Anna BODASIŃSKA, Sławomir BODASIŃSKI, Piotr ŚWITAJ. AWF Warszawa ZWWF Biała Podlaska

Transkrypt

1 МОЛОДА СПОРТИВНА НАУКА УКРАЇНИ, Актуальні проблеми підготовки спортсменів. Т. ІІІ. С POZIOM ZDOLNOŚCI SZYBKOŚCIOWO-SIŁOWYCH SIATKARZY LZS LIBERO DĘBLIN Bodasińska A., Bodasiński S., Świtaj P., 2007 AWF Warszawa ZWWF Biała Podlaska Wstęp. Piłka siatkowa jest dyscypliną o bardzo wysokich wymaganiach psychomotorycznych, ze względu na pewne specyficzne właściwości zachowania się zawodnika, uwarunkowane określonym poziomem wewnętrznych warunków prowadzenia walki sportowej. Specyfika gry wymaga od zawodnika właściwego zachowania się w różnorodnych i niestandardowych sytuacjach, które wymagają wyjątkowej dokładności, zróżnicowania ruchów, szybkiego przestawienia się z jednych form ruchu na drugie, różniących się rytmem, tempem i charakterem zadania, jakie stawia sytuacja gry [1,3,7]. Pod względem motorycznym siatkówka należy do dyscyplin o charakterze szybkościowo-siłowym. Przygotowanie siłowe stanowi podstawę do rozwoju szybkości, zwinności i skoczności. Kształtowanie zdolności szybkościowo-siłowych jest nieodzownym warunkiem prawidłowego rozwoju młodego organizmu siatkarza. Równocześnie odpowiedni poziom tych zdolności jest podstawą skutecznego wykonywania większości działań ruchowych. Realizacja tych ważnych w siatkówce zdolności nie może odbywać się bez ścisłego dostosowania ich do charakterystyk rozwojowych młodych organizmów [5,6]. Ważną i specyficzną cechą przygotowania szybkościowo-siłowego siatkarza jest fakt, że trudno oddzielić je od innych komponentów, głównie od procesu opanowywania specjalnych nawyków ruchowych. Siła, szybkość i skoczność nie przejawiają się w sposób wyizolowany, lecz podczas wykonywania określonych działań ruchowych. Z kolei efektywność tych działań zależy nie tylko od poprawności ich wykonania, lecz i od stopnia przejawiania zdolności szybkościowo-siłowych [1]. Cel pracy. Celem pracy było określenie poziomu zdolności szybkościowo-siłowych, charakteryzujących przygotowanie kondycyjne młodych siatkarzy LZS Libero Dęblin, w zależności od pozycji w grze (funkcji na boisku). Materiał i metody badań W związku z powyższym celem postawiono następujące pytania badawcze: 1. Jaki jest poziom przygotowania szybkościowo siłowego w zespole młodych siatkarzy LZS Libero Dęblin w świetle wyników wybranych prób sprawnościowych? 2. Jakie są różnice i podobieństwa w poziomie przygotowania szybkościowo-siłowego siatkarzy, w zależności od funkcji w grze? Materiał badań stanowiło 19 zawodników trenujących piłkę siatkową w zespole LZS Libero Dęblin. Zespół uczestniczy w rozgrywkach ligowych (III liga wojewódzka). Charakteryzując grupę pod względem cech somatycznych można stwierdzić, że średni wzrost zawodników wyniósł 182 cm, natomiast waga wahała się w granicach 73 kg. Średnia wieku w zespole to 18 lat, natomiast średnia stażu treningowego wyniosła 5 lat. W zespole można wyróżnić 13 zawodników atakujących, 3 zawodników libero i 3 zawodników rozgrywających. Metody badań Aby odpowiedzieć na postawione pytania badawcze zastosowano w pracy następujące metody: analizę piśmiennictwa, wybrane próby z testów sprawności fizycznej i analizę statystyczną. Na podstawie analizy literatury wybrano odpowiednie testy sprawności fizycznej, umożliwiające pomiar badanych zdolności motorycznych u zawodników i zestawienie ich z normami reprezentatywnymi dla grup wiekowych (16 19 lat). Ponieważ, jak już wcześniej dowiedziono na podstawie fachowej literatury, że zdolności szybkościowo-siłowe są składową siły i szybkości, a ich reprezentatywnym i najbardziej widocznym przejawem jest skoczność, wybrane do badań próby dotyczyły tych właśnie, badanych (odrębnie) cech motorycznych. W pierwszej próbie zapożyczonej z Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej [4] badaną cechą motoryczną była szybkość, w drugiej i trzeciej pochodzącej z Testu Sprawności Fizycznej Ludwika Denisiuka [2] zbadano kolejno skoczność i siłę. W celu odpowiedzi na pytania badawcze materiał pomiarowy poddano obliczeniom statystycznym takim jak: średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe i obliczenia procentowe.

