Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna w świetle badań naukowych

Transkrypt

1 Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 66 (122), SKwP, Warszawa 2012, s Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna w świetle badań naukowych Konrad Grabiński Wprowadzenie MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych jest najważniejszym standardem z punktu widzenia formy prezentacji sprawozdań finansowych. Ostatnia istotna zmiana tego standardu miała miejsce we wrześniu 2007 r. i zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 2009 r. Głównym celem wprowadzonych zmian było zwiększenie użyteczności sprawozdań finansowych poprzez prezentację informacji sprawozdawczej według kryterium wspólnych cech. Najbardziej widocznym dla użytkowników efektem zmian było wprowadzenie sprawozdania z całkowitych dochodów oraz ograniczenie sprawozdania ze zmian w kapitale własnym tylko do transakcji z właścicielami. Pozostałe zmiany w kapitale własnym (niewynikające z transakcji z właścicielami) zostały przeniesione do sprawozdania z całkowitych dochodów. Sprawozdanie z całkowitych dochodów jest wzorowane na swoim amerykańskim odpowiedniku unormowanym w SFAS 130 Sprawozdawczość całkowitych dochodów, który został opublikowany 10 lat wcześniej, tj. w roku MSR 1 obecnie dopuszcza możliwość prezentacji całkowitych dochodów w dwóch wariantach: w jednym sprawozdaniu z całkowitych dochodów, w dwóch odrębnych sprawozdaniach: sprawozdaniu przedstawiającym składniki wyniku (odrębne sprawozdanie z dochodów) oraz w sprawozdaniu, które rozpoczyna się od wyniku i przedstawia składniki pozostałych całkowitych dochodów (sprawozdanie z całkowitych dochodów). Regulacje amerykańskie SFAS 130 dopuszczają ponadto, aby pozostałe całkowite dochody były prezentowane w sprawozdaniu ze zmian w kapitałach własnych, chociaż zalecane są rozwiązania dopuszczone w MSR 1 (Chambers i in., 2007, s. 560). Pozostałe całkowite dochody (other comprensive income OCI) obejmują (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, 2011, s. A 412) pozycje dochodów i kosztów (w tym korekty wynikające z przeklasyfikowania), które nie zostały ujęte w wyniku zgodnie z tym, jak tego wymagają lub zezwalają inne MSSF. Pojawienie się sprawozdania (lub sprawozdań), w którym zostały zestawione pozycje obecnie określane mianem pozostałych całkowitych dochodów oraz Dr Konrad Grabiński, adiunkt, Katedra Rachunkowości Finansowej, Wydział Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, kg@uek.krakow.pl

2 48 Konrad Grabiński wielkości wynikowej sumy całkowitych dochodów narzuca pytanie, jak należy rozumieć i interpretować tę wielkość, podczas gdy jednocześnie jest publikowana pozycja wyniku. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, która z powyższych kategorii wynikowych ma większą użyteczność decyzyjną. W tekście wykorzystano wyniki studiów literaturowych oraz przytoczono wyniki badań zagranicznych dotyczących użyteczności decyzyjnej wyniku liczonego na podstawie koncepcji zysku całościowego oraz wyniku liczonego na podstawie bieżącego zysku operacyjnego. W polskiej literaturze publikacje dotyczące problemów sprawozdania z całkowitych dochodów są jeszcze stosunkowo nieliczne. Problemy te są analizowane z perspektywy teoretycznej (Szychta, 2010, s ; Gierusz, 2005, s ), podejścia empirycznego (Wójtowicz, 2009, s ) oraz od strony formy prezentacji w sprawozdaniu finansowym (Walińska, Bek-Gaik, 2011, s ; Krasodomska, 2011, s ). 