozoodporności, wyrównania wzrostu i terminu wschodów, odporności na choroby i szkodniki, jak i prawidłowej agrotechniki zachowania optymalnych terminów i głębokości siewu, nawożenia i zawartości wody w glebie. 4. Czynniki naturalne, jak okrywa śnieżna, przebieg temperatury w okresie jesieni i zimy oraz na wiosnę, opady, występowanie patogenów i szkodników również wpływają na przeżycie i odrost po ustaniu mrozów.

15 Przykłady wymarznięcia ozimin w 2012 i 2016 roku.

16 Skala oceny mrozoodporności zbóż Stopień skali Udział roślin uszkodzonych, % Określenie mrozoodporności Bardzo dobra Bardzo dobra-dobra Dobra Dobra-średnia Średnia Średnia-zła Zła Zła-bardzo zła Bardzo zła

17 Stan doświadczeń zbóż ozimin na jesieni 2015 r. Konferencja IHAR-PIB Doradztwu Rolniczemu Radzików, r.

18 Przykłady kompletnego wymarznięcia ozimin w 2016 roku (1). Poletka doświadczalne z całkowicie wymarzniętymi roślinami

19 Przykłady kompletnego wymarznięcia ozimin w 2016 roku (2). ocena_stanu_przezimowania.aspx

20 Uszeregowanie odmian ozimej pod względem poziomu mrozoodporności z rejestru COBORU w warunkach Radzikowa w 2012 r, Skala 1 9, gdzie 1 = do 100% wymarznięcia, 9 = 0 do 10% wymarznięcia Lp. Odmiana powt 1 powt 2 śrd Hodowca 1 Bagou 1 1 1,0 Saaten Union Recherche SARL 2 Bystra 1 1 1,0 RAGT 2n, France 3 Galvano 1 1 1,0 KWS Lochow GmbH 4 Garantus 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce 5 Henrik 1 1 1,0 6 Look 1 1 1,0 Dieckmann Seeds Polska sp. z o.o. 7 Slade 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 8 Meister 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 9 Linus 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 10 Oxal 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 11 Kepler 1 2 1,5 Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce 12 Kredo 2 2 2,0 Saaten-Union Polska sp. z o.o. 13 Elipsa 2 2 2,0 Limagrain Belgium N.V. 14 Askalon 4 1 2,5 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 15 Operetka 5 1 3,0 Limagrain Central Europe Societe Europeenne 16 Bockris 2 5 3,5 Strube Research GmbH & Co. KG 17 Kampana 1 6 3,5 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 18 Smaragd 7 1 4,0 Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH 19 KWS Ozon 6 2 4,0 KWS Lochow GmbH

21 Poziom mrozoodporności odmian zagranicznych i polskich hodowli pszenicy ozimej w warunkach Radzikowa w 2012 r, Skala 1 9, gdzie 1 = do 100% wymarznięcia, 9 = 0 do 10% wymarznięcia Lp. Odmiana powt 1 powt 2 śrd Hodowca 20 Muszelka 6 3 4,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 21 Markiza 3 7 5,0 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 22 Cubus 3 7 5,0 KWS Lochow GmbH 23 Bamberka 6 5 5,5 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 24 Kranich 5 7 6,0 Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH 25 Mulan 5 7 6,0 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 26 Skagen 8 4 6,0 W. von Borries-Eckendorf GmbH & Co. KG 27 Tonacja 8 6 6,3 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 28 Jenga 8 5 6,5 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 29 Muza 7 6 6,5 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 30 Ostroga 8 6 7,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 31 Forkida 7 7 7,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 32 Baletka 8 7 7,5 RAGT 2n 33 Begra 7 8 7,5 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 34 Natula 8 7 7,5 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 35 Banderola 8 8 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 36 Bogatka 8 8 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 37 Jantarka 9 7 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 38 Julius 8 8 8,0 KWS Lochow GmbH 39 Kohelia 7 9 8,0 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 40 Torrild 9 7 8,0 W. von Borries-Eckendorf GmbH & Co. KG 41 Arkadia 7 9 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 44 Finezja 9 9 9,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 45 Liwilla 9 9 9,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.

22 Przezimowanie odmian pszenicy i pszenżyta Widok pól doświadczalnych, Radzików, Pszenica

23 Przezimowanie pszenicy, Radzików 2012 BAGOU Saaten Union 2016 BAGOU Saaten Union

24 Przezimowanie pszenicy, Radzików 2012 Mulan Nordsaat 2016 Mulan Nordsaat 2016 Liwilla DANKO 2012 Liwilla DANKO

25 2012 Ostroga DANKO 2016 Ostroga DANKO Przezimowanie pszenicy, Radzików 2012 Muszelka-WZ DANKO 2016 Muszelka DANKO

26 Przezimowanie pszenicy, Radzików 2012 KWS Ozon-WZ 2016 KWS Ozon 2012 Tonacja HR Strzelce sp. z o.o Tonacja HR Strzelce sp. z o.o.

