Gertruda Krystyna Świderska

Transkrypt

1 Książka jest jedyną pozycją w Polsce, która pokazuje proces tworzenia sprawozdania finansowego. Wykorzystano w niej bogatą i aktualną wiedzę z zakresu międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej oraz doświadczenie zdobyte przy badaniu sprawozdań finansowych przedsiębiorstw różnych branż, w tym spółek giełdowych (w ramach działalności MAC Auditor Sp. z o.o.). Opracowanie jest wynikiem wielu lat pracy autorów nad dostosowaniem polskiego prawodawstwa z zakresu rachunkowości do rozwiązań międzynarodowych oraz studiów i prac badawczych zespołu Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH. Zagadnienia omawiane w poszczególnych rozdziałach ilustrowane są przykładami dotyczącymi spółki akcyjnej MIKMAR, której sprawozdanie finansowe, wraz z analizą, zamieszczone zostało w ostatnim rozdziale. Każdy przykład zawiera wskazanie pozycji w bilansie, rachunku zysków i strat oraz noty w informacji dodatkowej. Ten przejrzysty układ sprawia, że czytelnik bez większych trudności śledzi proces dochodzenia do informacji, a jeżeli ma wątpliwości dotyczące zrozumienia czy interpretacji wybranej pozycji, może sięgnąć do przykładu zaznaczonego w odpowiednim rozdziale (w sprawozdaniu jest podany numer). Dzięki temu czytelnik ma możliwość lepszego zrozumienia treści sprawozdania oraz rozpoznawania zastosowanych narzędzi polityki bilansowej i diagnozowania kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Książka stanowi cenną pomoc zarówno dla tych, którzy przygotowują sprawozdania finansowe, jak i dla tych, którzy z nich korzystają, czyli m.in. dla członków rad nadzorczych, doradców i analityków finansowych, zarządów spółek, kadry kierowniczej pionów finansowych, biegłych rewidentów, doradców podatkowych i inwestycyjnych oraz studentów. Opracowanie zawiera zmiany wynikające z nowelizacji w dniu 23 lipca 2015 roku ustawy o rachunkowości oraz aktualizacji Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Gertruda Krystyna Świderska prof. dr hab. - kieruje zespołem Katedry Rachunkowości Menedżerskiej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Minister finansów powołał ją na przewodniczącą Komisji Egzaminacyjnej dla biegłych rewidentów. Jest członkiem Komitetu Standardów Rachunkowości. Brała udział w pracach nad ustawą o rachunkowości (jako doradca ministra finansów) i jej nowelizacją. W codziennej pracy łączy dorobek naukowy oraz doświadczenie praktyczne w zakresie rachunkowości finansowej i zarządczej. Wojciech Więcław jest adiunktem w Katedrze Rachunkowości Menedżerskiej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jednocześnie jest biegłym rewidentem, brał udział m.in. w pracach Komisji badającej sprawozdanie finansowe NBP. Uczestniczył w pracach nad nowelizacją ustawy o rachunkowości i jest także współautorem Krajowego Standardu Rachunkowości nr 2 Podatek dochodowy. Spis treści Wstęp 15 Rozdział 1. Rola rachunkowości finansowej w przygotowaniu sprawozdań finansowych 19 Wprowadzenie Rachunkowość jako język biznesu Wpływ globalizacji gospodarki światowej na harmonizację rachunkowości finansowej Przedmiot i zakres podmiotowy rachunkowości finansowej w Polsce w świetle prawa bilansowego Zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej w Polsce w świetle prawa bilansowego Polityka rachunkowości Księgi rachunkowe, inwentaryzacja oraz ochrona danych i ich zbiorów 35

