FIZYCZNEJ W CYKLU TYGODNIOWYM. OPRACOWAŁA: mgr Gabriela Jedlińska

Transkrypt

1 KSZTAŁTOWANIE SIĘ SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ W CYKLU TYGODNIOWYM 1 OPRACOWAŁA: mgr Gabriela Jedlińska

2 Celem tej pracy jest przedstawienie wyników badania rytmu tygodniowego sprawności fizycznej oraz jego analiza. Dzięki niej można stwierdzić jak kształtuje się rozwój poszczególnych cech motorycznych u młodzieży i na rozwój jakiej cechy należy zwrócić większą uwagę podczas dalszego kształcenia badanej grupy młodzieży. Można także określić w jakim dniu tygodnia jest najbardziej optymalna badana cecha motoryczna. 2

3 1. MATERIAŁ I METODA Sprawność motoryczna to poziom rozwoju cech motorycznych będących efektem zamierzonego i niezamierzonego wyćwiczenia. Test sprawności fizycznej wg. L. Denisiuka składa się z pięciu prób, które mierzą aspekty cech motorycznych takich jak: 1.Siła, która w dynamice stanowi czynnik wyrażający działanie jednych ciał na drugie, jest wektorem o wartości równej iloczynowi masy ciała przez nadanie mu przyśpieszenia, o kierunku zgodnym z przyspieszeniem. W omawianym teście mierzy się ją wielkością przyśpieszenia (zachowująctę samą masę), występującego w rzucie piłką lekarską. Wysiłekmięśni koncentruje się w nadaniu jej największego przyśpieszenia w momencie wyrzutu z obu rąk. Odległość rzutu jest zatem miarą siły mięśni. Jest to próba rzetelna, trafna, stosunkowo prosta w technice wykonania i nie wymagająca dużej przestrzeni. 2.Moc oceniająca zdolność osobnika do celowego wyzwolenia maximum siły w jak najkrótszym czasie. Eksplozywności mięśniowej czyli mocy przypisuje się szczególnie doniosłą rolę w możliwościach ruchowych osobnika. Mierzy się ją skokiem dosiężnym. W naszych badaniach skok dosiężny koreluje z grupą ćwiczeń szybkościowo siłowych. Jest to próba wykazująca dużą rzetelność. Ma również wartość praktyczną, gdyż jest możliwy do przeprowadzenia w najbardziej prymitywnych warunkach. Na podkreślenie zasługuje dużawartość diagnostyczna. 3. Szybkość zdolność wykonywania szybkich ruchów rozumianych w stosunku do człowieka jako przemieszczania się ciała w przestrzeni i jako przemieszczania poszczególnych członów względem ciała. Szybkość, która jest cechą bardzo cenną wpracyużytkowej i w sporcie mierzy się biegiem na dystansie 3, 4 lub m w zależności od wieku. Mierzona tą próbą szybkościową cecha charakteryzuje się szczególną stabilnością. Na podkreślenie zasługuje znamiennie korzystna ocena rzetelności tego testu. W eksperymentalnych próbach stosunek zmienności międzyosobniczej do wewnątrzosobniczej jest wyjątkowo korzystny, wyróżniający tę próbę spośród innych zbadanych. 4. Zwinność mierzona w naszym teście biegiem z przewrotem. Występują w niej elementy ruchowe, wymagające od ośrodkowego układu nerwowego dużej koordynacji, w rozumieniu zdolności do scalania ruchów różnych rodzajów w jedną całość oraz zdolności do szybkiego przestawiania się z jednych na inne akty ruchowe. Wykonanie jej wymaga obszernych, elastycznych ruchów i dużej gibkości łańcuchów ruchowych, szczególnie w momentach związanych ze zmianą pozycji i postawy ciała. Oprócz więc zdolności osobnika do szybkich zmian pozycji w przestrzeni mierzymy także zdolność utrzymywania równowagi w sensie posiadania umiejętności szybkiego dostosowania się do zmian położenia środka ciężkości ciała. 5. Wytrzymałość, która jest rozumiana jako zdolność do wykonywania możliwie dużej pracy i kontynuowania jej przez możliwie długi okres. Może być ona oceniana za pomocą biegu na 3m lub przysiadów z wyrzutem nóg do podporu. Próba ta polega na wykonaniu intensywnej pracy angażującej wszystkie grupy mięśniowe. W takiej sytuacji należy się domyślać, że koordynacja ruchowa ma pewien wpływ na efekty pracy. Zebrany w tej pracy materiał obejmował 4 uczniów, w tym 2 chłopców i 2 dziewcząt w wieku 12 lat t.j. kl. V szkoły podstawowej. Badania sprawności motorycznej zostały przeprowadzone testem Ludwika Denisiuka, w rytmie tygodniowym, czyli codziennie o godz Badane były następujące cechy motoryczne: szybkość, moc, siła, zwinność, wytrzymałość zawsze w tej samej kolejności i w jednakowych warunkach. 3