27 2012 Meister (stück) RAGT 2n, France 2016 Meister (stück) RAGT 2n, France Przezimowanie pszenicy, Radzików 2012 Galvano KWS 2016 Galvano KWS

28 Przezimowanie odmian pszenicy IHAR-PIB Radzików - zima 2015/2016, ocena z Bogatka 1 Bystra 1 Kredo 1 KWS Dacanto 1 Meister 1 Silenus 1 Consus 1,5 Cubus 1,5 Franz 1,5 Jenga 1,5 KWS Loft 1,5 KWS Magic 1,5 Speedway 1,5 Kris 1,8 Alcazar 2 Askalon 2 Bagou 2 Belissa 2 Boomer 2 Elipsa 2 Fidelius 2 Florus 2 Forkida 2 Fregata 2 Kranich 2 KWS Malibu 2 Look 2 Pengar 2 Rockefeller 2 Smaragd 2 PATRAS WZ 2 Dorota 2,5 Estivus 2,5 Forum 2,5 Janosch 2,5 Kampana 2,5 Kepler 2,5 KWS Dakota 2,5 KWS Livius 2,5 Lavantus 2,5 Leandrus 2,5 Naridana 2,5 Sailor 2,5 Tobak 2,5 Tulecka 2,5 Zyta 2,5 KWS OZON WZ 2,8 Akteur 3 Arkadia 3 Astoria 3 Batuta 3 Begra 3 Henrik 3 Hondia 3 Jantarka 3 Mewa 3 Mulan 3 Nutka 3 Operetka 3 Oxal 3 Rapsodia 3 Satyna 3 Wydma 3 Delawar 3,5 Garantus 3,5 Ludwig 3,5 Pokusa 3,5 Rotax 3,5 Sukces 3,5 Torrild 3,5 Tonacja WZś 3,5 Arktis 4 Artist 4 Baletka 4 Bamberka 4 Banderola 4 Bockris 4 Fakir 4 Figura 4 Julius 4 Legenda 4 Markiza 4 Meteor 4 Muszelka 4 Nateja 4 Ostroga 4 Platin 4 Skagen 4 Türkis 4 Turnia 4 Kohelia 4,5 Linus 4,5 Natula 4,5 Ostka Strzelecka 4,5 Rywalka 4,5 Belenus 5 Liwilla 5 Muza 5 Praktik 5 RGT Kilimanjaro 5 Zawisza 5 Kobiera 5,5 Finezja 6 Mikula 6 Wartość średnia = 3,0

29 Woltario DANKO Pigmej HR Strzelce Przezimowanie odmian pszenżyta, kwiecień 2012 Mikado DANKO Moderato DANKO

30 Pigmej HR Strzelce Woltario DANKO Przezimowanie odmian pszenżyta, kwiecień 2012 Mikado DANKO Moderato DANKO

31 Przezimowanie odmian pszenżyta (n=51) w IHAR-PIB Radzików - zima 2015/2016, ocena z 26 lutego 2016 r. 7 Zimotrwałość w skali: 1 (niska) - 9 (wysoka)

32 Przezimowanie odmian pszenżyta IHAR-PIB Radzików - zima 2015/2016, ocena z 26 lutego 2016 r. (Skala 1 (podatny) 9 (odporny) Odmiana Poziom zimotrwałości Leontino 2 Torino 2 Bereniko 3 Cerber 3 Cyrkon 3 KWS Trisol 3 Pawo 3 Presto 3 Sorento 3 Twingo 3,5 Grenado 4 Magnat 4 Palermo 4 Salto 4 Tomko 4,5 Tulus 4,5 Wiarus 4,5 FREDRO 4,5 TOMKO 5,0 Odmiana Poziom zimotrwałości Alekto 6 Baltiko 6 Borowik 6 Fredro 6 Gniewko 6 Maestozo 6 Moderato 6 Pigmej 6 Rotondo 6 Subito 6 Tornado 6 Transfer 6 Trapero 6 Trismart 6 Woltario 6 Aliko 7 Amorozo 7 Atletico 7 BORWO 7 Wartość średnia 4,9

33 Charakterystyka i dobór odmian zbóż przydatnych pod względem mrozoodporności i zimotrwałości do uprawy w trudnych warunkach środowiskowych.

