poło nictwo Świerczewski Arkadiusz 1, Kobos Józef 2, Pasiński Jacek 1, Kowalska-Koprek Urszula 1, Karowicz-Bilińska Agata 1

Transkrypt

1 oło nictwo Eksresja metaloroteinazy MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP-2 w łożyskach u ciężarnych z wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania łodu Exression of metalloroteinase MMP-9 and tissue inhibitor of metalloroteinase TIMP-2 in lacenta of regnant women with intrauterine growth restriction Świerczewski Arkadiusz 1, Kobos Józef 2, Pasiński Jacek 1, Kowalska-Korek Urszula 1, Karowicz-Bilińska Agata 1 1 Klinika Patologii Ciąży I Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska 2 Zakład Patomorfologii Wieku Rozwojowego Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska Streszczenie Wstę: Rozwój ciąży uzależniony jest od wielu czynników. Jednym z nich jest imlantacja i rozwój łożyska oraz jego unaczynienie. Prawidłowy rzebieg tego rocesu zależy od właściwej aktywności enzymów rozkładających elementy macierzy ozakomórkowej i błony odstawnej metaloroteinaz. Cel racy: Ocena eksresji MMP-9 oraz TIMP-2 w łożyskach u kobiet z hiotrofią wewnątrzmaciczną łodu. Materiał i metody: Wyodrębniono 2 gruy badane- ciężarne z nieleczoną hiotrofią łodu i z hiotrofią leczoną kwasem acetylosalicylowym i L-argininą oraz gruę kontrolną z rawidłowym odżywieniem wewnątrzmacicznym łodu. Wykonano rearaty mikroskoowe z łożysk znakowane swoistymi rzeciwciałami dla MMP-9 i TIMP-2. Wyniki: Największa intensywność oraz największa owierzchnia z dodatnim odczynem dla TIMP-2 w kosmku charakteryzowała gruę z nieleczoną hiotrofią łodu. Najsilniejszą eksresję MMP-9 zaobserwowano w gruie kontrolnej. Najmniejsza owierzchnia z dodatnim odczynem MMP-9 w trofoblaście wystęowała w gruie nieleczonego IUGR. Wnioski: Wysoka aktywność MMP-9 w łożysku koreluje z rawidłową jego budową i funkcją. Zastosowane leczenie IUGR zmniejsza eksresję TIMP-2 w kosmkach łożyska. Słowa kluczowe: ciąża / łożysko / metaloroteinaza / inhibitor metaloroteinazy / / hiotrofia łodu / Adres do koresondencji: Agata Karowicz-Bilińska Klinika Patologii Ciąży I Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska, Łódź, ul. Wileńska 37 Tel./fax.: agakar@interia.l Otrzymano: Zaakcetowano do druku:

2 Ginekol Pol. 2012, 83, Świerczewski A, et al. Abstract Introduction: The develoment of regnancy deends on many factors, among other the imlantation and the develoment of the lacenta and lacental vascularity. The correct course of these rocesses deends on the roer activity of the enzymes degradating elements of extracellular matrix and basal membrane metalloroteinases. Objectives: Assessment of the exression of MMP-9 and TIMP-2 in the lacenta of women with intrauterine fetal growth restriction. Material and methods: Two study grous were distinguished - with untreated IUGR and with IUGR treated with the acetylsalicylic acid and L-arginine and the control grou with correct fetal growth and course of regnancy. Marked microscoe rearations from lacental samles were made with secific antibodies for MMP-9 and TIMP-2. Results: The greatest intensity of the reaction and the villous TIMP-2 exression was characteristic of the grou with untreated IUGR. Strongest exression MMP-9 was observed in the control grou. The smallest surface of the trohoblast with ositive MMP-9 reaction aeared in the grou with untreated IUGR. Conclusions: High MMP-9 activity in the lacenta correlates with its correct structure and function. Alication of IUGR treatment reduces the exression of TIMP-2 in the lacental villi. Key words: regnancy / lacenta / metalloroteinases / tissue inhibitors of metalloroteinases / intrauterine growth restriction / Wstę Zesół ograniczonego wzrastania łodu jest nadal jednym z głównych