CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ UKŁADU MOCZOWEGO U DZIECI I ICH WRAŻLIWOŚĆ NA ANTYBIOTYKI

Transkrypt

1 438 WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2004, LVII, 9 10 Nr 9 10 Maria Nowakowska, Danuta Rogala-Zawada, Barbara Wiechuła, Maria Rudy, Halina Radosz-Komoniewska, Maria Zientara CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ UKŁADU MOCZOWEGO U DZIECI I ICH WRAŻLIWOŚĆ NA ANTYBIOTYKI Z Katedry i Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach W świetle zmieniających się czynników etiologicznych zakażeń i narastającej oporności bakterii na antybiotyki dokonano analizy próbek moczu u dzieci leczonych ambulatoryjnie lub hospitalizowanych z powodu zakażeń układu moczowego (ZUM) w nowym szpitalu dziecięcym Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki (GCZDiM) w Katowicach. Większość dzieci kierowana do szpitala była wcześniej leczona w innych ośrodkach województwa śląskiego. Celem pracy było zbadanie udziału bakterii Gram-ujemnych, Gram-dodatnich i grzybów w ZUM u dzieci z województwa śląskiego oraz ocena wrażliwości na antybiotyki drobnoustrojów izolowanych z moczu. Wykazano wzrost częstości izolacji pałeczek Gram-ujemnych oraz znaczny wzrost odsetka pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae wytwarzających β-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL). Escherichia coli i Klebsiella spp. niewytwarzające β-laktamaz typu ESBL były wrażliwe na leki stosowane w leczeniu ZUM. Pałeczki wytwarzające ESBL były oporne nie tylko na antybiotyki β-laktamowe (z wyjątkiem karbapenemów i cefoksytyny), ale także na aminoglikozydy i trimetoprym/sulfametoksazol. Enterokoki izolowano u 20% dzieci. Oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów (high-level aminoglicoside resistant HLAR) wykazano u 9,4% Enterococcus spp. Nie stwierdzono enterokoków opornych na wankomycynę. Wśród gronkowców koagulazoujemnych izolowano szczepy metycylinooporne (43,3%). Grzyby z rodzaju Candida izolowano z moczu najczęściej u noworodków (15 dzieci). [Wiad Lek 2004; 57(9 10): ] Słowa kluczowe: zakażenia układu moczowego u dzieci, drobnoustroje, wrażliwość na antybiotyki. Zakażenia układu moczowego (ZUM) u dzieci są, obok zakażeń dróg oddechowych, najczęstszą przyczyną wizyt u lekarza oraz wskazaniem do leczenia przeciwdrobnoustrojowego [1,2,3,4]. Zakażenie układu moczowego najczęściej rozwija się na drodze wstępującej i wywołane jest florą jelitową (zakażenia endogenne); jedynie u noworodków i niemowląt ZUM często rozwija się na drodze krwiopochodnej. Etiologia ZUM zależy od wieku, płci oraz stanu ogólnego pacjenta, a także od tego, czy był lub jest hospitalizowany. Grupą predysponowaną do ZUM są noworodki i dzieci do 5 roku życia [1,2,4]. Zakażeniom sprzyjają wady wrodzone, długotrwałe cewnikowanie pęcherza, oraz inwazyjne badania diagnostyczne lub zabiegi operacyjne w obrębie dróg moczowych. Z moczu najczęściej izoluje się pałeczki Escherichia coli zarówno w zakażeniach pozaszpitalnych, jak i szpitalnych [3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13]. Spośród bakterii Gram-dodatnich w zakażeniach dróg moczowych dominują enterokoki i gronkowce koagulazoujemne [2,13,14,15,16]. Pojawienie się i rozprzestrzenienie, szczególnie w środowisku szpitalnym, bakterii opornych na antybiotyki jest skutkiem niepowodzenia terapii ZUM. Sprzyja to nawrotom zakażeń, prowadząc do pojawienia się ognisk martwiczych i zmian bliznowatych w nerce oraz do