34 PSZENICA OZIMA

35 Odmiana Odmiany pszenicy ozimej w KR 2016 wg zimotrwałości Mrozoodpo rność (skala 9 st.) Kraj Odmiana Mrozoodp orność Odmiana (skala 9 st.) Mrozoodpo rność (skala Odmiana 9 st.) Mrozoodp orność (skala 9 st.) Smuga 6,5 PL Skagen 4,5 Meteor 3,5 Kredo 2,5 Ostroga 6 PL Torrild 4 Tobak 3,5 Jenga 2,5 Arkadia 6 PL Wydma 4 Skippy 3,5 Kepler 2,5 Bogatka 6 PL RGT Kilimanjaro 4 Mulan 3 Muszelka 2,5 Legenda 6 PL Patras 4 Pengar 3 Ohio 2,5 Kohelia 5,5 PL Platin 4 Rockefeller 3 Speedway 2,5 Sailor 5,5 DE Praktik 4 Silenus 3 Tulecka 2,5 Tonacja 5,5 PL Linus 4 Kranich 3 Smaragd 2 Naridana 5 PL KWS Dakotana 4 KWS Malibu 3 Oxal 2 Jantarka 5 PL KWS Ozon 4 KWS Loft 3 Operetka 2 Markiza 5 PL Artist 4 Janosch 3 KWS Dacanto 2 Fidelius 5 AT Florus 4 Boomer 3 Forum 2 Fakir 4,5 DE Delawar 4 Consus 3 Belenus 2 Forkida 4,5 PL Lavantus 3,5 Florencia 3 Elipsa 2 Belissa 4,5 PL Leandrus 3,5 Astoria 3 Bockris 2 Baletka 4,5 FR KWS Livius 3,5 Bamberka 3 Bystra 1,5 Arktis 4,5 DE Ludwig 3,5 Banderola 2,5 KWS Magic 1,5 Hondia 4,5 Pl Gimantis 3,5 Akteur 2,5 Henrik 1,5 Natula 4,5 PL Franz 3,5 Askalon 2,5 Meister 1,5 Rotax 4,5 DE Pokusa 3,5 Estivus 2,5 Rapsodia 1,5

36 Plon ziarna odmian pszenicy ozimej w 2015 r. (dt./ha) z KRO Lp. Odmiana średnia % wz. A2-A1 Lp. Odmiana średnia % wz. A2-A1 Wz. (dt/ha) 96,7 x 15,6 Wz. (dt/ha) 96,7 x 15,6 1 Speedway 104, ,3 18 Belissa 93, ,2 2 KWS Dakotana 100, ,4 19 Platin 93, Artist 99, ,3 20 Torrild 92, ,1 4 Linus 98, ,1 21 Lavantus 92, Mulan 98, ,2 22 Skagen 91, ,4 6 Ohio 97, ,2 23 Vikaras DS 90, ,5 7 Patras 96, ,8 24 KWS Livius 90, ,3 8 Rotax 96, ,6 25 Bamberka 90, ,3 9 RGT Kilimanjaro 96, ,8 26 Bogatka 89, ,2 10 KWS Loft 96, Astoria 89, ,6 11 Pengar 96, ,1 28 Arktis 88, ,7 12 Zunda DS 96, Hondia 88, ,6 13 Franz 95, ,5 30 Fidelius 87, ,7 14 Florus 94, ,3 31 Fakir 86, ,7 15 Natula ,6 32 Ostroga ostka 86, ,5 16 KWS Ozon 93, ,7 33 Markiza 79, ,1 17 Tobak 93, ,8

37 4,5 Mrozoodporność odmian pszenicy ozimej z KRO - ważona udziałem odmian w reprodukcji nasiennej 5 4 skala 9 0 3,5 3 2,5 2 1,5 1 zagraniczne polskie

38 Lista odmian pszenicy ozimej zalecanych do uprawy we wszystkich województwach Odmiana T. Dolnośląskie Kujawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie KWS Ozon B Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomor skie RAZEM Zimotrwałość (skala 9 st,) Linus A Patras A Arkadia A Artist B Sailor A * ,5 Natula A Mulan B Ostroga (oś) A Platin B Praktik A Bamberka A Fakir B ,5 Julius CCA E bd KWS Livius B Fidelius B ,5 Jantarka B ,5

39 Lista odmian pszenicy ozimej zalecanych do uprawy we wszystkich województwach cd. Odmiana T. Dolnośląskie Kujawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Rotax B R 3 5 Skagen A Speedway B Hondia A ,5 KWS Dacanto B Lavantus A Pengar B RGT A R 2 4 Astoria E Brilliant CCA A bd Florus A Franz A Kredo A KWS Magic B ,5 Markiza C Oxal A Pamier CCA A bd Tobak B Tonacja A ,5 Tulecka A RAZEM Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopom orskie RAZEM Zimotrwałość (skala 9 st,)