4 Test sprawności fizycznej polegał na: a/ próba szybkości bieg na 4m, b/ próba mocy skok dosiężny, c/ próba siły rzut piłką lekarską 2kg, d/ próba zwinności bieg z przewrotem na materacu, e/ próba wytrzymałości przysiad z wyrzutem nóg do podporu. Wyniki opracowano wyliczając średnie arytmetyczne i przeliczając na punkty wg tabel Denisiuka a następnie zestawiono w tabelach i na wykresach. 1. ANALIZA WYNIKÓW Na wstępie wszystkie uzyskane wyniki w przeliczeniu na punkty wg tabel Denisiuka zestawiono w tab.1 dla zobrazowania całości materiału. Dni tygodnia chł dz chł dz chł dz chł dz chł dz poniedziałek 55 55, , ,5 51 wtorek 61,5 59, , ,5 63 środa czwartek , piątek , , Tab.1 Średnie wyniki pomiarów cech sprawności motorycznej w przeliczeniu na punkty. Następnie przeanalizowano poziom poszczególnych cech w kolejnych dniach tygodnia, co zostałoprzedstawionenawykresach Chłopcy Dziewczęta Rys. 1 Poziom cech motorycznych w pkt. uzyskany w badaniach w poniedziałek. Jak widać z rysunku w pierwszym dniu tygodnia poziom cech motorycznych nie jest równy. Najsłabiej rozwinięta jest siła, a najwyższe rezultaty osiągnięto w zwinności. Pozostałe cechy kształtują się podobnie. W większości badanych cech lepsze rezultaty osiągnęli chłopcy. Jedynie w szybkości i mocy lepszy wynik osiągnęły dziewczęta. Największą przewagę mają chłopcy w stosunku do dziewcząt w wytrzymałości. 4

5 Chłopcy Dziewczęta Rys. 2 Poziom cech motorycznych w pkt. uzyskany we wtorek. W drugim dniu tygodnia poziom cech motorycznych kształtuje się podobnie jak w pierwszym, z tym, że w zakresie wytrzymałości sytuacja jest odwrotna niż w poniedziałek. Dziewczęta uzyskały wynik lepszy o 2,5 pkt. Zmieniła się również sytuacja w zakresie szybkości i mocy. W dniu tym lepszy wynik (o 2 pkt. w zakresie szybkości i o 1,5 pkt. w zakresie mocy) uzyskali chłopcy Chłopcy Dziewczęta Rys.3 Poziom cech motorycznych w pkt. uzyskany w badaniach w środę. Ogólny poziom cech motorycznych jest w tym dniu nieco wyższy w stosunku do dni poprzednich. Jest do siebie zbliżony u chłopców i u dziewcząt zwyjątkiem wytrzymałości, w której wyraźnie dominują dziewczęta. Różnica wynosi 6 pkt., czyli o 3,5 pkt. więcej niż w dniu poprzednim. 5