2 Poziom zdolności szybkościowo-siłowych siatkarzy lzs libero dęblin 55 Badania zostały przeprowadzone w listopadzie 2006 roku w okresie startowym. W pierwszej próbie bieg wahadłowy 4x10 m z dwóch biegów właściwych brany był pod uwagę lepszy czas. W drugiej próbie, jaką był skok dosiężny z miejsca zawodnicy wykonywali trzy próby właściwe, z których najlepszy wynik był odnotowywany. W ostatniej próbie, jaką był rzut piłką lekarską oburącz zza głowy, zawodnicy wykonywali 3 rzuty właściwe, a pod uwagę brana była najdłuższa odległość. Omówienie wyników badań Szukając odpowiedzi na pytania badawcze, dokonano klasyfikacji badanych osób ze względu na ich pozycję w grze, a wyniki porównano i wskazano jak się różnicują. Pierwsza składową zdolności szybkościowo-siłowych, jaką zbadano była szybkość. Biorąc pod uwagę średnie punktów uzyskane przez zawodników atakujących, rozgrywających oraz zawodników libero, a następnie zestawiając je ze sobą stwierdzić można, że średnie wartości zdolności szybkościowych zawodników atakujących (x=54 pkt.) i rozgrywających (x=55 pkt.) są na podobnym poziomie (z różnicą jednego punktu na korzyść rozgrywających (a w sekundach 0,1s)). Natomiast zawodnicy libero wykazują w tej zdolności na tle badanej grupy zauważalną różnicę na ich niekorzyść, gdyż ich średnia wynosi 51 punktów, co stanowi wynik gorszy o 3 4 pkt., dając po przeliczeniu na sekundy, w osiąganym przez nich przedziale czasowym, znaczącą w tej próbie różnicę równą 0,3 0,5 s. Jeżeli jednak spojrzymy na odchylenia standardowe wyników na poszczególnych pozycjach, można zauważyć, że najbardziej zbliżone rezultaty w próbie szybkościowej uzyskali zawodnicy występujący na pozycji rozgrywających (s=0,9 pkt.), natomiast dużo bardziej różnicują się one u zawodników zajmujących pozycje atakujących (s=3,0 pkt.) i libero (s=3,4 pkt.), co świadczy o rozproszeniu wyników badanej cechy w tych grupach. Kolejną składową zdolności szybkościowo-siłowych, jaką zbadano była skoczność. Biorąc pod uwagę średnie wyniki graczy, klasyfikując ich ze względu na pozycję w grze, zauważyć można, że najlepiej w tym zestawieniu wypadli zawodnicy rozgrywający, którzy uzyskali średni wynik x=94 pkt., co w przeliczeniu na centymetry daje rezultat mieszczący się, w zależności od wieku (16 19 lat), w przedziale cm. Drugą pozycję ze względu na zdobytą średnią ilość punktów zajęli zawodnicy atakujący ze średnim wynikiem x=85 pkt., czyli przedział cm, po przeliczeniu na rezultaty w zależności od ich wieku (16 19 lat). Ostatnie miejsce w tym zestawieniu zajęli gracze libero z wynikiem x=57 pkt., co w centymetrach dało przedział cm, adekwatnie do wieku badanych (16 19 lat). Podsumowując dane osiągnięte w próbie skok dosiężny, wnioskować można, że zdolności skocznościowe badanej grupy siatkarzy znacznie różnią się w zależności od pozycji w grze. Jednakże, aby przekonać się, czy w każdym przypadku potwierdza się ta teoria i czy w badanej grupie można to uogólnić, pod uwagę należy wziąć odchylenia standardowe uzyskanych rezultatów. Po dokonaniu tego okazuje się, że wyniki w badanych grupach niekiedy znacznie się różnicują. W grupie zawodników atakujących odchylenie standardowe wyniosło s=12,4, w grupie rozgrywających s=2,5, natomiast w grupie zawodników libero uzyskało wartość s=9,0. Ostatnią składową zdolności szybkościowo-siłowych, jaką oceniono w badaniach była siła. W tej próbie, biorąc bod uwagę średnie wyników, najlepiej wypadli zawodnicy rozgrywający z rezultatem x 80 pkt., na drugim miejscu uplasowali się atakujący z wynikiem x=78 pkt., najsłabiej zaś wypadli zawodnicy libero, uzyskując średnią równą x=65 pkt. Biorąc jednak pod uwagę odchylenia standardowe można zaobserwować, że najbardziej zróżnicowane wyniki wystąpiły w grupie zawodników libero s=12,1 pkt., również w dużym stopniu różnicowały się rezultaty atakujących s=11,0 pkt., natomiast u rozgrywających różnice te były najmniejsze s=3,7 pkt. (tab. 1). Powyższe zestawienie wyników, pozwoliło na ocenę i klasyfikację badanych zawodników pod względem rezultatów, jakie osiągnęli w kolejnych, odrębnie rozpatrywanych próbach. Prowadzona analiza dotyczyła znalezienia odpowiedzi na pytanie: zawodnicy, której pozycji w grze posiadają najwyższy poziom przygotowania szybkościowo-siłowego? Po wyliczeniu sum wyników graczy na poszczególnych pozycjach i zestawieniu ich z maksymalnymi ilościami punktów możliwych do zdobycia, a następnie porównaniu ich, można uzyskać procentową wartość punktów zdobytych w stosunku do maksimum możliwego do osiągnięcia w danej grupie siatkarzy.