40 PSZENŻYTO OZIME

41 Odmiany pszenżyta ozimego w KR 2016 wg zimotrwałości Odmiana Zimotrwałość (skala 9 st.) Odmiana Zimotrwałość (skala 9 st.) Tomko 6,5 Pigmej 5 Tornado 6,5 Pizarro 5 Transfer 6,5 Fredro 4,5 Trismart 6,5 Baltiko 4,5 Wiarus 6,5 Alekto 4 Twingo 6 Algoso 4 Trapero 6 Amorozo 4 Aliko 6 Gniewko 4 Meloman? 6 Elpaso 4 Palermo 6 Sorento 4 Panteon 5,5 Maestozo 4 Pawo 5,5 Tulus 4 Rotondo 5,5 Torino 3,5 Grenado 5,5 KWS Trisol 3,5 Borowik 5,5 Leontino 3,5 Borwo 5,5 Agostino 3,5 Subito 5,5 Atletico 3,5 Todan 5,5 Bereniko 3 Witon 5,5 Cerber 2,5 Trefl 5 Cyrkon 2,5 Lombardo 5 Wartość średnia 4,8

42 Odmiana Lista odmian pszenżyta ozimego zalecanych do uprawy we wszystkich województwach Dolnośl ąskie Kujaws ko- Pomors kie Lubelsk ie Lubuski e Łódzkie Małopo Mazow Opolski Podkar lskie ieckie e packie Podlask Pomors Śląskie ie kie Święto krzyski e Warmi ńsko- Wielko Mazurs polskie kie Zachod niopom Razem orskie Fredro Borowik Subito Agostino Tomko Meloman R R 2016 R Torino Algoso Maestozo Pizarro Tulus Borwo Trismart Twingo Pigmej Rotondo 2016 R 2016 R 2 KWS Trisol Transfer Wiarus Witon XIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Nauka dla hodowli i nasiennictwa roślin uprawnych Zakopane r.

43 JĘCZMIEŃ OZIMY

44 Odmiany jęczmienia ozimego w KR 2016 wg mrozoodporności Odmiana Mrozoodporność (skala 9 st.) Odmiana Mrozoodporność (skala 9 st.) Fridericus 6,0 Antonella 5,0 Henriette 5,5 Holmes 4,5 Karakan 5,5 Bartosz 4,5 Kobuz 5,5 Metaxa 4,5 Titus 5,5 KWS Kosmos 4,5 Zenek 5,5 SU Melania 4,5 Quadriga 5,0 SU Vireni 4,5 Scarpia 5,0 Souleyka 4,5 SU Elma 5,0 Nickela 4,5 KWS Meridian 5,0 Vincenta 4,5 Lomerit 5,0 Wintmalt 3,5 Maybrit 5,0 Wartość średnia 4,9

45 Rekomendowane odmiany jęczmienia ozimego w Polsce Odmiana Dolno Kujaws ko- Lubels Lubusk śląskie Pomor skie kie ie Łódz kie Małop olskie Mazow ieckie Opols kie Podkar packie Podlas kie Pomor skie Śląskie Święto krzyski e Warmi ńsko- Mazurs kie Wielko polskie Zachod niopo mors kie Razem Zimot rwało ść (skala 9 st,) Antonella Titus KWS Meridian Zenek ,5 Souleyka ,5 SU Melania ,5 Henriette Holmes ,5 Fridericus Scarpia Bartosz ,5 SU Vireni (2-rz) R

46 Żyto ozime wszystkie zalecane odmiany: populacje i mieszańce cechują się wysoką mrozoodpornością i zimotrwałością. Podstawowe kryteria doboru do uprawy to: plon, odporność na wyleganie, porastanie, choroby, dostępność i cena materiału siewnego.

47 Lista odmian żyta ozimego rekomendowana do uprawy Kujaws Warmi Zachod Święto Dolnośl ko- Lubelsk Lubus Małop Mazow Opolski Podkar Podlas Pomor ńsko- Wielko niopo Odmiana Łódzkie Śląskie krzyski Razem ąskie Pomor ie kie olskie ieckie e packie kie skie Mazurs polskie morski e skie kie e SU Stakkato F Dańkowskie Amber Dańkowskie Diament Tur F Stanko Brasetto F Dańkowskie R Rubin Horyzo SU Drive F Domir SU Performer F R 2016 R 2016 R 4 SU Spektrum F Antonińskie SU Satellit F Armand KWS Bono F R 2016 R 2 Palazzo F Bosmo Dańk. Złote Gonello F Helltop CCA SU Allawi F SU Skaltio F RAZEM