6 Chłopcy Dziewczęta Rys. 4 Poziom cech motorycznych w pkt. uzyskany w badaniach w czwartek. W dniu tym cechy motoryczne utrzymują się na podobnym poziomie jak w środę. Najwyższe wyniki w tym dniu uzyskano w zakresie wytrzymałości, w której nadal przewagę mają dziewczęta różnicą 7 pkt. Zwiększyła się również różnica w zakresie siły o 2 pkt. i zwinności o 1,5 pkt. na korzyść chłopców, czyli wyniki grupy dziewcząt i chłopców nie są już do siebie tak zbliżone jak we środę, zauważasię większe zróżnicowanie w zależności od płci Chłopcy Dziewczęta Rys. 5 Poziom cech motorycznych w pkt. uzyskany w badaniach w piątek. 6

7 W piątym dniu badań najlepsze wyniki uzyskano w zakresie zwinności z przewagą dziewcząt o 1,5 pkt. Należy podkreślić, że w poprzednich dniach najlepsze wyniki w zwinności osiągnęli chłopcy. Wytrzymałość nadal utrzymuje się na wysokim poziomie, z tym, że zmniejszyła się różnica między chłopcami a dziewczętami, w wyniku obniżenia wytrzymałości u dziewcząt, ale nadal utrzymuje się przewaga na ich korzyść. W dalszym ciągu widoczna jest różnica w zakresie siły. Jest ona taka sama jak w dniu poprzednim, zaś w zakresie zwinności różnica zmalała. W dalszym ciągu analizy przedstawiono przebieg poszczególnych cech motorycznych w cyklu tygodniowym, co obrazuje ich zmienność w tym okresie u chłopców i dziewcząt PN WT ŚR CZW PT chłopcy dziewczęta Rys. 6 Kształtowanie się poziomu szybkości w cyklu tygodniowym. Z rys. 6 wynika, że od poniedziałku do środy szybkość wyraźnie wzrasta. W następnych dwóch dniach tygodnia utrzymuje się na jednakowym poziomie. Widać także, że niewystępują znaczne różnice między dziewczętami a chłopcami. Największą przewagę (2,5 pkt.) mają dziewczęta w poniedziałek, zaś chłopcy (2 pkt. ) we wtorek PN WT ŚR CZW PT chłopcy dziewczęta Rys. 7 Kształtowanie się poziomu mocy w cyklu tygodniowym. 7

8 Większe wahania jak w przypadku poprzednim występują w zakresie kształtowania się poziomu mocy. Poziom ten u chłopców od poniedziałku do środy rośnie, w czwartek maleje i utrzymuje się na jednakowym poziomie w piątym dniu tygodnia. U dziewcząt natomiast w poniedziałek i wtorek moc utrzymuje się na jednakowym poziomie, w środę rośnie, w czwartek znajduje się na poziomie ze środy, zaś w piątek nieznacznie maleje. Największa różnica na korzyść chłopców występuje w środę (2 pkt.), we wtorek i w piątek wynosi 1,5 pkt. W pozostałych dniach wyniki w obu grupach są podobne do siebie chłopcy dziewczęta PN WT ŚR CZW PT Rys. 8 Kształtowanie się poziomu siły w cyklu tygodniowym. Poziom siły kształtuje się podobnie jak poziom szybkości, z taką jednak różnicą, że u chłopców rośnie od poniedziałku do czwartku. W piątek utrzymuje się na takim samym poziomie jak w czwartek. U dziewcząt natomiast rośnie od poniedziałku do środy. W czwartek i piątek utrzymuje się na takim samym poziomie. W poziomie siły przewagę w całym cyklu tygodniowym mają chłopcy, a największa różnica wynosi 4 pkt. ( w czwartek i w piątek ) PN WT ŚR CZW PT chłopcy dziewczęta Rys. 9 Kształtowanie się poziomu zwinności w cyklu tygodniowym 8