1. Koncepcja zysku całkowitego i bieżącego zysku operacyjnego Wprowadzenie sprawozdania z zysku całkowitego stanowi kluczowy moment debaty w teorii i praktyce rachunkowości, która jest prowadzona od lat 30. ub. wieku (Dhaliwal i in., 1999, s. 44), w której ścierały się dwie koncepcje: zysku całkowitego (comprehensive income lub all-inclusive) oraz bieżącego zysku operacyjnego (current operating performance). Według koncepcji zysku całkowitego regulacje rachunkowości zakładają model czystej nadwyżki (clean surplus), który oznacza, że zmiana wartości księgowej kapitałów własnych z wyłączeniem transakcji z właścicielami (np. wypłata dywidend lub nowa emisja akcji) w danym okresie powinna być odzwierciedlona w wyniku danego okresu (O Hanlon, Pope, 1999, s. 459). Koncepcja zysku całkowitego postuluje również przyjęcie za podstawę wyceny wartość godziwą (Szychta, 2010, s. 124; Kanagaretman i in., 2009, s. 352). W szczególności oznacza to, że rachunek zysków i strat powinien ujmować wszystkie pozycje przychodów i kosztów, niezależnie od tego, czy mają charakter powtarzalny, czy też nadzwyczajny oraz niezależnie od stopnia realizacji kasowej przychodów i kosztów, chociaż z uwzględnieniem zasady memoriałowej (Cahan i in., 2000, s. 1277). Amerykańskie Stowarzyszenie Rachunkowości Komitetu Standardów Rachunkowości Finansowej stwierdziło w 1997 r., że (Cahan i in., 2000, s. 1277) przewidywania analityków mogą być użyteczne przy wycenie akcji tylko pod warunkiem, jeśli odnoszą się do zysku całkowitego, ponadto wskaźnik cena zysk można właściwie interpretować tylko, jeśli jest on liczony na podstawie zysku całkowitego. Inne argumenty na rzecz koncepcji zysku całkowitego to: zysk całkowity lepiej przedstawia zdolność jednostki do generowania zysków w przyszłości (Kanagaretman i in., 2009, s. 352); koncepcja zysku całkowitego jako czystej nadwyżki jest wewnętrzne spójna, mniej podatna na manipulacje oraz jest zgodna z teorią wyceny (Dhaliwal i in, 1999, s. 45);

3 Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna zysk całkowity obejmuje swoim zasięgiem wszystkie źródła tworzenia wartości w jednostce; zysk całkowity zobowiązuje zarząd do brania pod uwagę w swojej działalności wszystkich czynników mających wpływ na tworzenie wartości w firmie; zysk całkowity minimalizuje negatywne skutki związane ze zjawiskiem aktywnego kształtowania zysków przez zarząd jednostki (Chambers i in., 2007, s. 561). Jak wskazuje A. Szychta (2010, s. 137), teoria i praktyka rachunkowości określa wynik ustalany na podstawie koncepcji zysku całkowitego jako miernik wzrostu bogactwa (wartości) właścicieli jednostki, natomiast wynik liczony na podstawie bieżącego zysku operacyjnego jest określany jako miernik dokonań podmiotów gospodarczych. Kwestią sporną pozostaje, czy większą zdolność predykcyjną ma wynik liczony zgodnie z koncepcją zysku całkowitego, czy też zgodnie z koncepcją bieżącego zysku operacyjnego i jaki wpływ na to ma uwzględnianie pozycji nadzwyczajnych i niepowtarzalnych. Stronnicy koncepcji bieżącego zysku operacyjnego twierdzą, że ujmowanie pozycji nadzwyczajnych niezwiązanych z podstawową działalnością jednostki negatywnie wpływa na zdolność predykcyjną wykazywanego wyniku finansowego. Są oni zdania, że raportowane wyniki powinny się charakteryzować trwałością w czasie (persistence), z tego względu przychody i koszty powinny zostać ograniczone tylko do tych dotyczących powtarzalnej działalności podstawowej jednostki. Ponadto podstawą ujęcia przychodów i kosztów powinny być transakcje zależne od działań zarządu jednostki (Gierusz, 2005, s. 226). Wycena w przypadku koncepcji bieżącego zysku operacyjnego powinna opierać się na koszcie historycznym oraz uznawać tylko zyski zrealizowane (Kanagaretman, 2009, s. 352). Przychody i koszty o charakterze niepowtarzalnym i przejściowym (nadzwyczajnym) oraz te, które nie wynikają z działalności podstawowej jednostki, powinny zostać wykluczone z rachunku zysków i strat i przesunięte do innych elementów sprawozdania finansowego (np. do bilansu jako korekta kapitałów własnych) lub przynajmniej bardzo wyraźnie oddzielone od wyników operacyjnych. Pozycje przychodów i kosztów, które są eliminowane z rachunku