2 1.5. Sporządzanie i rewizja sprawozdania finansowego Tryb sporządzania sprawozdania finansowego Znaczenie rewizji finansowej dla zapewnienia wiarygodności sprawozdań finansowych 44 Literatura 50 Rozdział 2. Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji 52 Wprowadzenie Użytkownicy sprawozdań finansowych i ich potrzeby informacyjne Podstawowe założenia koncepcyjne i cechy jakościowe sprawozdań finansowych Założenia podstawowe Kontynuacja działalności [MSSF, 2007, s. 52] Ujęcie memoriałowe w rachunkowości [MSSF, 2007, s. 52] 58 6 Spis treści Cechy jakościowe sprawozdań finansowych Istotność (przydatność) Wierność odzwierciedlenia rzeczywistości Wspomagające (dodatkowe) cechy jakościowe Struktura i treść sprawozdania finansowego Bilans Aktywa Kryteria warunkujące prezentację zasobów majątkowych w bilansie Struktura aktywów Pasywa Rachunek zysków i strat Przychody i zyski Koszty i straty Wynik finansowy Zestawienie zmian w kapitale własnym Rachunek przepływów pieniężnych Informacja dodatkowa 77 Literatura 78 Rozdział 3. Rzeczowe aktywa trwałe. Wartości niematerialne i prawne 79 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Ujmowanie rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w księgach rachunkowych Wycena rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych Wycena wartości początkowej środków trwałych w budowie zagadnienia podstawowe Uwzględnienie w wycenie początkowej kosztów finansowania zewnętrznego zagadnienia szczegółowe Wycena początkowa środków trwałych nabytych w wyniku wymiany Wycena prawa wieczystego użytkowania gruntu Wycena wartości firmy Ulepszenie środków trwałych Wycena następująca po początkowym ujęciu aktualizacja wyceny (przeszacowanie) środków trwałych Amortyzacja składników aktywów trwałych Utrata wartości Ujęcie w rachunkowości transakcji sprzedaży środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych Prezentacja rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w sprawozdaniu finansowym 115 Literatura 122 Spis treści 7 Rozdział 4. Zapasy i czynne rozliczenia międzyokresowe

3 kosztów 123 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Ujmowanie zapasów i czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów w księgach rachunkowych Ujęcie materiałów w księgach rachunkowych Ujęcie towarów w księgach rachunkowych Ujęcie produktów gotowych, półproduktów i produkcji w toku Ujęcie czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów Wycena zapasów i czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów Metody ustalania wartości rozchodu zapasów oraz wyceny ich stanu końcowego Aktualizacja wyceny zapasów Prezentacja i ujawnianie zapasów i czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów w sprawozdaniu finansowym Prezentacja i ujawnianie zapasów w bilansie i informacji dodatkowej Prezentacja i ujawnianie czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów w bilansie i informacji dodatkowej 170 Literatura 172 Rozdział 5. Należności 173 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Ujmowanie i wycena należności Aktualizacja wartości należności Należności podlegające aktualizacji Szacowanie wielkości odpisu aktualizującego wartość należności Spisanie należności Odzyskanie spisanej należności Rozwiązanie niewykorzystanej części odpisu aktualizującego wartość należności Odpisy jako instrument polityki rachunkowości Prezentacja należności w sprawozdaniu finansowym 194 Literatura 195 Rozdział 6. Inwestycje krótkoterminowe i długoterminowe 196 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Inwestycje Instrumenty finansowe Spis treści 6.2. Ujmowanie i wycena inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne Ujmowanie inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne Wycena inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne według metody ceny nabycia Wycena inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne według metody wartości godziwej Ogólne zasady ujmowania i wyceny aktywów finansowych (z wyjątkiem aktywów finansowych stanowiących instrumenty zabezpieczające lub zabezpieczane) Ujmowanie aktywów finansowych Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności Aktywa finansowe stanowiące udzielone pożyczki oraz należności własne, nieprzeznaczone do sprzedaży Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży Udziały i akcje stanowiące aktywa finansowe ujęcie i wycena w rachunkowości 218