roblemów medycyny erinatalnej. Dotyczy ona około 8-10% wszystkich ciąż [1, 2, 3]. Śmiertelność i zachorowalność okołoorodowa noworodków hiotroficznych jest kilka, a nawet kilkanaście razy wyższa w orównaniu z gruą noworodków eutroficznych. Większą częstość wystęowania wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania łodu obserwuje się u kobiet z czynnikami ryzyka (n. nadciśnieniem tętniczym), w ciążach wielołodowych i u łodów z anomaliami genetycznymi [2, 4, 5]. Prawidłowy rozwój ciąży i łodu uwarunkowany jest rzez wiele różnorodnych czynników, ochodzenia matczynego, łodowego i środowiskowego. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje trofoblast. Właściwa imlantacja trofoblastu i rozwój łożyska uzależnione są od szeregu owiązanych ze sobą czynników, których właściwe roorcje i zależności warunkują rawidłowy rzebieg tych rocesów. Zaburzenia w imlantacji trofoblastu i rozwoju łożyska mogą rowadzić we wczesnej ciąży do oronienia, natomiast w óźniejszym okresie ciąży do nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą lub wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania łodu. Te dwie ostatnie atologie często wsółwystęują ze sobą [2, 3, 6]. Istotną rolę w imlantacji i rozwoju łożyska odgrywają metaloroteinazy macierzowe. Są to metalozależne enzymy roteolityczne trawiące składniki macierzy ozakomórkowej oraz błonę odstawną, zawierające w swoim centrum aktywnym jon cynku. Macierz zewnątrzkomórkowa stanowi gęstą sieć różnorodnych białek i olisacharydów wyełniających w tkankach rzestrzeń między komórkami. Sełnia ona w organizmie funkcje strukturalne oraz regulacyjne [6, 7, 8, 9, 10, 11, 12]. W warunkach fizjologicznych metaloroteinazy regulują rocesy rozwoju organizmu, warunkują jego homeostazę, odgrywają też istotną rolę w rocesie gojenia, rzebudowie tkanek oraz w angiogenezie. Nadmierną i niekontrolowaną ich aktywację obserwuje się w chorobach zaalnych i nowotworowych [7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15]. Metaloroteinazy syntetyzowane są w komórkach w ostaci nieaktywnych biologicznie roenzymów i w takiej formie są uwalniane do rzestrzeni ozakomórkowej. Niektóre natomiast ozostają związane na owierzchni błony komórkowej. Aktywacja metaloroteinazy olega na odcięciu roetydu i odsłonięciu centrum katalitycznego orzez rozerwanie wiązania między gruą tiolową cysteiny a jonem cynku. Ten główny sosób aktywacji metaloroteinaz rzebiega rzy udziale innych już aktywnych metaloroteinaz oraz roteaz serynowych (n. elastazy leukocytarnej, katesyny-6, trysyny). Inną drogą aktywacji MMPs jest zmiana budowy rzestrzennej cząsteczki metaloroteinazy w obliżu miejsca aktywnego rzez związki reagujące z gruą tiolową, jak n. utleniony glutation. Najrostsza cząsteczka MMP-7 zawiera roetyd, domenę katalityczną i region zawiasowy. Pozostałe metaloroteinazy mają dodatkowe domeny, które warunkują owinowactwo do substratów oraz funkcję biologiczną oszczególnych enzymów [5, 13, 14, 16]. Aktywność metaloroteinaz regulowana jest zarówno na oziomie transkrycyjnym, jak i otranskrycyjnym. Metaloroteinazy odlegają też interakcjom z nieswoistymi inhibitorami enzymów roteolitycznych (n. α-2-makroglobulina) oraz ze secyficznymi dla nich inhibitorami tkankowymi inhibitorami metaloroteinaz. Do tej ory oznano 4 tkankowe inhibitory metaloroteinaz (TIMP-1, -2, -3, -4). Wystęuje zróżnicowanie owinowactwa między inhibitorami a enzymami. TIMP-1 wykazuje silne właściwości blokujące w stosunku do MMP-1 i MMP-9, natomiast słabiej działa na MMP-2. TIMP-2 najsilniej hamuje MMP-2, działając znacznie słabiej na MMP-3, MMP-9. W rzyadku TIMP-2 stwierdzono, że w niskich stężeniach aktywuje on MMP-2, odczas gdy w wyższych stężeniach blokuje aktywność enzymu. Biologiczna rola tkankowych inhibitorów