uszkodzenia czynności nerek. Zakażenie układu moczowego jest też jedną z przyczyn rozwoju posocznicy (urosepsis), obserwowanej najczęściej u noworodków i niemowląt. Celem pracy było zbadanie udziału bakterii Gram- -ujemnych, Gram-dodatnich i grzybów w ZUM u dzieci z województwa śląskiego oraz ocena wrażliwości na antybiotyki drobnoustrojów izolowanych z moczu. MATERIAŁ I METODA W latach przeprowadzono analizę 710 próbek moczu, z których izolowano drobnoustroje w ilościach znamiennych. Posiew moczu pobranego metodą środkowego strumienia lub do woreczka (u noworodków, niemowląt i małych dzieci) wykonano w szpitalu na podłożu uromomedium (Biomed, Kraków). Po ocenie bakteriurii szczepy identyfikowano zgodnie z metodami rutynowo stosowanymi w diagnostyce mikrobiologicznej. Do identyfikacji gatunków pałeczek Gram- -ujemnych, bakterii Gram-dodatnich oraz grzybów stosowano paski firmy biomérieux: ID 32 E, ID 32 GN, ID 32 Staph, rapid ID 32 Strep i ID 32 C, odczytywane za pomocą systemu komputerowego ATB. Lekowrażliwość oznaczono metodą krążkowo-dyfuzyjną zgodnie z zaleceniami NCCLS (National Committee for Clinical Laboratory Standards) [17]. Badania wykonano na podłożu Mueller-Hintona firmy Oxoid z użyciem krążków tej samej firmy. W pracy oceniono wrażliwość pałeczek Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca na: ampicylinę (AM), amoksycylinę z kwasem klawulanowym (AMC), piperacylinę (PIP), piperacylinę z tazobaktamem (TZP), cefalotynę (CF), cefazolinę (CZ), cefamandol (MA), cefotaksym (CTX), ceftazydym (CAZ), cefoksytynę (FOX), aztreonam (ATM), imipenem (IPM), gentamycynę (GM), amikacynę (AN), tetracyklinę (T), norfloksacynę (NOR), nitrofurantoinę

2 Nr 9 10 Zakażenia układu moczowego u dzieci 439 Tabela I. Liczba dzieci leczonych ambulatoryjnie lub na oddziałach szpitalnych z dodatnimi posiewami moczu w dwóch okresach badań I luty 1999 marzec 2000 r.; II kwiecień 2000 wrzesień 2001 r. (NF), trimetoprym/sulfametoksazol (SXT); oceniono też wrażliwość enterokoków na: penicylinę (P), wankomycynę (VA), teikoplaninę (TEC), cyprofloksacynę (CIP) oraz gentamycynę (GM) 120 µg i streptomycynę (S) 300 µg. W celu wykrycia gronkowców metycylinooopornych użyto krążka z oksacyliną (OX) 1 µg. Wytwarzanie β-laktamaz o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) określano testem dwóch krążków zgodnie z zaleceniami [18]. Badania wykonano u 425 dzieci (226 dziewcząt i 199 chłopców). U większości z nich, tj. u 286 (67%), badano 1 próbkę moczu; u 139 (33%) posiewy moczu wykonywano wielokrotnie, najczęściej 2-krotnie (80 dzieci), 3-krotnie (26 dzieci) lub częściej (33 dzieci). Dzieci leczone były ambulatoryjnie lub szpitalnie w nowym szpitalu dziecięcym Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki (GCZDiM) w Katowicach. Analizę izolowanych z moczu drobnoustrojów i ich wrażliwość na antybiotyki przeprowadzono tuż po otwarciu szpitala, w okresie organizacji pracy poszczególnych oddziałów, tj. od lutego 1999 do marca 2000 r. (I okres badań) i w początkowym okresie funkcjonowania szpitala, tj. od kwietnia 2000 do września 2001 r. (II okres badań). WYNIKI Próbki moczu uzyskano od pacjentów leczonych ambulatoryjnie oraz hospitalizowanych na różnych oddziałach (tab. I). Z poradni uzyskano mocz od 181 dzieci, natomiast z oddziałów szpitalnych od 244. W okresie od kwietnia 2000 r. do września 2001 r. większość dzieci, u których wykonano posiewy moczu, była hospitalizowana, przy czym 75% na oddziałach o