9 Z wykresu zwinności wynika, że poziom tej cechy jest wyższy u chłopców od poniedziałku do czwartku. W piątek i wykazuje przewagę u dziewcząt. U chłopców zwinność wzrasta od poniedziałku do wtorku, w środę zatrzymuje się na poziomie wtorkowym. Wartość maksymalną osiągawczwartekiwpiątek. U dziewcząt rośnie od poniedziałku do piątku. W piątek utrzymuje się na tym samym poziomie. Maksymalna różnica wynosi 2,5 pkt. i występuje w czwartek z korzyścią dla chłopców PN WT ŚR CZW PT chłopcy dziewczęta Rys. Kształtowanie się poziomu wytrzymałości w cyklu tygodniowym. Poziom wytrzymałości w cyklu tygodniowym ulega największym wahaniom. Rośnie od poniedziałku do czwartku, gdzie uzyskuje wartość maksymalną, przy czym wzrost poziomu jest dużo większy u dziewcząt jak u chłopców. W następnych dniach u chłopców utrzymuje się na jednakowym poziomie, a u dziewcząt maleje. W poniedziałek większą wytrzymałość wykazują chłopcy ( 4,5 pkt.), a w następnych dniach tygodnia dziewczęta. Największa różnica na korzyść dziewcząt występuje w środę (6 pkt.) i w czwartek (7 pkt.). Najmniejsza zaś wpiątek (1 pkt.). Dla podsumowania całości badań obliczono średnie arytmetyczne sumy punktów wszystkich cech motorycznych w każdym dniu tygodnia. Uzyskano w ten sposób obraz sprawności ogólnej badanej młodzieży. Płeć PN WT ŚR CZW PT Dziewczęta 51,8 55,8 59,2 61,3 Chłopcy 52,9 56,8 59,9,9 Tab. 2 Średnie arytmetyczne sumy punktów wszystkich cech motorycznych w poszczególnych dniach tygodnia. Jak wynika z tabeli 2 największa różnica w punktach występuje w poniedziałek. Wynosi 1,1 pkt. z przewagą chłopców. Jednak nie we wszystkich dniach tygodnia różnica sprawności ogólnej jest na korzyść tej samej płci. W pierwszych dwóch dniach tygodnia przeważają chłopcy, w dniach następnych (środa, czwartek) nieznaczną przewagę wykazują dziewczęta, w piątym dniu 9

10 znowu chłopcy. Poziom wszystkich cech w cyklu tygodniowym kształtuje się między 52 a 61 pkt., wzwiązku z tym można ocenić ogólny poziom sprawności badanych dzieci jako niezbyt wysoki PN WT ŚR CZW PT chłopcy dziewczęta Rys. 11 Średnie punktów sprawności ogólnej chłopców i dziewcząt w cyklu tygodniowym. Z wyżej zamieszczonego wykresu wyraźnie widać, że w pierwszej połowie tygodnia sprawność ogólna wzrasta uzyskując najwyższy poziom w czwartym i piątym dniu tygodnia. Mało widoczne jest zróżnicowanie płciowe w sprawności ogólnej, gdyż wyniki w punktach są do siebie bardzo zbliżone. 2. PODSUMOWANIE Podane przykłady pozwalają wysunąć wniosek, że występuje tygodniowy rytm wydolności organizmu. Znajduje on wyraz w fakcie, że sprawność fizyczna człowieka, jego wydolność do wysiłków fizycznych jest przeciętnie wyższa w drugiej połowie tygodnia. Narasta ona od poniedziałku, kiedy jest przeciętnie najniższa, do czwartku i piątku, gdy osiąga wielkość największą. Wypoczynkowy dzień w niedzielę stanowi istotną przerwę w rytmie wydolności organizmu, wyraźnie zmniejszając jego wydolność do pracy. Wykorzystanie wspomnianych faktów w organizowaniu procesu produkcji czy treningu sportowego może stanowić bardzo ważny czynnik w podniesieniu jakości pracy lub uzyskaniu dobrego wyniku w sporcie. W praktyce wykorzystanie tych wiadomości widzę w pracy z uczniami wnastępujący sposób: a) w planowaniu tygodniowego rozkładu lekcji, b) w organizowaniu zawodów szkolnych, międzyszkolnych, itd. w dniach ich maksymalnych możliwości, c) w przeprowadzaniu egzaminów sprawnościowych na korzyść uczniówwdrugiej połowie tygodnia, czyli w dniach ich maksymalnych możliwości. Płeć badanej populacji wg Denisiuka badanej populacji wg Denisiuka badanej populacji wg Denisiuka badanej populacji wg Denisiuka badanej populacji wg Denisiuka chłopcy 61,6 61,5 54, , , ,8 63 dziewczęta 61,4 61,5 54, , ,