metaloroteinaz nie ogranicza się wyłącznie do regulowania aktywności metaloroteinaz. Działają one również antyaototycznie i roroliferacyjnie, regulując m. in. organogenezę i steroidogenezę [13, 16, 17]. Wynika z tego, że metaloroteinazy wraz z ich inhibitorami tworzą złożony, srzężony system roteolityczny. Zaburzenie właściwych relacji omiędzy jego składowymi może rowadzić do wielu atologii: z jednej strony do nadmiernej roteolizy zewnątrzkomórkowej m. in. w rocesie zaalnym lub nowotworowym, a z drugiej do niedostatecznego nasilenia roteolizy n. w imlantacji trofoblastu, czy w angiogenezie łożyskowej. 440

3 Eksresja metaloroteinazy MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP-2... Cel racy Ocena eksresji metaloroteinazy MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP-2 w łożyskach u kobiet z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania łodu. Materiał i metody Do badania zakwalifikowano 80 kobiet rodzących w terminie okołoorodowym (37-40 tydzień ciąży) w Klinice Patologii Ciąży, I Katedry Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Na rzerowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej nr RNN/149/09/KE. Wszystkie kobiety biorące w nich udział wyraziły świadomą, isemną zgodę. Pacjentki zostały odzielone na trzy gruy (2 gruy badane i grua kontrolna). Pierwszą gruę badaną stanowiło 39 ciężarnych z wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania łodu, u których ze względu na zaawansowanie ciąży nie wdrożono leczenia. Druga grua badana to 17 ciężarnych z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania łodu leczonych kwasem acetylosalicylowym (Acard 75 mg 1x1 tabl.) i L-argininą (Medargin 3x1g). Gruę orównawczą stanowiły 24 ciężarne o rawidłowym rzebiegu ciąży i eutrofii łodu. Celem uzyskania wstęnej standaryzacji gru badano łożyska kobiet, których ciąża została zakończona cięciem cesarskim. Podczas cięcia cesarskiego obierano fragment łożyska z centralnej części łożyska. Pobrany wycinek łożyska natychmiast umieszczano w ojemniku z 10% zbuforowanym roztworem formaldehydu na 24 godziny, a nastęnie zataiano je w bloczkach arafinowych. Skrawki arafinowe osłużyły do sorządzenia rutynowych rearatów barwionych hematoksyliną i eozyną (H+E) oraz do badań immunohistochemicznych w systemie detekcyjnym DAKO EnVision według metody immunoeroksydazowej z użyciem ierwotnych mysich rzeciwciał monoklonalnych skierowanych rzeciw MMP-9 (nr katalogowy NCL-MMP9-439) firmy Novocastra Leica Microsystems oraz TIMP-2 (nr katalogowy NCL-TIMP2-487) firmy Novocastra Leica Microsystems zgodnie z rotokołem roducenta. Kontrolę negatywną metody stanowiły skrawki, w których zastęowano ierwotne rzeciwciała buforem TBS stosując odowiednią rocedurę immunohistochemiczną. Kontrolą ozytywną były skrawki dające znaną wcześniej silnie ozytywną reakcję w kierunku badanego antygenu. We wszystkich reakcjach uzyskiwano brązowe zabarwienie komórek zawierających oszukiwane białka. Do oceny rearatów mikroskoowych wykorzystano mikrosko MICROPHOT-FXA firmy NIKON zintegrowany z komuterowym systemem morfometrycznej analizy obrazu Multi Scan Base v Komórki wykazujące dodatnią eksresję badanego antygenu zliczano w 10 losowo wybranych olach widzenia w każdym skrawku w owiększeniu 200x stosując metodę ółilościową. Oznaczano charakter i intensywność wybarwienia oraz owierzchnię syncytiotrofoblastu kosmków łożyska z dodatnią reakcją na oszukiwane białko zgodnie z metodą zaroonowaną rzez M. Volma rzyisując im unktację w skali 0-3. Charakter określano jako: śladowy (0), nierównomierny (1), równomierny (2) lub ełny (3). Intensywność : brak (0), słaby (1), średni (2) lub silny (3). Powierzchnię syncytiotrofoblastu kosmków łożyska wykazującą dodatnią reakcję w kierunku znakowanego