Ochrona konkurencji. Ma lgorzata Knauff. semestr zimowy 2016/2017

Transkrypt

1 Ma lgorzata Knauff semestr zimowy 2016/2017 Ma lgorzata Knauff 1 / 64

2 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Ma lgorzata Knauff 2 / 64

3 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Definicja Si la rynkowa to zdolność firmy do ustalenia ceny powyżej poziomu kosztów krańcowych Miernikiem tej si ly jest marża Dominacja rynkowa może być interpretowana jako sytuacja, w której firma ma duża si l e rynkowa (jej cena jest wystarczaj aco bliska cenie monopolisty) Ma lgorzata Knauff 3 / 64

4 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Strata spo leczna z powodu monopolu Pojawia si e zawsze, jeśli cena jest powyżej kosztu krańcowego (nie tylko w przypadku monopolu) Im wyższa cena, tym wi eksza strata użyteczności Im wi eksza elastyczność cenowa popytu, tym mniejsza strata użyteczności Im wi ekszy rynek (popyt), tym wi eksza strata użyteczności Ma lgorzata Knauff 4 / 64

5 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Aktywne poszukiwanie renty Strata z powodu monopolu może być powi ekszana przez aktywne poszukiwanie renty Zachowania typu lobbing, czy naciski/ lapówki na polityków oznaczaja utrate zasobów, bez korzyści dla dobrobytu (Posner, 1975) Ma lgorzata Knauff 5 / 64

6 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Wyższe koszty produkcji Firma dysponujaca si l a rynkowa może mieć wieksze koszty produkcji niż w przypadku bardziej konkurencyjnego otoczenia Dwa g lówne uzasadnienia: Managerowie firmy dzia laj acej w warunkach monopolu maja mniejsze bodźce do efektywnego zarzadzania Naturalna selekcja w warunkach konkurencji przetrwaja firmy najbardziej efektywne, jeśli nie ma konkurencji, nie ma selekcji Model Jednak zwiekszanie liczby firm w ga l ezi nie zawsze poprawia dobrobyt, np. Jeśli jest już duża konkurencja Jeśli nast epuje duplikacja kosztów sta lych Ma lgorzata Knauff 6 / 64

7 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Bodźce do inwestowania Pewna ilość si ly rynkowej sprzyja konkurencji! Nie można zwalczać si ly rynkowej z zasady Model Cele statycznej efektywności i dynamicznej efektywności moga stać ze soba w sprzeczności, np. ochrona patentowa Model Ma lgorzata Knauff 7 / 64

8 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Przypuszczenie Coase a Coease (1972) stwierdzi l, że producent dóbr trwa lego użytku ustali cene na poziomie kosztu krańcowego, nawet jeśli jest monopolista Dzieje sie tak dlatego, że monopolista obniża cene, żeby sprzedać konsumentom o niższej waluacji, natomiast konsumenci o wyższej waluacji wstrzymuja sie z zakupem, przewidujac, że cena spadnie Możliwość zmian ceny w kolejnych okresach jest niekorzystna dla monopolisty Żeby poprawić swoja pozycje chce on zobowiazać sie do tego, że nie obniży ceny w przysz lości Problem wiarygodności tego zobowiazania Klauzula najwi ekszego uprzywilejowania Leasing Ma lgorzata Knauff 8 / 64

9 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Rynki kontestowalne 2 firmy, 1 obecna na rynku, 2 potencjalnie wchodzaca, wytwarzaja homogeniczne dobro, wykorzystujac ogólnie dostepn a technologie, koszt F + cq Jeśli monopolista ustali cene wyższa od kosztu przecietnego p a = c + F /q, to uzyska dodatnie zyski, które przyciagn a nowa firme Ustali ona nieco niższa cene i przejmie rynek to nie jest równowaga Cena niższa niż p a daje ujemny zysk to też nie jest równowaga Jedyna równowaga to p a Ma lgorzata Knauff 9 / 64

10 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Wejście a si la rynkowa Na takim rynku nie potrzeba regulacji antymonopolowych Problemy Możliwość modyfikacji ceny monopolisty Koszty utopione Zagrożenie wejściem odgrywa role w ograniczaniu si ly rynkowej firm dzia lajacych na danym rynku Brak barier wejścia nie wystarczy, żeby si la rynkowa uleg la zmniejszeniu Na rynkach gdzie konsumenci cenia jakość koncentracja nie spadnie poniżej pewnego poziomu, nawet jeśli popyt bedzie sie zwieksza l Powód: Jednocześnie nak lady firm na R&D lub reklame bed a sie zwiekszać (endogeniczne koszty utopione), aby zwiekszyć jakość produktu Ma lgorzata Knauff 10 / 64