3 Inicjały Pozycja w grze Punktacja wg INKF Wyskok dosiężny (cm) Punktacja wg TSF Ludwika Denisiuka Rzut piłką lekarską (2kg) Punktacja wg TSF Ludwika Denisiuka Suma punktów 56 Tabela 1. Ocena poziomu zdolności szybkościowo siłowych w grupie badanych siatkarzy Lp. Bieg 4x10 m.(s) 1. D. B. Atak P. K. Rozegranie P. B. Libero M. K. Atak Ł. S. Rozegranie B. P. Atak D. D. Atak M.W, Atak Ł. P. Atak D. K. Atak K. P. Atak G. G. Libero P. R. Atak D. S. Libero P. S. Atak K. K. Rozegranie A. K. Atak W.A. Atak Ł. M. Atak x dla R x dla A x dla L s dla R - 0,9-2,5-3,7-24. s dla A - 3,0-12,4-11,0-25. s dla L - 3,4-9,0-12,1 - Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badań własnych. A atakujący; R rozgrywający; L libero; x średnia; s odchylenie standardowe. Po zastosowaniu statystycznych obliczeń okazało się, że zawodnicy atakujący (n =13) z 3900 punktów możliwych do zdobycia (jeden zawodnik mógł zdobyć 300 pkt.), uzyskali wynik 2838 pkt., co stanowiło 72,8% maksymalnych możliwości. Zawodnicy rozgrywający (n=3) uzyskali 693 punkty, z 900 możliwych 77% maksimum. Natomiast zawodnicy libero (n=3) z 900 punktów realnych do zdobycia, uzyskali 524 pkt., co w przeliczeniu na procenty dało wynik 58,2% maksymalnych możliwości. Aby potwierdzić powyższe dane należy przyjrzeć się średnim wynikom osiągniętym przez zawodników grających na określonych pozycjach. Wyglądają one następująco: zawodnicy atakujący uzyskali 219 pkt., rozgrywający 231 pkt. i zawodnicy libero 175 pkt. Jeśli chodzi o rozproszenie wartości wyników zdobywanych przez reprezentantów tych trzech pozycji w grze, najwyższą wartość odchylenia standardowego (s=21,1 pkt.) zauważyć można u zawodników libero, drugie miejsce w tej kwestii zajęli atakujący (s=20,0 pkt.), natomiast u zawodników rozgrywających wartość ta była najmniejsza i wyniosła s = 5,7 pkt., co świadczyło o tym, że była to

4 Poziom zdolności szybkościowo-siłowych siatkarzy lzs libero dęblin 57 najbardziej jednolita grupa pod względem osiąganych wyników w trzech przeprowadzanych próbach sprawnościowych. Tabela 2 Zestawienie sumy wyników badanych osób, z trzech prób sprawnościowych w zależności od pozycji w grze (pkt.) Lp. Inicjały Atakujący Rozgrywający Libero 1. DB PK PB MK ŁS BP DD MW ŁP DK KP GG PR DS PS KR AK WA ŁM 225 X S 20,0 5,7 21, Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badań własnych. Dyskusja Podsumowując wyniki przeprowadzanych testów sportowo-motorycznych stwierdzić można, że najwyższym poziomem przygotowania szybkościowo-siłowego w zespole Libero Dęblin wykazał się zawodnik o inicjałach P.S., grający na pozycji atakującego, który na 300 możliwych do zdobycia punktów osiągnął 250, co dało mu po przeliczeniu na procenty 83% maksimum. Najsłabiej w klasyfikacji wypadł zawodnik o inicjałach P.B. grający na pozycji libero, który osiągnął wynik 145 pkt., co stanowiło 48% maksymalnych możliwości. Najlepszy wśród zawodników rozgrywających (K.K.), uzyskał 236 pkt. 79% maksymalnych możliwości, co pozwoliło mu zająć 4 miejsce w drużynie pod względem poziomu zdolności szybkościowo-siłowych. Natomiast zawodnikiem libero wykazującym się najwyższym poziomem tych zdolności okazał się zawodnik o inicjałach D.S., który uzyskał 192 pkt. (64% maksymalnych możliwości) i zajął tym samym 14 miejsce w ogólnej klasyfikacji. Biorąc pod uwagę średni wynik punktów grupy uzyskany z trzech prób sprawnościowych (214 pkt. na 300 możliwych) możemy stwierdzić, że badana grupa znalazła się na poziomie 71% możliwości szybkościowo-siłowych zawodników posiadających najwyższy poziom tych cech (w przedziale wiekowym lat). W ogólnej klasyfikacji zawodników, biorąc pod uwagę pozycję w grze, najlepiej wypadli zawodnicy rozgrywający (x=231 pkt.), co stanowiło 77% maksymalnego poziomu wytrenowania tych cech, na podstawie Punktacji sprawności fizycznej młodzieży polskiej wg Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej INKF oraz Testu Sprawności Fizycznej TSF Ludwika Denisiuka [2,4].