wyników i bezpośrednio ujmowane w kapitałach własnych są określane mianem brudnej nadwyżki (dirty surplus), która w polskiej literaturze znana jest również pod nazwą zaciemnionej nadwyżki (Szychta, 2010, s. 123). Często spotykaną wadą brudnej nadwyżki jest to, że jest ona trudna do zidentyfikowania dla użytkowników sprawozdań finansowych. W efekcie działanie takie może być wykorzystywane (w przypadku przesuwania kosztów) do zawyżania wyniku finansowego, co było podnoszone kolejno przez W. Patona w 1934 r., G.O. Maya w 1937 r. oraz A.C. Littletona w 1940 r. (O Hanlon, Pope, 1990, s. 460). Z tego względu panuje przekonanie, że koncepcja zysku całkowitego jest bardziej przejrzysta dla użytkowników sprawozdań finansowych. Z reguły pozycje nadzwyczajne oraz niezwiązane z podstawową działalnością jednostki charakteryzują się tym, że menedżerowie nie mają nad nimi kontroli lub mają na nie mocno ograniczony wpływ. Z tego względu do stronników koncepcji

4 50 Konrad Grabiński bieżącego wyniku operacyjnego są zaliczani menedżerowie jednostek (Biddle, Choi, 2006, s. 2), co można tłumaczyć również skłonnością do aktywnego kształtowania zysków. Wybór pomiędzy koncepcją zysku całkowitego a koncepcja bieżącego zysku operacyjnego to również pytanie, co jest doskonalszą miarą efektywności i lepszą podstawą do rozliczania zarządu z powierzonych zasobów. Przyjmując powyższą perspektywę wyniku jako formy rozliczania zarządu, postuluje się, aby bieżący zysk operacyjny ujmował tylko te przychody i koszty, które są zależne od zarządu i są skutkiem decyzji podejmowanych w bieżącym okresie, argumentując to w ten sposób, że wynik taki stanowi lepszą miarę efektywności działań zarządu (Hendriksen, van Breda, 2002, s. 338). Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Standards Board) podjęła pracę nad standardem SFAS 130 w roku W roku 1996 opublikowano projekt standardu, w odpowiedzi otrzymano 281 opinii, w większości pozytywnych. Nieliczne głosy krytyki wskazywały, że sprawozdanie z całkowitych dochodów wprowadza zamieszanie poprzez przedstawienie kilku miar efektywności. Zakwestionowano również, czy wprowadzone rozwiązanie dostarcza jakąkolwiek dodatkową użyteczną informację w porównaniu do dotychczasowej formy rachunku wyników. Na przykład w opinii General Electric (Hirst, Hopkins, 1998, s. 52) stwierdzono, że zysk całkowity stoi w całkowitej sprzeczności z tym, co obiecuje jego nazwa, a przedstawia bardziej zestaw przypadkowych liczb niż jest miarą efektywności działania jednostki. Również instytucje finansowe i banki skrytykowały koncepcję zysku całkowitego i stwierdziły, że wynik przedstawiany w ten sposób cechuje się wyższą zmiennością, a to będzie oznaczać wyższe ryzyko przypisane do jednostki i wyższy koszt pozyskania kapitału (Cahan i in., 2000, s. 1278). Ponadto składniki pozostałych całkowitych dochodów są już prezentowane w sprawozdaniu finansowym, tylko w innych miejscach (np. w informacji dodatkowej). Powstaje zatem pytanie, czy miejsce prezentacji składników pozostałych dochodów jest istotne z punktu widzenia użytkownika; teoretycznie przy założeniu efektywności rynków kapitałowych nie powinno to mieć znaczenia. Badania przeprowadzone przez grupę roboczą FASB wykazały, że istnieje ścisły związek pomiędzy miejscem prezentowania informacji w sprawozdaniu finansowym a jej użytecznością decyzyjną (Walińska, Bek-Gaik, 2011, s. 327). 2. Sprawozdanie z całkowitych dochodów w regulacjach światowych Na świecie są przyjmowane różne rozwiązania, z tym, że obecnie dominuje albo podejście oparte na koncepcji zysku całkowitego, albo podejście, które można określić jako podejście mieszane polegające na próbie pogodzenia obu koncepcji. Na przykład założenia koncepcyjne FASB nr 5 opublikowane w 1985 r. stwierdzają, że zysk całkowity powinien być najważniejszą raportowaną pozycją wynikową.