11 Efektywność alokacji Efektywność produkcji Efektywność dynamiczna Koszty zmiany dostawcy Zmiana dostawcy lub produktu może być zwiazana z kosztem transakcyjnym, kosztem nauki albo z pewnym kosztem celowo na lożonym Koszty te powoduja sztuczne zróżnicowanie produktów Z powodu tych kosztów nowe firmy maja trudności ze zdobyciem konsumentów Koszty te moga być wykorzystywane przez firmy w celach strategicznych odstraszania potencjalnych nowych firm Polityka regulacyjna powinna zniech ecać do zwi ekszania takich kosztów (Klemperer, 1995) Ma lgorzata Knauff 11 / 64

12 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Test SSINP (hipotetycznego monopolisty) Rozważmy rynek na którym dwie firmy sprzedaja banany Gdyby istnia la tylko jedna firma (monopolista), to zwiekszenie ceny o 5-10% powinno być dla niej op lacalne Uwaga, jeśli badamy czy firma ma na danym rynku pozycje dominujac a to powinniśmy wziać pod uwage nie obecny poziom cen, ale poziom ukszta ltowany w przypadku konkurencji! Jeśli banany maja swoje substytuty, to zwiekszenie ceny spowoduje, że wzrośnie popyt na substytuty, a spadnie na banany nieop lacalne Należy wi ec rozszerzyć definicj e rynku o inne produkty np. inne owoce tropikalne Ma lgorzata Knauff 12 / 64

13 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Substytucyjność popytu i podaży Substytucyjność od strony popytu: produkty, które sa postrzegane przez konsumentów jako substytuty Ograniczenia: wierność marce w odniesieniu do określonych towarów istniejace koszty zmiany (switching costs) ograniczenia prawne Substytucyjność od strony podażowej; inne firmy moga w krótkim okresie czasu zmienić swój profil produkcji, jeśli cena badanego dobra wzrośnie Np. wytórcy określonych rodzajów i wymiarów śrub s a w stanie przestawić produkcje na inne rodzaje i wymiary Ma lgorzata Knauff 13 / 64

14 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Geograficzny zakres rynku Testy importu Koszty transportu Narodowe gusta Ma lgorzata Knauff 14 / 64

15 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Implementacja Badania opinii konsumentów, badania rynku Testy korelacji cen (logarytmów cen, pierwszych różnic cen) Cz estotliwość ma znaczenie Możliwe szoki wspólne dla produktów na różnych rynkach (koszty transportu, transakcyjne itp.) Wynik testu może być przydatny jeśli jest negatywny Elastyczności cenowe W lasne Gdy elastyczność cenowa popytu wynosi 0,3, należy wnioskować, że przy 5-10% wzroście cen popyt zmaleje tylko o ok. 1,5-3%. Można obliczyć tzw. wartość krytyczna elastyczności cenowej, przy której podniesienie cen jeszcze jest op lacalne i porównać ja z estymowana elastycznościa faktyczna Mieszane Produkty, Ma lgorzata których Knauff elastyczność mieszana jest niższa niż 1, nie 15 / 64

16 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa B l ad celofanowy Test SSNIP może prowadzić do b l ednych wniosków, jeśli przedsiebiorstwa maja już bardzo silna pozycje Wtedy podniesienie ceny nieop lacalne, bo już jest ona bliska ceny monopolisty Ma lgorzata Knauff 16 / 64

17 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Miary koncentracji Precyzyjna miara koncentracji potrzebna aby umożliwić porównania pomi edzy ga l eziami w tej samej gospodarce oraz w różnych gospodarkach uzasadnienie decyzji regulatora odnośnie interwencji na danym rynku Miara ta powinna umożliwić porównywanie ga l ezi niezależnie od różnicy w liczbach firm czy rozk ladach udzia lów w rynku Dwa czynniki wp lywaja na koncentracje: liczba firm w ga l ezi oraz rozk lad wielkości tych firm, mierzonej udzia lem w rynku, dobra miara powinna uwzgledniać oba Ma lgorzata Knauff 17 / 64