4 Wycena akcji przeznaczonych do obrotu Wycena akcji dostępnych do sprzedaży Wycena udziałów (akcji), których wartości godziwej nie można oszacować w sposób wiarygodny Wycena udziałów (akcji) w jednostkach podporządkowanych Przekwalifikowania Dłużne papiery wartościowe stanowiące aktywa finansowe ujęcie i wycena w rachunkowości Wycena dłużnych papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu Wycena dłużnych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży Wycena dłużnych papierów wartościowych utrzymywanych do terminu wymagalności oraz dłużnych papierów wartościowych, stanowiących wierzytelności własne, nieprzeznaczone do sprzedaży Wierzytelności z tytułu pożyczek stanowiących aktywa finansowe ujęcie i wycena w rachunkowości Prezentacja inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych w sprawozdaniu finansowym Ujawnianie i prezentacja informacji na temat inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne Ujawnianie i prezentacja informacji na temat aktywów finansowych 248 Literatura 253 Spis treści 9 Rozdział 7. Instrumenty pochodne i działania zabezpieczające 256 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Zasady ujmowania i wyceny instrumentów pochodnych niestanowiących instrumentów zabezpieczających Kontrakty forward na waluty obce Kontrakty futures Kontrakt futures na USD Zasady ujmowania i wyceny wbudowanych instrumentów pochodnych Działania zabezpieczające i ich odzwierciedlenie w rachunkowości Instrument zabezpieczający Pozycja zabezpieczana Rodzaje zabezpieczeń Prezentacja informacji na temat instrumentów finansowych i działań zabezpieczających w sprawozdaniu finansowym 296 Literatura 299 Rozdział 8. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 301 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Kryteria warunkujące ujęcie zobowiązań i rezerw w sprawozdaniu finansowym Ujmowanie określonych co do kwoty i terminu wymagalności zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych Ujmowanie i wyłączanie ujmowania zobowiązań finansowych Złożone instrumenty finansowe Zobowiązania z tytułu dostaw i usług Zobowiązania wekslowe Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych, zdrowotnego, Funduszu Pracy i FGŚP Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych Zobowiązania z tytułu podatku VAT Fundusze specjalne Ujmowanie rezerw Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne Pozostałe rezerwy 336

5 8.5. Ujmowanie rozliczeń międzyokresowych Ujemna wartość firmy Rozliczenia międzyokresowe przychodów Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów (RMB) Międzynarodowe standardy rachunkowości a ujęcie rezerw i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów Spis treści 8.6. Wycena zobowiązań i rezerw Wycena zobowiązań Wycena rezerw Wycena zobowiązań w walutach obcych Prezentacja zobowiązań i rezerw w sprawozdaniu finansowym 355 Literatura 360 Rozdział 9. Kapitał (fundusz) własny. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym 362 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Kapitały (fundusze) podstawowe w różnych jednostkach Spółka akcyjna Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki osobowe Spółdzielnia Przedsiębiorstwo państwowe Ujmowanie kapitałów (funduszy) własnych w sprawozdaniu finansowym Wycena kapitałów (funduszy) własnych Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym Kapitał podstawowy Należne wpłaty na kapitał podstawowy Udziały (akcje) własne Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe Zysk (strata) z lat ubiegłych Wynik netto Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej a zestawienie zmian w kapitale własnym Prezentacja kapitałów (funduszy) własnych w sprawozdaniu finansowym 401 Literatura 406 Rozdział 10. Rachunek zysków i strat 407 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Uznawanie przychodów i kosztów w sprawozdaniu finansowym Kryteria i moment uznania przychodów Kryteria uznawania kosztów współmiernych do przychodów Uznawanie przychodów i kosztów z kontraktów długoterminowych Przychody z wykonania kontraktu długoterminowego Koszty kontraktu długoterminowego Ustalanie stopnia zaawansowania umowy 440 Spis treści Ustalenie przychodów metodą inną niż kosztową Koszty poniesione przed zawarciem umowy Ewidencja kontraktów długoterminowych Prezentacja kontraktów długoterminowych w sprawozdaniu finansowym wykonawcy Strata na kontrakcie Brak wiarygodnych szacunków stopnia zaawansowania kontraktu Przychody z produktów przeznaczonych do wielokrotnej sprzedaży Prezentacja przychodów i kosztów w przypadku działalności zaniechanej Ujęcie i prezentacja pozycji rachunku zysków i strat 467