5 Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna Mimo przyjęcia koncepcji zysku całkowitego, regulacje rachunkowości w Stanach Zjednoczonych i innych krajach łamały przyjętą zasadę ujmowania w rachunku wyników wszystkich pozycji przychodów i kosztów. Niektóre z tych pozycji zostały wykluczone z rachunku wyników i zostały ujęte bezpośrednio w kapitałach (np. kapitał z aktualizacji wyceny), co skutkowało przyjęciem w praktyce podejścia mieszanego. Obecnie w wielu krajach jest jeszcze stosowane podejście mieszane, gdzie często wymagane jest zaprezentowanie wyniku na działalności podstawowej (operacyjnej), liczonego na podstawie kosztu historycznego oraz zrealizowanych przychodów i kosztów. Ponadto pozostałe elementy rachunku zysków i strat są m.in. zdeterminowane wyceną (przeszacowaniem) w wartości godziwej wybranych pozycji aktywów i zobowiązań, a część z przeszacowań jest odnoszona na kapitały własne z pominięciem rachunku wyników. Zakres wyboru jest zróżnicowany w zależności od kraju i regulacji rachunkowości (Kanagaretman i in., 2009, s. 353). Obecnie przyjęta formuła rachunku zysków i strat w polskiej ustawie o rachunkowości może stanowić przykład podejścia mieszanego. Podejście mieszane jest źródłem niespójności w wycenie tych samych lub podobnych pozycji lub transakcji w zależności od tego, czy są one przypisane do działalności podstawowej, czy też pozostałej. Skutkiem tego jest zmniejszenie przejrzystości rachunku wyników, pogorszenie porównywalności i w końcu negatywny wpływ na użyteczność prezentowanych informacji z punktu widzenia decyzji ekonomicznych podejmowanych przez użytkowników. Organy stanowiące normy rachunkowości różnych krajów w odpowiedzi na krytykę wprowadziły regulacje idące w kierunku wprowadzenia pełnej koncepcji zysku całkowitego, co nastąpiło kolejno w: Wielkiej Brytanii w 1992 r. Nowej Zelandii w 1994 r. Stanach Zjednoczonych w 1997 r. Kanadzie w 2006 r. Koncepcja zysku całkowitego jest obecnie również obowiązująca we wszystkich krajach stosujących MSR / MSSF. Przyjęcie koncepcji zysku całkowitego przejawia się w ujmowaniu w rachunku wyników wszystkich pozycji przychodów i kosztów z wyłączeniem transakcji z właścicielami zgodnie z modelem czystej nadwyżki, eliminowaniu elementów, które można byłoby określić mianem brudnej nadwyżki oraz możliwie coraz częstym stosowaniu wyceny w wartości godziwej. Pomijając ważną kwestię wyceny, można uznać, że obecna formuła sprawozdania z całkowitych dochodów według MSR 1 stara się pogodzić dwa podejścia: koncepcję bieżącego zysku operacyjnego oraz koncepcję zysku całkowitego. Zgodnie z obecnymi regulacjami są prezentowane m.in. następujące pozycje: wynik, który możemy uznać jako zgodny z koncepcją bieżącego wyniku operacyjnego i który może np. stanowić podstawę do zawierania kontraktów menedżerskich; suma całkowitych dochodów, którą możemy uznać za zgodną z koncepcją zysku całkowitego, który ma szerszą zawartość informacyjną od wyniku. P. Wójtowicz (2009, s ) stwierdza, że przyjęcie obowiązku ujawniania wyniku całościowego nie jest rewolucją w sprawozdawczości finansowej, lecz jedynie zwieńczeniem pewnego ewolucyjnego procesu. Ponadto stwierdza, że in-