11 Tab. 3 Porównanie punktacji cech motorycznych badanych dzieci ze średnią punktów dla odpowiedniego wieku wg tabel Denisiuka. Dla zobrazowania poziomu sprawności badanych dzieci na tle norm ogólnopolskich porównano uzyskane wyniki z tabelą punktów Denisiuka dla danego wieku. Wyniki liczbowe przedstawiono w tabeli 3 a następnie na rys. 12 i wg norm ogólnopolskich wg niniejszej pracy Rys. 12 Porównanie wyników badanej młodzieży do norm ogólnopolskich dot. dziewcząt Z zamieszczonego wyżej wykresu wynika, że różnice w rozwoju poszczególnych cech motorycznych u dziewcząt w porównaniu z normami opublikowanymi przez Ludwika Denisiuka nie występują zbyt duże odchylenia.niższy jest poziom siły (o 2,4 pkt.), a poziom wytrzymałości o 3 pkt. natomiast zwinność imocjestwyższa od średniej krajowej o 2,2 pkt., a szybkość utrzymuje się na takim samym poziomie wg norm ogólnopolskich wg niniejszej pracy Rys. 13 Porównanie wyników badanej młodzieży do norm ogólnopolskich dot. chłopców. U chłopców, jak wynika z rys. 13, największe odchylenie wystąpiło w sile, która jest niższa od średniej krajowej o 7,7 pkt. Pozostałe cechy motoryczne są bardzo zbliżone (największe odchylenie pozostałych cech wystąpiło w mocy i wynosi,4 pkt. poniżej średniej krajowej). Z przeprowadzonej analizy wynika, że najbardziej zaniedbaną cechą u dziewcząt jest wytrzymałość,naktórą należy zwrócić szczególną uwagę podczas dalszego kształcenia. 11

12 W przypadku chłopców największe zaniedbanie wykazuje siła. Wynika z tego, że należy przeprowadzać dużo ćwiczeń, które pozwolą poprawić te cechy. 3. WNIOSKI 1. Poziom cech motorycznych w przeliczeniu na punkty wg Denisiuka nie jest równy u badanej młodzieży. Najlepsze wyniki wystąpiły w próbie zwinności (ok. 7 pkt.), a najgorsze w próbie siły (ok. 45 pkt. ). 2. Niniejsza praca dowodzi, że istnieje zależność pomiędzy poszczególnymi cechami sprawności motorycznej a płcią badanej grupy młodzieży. Szybkość, moc i zwinność kształtują się podobnie. W zakresie siły przeważają chłopcy, a w zakresie wytrzymałości dziewczęta. 3. W cyklu tygodniowym istnieje zmienność w zakresie poszczególnych cech motorycznych. Większość z nich w pierwszej połowie tygodnia wykazuje tendencję wzrostową a w ostatnich dniach utrzymuje się na jednakowym poziomie. 4. Poziom sprawności ogólnej dziewcząt i chłopców w porównaniu do norm ogólnopolskich opracowanych przez L. Denisiuka kształtuje się na poziomie średnim. 5. Najniższy poziom rozwoju wykazuje wytrzymałość u dziewcząt oraz siła u obu płci. 6. Jak wynika z przeprowadzonych badań istnieje potrzeba wykorzystania zjawiska rytmu tygodniowego podczas pracy z młodzieżą w szkole. 12

13 LITERATURA 1. Bogdański K. Ruch w sporcie i wychowaniu fizycznym w kategoriach obiektywnych Kultura fizyczna nr 8 W-wa 1971 str Brzezińska B. Rytm tygodniowy mocy i ciężaru ciała dziewcząt 19- letnich Dysertacja magisterska Poznań. 3. Denisiuk L. Badania nad wartością niektórych prób 4. Denisiuk L. Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w Milicerowa H. wieku szkolnym 5. Łaba M. Zmiany tygodniowe wybranych cech somatycznych, funkcjonalnych i sprawności fizycznej studentek 6. Trześniowski R. Miernik sprawności fizycznej uczniów i uczennic w wieku 7-19 lat PZWS W-wa 1963r. 13