5 58 Drugie miejsce zajęli zawodnicy atakujący z wynikiem (x=219 pkt.) 72,8% maksymalnego poziomu wytrenowania tych cech, ostatnie zaś zawodnicy libero, osiągając poziom 52,8% (x=175 pkt.). Jeśli chodzi o rozproszenie wyników zdobytych przez reprezentantów tych trzech pozycji w grze, najwyższą wartość odchylenia standardowego (s=21,1 pkt.) można zauważyć u zawodników libero, drugie miejsce w tej kwestii zajęli atakujący (s=20,0 pkt.), natomiast u zawodników rozgrywających wartość odchylenia była najmniejsza (s=5,7 pkt.), co świadczyło o tym, że jest to najbardziej jednolita grupa, jeśli chodzi o osiągane wyniki w trzech przeprowadzanych próbach sprawnościowych. Uzyskane wyniki pokazały, że poziom wytrenowania badanych cech w grupach zawodników, grających na tych samych pozycjach (charakteryzujących określone funkcje w grze) niekiedy znacznie się różni, co doskonale widać patrząc na odchylenia standardowe osiąganych wyników. Wnioski Analiza materiału teoretycznego i wyniki badań pozwoliły wysunąć następujące wnioski: 1. Wyniki badań dotyczące poziomu zdolności szybkościowo-siłowych winny być uwzględnione w prowadzonym procesie treningowym, w kontekście organizacji i doboru środków treningowych. 2. Wiedza na temat poziomu zdolności szybkościowo siłowych jest dla trenera niezmiernie ważna, służy lepszej organizacji procesu treningowego, umiejętnemu wykorzystaniu rezerw leżących w podnoszeniu na wyższy poziom tych zdolności, co może mieć znaczący wpływ na podwyższenie poziomu mistrzostwa sportowego oraz osiąganie lepszych wyników w rywalizacji sportowej. 3. Istnieją różne metody diagnozujące poziom zdolności szybkościowo-siłowych, z reguły oceniające pojedyncze zdolności (szybkość, skoczność, siłę). Należałoby opracować baterię testów, które mogłyby kompleksowo badać poziom tych zdolności. 4. Testy sportowo motoryczne jako metoda oceniająca poziom zdolności szybkościowo-siłowych nie mogą w pełni prognozować wyników zawodników. 5. W treningu siatkarskim należy akcentować kształtowanie zdolności szybkościowo-siłowych (jako wiodących w tej dyscyplinie sportu), uwzględniając indywidualny poziom gracza i pozycję na boisku. 6. Istnieje potrzeba prowadzenia tego rodzaju badań, ze względu na ich ogromne znaczenie w procesie optymalizacji treningu i perspektywiczności sukcesu sportowego. Piśmiennictwo 1. Grządziel G, Ljach W. (2000): Piłka siatkowa. Podstawy treningu, zasób ćwiczeń. COS, Warszawa. 2. Kozar J., Furjant M. (1997): Testy sprawności fizycznej i próby wydolnościowe. WOM, Częstochowa. 3. Kulgawczuk R. (red.) (1990): Piłka siatkowa. Nauczanie i doskonalenie gry. RCM-SziS, Warszawa. 4. Pilicz S., Przewęda R., Dobosz J., Nowacka-Dobosz S. (2002): Punktacja sprawności fizycznej młodzieży polskiej wg Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej. Studia i Monografie. AWF Warszawa. 5. Sozański H. (red.) (1999): Podstawy teorii treningu sportowego. COS, Warszawa. 6. Prus G. (red.) (2003): Przygotowanie kondycyjne w sporcie. Wyd. G. Prus, Katowice. 7. Zatyracz Z., Piasecki L. (2003): Piłka siatkowa. ZUPiW, Szczecin. LZS `LIBERO` PLAYERS LEVEL OF SPEED AND STRENGTH TESTING ABILITIES AWF Warszawa ZWWF Biała Podlaska The aim of this research was to describe the level of speed and strength testing abilities which are characteristic for LZS `Libero` Dęblin young volleyball players` training according to their position during the game. To answer the stated questions during the searches the following methods were used: the literature analysis, the statistic analysis and some chosen parts of the physical competence tests