6 52 Konrad Grabiński formacja zaprezentowana w sprawozdaniu z całkowitych dochodów nie tyle dostarcza nowej jakościowo informacji, gdyż była ona wcześniej dostępna (tylko w innej postaci i w innym miejscu w sprawozdaniu finansowym), ile stanowi pewnego rodzaju uporządkowanie już prezentowanych informacji, a przez to ułatwienie dostępu do nich dla użytkowników sprawozdań finansowych. 3. Badania naukowe nad użytecznością wyniku według koncepcji zysku całkowitego oraz bieżącego wyniku operacyjnego Nowa formuła rachunku zysków i strat wymusiła postawienie pytania, która pozycja sprawozdania z całkowitych dochodów jest bardziej istotna z punktu widzenia użytkowników sprawozdań finansowych. Można w tym zakresie wyróżnić dwa podejścia: pierwsze podejście przyznające prymat wynikowi, drugie podejście przyznające prymat sumie całkowitych dochodów. W poszczególnych krajach zostały przeprowadzone badania naukowe mające na celu ustalenie użyteczności informacji sprawozdawczej przedstawionej w sprawozdaniu z całkowitych dochodów. Zastosowano różne podejścia do pomiaru użyteczności poszczególnych pozycji sprawozdawczych, m.in. poziom użyteczności jest określany za pomocą: związku raportowanej pozycji ze stopą zwrotu z akcji badanych spółek giełdowych lub ich wartością rynkową (kapitalizacją rynkową), jako podstawa do przewidywania przyszłych przepływów pieniężnych lub wyniku jednostki, jako podstawa do zawierania kontraktów menedżerskich. Jednymi z pierwszych badań, których celem było ustalenie istotności wyniku oraz sumy całkowitych dochodów, były badania D. Dhaliwala, K.R. Subramanyama i R. Trezevanta. W badanym okresie nie było jeszcze obowiązku publikowania sprawozdania z zysku całkowitego, z tego względu sprawozdania zostały przekształcone do celów badawczych do formy sprawozdań z całkowitych dochodów. Badania, które przeprowadzono na podstawie rocznych obserwacji sprawozdań spółek amerykańskich za lata , nie potwierdziły tezy, że suma całkowitych dochodów jest bardziej związana ze stopą zwrotu niż wynik jednostki. Ponadto stwierdzono, że to właśnie wynik jest mocniej związany z wartością rynkową (kapitalizacją rynkową) badanych spółek oraz stanowi lepszą podstawę do przewidywania przyszłych wyników i przepływów pieniężnych (wyjątek stanowią tutaj firmy z sektora finansowego). Wyniki badań wykazały, że jedynym istotnym składnikiem pozostałych całkowitych dochodów są niezrealizowane zyski / straty z wyceny krótkoterminowych papierów wartościowych. Co więcej, korekta wyniku o niezrealizowane zyski z wyceny krótkoterminowych papierów wartościowych powoduje, że wynik taki jest jeszcze bardziej skorelowany ze stopą zwrotu z akcji badanych spółek giełdowych (Dhaliwal i in., 1999, s. 47).

