Krzysztof Lipecki *, Bartosz Rutowicz **, Zbigniew Witkowski *** Streszczenie. Abstract

Transkrypt

1 60 9. Próba oceny zdolności kinestetycznego róŝnicowania u piłkarzy noŝnych na róŝnych etapach zaawansowania sportowego w świetle symetrii asymetrii ruchów The Attempt of Asses the Kinesthetic Differentiation s Ability of the Soccer Players with the Different Sport Experience in the Aspect of Movements Symmetry - Asymmetry Krzysztof Lipecki *, Bartosz Rutowicz **, Zbigniew Witkowski *** Słowa kluczowe: piłka noŝna, technika, koordynacja, lateralizacja ruchów Key words: football, technical skills, coordination, lateralization of movements Streszczenie Celem pracy było ustalenie róŝnic rezultatów uzyskanych w teście "Uderzenie piłki wewnętrzną częścią stopy do celu" nogą wiodącą i niewiodącą u piłkarzy noŝnych w wieku od 8 do 17 lat. Test ten słuŝy do oceny zdolności kinestetycznego róŝnicowania, którą specjaliści uwaŝają za jedną z waŝniejszych w tej dyscyplinie sportu (Gagajewa 1969, Bril 1980, Ljach i Witkowski 2004). Badaniom poddano 171 piłkarzy noŝnych. KaŜda badana grupa zawierała od 10 do 27 piłkarzy. Na podstawie uzyskanych wyników badań ustalono, Ŝe wraz z wiekiem oraz stopniem zaawansowania sportowego zawodnicy uzyskują lepsze wyniki dotyczące uderzeń piłki do celu zarówno nogą wiodącą (sprawniejszą, lepszą) jak i niewiodącą (mniej sprawną, słabszą). Abstract The aim of the work was to determine the results differences in the test Hitting the ball to the aim by internal part of the foot" by dominant and non-dominant leg of the soccer players in age 8-17 years old. This test assess kinesthetic differentiation s ability which is consider by the experts for one of the most important in this discipline of sport (Gagajewa 1969, Bril 1980, Ljach, Witkowski 2004). The research material consisted of 171 players. According to the results it was established that with the age and sport experience players have better results in the ball s hitting to the aim both by dominant (better) and non-dominant (worse) leg. Wstęp Do zawodnika podczas meczu piłkarskiego dociera ogrom informacji (bodźców zewnętrznych i wewnętrznych), których efektywne przetwarzanie warunkuje skuteczne wykonywanie działań ruchowych (techniczno-taktycznych). Sprawność mechanizmu organizacji informacji, tj. systemu sterowania i regulacji ruchami, decyduje o predyspozycjach koordynacyjnych zdolności motorycznych (Ljach i Witkowski 2004). Zdaniem specjalistów (Bril 1980, Zimmermann 1982; Ljach 1995) wiodące KZM w piłce noŝnej to: dostosowanie i przestawienie działań ruchowych, kinestetyczne róŝnicowanie ruchów (czucie piłki), czucie rytmu ruchów, łączenie (sprzęŝenie) ruchów, orientacja przestrzenna, szybkość reakcji ruchowej, równowaga (dynamiczna, statyczna). Wszyscy autorzy są zgodni, Ŝe zdolność kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) oraz dostosowania i przestawienia działań ruchowych są szczególnie istotne w tej dyscyplinie sportu. Zdolność kinestetycznego róŝnicowania ruchów warunkuje wysoką dokładność i ekonomiczność wykonania ruchów (Ljach i Witkowski 2004). Zdaniem wielu specjalistów mało jest badań i doniesień naukowych na temat tej zdolności, dlatego teŝ celami pracy były: określenie poziomu zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) w świetle symetrii-asymetrii u młodych piłkarzy noŝnych na róŝnych etapach zaawansowania sportowego, * Mgr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie ** Mgr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie *** Dr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

