Stefan Szolc-Rogoziński

Transkrypt

1 Stefan Szolc-Rogoziński Już jako dzie ko arzył, y st orzyć dokład ą apę Afryki, dlatego zas spędzo y szkol ej ła e ykorzysty ał a ryso a ie pra ek ko ty e tu afrykańskiego i tras ypra dookoła ś iata. O zy iś ie jego yo raź ię aj ardziej rozpalały ietk ięte o szary iałe pla y a XIX-wiecznych karta h ód i lądó. Zbigniew Kędzierski Mateusz Bielak Bartosz Mewald Klasa Va SP Nr 14 w Kaliszu

2 Rodzina Stefan Szolc-Rogoziński polski podróż ik, odkrywca, etnograf, badacz Afryki, z łasz za Kamerunu. Urodzony 14 kwietnia 1861 r. w Kaliszu, ył najstarszym z czterech synów Niemca Ludwika Scholtza, bogatego fabrykanta tekstylnego, oraz Malwiny z Rogoziński h (zm. 1877), córki adwokata warszawskiego. Rodzina ojca po hodziła z Brzegu na Dolnym Śląsku, osiadła w Kaliszu w r. 1815, gdzie dziadek Rogozińskiego Karol otrzy ał ko esję na warsztat tkacki; oże ił się z Fryderyką, órką kaliskiego fabrykanta tekstylnego Beniamina Repphana. Warsztat ojciec Rogozińskiego roz i ął w fa rykę. Rodzina pod pły e matki zęś io o się polo izo ała, hoć językie domowym ył niemiecki, a tragicznie zmarli ś ier ią sa o ój zą bracia Rogozińskiego, Emil i Teodor, posiadają nagrobki w tym języku; natomiast aj łodszy brat Kazimierz (lekarz) utrzy y ał korespo de ję po polsku i u ażał się za Polaka. Rodzina yła ewangelicka. Rogoziński po dojś iu do peł olet ioś i spolo izo ał piso ię swego nazwiska na Szolc, potem dopisał do tego pa ieńskie nazwisko matki, z czasem podpisy ał swe prace tylko jako S. S. Rogoziński. 29 sierpnia 1888 r., podczas kolejnego pobytu w kraju, oże ił się z literatką Hele ą Ja i ą Boguską, piszą ą pod pseudonimem Hajota. W wieku 35 lat zgi ął tragicznie w Paryżu pod koła i paryskiego omnibusu 1 grudnia 1896 r.

3 Nauka Naukę rozpo zął w domu po ierają aukę od guwerenów. W 12 roku ży ia rozpo zął aukę w szkole niemieckiej, we Wro ła iu. W 1878 stąpił, wbrew woli ojca, jako ochotnik do Akademii Marynarki Wojennej w Petersburgu/Kronsztadzie. 29 kwietnia 1880 r. zdał egzamin i otrzy ał stopień miczmana (oficera). Eduka ję tą ukoń zył w półtora roku z planowanych trzech lat nauki. Tak wspomina ten fakt: Nie mogli mi darować, że mimo to ył dziewiąty na 136 mianowanych i trenowanych przez trzy lub cztery lata. Praktyka wolontariacka u znanego astronoma i oficera marynarki Zybina, aby ugru to ać i zgłę ić techniki nawigacji. portret Stefana Szolca-Rogozińskia z książki "Upo i ek. Książka z ioro a a ześć Elizy Orzeszko ej )"