7 Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna Również badania J. O Hanlona i P. Pope a na bazie sprawozdań finansowych brytyjskich spółek nie potwierdziły postawionej tezy, że składniki pozostałych całkowitych dochodów są bardziej związane ze stopą zwrotu z akcji badanych jednostek niż zysk netto (O Hanlon, Pope, 1999, s. 479). Badania zostały przeprowadzone dla sprawozdań finansowych 158 spółek spoza sektora finansowego dla okresu , czyli łącznie 3160 obserwacji. Za składniki brudnej nadwyżki przyjęto m.in.: wartość firmy w zakresie ujmowania utraty wartości, przeszacowanie wartości aktywów trwałych ujmowanie bezpośrednio w kapitałach własnych niezrealizowanych zysków i strat z tytułu przeszacowania, wynik z przeliczenia transakcji i pozycji walutowych, wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych. Z kolei zespół S. Cahana przeprowadził badania na próbie sprawozdań finansowych 48 spółek giełdowych z Nowej Zelandii za lata , co z małymi wykluczeniami oznaczało 237 obserwacji. W przypadku 37% wykazany zysk netto nie różnił się od sumy całkowitych dochodów. Natomiast w grupie sprawozdań, gdzie zysk netto różnił się od sumy całkowitych dochodów średnia występująca różnica wynosiła około 11% zysku netto. Ogólnie stwierdzono, że zysk całkowity jest bardziej istotny niż zysk netto (Cahan, 2000, s. 1297). Kolejne badania G. Biddle a i J.-H. Choia na bazie sprawozdań finansowych spółek amerykańskich za lata na bazie obserwacji również wykazały, że to zysk całkowity jest najbardziej użyteczny decyzyjnie z punktu widzenia zawartości informacyjnej oraz powiązania ze zwrotem z akcji badanych spółek. Jednak z punktu widzenia zawierania kontraktów menedżerskich istotniejszą miarą jest zysk netto. Nie stwierdzono natomiast, aby zysk całkowity miał istotnie lepszą wartość predykcyjną od zysku netto (Biddle, Choi, 2006, s. 10). Analogiczne badania zostały przeprowadzone przez K. Kanagaretnama, R. Mathieu oraz M. Shehata na bazie sprawozdań finansowych 75 spółek kanadyjskich za lata (203 obserwacje spółka rok), które jednocześnie były notowane na amerykańskich rynkach kapitałowych. Z tego względu badane spółki sporządzały sprawozdanie z całkowitych dochodów zgodnie ze SFAS 130, co jest wymagane przez Securities and Exchange Commission (SEC), a jednocześnie sporządzały rachunek zysków i strat zgodnie z regulacjami kanadyjskimi, które można było uznać za zbliżone do koncepcji bieżącego zysku operacyjnego. Przyczyną przeprowadzenia badań było wprowadzenie w roku 2006 do kanadyjskich regulacji rachunkowości rachunku wyników w formie sprawozdania z całkowitych dochodów. Wyniki badań wykazały, że zysk całkowity jest mocniej związany z ceną akcji badanych spółek oraz ich stopą zwrotu niż zysk netto. Z drugiej strony zysk netto ma większą wartość predykcyjną w odniesieniu do przyszłych zysków (Kanagaretnam i in., 2009, s. 355 i 364). Badania zespołu D. Chambersa, które obejmowały dwa okresy, pierwszy za lata (1727 obserwacji) sprzed wprowadzenia SFAS 130, oraz drugi (2807 obserwacji) po wprowadzeniu SFAS 130, zidentyfikowały składniki pozostałych całkowitych dochodów, które są istotne dla użytkowników, zwłaszcza in-