białka zaszeregowano: (0) 0% owierzchni, (1) do 25% owierzchni, (2) do 50% owierzchni, (3) owyżej 50% owierzchni. W celu weryfikacji normalności rozkładu badanych cech użyto testu Shairo-Wilka. Różnice lub brak różnic omiędzy badanymi gruami zbadano niearametrycznym testem Kruskala -Wallisa. Hiotezy statystyczne weryfikowano rzy oziomie istotności <0,05. Wyniki Otrzymane średnie wartości charakteru i intensywności, owierzchnię syncytiotrofoblastu z dodatnim odczynem barwnym w oszczególnych gruach oraz różnice między badanymi gruami rzedstawiają oniższe tabele. Tabela I. Charakterystyka odczynów TIMP-2. Grua Charakter Intensywność Powierzchnia IUGR nieleczony 1,70 ± 0,73 NS 2,54 ± 0,57 <0,05 2,97 ± 0,30 <0,05 IUGR leczony 1,83 ± 0,74 NS 2,39 ± 0,65 NS 2,89 ± 0,34 NS Grua kontrolna 1,66 ± 0,70 NS 2,37 ± 0,55 NS 2,91 ± 0,28 NS Tabela II. Charakterystyka MMP-9. Grua Charakter Intensywność Powierzchnia IUGR nieleczony 0,92 ± 0,70 <0,05 1,40 ± 0,54 NS 2,16 ± 0,83 <0,05 IUGR leczony 1,36 ± 0,66 <0,05 1,53 ± 0,58 NS 2,63 ± 0,60 NS Grua kontrolna 1,14 ± 0,73 <0,05 2,06 ± 0,73 <0,05 2,48 ± 0,78 NS 441

4 Ginekol Pol. 2012, 83, Świerczewski A, et al. W tabeli I rzedstawiono charakterystykę i zróżnicowanie badanych cech dla tkankowego inhibitora metaloroteinazy-2 (TIMP-2). (Tabela I). Nie stwierdzono istotnych różnic w charakterze TIMP-2 omiędzy badanymi gruami. Natomiast zaobserwowano istotną statystycznie różnicę w intensywności barwnego między gruą z nieleczoną hiotrofią wewnątrzmaciczną łodu, a dwiema ozostałymi gruami. Podobnie największą owierzchnię syncytiotrofoblastu objętą dodatnim odczynem dla tkankowego inhibitora metaloroteinazy-2 odnotowano w gruie z nieleczonym wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania łodu, różnica była istotna statystycznie wobec obydwu ozostałych gru. W tabeli II rzedstawiono charakterystykę i zróżnicowanie badanych cech dla metaloroteinazy-9 (MMP-9). (Tabela II). Stwierdzono, że orównywane gruy są najbardziej zróżnicowane od względem charakteru dla metaloroteinazy-9, a wszystkie uzyskane różnice są istotne statystycznie. Największą intensywność wybarwienia MMP-9 zaobserwowano w gruie kontrolnej. Najmniejszą owierzchnię z eksresją MMP-9 stwierdzono w gruie z nieleczonym zesołem ograniczonego wewnątrzmacicznego wzrastania łodu. Obie te różnice były statystycznie istotne względem ozostałych gru. Choć największą owierzchnię kosmka zajmowaną rzez odczyn dla metaloroteinazy dziewiątej stwierdzono w gruie z leczoną hiotrofią łodu, to nie była ona istotnie większa niż uzyskana w gruie kontrolnej. Dyskusja Rycina 1. Kontrola tim-2 odczyn średni nierównomierny. Rycina 2. Kontrola mm-9 odczyn średni nierównomierny. Rycina 3. Kontrola tim-2 odczyn średni równomierny. Głównej rzyczyny owstania wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania łodu uatruje się w nierawidłowym rzeływie krwi w obrębie łożyska sowodowanym zaburzeniem rzebudowy naczyń krwionośnych. Szczególne znaczenie w rocesie rzebudowy naczyń, a rzez to w zachowaniu odowiedniej srawności jednostki maciczno-łożyskowej rzyada metaloroteinazom MMP-2 i MMP-9, rozkładającym główny składnik macierzy zewnątrzkomórkowej kolagen tyu IV [13, 15, 16, 17, 18, 19, 20]. W rzerowadzonym badaniu zaobserwowano istotnie wyższą aktywność metaloroteinazy-9 (MMP-9) w kosmkach łożysk z gruy kontrolnej oraz gruy z leczonym wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania łodu w orównaniu do gruy z nieleczoną hiotrofią łodu. Otrzymane wyniki są zgodne z wynikami uzyskanymi rzez innych badaczy [16, 17, 18, 19]. Podkreślają oni, że właściwa aktywność metaloroteinazy MMP-9 warunkuje rawidłową angiogenezę i rzebudowę naczyń wysokooorowych w niskooorowe w obrębie łożyska, co rzekłada się na rawidłowy rozwój