największym ryzyku rozwoju ZUM, tj. w klinikach intensywnej terapii i patologii noworodka (KITiPN), chirurgii i neurologii. Porównano częstość izolacji pałeczek Gram-ujemnych, bakterii Gram-dodatnich i grzybów oraz liczbę zakażeń mieszanych w badanych okresach (ryc. 1). Za zakażenia mieszane uznano zakażenia wywołane dwoma gatunkami bakterii; do grupy tej zaliczono również mocz dzieci badanych wielokrotnie, u których obserwowano zmianę izolowanych drobnoustrojów, w tym pojawienie się grzybów. U 126 (64,6%) przebadanych dzieci w I okresie dominowały zakażenia spowodowane przez pałeczki Gram- -ujemne. Bakterie Gram-dodatnie izolowano u 33 (16,9%) dzieci, zakażenia mieszane stwierdzono u 32 (16,4%), a grzybicze ZUM u 4 (2%). W II okresie badań pałeczki Gram-ujemne izolowano z moczu częściej, bo u 176 (76,5%) dzieci, bakterie Gram-dodatnie u 26 (11,3%); rzadziej stwierdzano zakażenia mieszane u 22 (9,6%) dzieci, natomiast nieznacznie częściej izolowano grzyby u 6 (2,6%) dzieci. W grupie z zakażeniem mieszanym grzyby z rodzaju Candida izolowano w 4 przypadkach w I okresie badań i w 8 przypadkach w II okresie; grzyby te izolowano najczęściej u noworodków (15 dzieci). Ogółem (biorąc również pod uwagę zakażenia mieszane) bakterie Gram-ujemne izolowano u 81,5% dzieci w I okresie i u 85,2% w II okresie, bakterie Gram-dodatnie u 31,3% (I okres) i 13,0% (II okres), a grzyby u 4,1% (I okres) i u 6,1% (II okres). Gatunki pałeczek Gram-ujemnych izolowanych z moczu u dzieci zestawiono w tabeli II. Pałeczkę Escherichia coli stwierdzono w liczbie znamiennej w moczu 232 (48,8%) dzieci, Klebsiella pneumoniae u 95 (20,0%), Proteus spp. u 43 (9,1%) oraz Enterobacter spp. u 17 (3,6%). Inne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae izolowano rzadziej (u 23 dzieci, tj. 4,8%): Morganella morganii u 10, Citrobacter freundi u 5, Serratia marcescens u 5, Serratia odorifera u 3, Pseudomonas aeruginosa stwierdzono u 38 (8,0%), natomiast inne pałeczki niefermentujące izolowano sporadycznie (u 6 dzieci, tj. Ryc. 1. Porównanie częstości izolacji bakterii Gram-ujemnych, Gram-dodatnich i grzybów z moczu dzieci w dwóch badanych okresach.

3 440 Nr 9 10 M. Nowakowska i wsp. Tabela II. Drobnoustroje Gram-ujemne izolowane z moczu u dzieci w dwóch okresach badań 1,3%) i były to: Burkholderia cepacia u 2 dzieci oraz Pseudomonas stuartii, Stenotrophomonas maltophilia, Acinetobacter baumanii, Aeromonas hydrophila w pojedynczych przypadkach. Testem dwóch krążków zbadano wytwarzanie β-laktamaz typu ESBL. Szczepy wytwarzające ESBL przedstawiono w tabeli III. Najczęściej β-laktamazy typu ESBL wytwarzały pałeczki Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca i Escherichia coli. Stwierdzono istotny wzrost częstości występowania pałeczek wytwarzających ESBL w II okresie badań, w którym większość badanego moczu uzyskano od dzieci hospitalizowanych głównie na oddziałach KITiPN, chirurgii i neurologii. Ryciny 2 i 3 ilustrują odsetek wrażliwych, średnio wrażliwych i opornych na antybiotyki szczepów Escherichia coli. Pałeczki te różnią się wrażliwością in vitro nie tylko na penicyliny i cefalosporyny, ale również na inne antybiotyki, w tym na aminoglikozydy i trimetoprym/sulfametoksazol. Spośród 231 szczepów Escherichia coli niewytwarzających ESBL 97,7% było wrażliwych na gentamycynę, 96% na amikacynę i 63,8% na trimetoprym/sulfametoksazol, natomiast wśród szczepów Escherichia coli ESBL-dodatnich 21,8% było wrażliwych na gentamycynę, 13,2% na