4 Podróże W 1880 r. ypły ął w pierwszy rejs, do Indii, edług zaś innych źródeł do Włady ostoku na pokładzie opancerzonej fregaty Ge erał Ad irał zdłuż y rzeży Afryki. ykorzystują przymusowy postój po burzy w Zatoce Biskajskiej w Breś ie z iedził Algier i Maroko. W trakcie tej podróży zai tereso ał się ało znanymi krajami Afryki Równikowej, szczególnie Kamerunem, których poznanie stało się celem jego ży ia. Po powrocie przedsta ił Rosyjskiemu Tow. Geograficznemu w Petersburgu projekt wyprawy do Afryki Równikowej dla zbadania iały h plam na mapie Afryki iędzy rzekami Nigrem a Kongiem, a z łasz za stwierdzenia istnienia legendarnych wielkich jezior Liba, rzekomego odpowiednika za hod ioafrykańskiego systemu wielkich jezior s hod ioafrykański h. Projekt ten został ży zli ie oceniony. Choć wyprawy rosyjskie kiero ały się głó ie do Azji, wyjednano w admiralicji delega ję na okres wyprawy dla Rogozińskiego, i dla drugiego miczmana Jana Budziło skiego, zwrócono się do Między arodo ego Stowarzyszenia Afrykańskiego o poparcie wyprawy, wybrano Rogozińskiego na zło ka Rosyjskiego Tow. Geograficznego. Na tym zakoń zyła się ała pomoc. Rogoziński posta o ił zatem sam zorga izo ać ypra ę korzystają z przypadają ego mu udziału w spadku po matce (ojciec od ó ił jakiejkolwiek pomocy). 14 listopada 1880 r. przy ył do Francji d u iesię z y pobyt w Paryżu. Z iedzał ró i Neapol). ież Wło hy i Gre ję (Ateny W maju 1881, po przybyciu do Paryża, został przyjęty do Paryskiego Towarzystwa Geograficznego. W Neapolu opra o ał plany wyprawy w głą Kamerunu. We rześ iu 1881 r. po naprawieniu statku po ró ił do Petersburga. W listopadzie podjął starania o zwolnienie ze służ y w rosyjskiej marynarce.

5 Na pokładzie okrętu Ge erał Ad irał drugi od lewej siedzący a krześle Stefan Szolc-Rogoziński.

6 11 grudnia 1881 r. przyje hał do Królestwa, do Warszawy. W celu zbierania funduszów, rozpo zął w Warszawie szeroko zakrojo ą ak ję. Popierali go Filip Sulimierski, redaktor Wędro a, Henryk Sienkiewicz czy Bolesła Prus. Rogoziński propago ał s oją ypra ę jako isję arodo ą, ają y i z ró ić u agę ś iata na Polaków. Na licznych odczytach po tarzał: Moją ypra ę traktuję jako isję arodo ą, która pozwoli z ró ić oczy ś iata na spra ę polską. Jednak, jak t ierdził Leopold Janikowski, spółto arzysz ka eruńskiej ekspedycji, prawdziwym celem Rogozińskiego yło: yszuka ie odpowiedniego terenu dla kolonizacji polskiej jako przyszłej ostoi dla tych, którym ( ) yło za ciasno pod rząda i trzech naszych za or ó. Ś ięta Bożego Narodzenia w 1881 r. spędził w rodzinnym Kaliszu. Pró o ał uzyskać pomoc fi a so ą od oj a, nie udało mu się jednak. Przez a zył na ypra ę pie iądze ze spadku po matce, która z arła w 1877 r. W marcu 1982 r. wyjazd do Francji i zakup ysłużo ego żaglo a Łu ja Małgorzata. 13 grudnia 1882 roku z portu w Hawrze yruszyła Łu ja Małgorzata. Nad statkiem łopotała bandera francuska i flaga z syre ką, herbem Warszawy. W lokalnym dzienniku Kalisza ie regularnie poja iały się sensacyjne relacje z wyprawy Rogozińskiego, peł e niesamowitych opisów buszu i ży ia plemion afrykański h. Stefanowi towarzyszyli geolog Klemens Tomczek i meteorolog Leopold Janikowski. Pły ęli do Kamerunu stycznia 1883 r. pobyt na Maderze naprawa szkód Łu ji Małgorzaty y oła y h sztormami. 9 lutego 1883 r. po 10 dniach postoju Statek opuś ił Wyspy Kanaryjskie z ierzają już do Afryki. U y rzeży Kamerunu w zatoce Ambas kupił yspę Mondoleh (za czarny tużurek, cylinder i trzy skrzy kidżi u). Sta o iła ona potem miejsce wypadowe wypraw. Badał y rzeże Kamerunu, dorzecze rzeki Mungo oraz odkrył jezioro Barombi Mbo. W Kamerunie założył w 1882 r. polską kolo ię. Ta jednak nie przetr ała długo, gdyż już w 1884 r. przybyli na te tereny Niemcy i Anglicy. Zde ydo ał wówczas o poddaniu tejże kolonii Brytyjczykom, jednak już w iedługi czasie Kamerun i polską kolo ię przejęli Niemcy. 20 maja 1884 r. z arł Klemens Tomczek. 12 grudnia tego samego roku Rogoziński wraz z Janikowskim zdobyli szczyt Fako dziś: wulkan Kamerun, 4095 m n.p.m.) aj yższy szczyt Kamerunu. Kupił pla ta ję na wyspie Fernando Po, jednak nie przy iosła ona zysków, które poz oliły y sfi a so ać astęp e wyprawy.