łodu oraz brak nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą. W wielu ublikacjach zwraca się uwagę na fakt, że zmniejszona aktywność metaloroteinaz może być rzyczyną zahamowania takich rocesów jak: rearacja tkanek, gojenie, angiogeneza. Natomiast nadmierna, a często też niekontrolowana ich eksresja rowadzi do wielu chorób m. in. rocesów zaalnych i nowotworów [1, 4, 5, 13, 15, 17, 19]. Aktywność metaloroteinaz macierzowych odlega złożonej regulacji. Jednym z elementów tego systemu są swoiste tkankowe inhibitory metaloroteinaz. W rezentowanej racy stwierdzono istotnie mniejszą eksresję tkankowego inhibitora metaloroteinazy-2 (TIMP-2) w gruie kontrolnej i gruie z leczoną hiotrofią wewnątrzmaciczną łodu w orównaniu do gruy nieleczonego IUGR. Niemniej jednak uzyskane wyniki charakteryzujące eksresję TIMP-2 wymagają dalszych badań. 442

5 Eksresja metaloroteinazy MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP-2... Rycina 4. IUGR mm-9 odczyn średni, śladowy. Rycina 7. IUGR o leczeniu mm-9 odczyn silny, nierównomierny. Rycina 5. IUGR mm-9 odczyn słaby, śladowy. Rycina 8. IUGR o leczeniu tim-2 odczyn średni, nierównomierny. Rycina 6. IUGR o leczeniu mm-9 odczyn średni nierównomierny. Rycina 9. IUGR o leczeniu tim-2 odczyn silny, nierównomierny. W dostęnej literaturze wystęuje soro niejasności dotyczących tkankowego inhibitora metaloroteinazy-2. Część rac wskazuje na słabszą aktywność TIMP-2 w kosmkach trofoblastu w ciążach rzebiegających rawidłowo, a odwyższoną w rzebiegu nadciśnienia tętniczego i wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania łodu [6, 8, 9, 17]. Inni badacze nie znaleźli jednak różnic w łożyskowej eksresji TIMP-2 w ciążach owikłanych nadciśnieniem tętniczym lub hiotrofią łodu w orównaniu do 443

6 Ginekol Pol. 2012, 83, Świerczewski A, et al. Rycina 10. IUGR tii-2 odczyn średni, nierównomierny. Rycina 13. IUGR tim-2 odczyn silny, ełny. Podkreślić też należy, że tkankowy inhibitor metaloroteinazy-2 (TIMP-2) regulujący rzede wszystkim eksresję metaloroteinazy-2 (MMP-2), reguluje również aczkolwiek słabiej aktywność innych metaloroteinaz (w tym MMP-9) [13, 16, 17, 20]. Skuteczne w odniesieniu do orawy trofii leczenie stosowane u ciężarnych z zesołem ograniczonego wzrastania łodu wiązało się również ze zmianami eksresji czynników ro-aototycznych, co być może nastęowało na drodze regulacji aktywności metaloroteinaz i ich inhibitorów [21, 22]. Rycina 11. IUGR o leczeniu tim-2 odczyn średni, nierównomierny. Wnioski 1. Zastosowane leczenie wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania łodu zmniejsza łożyskową eksresję tkankowego inhibitora metaloroteinazy Wysoka aktywność metaloroteinazy-9 stwierdzona w kosmkach łożyska koreluje z rawidłową jego budową i funkcjonowaniem. Badania finansowane z funduszy KBN nr NN Piśmiennictwo Rycina 12. Kontrola mm-9 odczyn średni, równomierny. rawidłowych ciąż [16, 20]. Wytłumaczeniem tych rozbieżności może być odkrycie, że w niskich stężeniach TIMP-2 wzmaga eksresję MMP-2, natomiast w wysokich stężeniach blokuje aktywność MMP-2 [13, 14]. 1. Bukowski R. Stillbirth and fetal growth restriction. Clin Obstet Gynecol. 2010, 53, Skotnicki M. Zesół wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu łodu definicje, etiologia, atogeneza, wybrane element diagnostyki, krytyka teraii. W: IV Kongres Akademii o Dylomie Ginekologia Reetytorium. 2011, Karowicz-Bilińska A. Ocena wybranych arametrów biochemicznych w hiotrofii wewnątrzmacicznej łodu. Rozrawa habilitacyjna. Uniwersytet Medyczny w Łodzi. 2003, Reister F, Kingdom J, Ruck P, [et al.]. Altered rotease exression by eriarterial trohoblast cells in severe early-onset reeclamsia with IUGR. J Perinat Med. 2006, 34, Lian I, Toft J, Olsen G, [et al.]. Matrix metalloroteinase 1 in re-eclamsia and fetal growth restriction: reduced gene exression in decidual tissue and rotein exression in extravillous trohoblasts. Placenta. 2010, 31, Seval Y, Akkoyunlu G, Demir R, Asar M. Distribution atterns of matrix metalloroteinase (MMP)- 2 and -9 and their inhibitors (TIMP-1 and TIMP-2) in the human decidua during early regnancy. Acta Histochem. 2004, 106,