6 Wynik ze sprzedaży w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym Metody ewidencji kosztów podstawowej działalności operacyjnej Pozostałe przychody i koszty operacyjne Przychody i koszty finansowe Zyski i straty nadzwyczajne Rachunek zysków i strat jako część całościowego dochodu (MSR/MSSF) Rachunek zysków i strat jako część sprawozdania finansowego 512 Literatura 516 Rozdział 11. Rachunek przepływów pieniężnych 518 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych Rachunek przepływów pieniężnych jako część sprawozdania finansowego Kierunki zmian w rachunku przepływów pieniężnych w świetle zmienionego standardu MSR Literatura 542 Rozdział 12. Leasing 543 Wprowadzenie Ujmowanie umów leasingowych z punktu widzenia sprawowania kontroli nad przedmiotem leasingu Wycena umów leasingowych wprowadzenie Wycena i ewidencja umów leasingu finansowego Leasing finansowy u leasingodawcy Leasing finansowy u leasingobiorcy Leasing finansowy wartość końcowa Ujęcie dodatkowych kosztów związanych z leasingiem finansowym Wycena i ewidencja umów leasingu operacyjnego Leasing operacyjny u leasingodawcy Leasing operacyjny u leasingobiorcy Oferty promocyjne w leasingu operacyjnym Spis treści Leasing zwrotny Prezentacja leasingu w sprawozdaniu finansowym Kierunki zmian w rachunkowości leasingu w świetle projektu nowego standardu rachunkowości Leasing 577 Literatura 577 Rozdział 13. Zdarzenia warunkowe, zdarzenia po dniu bilansowym, błędy, zmiany zasad (polityki) rachunkowości, zmiany szacunków 578 Wprowadzenie Aktywa warunkowe Zobowiązania warunkowe Zobowiązania warunkowe a zobowiązania wykazywane w bilansie Zdarzenia po dniu bilansowym Ujęcie zdarzeń po dniu bilansowym w sprawozdaniu finansowym Ramy czasowe zdarzeń po dniu bilansowym Błędy Zmiana zasad (polityki) rachunkowości Zmiany szacunków Prezentacja informacji o zdarzeniach warunkowych, zdarzeniach po dniu bilansowym oraz błędach w sprawozdaniu finansowym 599 Literatura 601 Rozdział 14. Podatek dochodowy w rachunkowości 602 Wprowadzenie Opodatkowanie podatkiem dochodowym osób prawnych Bieżący a odroczony podatek dochodowy. Różnice przejściowe 607

7 Wartość podatkowa aktywów, z których korzyści będą opodatkowane Wartość podatkowa aktywów, z których korzyści nie będą opodatkowane Wartość podatkowa aktywów o charakterze mieszanym Wartość podatkowa pasywów Wartość podatkowa pozycji nieujętych w aktywach i zobowiązaniach Ujmowanie rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego Wycena aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego Wpływ stawek podatkowych na wysokość aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego Wpływ sposobu wykorzystania aktywów lub rozliczenia zobowiązań na wysokość aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego Utrata wartości aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego 633 Spis treści Ujmowanie kosztu lub przychodu z tytułu podatku dochodowego Pozycje bezpośrednio zwiększające lub zmniejszające kapitał własny Prezentacja informacji na temat aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego w sprawozdaniu finansowym Podatek dochodowy różnice pomiędzy regulacjami krajowymi a MSSF Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego w sprawozdaniu finansowym MIKMAR SA 638 Literatura 644 Rozdział 15. Połączenia spółek. Wycena udziałów i akcji metodą praw własności 645 Wprowadzenie Połączenia prawne spółek kapitałowych i ich rozliczenie w rachunkowości Prawne aspekty połączeń spółek kapitałowych Metody rozliczenia połączeń spółek kapitałowych Jak zidentyfikować przejmującego? Ustalenie wartości godziwej aktywów i zobowiązań jednostki przejętej Kiedy do rozliczenia połączenia można stosować metodę łączenia udziałów? Połączenie wewnątrz grupy kapitałowej Wycena udziałów (akcji) w jednostkach podporządkowanych przy użyciu metody praw własności Jednostki podporządkowane definicja Metoda praw własności Ujawnianie informacji na temat połączeń i udziałów (akcji) w jednostkach powiązanych 680 Literatura 681 Rozdział 16. Sprawozdanie finansowe i jego analiza Sprawozdanie zarządu z działalności MIKMAR spółki akcyjnej w 20X2 roku Sprawozdanie finansowe spółki MIKMAR SA za rok 20X Wprowadzenie do sprawozdania finansowego Bilans (tys. zł) Rachunek zysków i strat (tys. zł) Zestawienie zmian w kapitale własnym (tys. zł) Rachunek przepływów pieniężnych (tys. zł) Dodatkowe informacje i objaśnienia Analiza sprawozdania finansowego Wstępna analiza sprawozdania finansowego Analiza struktury finansowania Spis treści

8 Płynność finansowa Analiza działalności operacyjnej jednostki Analiza rentowności przedsiębiorstwa Analiza przepływów pieniężnych 776 Literatura 779 Podstawowe terminy 780 Indeks 801