amikacynę oraz 2,6% na trimetoprym/sulfametoksazol. Nie stwierdzono istotnych różnic wrażliwości na tetracyklinę, norfloksacynę i nitrofurantoinę. Nie stwierdzono szczepów opornych Escherichia coli na imipenem; wśród Escherichia coli niewytwarzających ESBL wykazano 5,2% szczepów opornych na cefoksytynę, a także 32,9% szczepów opornych na ten antybiotyk wśród 82 szczepów Escherichia coli wytwarzających ESBL. Podobne wyniki uzyskano dla szczepów Klebsiella spp. (ryc. 4, 5). Pałeczki Klebsiella spp. (121 szczepów) wytwarzające ESBL najczęściej były oporne na aminoglikozydy (94,2% opornych na gentamycynę i 90,9% na amikacynę) i trimetoprym/sulfametoksazol (91,5%). Wśród 44 szczepów Klebsiella spp. niewytwarzających ESBL większość była wrażliwa na badane antybiotyki z wyjątkiem ampicyliny. Stwierdzono jedy- Ryc. 2. Wrażliwość na antybiotyki Escherichia coli niewytwarzających β-laktamaz typu ESBL. Ryc. 3. Wrażliwość na antybiotyki Escherichia coli wytwarzających β-laktamazy typu ESBL.

4 Nr 9 10 Zakażenia układu moczowego u dzieci 441 Ryc. 4. Wrażliwość na antybiotyki Klebsiella spp. niewytwarzających β-laktamaz typu ESBL. Ryc. 5. Wrażliwość na antybiotyki Klebsiella spp. wytwarzających β-laktamazy typu ESBL. nie 8,3% szczepów opornych na gentamycynę, 6,3% na amikacynę i 22,7% na trimetoprym/sulfametoksazol. Wszystkie szczepy Klebsiella spp. były wrażliwe na imipenem. Wrażliwość na cefoksytynę wykazywało 81,7% szczepów Klebsiella spp. niewytwarzających ESBL i 62,5% szczepów Klebsiella spp. wytwarzających ESBL. Bakterie Gram-dodatnie izolowane u dzieci zestawiono w tabeli IV. Enterococcus spp. stwierdzono ogółem u 85 dzieci (20%) u 52 (27,7%) w I okresie i 33 (14,4%) w II okresie badań. Większość szczepów stanowił Enterococcus faecalis u 56 dzieci (13,2%), następnie Enterococcus faecium u 18 (4,2%), rzadziej występowały Enterococcus durans, Enterococcus casseiflavus, Enterococcus avium i Enterococcus gallinarum ogółem u 11 dzieci (2,6%). W obrębie enterokoków 8 szczepów (9,4%) wykazywało oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów (gentamycyna 120 µg i streptomycyna 300 µg) szczepy HLAR. Ponadto izolowano 2 szczepy Enterococcus faecium o wysokiej oporności na streptomycynę (HLSR). Gronkowce izolowano rzadziej koagulazoujemne wykazano u 30 (7,1%) dzieci, a gronkowca złocistego u 3 (0,7%). Wśród gronkowców koagulazoujemnych dominował Staphylococcus epidermidis (u 15 dzieci, tj. 3,5%), następnie Staphylococcus haemolyticus (u 8, tj. 1,9%), rzadziej występowały Staphylococcus lentus (u 3), Staphylococcus hominis (u 2) i Staphylococcus simulans (u 2). Nie stwierdzono szczepów Staphylococcus aureus opornych na metycylinę. Wśród gronkowców koagulazoujemnych izolowano: 6 metycylinoopornych szczepów Staphylococcus epidermidis, 3 metycylinooporne szczepy Staphylococcus hominis, 2 Staphylococcus lentus oraz po 1 metycylinoopornym szczepie Staphylococcus haemolyticus i Staphylococcus simulans. Oporność na metycylinę, czyli oporność na wszystkie antybiotyki β-laktamowe oraz inhibitory β-laktamaz, wykazywało 13 z 30 gronkowców koagulazoujemnych, tj. 43,3%. Z moczu dzieci izolowano również paciorkowce β- -hemolizujące z grupy B (u 5) i paciorkowce α-hemolizujące (u 2). DYSKUSJA Rozpoznanie ZUM u noworodków i małych dzieci jest trudne ze względu na brak ewidentnych objawów klinicznych. O zakażeniu, szczególnie u noworodków i niemowląt, należy myśleć m.in. w przypadku zaburzeń Tabela III. Porównanie częstości izolacji pałeczek wytwarzających β-laktamazy typu ESBL w dwóch okresach badań