2 określenie dynamiki rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) w wieku od 8 do 17 roku Ŝycia. Materiał i metody badań Pomiarom poddano171 piłkarzy noŝnych w wieku od 8 do 17 lat grających w klubie KS "Hutnik" Kraków. W kaŝdej kategorii wiekowej zbadano od 10 do 27 zawodników. Zdolność kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) oceniono testem "Uderzenia piłki do celu wewnętrzną częścią stopy" (Ljach i Witkowski 2004). Zadaniem badanego było wykonanie 20 uderzeń piłki wewnętrzną częścią stopy z powietrza po własnym podrzucie rękami (10 uderzeń nogą niewiodącą, 10 nogą wiodącą) zza wyznaczonej linii (7m) do celu (prostokąt 2m x 1m, w którym był wyznaczony kwadrat o wymiarach 80cm x 80cm, w środku którego znajdowała się piłka). Za trafienie w prostokąt przyznawano 1 punkt, w kwadrat 3 punkty, a w piłkę 4 punkty. Wynikiem była suma punktów uzyskana z 10 uderzeń nogą niewiodącą, wiodącą oraz suma punktów dla obu kończyn dolnych. Wyniki i dyskusja Na podstawie uzyskanych wyników (tab.1) zaobserwowano, Ŝe między 8 a 17 rokiem Ŝycia nastąpił znaczny wzrost wskaźników zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) od 12,99 razy (dla nogi niewiodącej), do 14,8 dla nogi wiodącej. Dla obu nóg zanotowano przyrost wskaźnika o 13,95 razy. Wyniki badań dotyczące poziomu oraz dynamiki rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) w wieku od 8 do 17 lat zamieszczono w tabelach 2-4 oraz przedstawiono na rycinach 1-3. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, Ŝe wskaźnik suma uderzeń piłki do celu nogą wiodącą i niewiodącą (tab. 2, ryc. 1) wykazuje dynamiczny wzrost od 8 do 12 roku Ŝycia (w wieku 9, 10, 12 lat wzrost ten jest istotny statystycznie i wynosi odpowiednio 22,2 %, 21,6 %, 27,7 %). W wieku 13 lat obserwuje się istotny statystycznie spadek (o - 19,7 %), po czym do 14 roku Ŝycia następuje stabilizacja wyników. Między 14 a 15 rokiem Ŝycia ma miejsce dalszy, dynamiczny przyrost (o 42,8 %, p 0,05), a następnie nieistotny statystycznie spadek (po 15 roku Ŝycia). Podobną dynamikę zmian wykazują wskaźniki: uderzenia piłki do celu nogą wiodącą (tab. 3, ryc. 2) oraz uderzenia piłki do celu nogą niewiodącą (tab. 4, ryc. 3). Zaobserwowano, Ŝe w wieku 13 lat w obu przypadkach występuje spadek, który jest istotny statystycznie w przypadku nogi wiodącej, i nieistotny w nodze niewiodącej. Uzyskane wyniki są zgodne z badaniami innych autorów (Hirtz i wsp. 1985, Raczek i Mynarski 1992, Ljach 1995). Z ich prac wynika, Ŝe najintensywniejszy przyrost większości KZM zachodzi między 6 a 12 rokiem Ŝycia. Autorzy tłumaczą to istnieniem szczególnie korzystnych warunków socjalnych, psychiczno-intelektualnych, anatomiczno-fizjologicznych i motorycznych w tym okresie (Hirtz i wsp. 1985, Ljach 1990, Raczek i wsp. 2002). TakŜe inni autorzy (Ljach i Witkowski 2004) zaobserwowali w swoich długotrwałych badaniach stabilizację rozwoju KZM u piłkarzy noŝnych między 13 a 14 rokiem Ŝycia. Prawdopodobnie spowodowane jest to konsekwencją występującej w tym czasie fazy pokwitania i związanymi z nią zaburzeniami w zdolnościach do sterowania i regulacji złoŝonych koordynacyjnie ruchów (Hirtz i wsp. 1985, Ljach 1990 i in.). Zdaniem autorów (Ljach i Witkowski 2004) między 14 a 16 rokiem Ŝycia występuje dalszy, istotny statystycznie wzrost poziomu większości KZM, co po części potwierdza wyniki badań własnych. Jednak warto zaznaczyć, Ŝe spadek poziomu zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) po 15 roku Ŝycia, w przypadku badań własnych, moŝe być spowodowany faktem, iŝ najlepsi chłopcy w wieku 16 i 17 lat nie zostali poddani badaniom, gdyŝ w tym czasie byli objęci procesem treningowym z pierwszą druŝyną (seniorzy). 61

3 62 Wnioski Na podstawie uzyskanych wyników ustalono, Ŝe: 1. Nastąpił dynamiczny rozwój zdolności kinestetycznego róŝnicowania (czucia piłki) u piłkarzy noŝnych pomiędzy 8 a 17 rokiem Ŝycia. Najbardziej dynamiczny wzrost poziomu czucia piłki zarówno dla nogi wiodącej jak i nogi niewiodącej miał miejsce między 8 a 12 rokiem Ŝycia. 2. Między 12 a 14 rokiem Ŝycia obserwuje się regres i względną stabilizację w rozwoju kinestetycznego róŝnicowania u zawodników trenujących piłkę noŝną. 3. Drugi szczyt w rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania (czucia piłki) występuje między 14 a 15 rokiem Ŝycia. Po tym okresie zmiany w poziomie ocenianej zdolności u badanych piłkarzy noŝnych okazały się nieistotne statystycznie zarówno dla nogi wiodącej jak i nogi niewiodącej. Piśmiennictwo 1. Brill M.S Otbor w sportiwnych igrach. Fizkultura i Sport, Moskwa. 2. Gagajewa G. M Psichołogia futbola. Fizkultura i Sport, Moskwa. 3. Hirtz i wsp Koordinative Fahigkeiten im Schulsport. Volk und Wissen, Berlin. 4. Ljach W Rozwitje koordinacjonnych sposobnostiej u dietej szkolnogo wozrosta. Dissertacia doktora pedagogiczeskich nauk, Moskwa. 5. Ljach W.I Przygotowanie koordynacyjne w zespołowych grach sportowych. /W:/ J. Bergier (red.): Science in sports team Games. IWFiS, Biała Podlaska, Ljach W., Witkowski Z Koordynacyjne zdolności motoryczne w piłce noŝnej. COS, Warszawa. 7. Raczek J., Mynarski W Koordynacyjne zdolności motoryczne. AWF, Katowice. 8. Raczek J., Mynarski W., Ljach W Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych. Podręcznik dla nauczycieli, trenerów i studentów. AWF, Katowice. Ryc. 1. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów dla nogi wiodącej i niewiodącej

4 63 Ryc. 2. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów dla nogi wiodącej Ryc. 3. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów dla nogi niewiodącej Tabela 1. Przyrost w rozwoju wskaźników zdolności kinestetycznego róŝnicowania ruchów (czucia piłki) u piłkarzy noŝnych między 8 a 17 rokiem Ŝycia

5 64 Tabela 2. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania (czucia piłki) - wskaźnik nr 1: Suma uderzeń piłki do celu nogą wiodącą i niewiodącą (liczba punktów) Tabela 3. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania (czucia piłki) wskaźnik nr 2: Uderzenia piłki do celu nogą wiodącą (liczba punktów) Tabela 4. Dynamika rozwoju zdolności kinestetycznego róŝnicowania (czucia piłki) wskaźnik nr 3: Uderzenia piłki do celu nogą niewiodącą (liczba punktów)