48 Podsumowanie: 1. Wojewódzkie Zespoły Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego winny w listach zalecanych odmian w rejonach o dużym ryzyku wystąpienia niekorzystnych czynników meteorologicznych (przewlekłe i ostre zimy) włączać odmiany zbóż o stabilnej wysokiej mrozoodporności i zimotrwałości. 2. Hodowla Polska oferuje wartościowe odmiany pszenicy i pszenżyta ozimego o podwyższonej mrozoodporności i zimotrwałości. 3. Na liście odmian zalecanych pszenicy ozimej najliczniej reprezentowane są 2 odmiany: Ozon i Patras oraz polskie odmiany: Arkadia i Natula. Ale tylko odmiana Arkadia charakteryzuje się wysoką mrozoodpornością na poziomie 6 stopni w skali 9-stopniowej. 4. Na liście odmian zalecanych pszenżyta ozimego najliczniej reprezentowana jest odmiana Fredro o poziomie mrozoodporności 4,5 st.. Inna zalecana w mniejszej liczbie województw odmiana Borowik charakteryzuje się wyższą mrozoodpornością na poziomie 5 st. 5. Na liście odmian zalecanych jęczmienia ozimego najliczniej zalecaną odmianą jest Antonella o poziomie mrozoodporności 5,0 st. Odmiana Fredericus o wyższym poziomie mrozoodporności (6.0 st.) zalecana jest tylko 2 województwach.

49 Stan obecny polskiej hodowli - mrozoodporność i zimotrwałość nowych odmian. Mrozoodporność zbóż sprawdza się w warunkach prowokacyjnych w temperaturze od 18 C do 20 C na podstawie udziału roślin uszkodzonych. Ocenę przeprowadza się w skali 9.

50 Wyhodowane rody pszenicy ozimej badane są w warunkach polowych i laboratoryjnych: zespołowe doświadczenia hodowlane (wstępne). W sezonach 2015/16 (2016/2017) DW założone zostały dla pszenicy, pszenżyta, żyta i jęczmienia ozimego.

51 Pszenica ozima-firmy uczestniczące w badaniach: Małopolska Hodowla Roślin - ANR, Poznańska Hodowla Roślin ANR, Hodowla Roślin DANKO ANR, Hodowla Roślin SMOLICE sp. zo.o - grupa IHAR, Hodowla Roślin STRZELCE sp. zo.o - grupa IHAR, IHAR-PIB Radzików.

52 Wykonawcy-współautorzy badań: Dr Przemysław Matysik, dr Zygmunt Nita, mgr Barbara Żmijewska, dr Edward Witkowski, dr Krystyna Witkowska, Ada Bodusławska, dr Jarosław Bojarczuk, mgr Krzysztof Rubrycki, dr Zdzisław Paszkiewicz, Dr Zofia Banaszak, mgr Maria Bogacka, mgr Jerzy Bogacki, mgr Teresa Sikora, dr Mirosław Pojmaj, dr hab. Andrzej Bichoński, dr Tadeusz Drzazga, mgr Tomasz Adamczyk, Prof.. Edward Arseniuk, mgr Teresa Rostkowska, prof. Henryk Czembor, dr Tadeusz Śmiałowski analizy statystyczne

53 Metoda badań: Doświadczenia zakłada się w 3 powtórzeniach; 2 powtórzenia na poziomie A2 - Losowanie obiektów rożne + rozlosowanie poletek różne. oraz 3 powtórzenia na poziomie A1 - będące lustrzanym odbiciem 2 powtórzenia poziomu A2.

54 Lp. Charakterystyka glebowo-klimatyczna 10 lokalizacji doświadczeń z pszenicą ozimą MIEJSCO- WOŚCI REGION TYP GLEBY Klasa Poziom 1 Dębina Pomorskie, Żuławy Mady żuławskie I A2-A1 2 Kobierzyce Dolnośląskie, okolice Ślęży Szare ziemie III a A2-A1 3 Modzurów Śląskie, rejon Raciborza Czarnoziem zdegradowany II a A2-A1 4 Nagradowice Wielkopolska, rejon Poznania Brunatna III a A2-A1 5 Krzemlin Zachodnio-pomorskie Brunatna III a A2-A1 6 Polanowice Małopolska, rejon Proszowic Less zdegradowany I A2-A1 7 Smolice Wielkopolska środkowa Brunatna III a A2-A1 8 Strzelce Łódzkie, pn. część niziny mazowieckiej Brunatna II A2-A1 9 Kończewice Kujawsko-pomorskie, rejon Chełmży Mady, ciężkie ziemie I A2-A1 10 Radzików Mazowieckie, rejon zachodni Czarne ziemia, zdegradowane III b A2-A1