5 442 M. Nowakowska i wsp. Nr 9 10 Tabela IV. Drobnoustroje Gram-dodatnie izolowane z moczu u dzieci; występowanie szczepów opornych na metycylinę (MRS) wśród gronkowców oraz enterokoków o wysokiej oporności na aminoglikozydy (HLAR) w odżywianiu, braku przyrostu masy ciała, biegunek lub luźnych stolców i wymiotów; objawami mogą też być żółtaczka, czasem zmiana zabarwienia moczu czy jego nieprzyjemny zapach. U niemowląt i dzieci starszych jedynym objawem może być gorączka [2]. W celu rozpoznania ZUM należy wykonać analizę i posiew moczu. O zakażeniu świadczą leukocyturia 5 leukocytów w polu widzenia nieodwirowanego moczu oraz obecność bakterii. W posiewie moczu stwierdza się znamienną bakteriurię 10 5 komórek/ml moczu; u dzieci w ZUM jako znamienną można przyjąć bakteriurię > 10 4 komórek/ml [2,7,10]. Zakażenie wywołane jest zazwyczaj jednym gatunkiem bakterii. Zakażenia mieszane wywołane maksymalnie dwoma gatunkami bakterii są rzadkie. Jeśli z moczu izoluje się więcej niż jeden gatunek bakterii, należy podejrzewać, że badanie wykonano nieprawidłowo [2]. Jakość posiewu zależy przede wszystkim od sposobu pobrania moczu [7]. Zaleca się metodę środkowego strumienia moczu (po wcześniejszym umyciu okolicy ujścia cewki moczowej). W przypadku noworodków i niemowląt materiał do badania pobiera się za pomocą specjalnych, jałowych woreczków. Nie jest to jednak sposób polecany z uwagi na możliwość zakażenia moczu florą krocza i jelita grubego. Wykazano, że w 75% takich przypadków znamienną bakteriurię (> 10 5 komórek/ml) potwierdzono dopiero, gdy mocz został pobrany cewnikiem lub punkcją nadłonową [2]. Próbki moczu przysłane do badania pobierano metodą środkowego strumienia bądź do jałowego woreczka. Większość dzieci (67%) badano tylko jeden raz, pozostałe zaś (33%) wielokrotnie u tych dzieci wyniki najczęściej były powtarzalne, choć zdarzały się przypadki zmiany flory bakteryjnej, co może świadczyć o nadkażeniu, a także nieumiejętnym postępowaniu podczas pobierania, przechowywania lub przesyłania moczu do laboratorium. Biorąc pod uwagę czynniki etiologiczne ZUM, możemy stwierdzić, że uzyskane przez nas wyniki są zgodne z wynikami innych autorów [5,6,9,11,12,13,14,15]. Wśród pałeczek Gram-ujemnych dominowała Escherichia coli (48,8%), następne były: Klebsiella pneumoniae (20,0%), pałeczki z rodzaju Proteus (9,1%) i Pseudomonas aeruginosa (8,0%), rzadziej występowały: Enterobacter spp. (3,6%), Morganella morganii (2,1%), Serratia spp. (1,7%) i Citrobacter freundi (1,1%). Ponieważ mocz uzyskano od dzieci hospitalizowanych, ZUM można uznać za zakażenie szpitalne. Przemawiają za tym typowo szpitalna flora bakteryjna, obecność grzybów oraz wielooporność drobnoustrojów. Escherichia coli i Klebsiella spp. niewytwarzające β-laktamaz typu ESBL były wrażliwe na leki stosowane w leczeniu ZUM. Szczepy wytwarzające β-laktamazy typu ESBL były natomiast oporne nie tylko na penicyliny i cefalosporyny, ale także na aminoglikozydy i trimetoprym/sulfametoksazol. Nie stwierdzono szczepów opornych na karbapenemy. Wyniki uzyskane w naszym ośrodku są zgodne z wynikami innych autorów [9,11]. Wśród innych pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae izolowano również szczepy wytwarzające ESBL, a były to: Proteus mirabilis, Enterobacter spp., Morganella morganii, Citrobacter freundi i Serratia spp. Wytwarzanie β-laktamaz typu ESBL przez inne niż