6 Poziom zdolności szybkościowo-siłowych siatkarzy lzs libero dęblin 59 The literature analysis allowed choosing proper physical competence tests that were used to examine players` motor abilities. The results have been compared with standard rules for the certain age group of people which is 16 to 19. It is proved, according to professional literature that speed and strength are presented as jumping ability of the player and that was the main aim of the researches. Both, speed and strength were examined separately. The first examined characteristic was speed and this test was based on The International Physical Competence Test [4]. Next, jumping ability and strength were studied and these tests were based on Ludwik Denisiuk`s Physical Competence Test [2]. According to the sport and motor tests results it can be stated that the higher level of speed and strength testing abilities in the `Libero` Dęblin team is presented by the player who takes the position of the forwards during the game. He scored 250 points to 300 points maximum that gives 83%. The worst place in the classification was taken by the player of main position. He scored 145 points that gives 48% of the effectiveness. The best player among the playmakers scored 236 points 79% of the effectiveness which gives him the fourth place in the team according to the level of speed and strength testing abilities. The best was the main player who scored 192 points (which is 64% of the effectiveness) and he presented the lowest level of examined abilities that gives him the fourteenth place in the general classification. According to the average result of the sport group given by the three tests (214 points to 300 points maximum) it can be stated that the examined group of players gained 71% of speed and strength abilities comparing to the players of this age group (that is from 16 to 19 years old) who presented the higher level of these abilities. In general classification of the players their position during the game has been taken into consideration. The best were the playmaker players (x=231 points) that gives 77% of the level of trained abilities. The second place is for the forwards players (x=219 points) 72,8% of the whole level of trained abilities and the last place was taken by the main players. They achieved 52,8% (x=175 points). The results of the researches were compared with the standard rules. The most noticeable difference was gained by the main players (s=21,1 points), next by the forwards players(s=20,0 points) but the least one was achieved by the playmaker players (s=5,7 points). According to these results it has been stated that the playmaker players group is the most indiscriminate during the tests. It may be said that the level of the players` trained abilities differ very much although they usually take the same positions (which are responsible for certain actions) during the matches. It is presented in the results of these researches. The searches were carried on 19 volleyball players. The searches were made according to three motor characteristics: speed, strength and jumping abilities. Each of them was tested individually. 1. The trainer s knowledge about the level of speed and strength abilities of the players is very important for him as it allows to organize training better, make higher standards in champion s league and it allows to achieve better results in sport competition. 2. There are different diagnostic methods, describing the level of speed and strength, which usually evaluate individual abilities (such as speed, strength and jumping ability). A group of tests should be worked out to enable to take a broad view of speed and strength abilities. 3. Sport-motor tests, as the method evaluating the level of speed and strength abilities, cannot give the best opinion about future players` sport achievements. 4. In volleyball training, such abilities as speed and strength, are the most important ones and they should be taken into consideration individually according to the player s abilities and his position during the play. Key words: general physical competence, motor characteristics, volleyball, sport-motor test, position in the play.