7 Eksresja metaloroteinazy MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP Xu P, Wang Y, Zhu S, [et al.]. Exression of matrix metalloroteinase-2, -9, and -14, tissue inhibitors of metalloroteinase-1, and matrix roteins in human lacenta during the first trimester. Biol Rerod. 2000, 62, Xu P, Wang Y, Piao Y, [et al.]. Effects of matrix roteins on the exression of matrix metalloroteinase-2, -9, and -14 and tissue inhibitors of metalloroteinases in human cytotrohoblast cells during the first trimester. Biol Rerod. 2001, 65, Huertz B, Kertschanska S, Demir A, [et al.]. Immunohistochemistry of matrix metalloroteinases (MMP), their substrates, and their inhibitors (TIMP) during trohoblast invasion in the human lacenta. Cell Tissue Res. 1998, 291, Polette M, Nawrocki B, Pintiaux A, [et al.]. Exression of gelatinases A and B and their tissue inhibitors by cells of early and term human lacenta and gestational endometrium. Lab Invest. 1994, 71, Wang H, Li Q, Shao L, Zhu C. Exression of matrix metalloroteinase-2, -9, -14, and tissue inhibitors of metalloroteinase-1, -2, -3 in the endometrium and lacenta of rhesus monkey (Macaca mulatta) during early regnancy. Biol Rerod. 2001, 65, Zhao Y, Xiao A, Cao X, Zhu C. Exression of matrix metalloroteinase -2, -9 and tissue inhibitors of metalloroteinase -1, -2, -3 mrnas in rat uterus during early regnancy. Mol Rerod Dev. 2002, 62, Stettner R, Bogusiewicz M, Rechberger T. Rola metaloroteaz macierzowych i ich inhibitorów w rogresji raka jajnika imlikacje diagnostyczne i teraeutyczne. Ginekol Pol. 2009, 80, Wlaźlak E, Surkont G, Kobos J, Tyliński W, [i ws.]. Eksresja metaloroteinaz MMP-1, MMP-9 oraz tkankowego inhibitora metaloroteinazy TIMP-1 w rzyadkach raka endometrium oraz rozrostów błony śluzowej jamy macicy. Przegląd Menoauzalny. 2006, 6, Hu Z, Fang M, Shen Z, [et al.]. Relationshi between exression of vimentin, tye IV collagen and fibronectin in human lacenta and regnancy induced hyertension. Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi. 2004, 39, Zhang H, Lin Q, Qiao C. Exression of trohoblast invasion related genes mrna and rotein in human lacenta in reeclamsia. Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi. 2006, 41, Merchant S, Crocker I, Baker P, [et al.]. Matrix metalloroteinase release from lacental exlants of regnancies comlicated by intrauterine growth restriction. J Soc Gynecol Investig. 2004, 11, Zhan Y, Chen W, Ye Y, Lou Y. Exression of matrix metalloroteinase-9 and tumor necrosis factor-alha in the lacenta of atients with regnancy-induced hyertension. Di Yi Jun Yi Da Xue Xue Bao. 2005, 25, Shokry M, Orman O, Hassan H, [et al.]. Exression of matrix metalloroteinases 2 and 9 in human trohoblasts of normal and reeclamtic lacentas: reliminary findings. Ex Mol Pathol. 2009, 87, von Steinburg S, Kruger A, Fischer T, [et al.]. Placental exression of roteases and their inhibitors in atients with HELLP syndrome. Biol Chem. 2009, 390, Karowicz-Bilińska A, Szczerba A, Kowalska-Korek U, Nawrocka-Kunecka A. Zachowanie się wybranych wskaźników aotozy w łożyskach z ciąż owikłanych hyotrofią wewnątrzmaciczną. Ginekol Pol. 2007, 78, Karowicz-Bilińska A, Szczerba A, Kowalska-Korek U, [et al.]. Exression of casase-3, Bax and Bcl-2 in lacentas from regnancies comlicated by treated and non-treated fetal growth restriction. Ginekol Pol. 2009, 80, KOMUNIKAT 445