Escherichia coli i Klebsiella spp. pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae izolowane z moczu obserwowali również inni autorzy [11,19,20]. W przypadku szpitalnych zakażeń dróg moczowych wywołanych pałeczkami wytwarzającymi ESBL nie można zastosować w terapii empirycznej aminoglikozydów i ko-trimoksazolu. Fluorochinolony, chociaż są stosunkowo aktywne wobec tych pałeczek, nie mogą być stosowane u dzieci. Lekiem, który można wykorzystać w terapii empirycznej, jest nitrofurantoina. Niski odsetek oporności na nitrofurantoinę (10,3%) wy-

6 Nr 9 10 Zakażenia układu moczowego u dzieci 443 kazano dla Escherichia coli, wyższy odsetek szczepów opornych (55,7%) stwierdzono u pałeczek Klebsiella spp., co ogranicza możliwość zastosowania tego leku w terapii ZUM. Nitrofurantoina może być stosowana w przypadku zakażeń wywołanych przez Enterococcus faecalis (nie stwierdzono szczepów opornych), ale jej wartość zmniejsza się w przypadku zakażeń Enterococcus faecium i innymi gatunkami Enterococcus. WNIOSKI 1. Zakażenie układu moczowego u dzieci może być wywołane różnymi drobnoustrojami (pałeczki Gram- -ujemne, bakterie Gram-dodatnie, grzyby) z różnorodną wrażliwością na antybiotyki. 2. Znaczny wzrost częstości izolacji z moczu pałeczek Gram-ujemnych wytwarzających β-laktamazy typu ESBL zaobserwowano u dzieci hospitalizowannych (II okres badań), dlatego konieczne jest monitorowanie wieloopornych szczepów przez zespół ds. kontroli zakażeń szpitalnych. 3. Leczenie empiryczne ZUM u dzieci często jest nieskuteczne z powodu zróżnicowanej etiologii i wielooporności czynników etiologicznych. Dlatego w każdym przypadku podejrzenia ZUM konieczne jest wykonanie posiewu moczu i oznaczenie lekowrażliwości drobnoustrojów. Piśmiennictwo [1] Hryniewicz W, Grzesiowski P. Zakażenia układu moczowego etiologia, rozpoznawanie i leczenie według rekomendacji 1999/2000. Przegl Urol 2000; 1: [2] Overturf GD. Urinary tract infection. In: Pediatric infectious diseases principles and practice. Ed. Jenson HB, Baltimore RS. WB Saunders Philadelphia 2002, [3] Sieniawska M, Kostro J. Zakażenia układu moczowego u dzieci. Biblioteka Pediatry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa [4] Wyszyńska T. Zakażenia układu moczowego. W: Choroby układu moczowego u dzieci. Red. Wyszyńska T. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1982, [5] Bosu WK, Acquah S. Susceptibility of urinary tract bacteria to antibiotics in Cape Coast, Ghana. East Afr Med J 1996; 73: [6] Drulis-Kawa Z, Lewczyk E, Jankowski S, Doroszkiewicz W. Występowanie i wrażliwość na leki uropatogennych pałeczek Gram-ujemnych. Med Dośw Mikrobiol 2000; 52: [7] Dzierżanowska D. Zakażenia układu moczowo-płciowego. W: Antybiotykoterapia praktyczna. Wydawnictwo α-medica press. Bielsko-Biała 2000, [8] Dzierżanowska D, Krzysztoń J, Pamińska A. Kliniczny podział zakażeń szpitalnych. W: Zakażenia szpitalne. Red. Dzierżanowska D, Jeljaszewicz J. Wydawnictwo α-medica press. Bielsko-Biała 1999, [9] Gales AC, Jones RN, Gordon KA, Sader HS et al. Activity and spectrum of 22 antimicrobial agents tested against urinary tract infection pathogens in hospitalized patients in Latin America: report from second year of the SENTRY Antimicrobial Surveillance Program (1998). J Antimicrob Chemother 2000; 45: [10] Hryniewicz W i wsp. Rekomendacje 99. Zakażenia układu moczowego. Etiologia rozpoznawanie leczenie. Red. Hryniewicz W, Grześkowski P. Fundacja Centrum Mikrobiologii Klinicznej. Warszawa [11] Hryniewicz K i wsp. Antibiotic susceptibility of bacterial strains isolated from urinary tract infections in Poland. J Antimicrob Chemother 2001; 47: [12] al-mugeiren MM, Quadri SM. Bacteriologic profile and drug resistance in pediatric patients with symptomatic bacteriuria. Clin Ther 1996; 18: [13] Wątroba M i wsp. Zakażenia dróg moczowych najczęstsza postać zakażeń szpitalnych. Nowa Med 1997; 4(16): [14] Lazarevi c G, Petreska D, Pavlovi c S. Antibiotic sensitivity of bacteria isolated from the urine of children with urinary tract infections from 1986 to Srp Arh Celok Lek 1998; 126: [15] Pawluch D, Szozda G, Nowakowska K, Drejewicz H. Flora bakteryjna w zakażeniach dróg moczowych u dzieci i jej lekowrażliwość. Med Dośw Mikrobiol 1994; 46: [16] Staszków E, Wójkowska-Mach J, Kuthan R, Bulanda M, Heczko PB. Czynniki etiologiczne zakażeń układu moczowego dominujące na różnych oddziałach szpitalnych i oporność na chemioterapeutyki. Przegl Epidemiol 2000; 54: [17] National Committee for Clinical Laboratory Standards. Performance standards for antimicrobial disk susceptibilty tests 6 th eddition. Approved standard M2-A6. NCCLS, Villanova PA. 1997; vol. 17. [18] Gniadkowski M, Trzciński K, Pałucha A, Hryniewicz W. Wykrywanie β-laktamaz o rozszerzonym zakresie działania (ESBL) w izolatach klinicznych Klebsiella pneumoniae: test dwóch krążków i test ATB BLSR. Diagn Lab 1996; 32: [19] Szymaniak L, Aleksandrowicz J, Giedrys-Kalemba S. Lekooporność oraz typy proticynogenne szczepów Proteus mirabilis izolowanych z zakażeń dróg moczowych. Med Dośw Mikrobiol 1999; 51: [20] Ulatowska B, Czajkowski H, Gospodarek E, Mikucka A. Występowanie β-laktamaz typu ESBL u pałeczek z rodzaju Serratia. Med Dośw Mikrobiol 2000; 52: Adres autorów: Maria Nowakowska, Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej ŚAM, ul. Medyków 18, Katowice, tel./fax (0-32) , mikrobiologia@slam.katowice.pl M. Nowakowska, D. Rogala-Zawada, B. Wiechuła, M. Rudy, H. Radosz-Komoniewska, M. Zientara URINARY TRACT INFECTIONS IN CHILDREN ETIOLOGIC AGENTS AND SUSCEPTIBILITY TO ANTIBIOTICS Summary Urinary tract infections (UTIs) are common clinical problem in pediatric hospitals. The aim of this study was to compare the incidence of UTIs during two different time periods (from February 1999 to March 2000, and from April 2000 to September 2001) in pediatric patients treated in ambulatory or hospitalized in new children hospital. The frequency of occurrence of ESBL producing Gram-negative rods increased during second period study. The isolated ESBL producing strains were resistant also to aminoglicosides and trimethoprim/sulfamethoxazol Gram-negative rods were predominant microorganisms. Isolated organisms from urine samples included Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca, Proteus mirabilis, Proteus penneri, Proteus vulgaris, Morganella morganii, Citrobacter freundi, Serratia spp., Enterobacter cloacae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, CNS, Enterococcus spp. Streptococcus spp. and Candida spp. Enterococcus spp. were isolated from urine samples in 20% of cases. Only 9.4% of isolated Enterococcus spp. were high-level aminoglicoside resistant (HLAR) strains. No vancomycin-resistant Enterococcus spp. were isolated. Among coagulase-negative Staphylococci (CNS) methicillin resistant strains (MRCNS) were isolated in 43.3%. Key words: urinary tract infections in children, microorganisms, sensitivity to antibiotics.