55 Liczba obiektów: NAZWA SPÓŁKI LICZBA RODÓW S1 S2 S3 RAZEM DANKO MHR PHR HR SMOLICE HR STRZELCE WZORCE RAZEM

56 Procedury badań mrozoodporności Ocena laboratoryjna mrozoodporności w komorach mrożeniowych; w br. temperatura krytyczna temp. mrożenia I powtórzenia -16 st. C, powtórzenia 2 i 3 wymarzły całkowicie, gdyż temp. min. wynosiła -15,8-17,6 st.c oraz w okresie , ,7 st. Ocena w % siewek żywych. Ocena stanu przezimowania (jeśli wystąpią odpowiednie warunki) wykonuje się na poletkach doświadczalnych. Badanie w warunkach prowokacyjnych: specjalna ekspozycja, dobór lokalizacji np. płn. Polski lub tereny podgórskie, pł. wschodnie,. Ocena rejestrowana jest w skali 1-9. Oceną końcową jest ocena zbieżności stopnia porażenia w laboratorium z oceną polową.

57 Testowanie rodów pszenicy ozimej w komorach chłodniowych siewki przed mrożeniem (fot. E. Witkowski)

58 Wazon z siewkami pszenicy ozimej po wykonaniu mrożenia, zielone siewki-wzorzec, żółte słabo odporny rod pszenicy ozimej. (Autor E.Witkowski).

59 Testowanie siewek w warunkach prowokacyjnych parapety w HR Strzelce (fot. T. Śmiałowski)

60 Wyniki oceny mrozoodporności w 2016r. w komorach mrożeniowych w Smolicach (1 seria) DC 325/12 DD 250/12 DL 217/12/6 DM 966/ KBP 296/93 AND 532/11 AND 4012/14 SMH 9107 STH STH 3448 DL 228/12/5 DM 1041/14 SMH 9070 STH 3207 STH 4110 SMH 9062 KBP STH 3507 NAD KOH 361 KBP SMH 9072 STH 2161 ARTIST PATRAS

61 % OBIEKTÓW RODÓW PSZENICY BADANYCH DW w 3 KLASACH ZIMOTRWAŁOŚCI >5 st. 33% < 7 st. 25% >7 7-5 <5 Od 5-7st-42%

62 Mrozoodporność a zimotrwałość pszenicy ozimej w serii 1 (korelacja stopnia przezimowania w Radzikowie z oceną laboratoryjną w Smolicach) WSP. KORELACJI ZIM MRZ ZIMOTRWAŁOŚĆ 1 MROZOODPORNOŚĆ 0,685 1

63 DW 2016 RODY PSZENICY OZIMEJ ŁĄCZĄCE PLON Z WYSOKĄ ZIMOTRWAŁOŚCIĄ SERIA 1 OBIEKT ZIM (1-9) PLON (t/ha) SMH ,5 Wsp. Kor. ZIM (1-9) PLON (t/ha) STH ,0 ZIM (1-9) 1,000 KBP ,0 PLON (t/ha) 0,761 1,000 NAD ,9 STH ,7 NAD ,7 KBP ,6 AND 304/ ,4 DL 217/12/6 4 10, ,4 KBP 296/93 3 9, ,3 ARTISTwz1 6 12,2 OZON wz2 6 11,5 PATRASwz3 6 11,3

64 DW 2016 RODY PSZENICY OZIMEJ ŁĄCZĄCE PLON Z WYSOKĄ ZIMOTRWAŁOŚCIĄ SERIA 2 OBIEKT ZIM (1-9) PLON (t/ha) SMH ,8 Wsp.kor. ZIM (skala) PLON (dt/ha) STH ,7 ZIM (skala) 1,000 SMH ,4 PLON (dt/ha) 0,585 1,000 SMH ,6 NAD ,6 KBP , ,9 NAD , , ,9 DC 979/ ,7 NAD ,5 STH ,8 STH ,1 KBP ,7 DC 3318/ ,5 KBP 296/ ,3 KBP ,9 SMH ,5 ARTIST wz1 6 11,9 OZON wz2 6 11,9 PATRAS wz3 6 11,2

65 DW 2016 RODY PSZENICY OZIMEJ ŁĄCZĄCE PLON Z WYSOKĄ ZIMOTRWAŁOŚCIĄ SERIA 3 OBIEKT ZIM (1-9) PLON (t/ha) SMH ,3 Wsp.kor. ZIM (skala) PLON (dt/ha) DM 2126/ ,4 ZIM (skala) 1,000 DC 3525/ ,5 PLON (dt/ha) 0,658 1,000 NAD , ,8 NAD , ,3 KBP ,4 STH ,0 KBP ,7 STH ,4 KBP ,8 SMH ,5 STH ,9 NAD , , ,1 DC 1466/ ,3 DM 1259/ ,2 KBP 296/84 3 9,4 ARTISTwz1 6 12,3 OZON wz2 6 11,8 PATRASwz3 5 11,6