7 Stefa Rogoziński i Kle e s To zek pra dopodo ie na Mondoleh zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie. Statek Łu ja Małgorzata - wyprawa Stefana Szolc-Rogozińskiego do Ka eru u, a polskie marzenia o koloniach

8 Ka yk urzyński z rodzi ą pod zas izyty a polskiej stacji naukowej w Kamerunie, 1883 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-N-985, domena publiczna) Na spotkaniach z kacykami badacze wymieniali zebrane w magazynie statku prezenty na róż e przedmioty to arzyszą e codziennemu ży iu tamtejszych plemion, na przykład rytualne maski, muszelkowe pie iądze, rzeź y, ozdoby. Póź iej polscy odkrywcy ysyłali je w wielkich skrzyniach do Europy. Pierwszy polski kolonizator usiał ró ić do kraju. Nie podda ał się jednak i w iedługi czasie ponownie przy ył na Czarny Ląd. Tym razem kupił pla ta ję kakao na wyspie Fernando Po i osiedlił się tam z żo ą Hele ą Ja i ą Boguską Hajotą, polską pisarką zafas y o a ą tajemnicami niezbadanych dotąd lądó. Zyski z uprawy Rogoziński h iał przez a zyć na kolejne ekspedycje, jednak wkrótce z a kruto ał. Do Europy po ró ił z ałpką tylko i pse.

9 Baza Stefana SzolcRogozińskiego i jego przyja iół a Mo doleh rysunek ze zbiorów Muzeu Okręgo ego Ziemi Kaliskiej W maju 1883 r. doszło do speł ie ia o zeki ań i prag ień Rogozińskiego. Po stała na Mondoleh stacja naukowa, nad która polscy podróż i y i oże nawet nieco sa oz ań zy badacze, wywiesili iało- zer o ą flagę. Maria Zachorowska i Janusz Kamocki powiedzieli: W ten sposób w latach polska zęść wyspy Mon-deleh, yła pewnego rodzaju surogatem skrawka iepodległego państ a polskiego. Taki precedens przy braku realnej rodzimej państ o oś i, ył chyba ożli y w tym czasie tylko w Afryce.

10 Mapa Ka eru u i Zatoki Biafrańskiej autorst a K. To Muzeum Narodowego w Szczecinie. Jezioro Barombi Mbu Sło io e aj iększe odkrycie polskiej wyprawy. zeka zbiory

11 S. Rogoziński i L. Ja iko ski Cala arze goś i ie u ko sula White a pierwszego z le ej i jego żo y Ga rieli Muzeum Narodowe w Szczecinie. W faktorii Ör a a Ka eru ie. Stefa y ał ta z usu zęsty goś ie. Na zdję iu środku, w charakterystycznym kolonialnym kaszkiecie z iory Muzeu Okręgo ego Zie i Kaliskiej.

12 Od 1885 zło ek Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie. Dzięki badaniom polskich podróż ikó dzisiaj oże y poz a ać o ę ieist ieją y h już plemion afrykański h, których języki zostały opracowane w obszernych sło ika h Rogozińskiego. Badacze sporządzili też szereg dosko ały h map Afryki Środko ej, a zebrane przez nich fas y ują e eksponaty u ożli iły póź iejsze założe ie Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

13 W Gliwicach, Krakowie, Poznaniu, Prze yślu, Pruszczu Gdański, Warszawie i Wro ła iu ist ieją ulice nazwane jego nazwiskiem. W Kaliszu, oprócz ulicy nazwanej jego nazwiskiem, przy Głó y Rynku wmurowana jest płaskorzeź a z jego wizerunkiem, obok portretów Adama Asnyka, Marii Dą ro skiej i Marii Konopnickiej. I ię Stefana Szolc-Rogozińskiego nosi 62 Kaliska Druży a Harcerzy Starszych Brzoza.