8 54 Konrad Grabiński westorów, tj. niezrealizowane zyski / straty z instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wynik z przeliczenia transakcji i pozycji walutowych. Ogólnie stwierdzono, że składniki pozostałych całkowitych dochodów są istotne dla użytkowników. Ponadto stwierdzono, że miejsce, gdzie raportowane są pozostałe całkowite dochody jest istotne dla użytkowników i że informacje powinny być umieszczane tam, gdzie tego oczekują użytkownicy. W przypadku badanych sprawozdań finansowych użytkownicy oczekiwali, że pozostałe całkowite dochody będą umieszczane w sprawozdaniu ze zmian w kapitale własnym (Chambers i in., 2007, s ). Zestawienie omówionych wyników badań zawiera tabela 1. Tabela 1. Zestawienie wyników badań nad użytecznością sprawozdania z całkowitych dochodów Autorzy badań Okres Miejsce D. Dhaliwal, K.R. Subramanyam, R. Trezevant J. O Hanlon, P. Pope S. Cahan, S. Courtenay, P. Gronewoller, D. Upton G. Biddle, J.-H. Choi K. Kanagaretnam, R. Mathieu, M. Shehata D. Chambers, T. Linsmeier, C. Shakespeare, T. Sougiannis Liczebność obserwacji (spółek) Stany Zjednoczone Wielka Brytania 3160 (158) Nowa Zelandia 237 (48) Stany Zjednoczone Kanada 203 (75) I okres ; II okres Stany Zjednoczone I okres (1727); II okres (2807) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań literaturowych. Wnioski Zysk netto jest mocniej związany z kapitalizacją rynkową oraz stanowi lepszą podstawę do przewidywania przyszłych zysków Zysk netto jest mocniej związany ze stopą zwrotu z akcji Zysk całkowity jest bardziej istotny od zysku netto Zysk całkowity jest najmocniej związany ze stopą zwrotu z akcji, jednak z punktu widzenia zawierania kontraktów menedżerskich bardziej użyteczny jest zysk netto Zysk całkowity jest mocniej związany z ceną akcji badanych spółek oraz ich stopą zwrotu niż zysk netto, jednak to zysk netto stanowi lepszą podstawę do przewidywania przyszłych zysków Składniki pozostałych dochodów są istotne dla użytkowników

9 Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny użyteczność decyzyjna Podsumowanie Na przestrzeni dziesięcioleci począwszy od lat 30. ub. wieku można było zaobserwować debatę, podczas której ścierały się dwie koncepcje: zysku całkowitego oraz bieżącego zysku operacyjnego. Użytkownicy sprawozdań finansowych, a zwłaszcza inwestorzy domagali się prezentacji wyniku w możliwie najbardziej całościowym ujęciu zgodnym z koncepcją zysku całkowitego. Z drugiej strony menedżerowie zarządzający jednostkami chcieli być oceniani na podstawie wyniku, który bazuje na przychodach i kosztach, nad którymi zarząd ma kontrolę i na który ma wpływ (Biddle, Choi, 2006, s. 28). W większości przedstawionych powyżej badań przedmiotem analizy były wielkości hipotetyczne, a nie rzeczywiście raportowane, z tego względu należy z ostrożnością podchodzić do otrzymanych wyników. Rezultaty badań nie dają jednoznacznego wskazania, czy to wynik netto jest bardziej istotny, czy też suma całkowitych dochodów. Wyniki są dwuznaczne, jeśli chodzi o relację w stosunku do stopy zwrotu z akcji oraz cenę akcji badanych jednostek. Rezultaty również nie dają jednoznacznej odpowiedzi odnośnie do tego, który wynik ma większą zdolność predykcyjną, chociaż wydaje się, że to właśnie wynik netto stanowi lepszą podstawę do przewidywania przyszłych wyników. Przyjmując natomiast perspektywę zawierania kontraktów menedżerskich, można stwierdzić, że dotychczas panowało przekonanie, że to wynik netto stanowi lepszą podstawę do oceny działalności zarządu. Jednak wydaje się, że zysk całkowity stanowi bardziej odporny miernik efektywności działania zarządu z punktu widzenia aktywnego zarządzania zyskami. Literatura Biddle G., Choi J.-H. (2006), Is comprehensive income useful?, Journal of Contemporary Accounting & Economics, vol. 2, no. 1 (June). Cahan S., Courtenay S., Gronewoller P., Upton D. (2000), Value relevance of mandated comprehensive income disclosures, Journal of Business Finance & Accounting, vol. 27, no. 9 & no. 10 (November / December). Chambers D., Linsmeier T., Shakespeare C., Sougiannis T. (2007), An evaluation of SFAS no.130 comprehensive income disclosure, Review of Accounting Studies, vol. 12. Dhaliwal D., Subramanyam K.R., Trezevant R. (1999), Is comprehensive