66 Pszenżyto ozime-doświadczenia wstępne 2015/2016 LICZBA OBIEKTÓW LICZBA RODÓW RAZEM S 1 S2 HODOWLA ROŚLIN STRZELCE SHR BORÓW SHR MALYSZYN HODOWLA ROŚLIN DANKO WSPÓLNE WZORCE RAZEM

67 Wykonawcy doświadczeń: Hodowla Roślin Strzelce Dr Zygmunt Nita, mgr Łukasz Mańkowski, dr. Grzegorz Budzianowski, mgr Grzegorz Milewski, HR DANKO Mgr Małgorzata Niwińska, dr Zofia Banaszak, Dr Mirosław Pojmaj, mgr Ewa Czerwińska, mgr Danuta Kurleto, mgr Marcin Konieczny, IHAR-PIB Radzików prof. Edward Arseniuk, mgr Teresa Rostkowska, prof. Henryk Czembor, dr T. Śmiałowski analizy statystyczne.

68 Lokalizacja doświadczeń Miejscowość Województwo Przedplon Poziom agro Klasa Dębina POMORSKIE rzepak oz. A2- A1 IV a CHORYŃ WIELKOPOLKIE rzepak oz. A2- A1 IV a LASKI MAZOWIECKIE rzepak oz. A2- A1 III a SZELEJEWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A2- A1 IV a BOROWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A2- A1 IIIb MAŁYSZYN LUBUSKIE rzepak oz. A2- A1 IV b STRZELCE ŁÓDZKIE rzepak oz. A2- A1 IIIb RADZIKÓW MAZOWIECKIE rzepak oz. A2- A1 III b

69 Wyniki badania mrozoodporności rodów pszenżyta ozimego w chłodni (Laski) 100 % roślin żywych DANKO 2/15 BOHT 719 MAH MAH DANKO 13/15 DANKO 7/15 BOH DANKO 20/15 DAST 18/14 DANKO 21/15 MAH BOHT 782 BOH DANKO 17/15 DANKO 9/15 DANKO 4/15 BOH DANKO13/14 BOH DANKO 11/15 BOHT 784 Fredro WZ1 DANKO 10/15 MAH DAST 24/14 DANKO 1/15 BOH MAH /1 BOH BOHT 785 BOHT 757 MAH

70 OBIEKTY PSZENŻYTA OZIMEGO ŁĄCZĄCE WYSOKĄ MROZOODPORNOŚĆ i ZIMOTRWAŁOSCIĄ A PLONEM Obiekt PLON MRZ ZIM Lp. Wsp. kor. PLON MRZ ZIM MAH ,2 92,3 8,4 38 PLON (dt/ha) 1 BOH ,2 85, MRZ (%) 0,486 1,000 BOHT ,4 80,9 8 5 ZIM (skala) 0,657 0,653 1 DANKO 6/15 115,3 79,8 7,9 6 BOHT ,2 79,1 7,4 13 BOH ,2 75,5 7,1 12 MAH / 113,9 73,9 8,4 9 MAH ,5 72,2 7,3 7 BOH ,9 7,3 31 DANKO 1/15 114,2 70,1 7,9 8 DANKO 5/15 120,5 62,4 7,3 1 BOHT ,9 52,6 8 2 BOH ,4 53,7 7,3 3 BOHT ,7 43,1 8,7 4 BOHT ,9 5,8 6,7 MAH ,3 5,3 7,4 DANKO 2/15 81,3 2,2 3,5 Fredro WZ1 113,3 63,0 7,6 MelomanWZ2 112,1 71,0 7,4 Trefl WZ3 109,4 74,1 7,3

71 Jęczmień ozimy NAZWA SPÓŁKI LICZBA RODÓW Dwurzędowy Wielorzedowy RAZEM DANKO Smolice-SHR Bąków PHR WZORCE RAZEM

72 Lokalizacja doświadczeń wstępnych z j. ozimymi Lokalizacja doświadczeń Miejscowość Region Wiatrowo Zachodnio-pomorski Nagradowice Wielkopolski Modzurów Śląski-rejon Raciborza Szelejewo Wielkopolski Oleśnica Mała Dolny Śląsk Bąków Opolski