14

15 Rogoziński ył fe o e e śród odkry ó i podróż ikó XIX wieku. Nie apadał, ie ordo ał, ie pro adził ar ii, a krajo y przyjmowali go jako przyjaciela i powierzali mu swój los. To ie tylko postać history z a, ale przede wszystki wzór łodego złowieka idealisty, ale i prag atyka, wizjo era i patrioty, który powi ie zostać przy liżo y łode u pokole iu. Nie szukaj y do ry h wzor ów daleko, skoro ajlepsze są tak lisko. Dla każdego kto poz a historię Rogozińskiego, postać ta staje się jego idolem - uoso ie ie patrioty, arzy iela, łodego łyskotli ego orga izatora, który u iał yz a zać aj yższe ele i skutecznie je realizo ać. To jest jego z y ięst o, że a et dziś potrafi zarażać pasją do ży ia.

16 Kurier Warszawski Niedzielny Dodatek Ilustrowany w 50-tą ro z i ę ypra y S. Szolc-Rogozińskiego. Łu ja Małgorzata, a której trzej Pola y doko ali ś iałej ypra y do Ka eru u Afry e, y założyć ta o ą Polskę.

17 Puste miejsce iędzy starymi ogiła i na paryskim cmentarzu - tyle zostało po grobie odkrywcy Kamerunu - W wieku zaledwie 35 lat. Został pochowany na jednym z paryskich cmentarzy mówi Maciej Klósak, historyk, który od iedził odnalezione po 120 latach miejsce spoczynku sły ego podróż ika rodem z Kalisza. Zdecydowanie jest to miejsce. Po grobie odkrywcy Kamerunu nie ma śladu. Została tylko przestrzeń iędzy innymi ogiła i. Poszukiwania kwatery Stefana Szolc Rogozińskiego tr ały długo. Doko ał tego w 2013 r. profesor Mi hał Jarnecki. Dzięki pomocy i przy wsparciu Barbary Kłoso i z Krzywickiej, Polki ieszkają ej na stałe w Paryżu, ykłado a Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu prze erto ał tony akt i dokumentów, by 120 lat po ś ier i jednego z ajsły iejszy h kaliszan z aleźć jego zapomniany grób

18 Poczytaj: ke.html - MACIEJ KLÓSAK: Polak, który przerósł łas ą epokę od ył polską ypra ę do Ka eru u i spiro a ą podróżą Rogozińskiego. - Stefan Szolc-Rogoziński - opo ieść o iez ykły Kaliszaninie - w skrócie o wyprawie - prezentacja przygotowana przez inne osoby - opra o a ie róż y h kontekstach

19 Bibliografia: Z iory Muzeu Z iory Ar hi u - opracowanie wypraw Stefana Szolc-Rogozińskiego i spół zes y h podróż ikó M. Zachorowska i J. Ka o ki Bada ia i kolek ja afrykańska z lat M. Jarnecki Stefa Szol -Rogoziński, Kalisz M. Jarnecki Kle e s Tomczek, Ostró Wielkopolski Zachorowska Maria (red.) - Stefan Szolc-Rogoziński ME Stefan Szolc-Rogoziński, Żegluga wzdłuż rzegów za hod iej Afryki, Warszawa Stefan Szolc-Rogoziński, Pod równikiem, Kraków Helena Janina Boguska (ps. Hajota), Z daleki h lądów, Warszawa Z iory Książ i y Pedagogi z ej i. Alfo sa Par ze skiego Wypra a Vi at Polo ia Okręgo ego Zie i Kaliskiej Państ o ego Kaliszu do, Krakó Katalog ysta y, Kaliskie To arzyst o Przyja iół Nauki 6, Bi lioteka Pu li z a i. Stefa a Ro ińskiego Kaliszu 6 Ma iej Klósak kierownik wyprawy