income superior to net income as a measure of firm performance, Journal of Accounting and Economics, vol. 26. Gierusz J. (2005), Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości. Pojęcia. Klasyfikacja. Zakres ujawnień, ODDK, Gdańsk. Hendriksen E.A., van Breda M.F (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Hirst D., Hopkins P. (1998), Comprehensive income disclosures and analysts valuation judgements, Journal of Accounting Research, vol. 36, issue 3 (Supplement). Kanagaretnam K., Mathieu R., Shehata M. (2009), Usefulness of comprehensive income reporting in Canada, Journal of Accounting and Public Policy, vol. 28. Krasodomska J. (2011), The Revised IAS 1 in the Practice of WIG Companies, [w:] B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa. Kierunki zmian, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków, s

10 56 Konrad Grabiński O Hanlon J., Pope P. (1999), The value-relevance of UK dirty surplus accounting flows, British Accounting Review, vol. 31. Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej MSSF (2012), t. I, SKwP, Warszawa. Szychta A. (2010), Pomiar i prezentowanie wyniku całościowego spółki kapitałowej w sprawozdaniu finansowym, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 59 (115), SKwP, Warszawa, s Walińska E., Bek-Gaik B. (2011), Sprawozdanie z całkowitych dochodów w praktyce wybranych spółek notowanych na GPW w Warszawie, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 62 (118), SKwP, Warszawa. Wójtowicz P. (2009), Czy wynik całościowy jest potrzebny rynkowi kapitałowemu?, [w:] I. Sobańska, T. Wnuk-Pel (red.), Rachunkowość w procesie tworzenia wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s Streszczenie Artykuł przestawia teoretyczne podstawy i przyczyny wprowadzenia sprawozdania z całkowitych dochodów. Przedstawione zostały podstawowe elementy debaty pomiędzy zwolennikami koncepcji zysku całkowitego w opozycji do zwolenników koncepcji bieżącego zysku operacyjnego na tle wprowadzania koncepcji zysku całkowitego w najważniejszych normach rachunkowości finansowej na świecie. Następnie przedstawiono wybrane badania naukowe, w których uwaga badawcza była skupiona na użyteczności wyniku liczonego według koncepcji zysku całkowitego oraz bieżącego zysku operacyjnego. Badania były prowadzone m.in. z perspektywy powiązania wyniku ze stopą zwrotu z akcji, ceną akcji (kapitalizacją rynkową spółki) i wartością predykcyjną wyniku oraz z perspektywy użyteczności przy zawieraniu kontraktów menedżerskich. Zestawienie wyników badań nie daje jednoznacznych rezultatów co do tego, czy bardziej istotny jest wynik, czy też suma całkowitych dochodów. Słowa kluczowe: zysk całkowity, bieżący wynik operacyjny. Summary Comprehensive income vs. current operating income decision usefulness in the light of research findings The article presents theoretical foundations of comprehensive income concept as well as forces driving implementation of all inclusive income concept in US, UK, Canadian and IFRS financial reporting system. The most important arguments in debate on comprehensive income concept and current operating income concept were presented. The main aim of the article is to compare decision usefulness of net income vs. comprehensive income on the basis of performed research studies. The main focus of these studies was income in respect to stock return, share price (market capitalization), prediction value and executive compensation. The summary of the results does not provide a clear picture or conclusive evidence about which income (all inclusive or current operating) is more important from the perspective of decision usefulness. Keywords: comprehensive income, current operating income.