73 Wykonawcy doświadczeń Dr. Roman Biliński, mgr Małgorzata Małysa- HR Smolice, Dr Zofia Banaszak, mgr Teresa Sikora, mgr Anna Kojpasz, mgr Marcin Konieczny- HR DANKO Dr Zdzisław Paszkiewicz, dr Marek Zając, mgr Daria Świerblewska, - Poznańska Hodowla Roślin. Dr T. Śmiałowski analiza statystyczna

74 Plon a przezimowanie j. ozimego wielorzędowego w Wiatrowie , , ,370, , ,766, ,5 52, ,553,854,6 54,855,8 56,256,356,6 57,558, ,147,6 42, ,238,9 39,539,940,440, , , , , BKH 5018/14 DS. 356/14 Soulejka Wz WTD 2708/13 BKH 5035/14 BKH 5218/14 Titus Wz BKH 5484/14 WTD 1945/13 DS. 427/14 BKH 3422/14 WTD 1339/13 BKH 9002/8/1 DS. 418/14 WTD 1759/13 DS. 376/14 BKH 1141/14 DS. 377/14 BKH 1162/14 WTD 3566/13 BKH 5176/14 WTD 2612/13 WTD 2606/13 BKH 3191/13 BKH 3371/13 DS. 429/14 BKH 5247/14 DS. 365/14 DS. 354/14 WTD 2648/13 DS. 425/14 BKH 1136/14 WTD 2600/13 BKH 3399/13 WTD 3062/13 WTD 2618/13 WTD 3644/13 DS. 426/14 BKH 5180/14 DS. 393/14 DS. 420/14 BKH 5182/14 PLON PRZEZIMOWANIE (%R.ŻYWYCH) Liniowy (PRZEZIMOWANIE (%R.ŻYWYCH))

75 Plon a przezimowanie j. ozimego dwurzędowego w Wiatrowie , , , ,5 26, , , ,8 39, ,3 47, , PLON (dt/ha) PRZEZIMOWANIE (%) Liniowy (PRZEZIMOWANIE (%))

76 Wyniki przezimowania a plenność j. ozimego wielorzędowego w DW. 12,0 10,8 10,8 10,0 8,7 9,0 9,9 9,7 9,2 8,0 6,0 5,3 5,3 6,4 8,0 8,0 8,0 7,2 6,4 7,5 PLON (t/ha) ZIM (skala) 4,0 2,0 0,0 WIA BKH AND SZD MOB Titus Wz Soulejka Wz SREDNI

77 Wyniki przezimowania a plenność j. ozimego dwurzędowego w DW. 12,0 11,3 10,0 8,0 7,5 8,4 7,7 6,7 8,8 9,9 8,4 9,0 9,0 9,1 6,8 7,6 8,1 7,4 7,3 6,0 PLON (t/ha) 5,0 ZIM (skala) 4,0 3,7 2,0 0,0 WIA SZD AND BKH OLH MOB Souleyka Wz Vincenta Wz SREDNIA

78 Podsumowanie i wnioski (1) 1. Przezimowanie roślin (zbóż) jest procesem złożonym, wymagającym ciągłego monitorowania zmian klimatycznych i dostępności odmian odpornych na skrajne warunki klimatyczne. 2. Hodowla zbóż powinna w równym stopniu preferować w trakcie selekcji formy łączące wysoki potencjał plenności z mrozoodpornością (zimotrwałością).

79 Podsumowanie i wnioski (2) 3. Wyodrębnione formy charakteryzujące się wysoko specjalistycznymi cechami (np. mrozoodpornością) powinny być zabezpieczane w bankach genów i stanowić źródło genetyczne w uszlachetnianiu plennych ale gorszych rodów. 4. Wprowadzane sukcesywnie do hodowli nowych odmian nowoczesne innowacyjne metody biochemiczne, wykorzystanie markerów molekularnych i techniki androgenezy, haploidyzacji powinno w najbliższym czasie poprawić dostępność odporniejszych a zarazem plennych odmian zbóż.

80 Podsumowanie i wnioski (3) 5. Odmiany pszenicy ozimej z hodowli zagranicznych w porównaniu z odmianami krajowej hodowli charakteryzują się wysoką podatnością na mróz, co skutkuje olbrzymimi stratami ekonomicznymi dla polskiego rolnika w przypadku wystąpienia silnych mrozów bez okrywy śnieżnej. 6. COBORU działając w interesie polskiego rolnika, winno ustanowić nowe ostrzejsze kryteria poza plonem, m. in. kryterium mrozoodporności i zimotrwałości, dla odmian wpisywanych do krajowego rejestru.

81 Jeszcze więcej ziarna przyjedzie z Ukrainy? KE chce podnieść bezcłowe kontyngenty w imporcie zbóż. Dziękuję za uwagę.