18 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Udzia ly w rynku Niech N bedzie liczba firm w ga l ezi, zaś Q = N i=1 q i oznacza l aczny jej produkt (zagregowana ilość sprzedana konsumentom), q i to produkt firmy i-tej, i = 1, 2.., N Niech s i (100q i /Q) jest procentowym udzia lem produktu firmy i w ogólnym produkcie ga l ezi. Nazywamy go udzia lem w rynku firmy i 0 s i 100 oraz N i=1 s i = 100 Ma lgorzata Knauff 18 / 64

19 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Wspó lczynnik koncentracji Wspó lczynnik koncentracji czterech najwi ekszych firm (C4) używano w USA jako wskaźnik w polityce regulacyjnej w latach Oblicza sie go sumujac udzia ly czterech najwiekszych firm w ga l ezi Wspó lczynnik ten nie pozwala dostrzec różnicy pomiedzy rozmiarami firm tak d lugo jak cztery najwieksze firmy l acznie dominuja rynek Można liczyć także C8 czy C10, ale ich wada jest taka sama Ma lgorzata Knauff 19 / 64

20 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Wspó lczynnik Herfindahla-Hirshmana Jest to wypuk la funkcja udzia lów w rynku wszystkich firm w ga l ezi, a wi ec jest wrażliwa na nierówność tych udzia lów I HH = N i=1 s2 i Wada: wymaga informacji o wszystkich firmach Ma lgorzata Knauff 20 / 64

21 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Oszacowanie si ly rynkowej Si la rynkowa to zdolność do podniesienia ceny powyżej poziomu doskonale konkurencyjnego Indeks Lernera L = p MC p Mierzy on intensywność konkurencji Problem w empirycznym jego oszacowaniu (koszty krańcowe czesto nie sa bezpośrednio obserwowalne) Czy zatem można zamiast niego stosować I HH? Model W modelu Cournota z liniowa funkcja popytu i jednolitym produktem I HH jest odpowiednia miara si ly rynkowej, gdyż oddaje przecietne marże w równowadze Ma lgorzata Knauff 21 / 64

22 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Pośrednia ocena si ly rynkowej Udzia ly w rynku w uj eciu ilości lub wartości sprzedaży Rezerwy Wolne moce przerobowe Ważna nie tylko obecna struktura, ale jej trwa lość Możliwości wejścia: koszty utopione (egzo- i endogeniczne), koszty zmiany dostawcy, efekty sieciowe Si la nabywców, ich koordynacja Ma lgorzata Knauff 22 / 64

23 Definicja rynku Koncentracja a si la rynkowa Bezpośrednia ocena si ly rynkowej Problem wymiaru Estymacja elastyczności popytu resztkowego Modele popytu typu logit Ma lgorzata Knauff 23 / 64

24 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Podstawowe dziedziny Nadużywanie pozycji dominujacej Ceny raż aco niskie i nadmiernie wygórowane Ograniczanie wielkości produkcji towarów, Dyskryminowanie partnerów handlowych Zawieraniu umów wiazanych Porozumienia ograniczajace konkurencje Zmowy cenowe Zmowy przetargowe Porozumienia wertykalne Kontrola koncentracji: fuzje i przejecia Horyzontalne Wertykalne Ma lgorzata Knauff 24 / 64

25 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Pozycja dominujaca Trzy wyznaczniki posiadania pozycji dominujacej: Si la ekonomiczna na danym rynku Możliwość zapobiegania efektywnej konkurencji Możliwość (do pewnego stopnia) niezależnego post epowania Ma lgorzata Knauff 25 / 64

26 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Si la ekonomiczna a si la rynkowa Miary si ly ekonomicznej: udzia l w rynku: <25%, 40-49%, >50% Si la rynkowa: możliwość podniesienia ceny powyżej poziomu kosztów Marża Indeks Lernera Ma lgorzata Knauff 26 / 64

27 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Co zwieksza a co ogranicza si l e rynkowa? Bariery wejścia - zwiekszaj a Prawne Strukturalne Strategiczne Si la rynkowa po stronie popytu - ogranicza Ma lgorzata Knauff 27 / 64

28 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Kolektywna dominacja Niezb edne warunki Rynek musi być wystarczajaco przejrzysty. Tylko w takim przypadku przedsiebiorstwa moga stwierdzić, czy konkurenci bed a sie trzymać milczacej zmowy Musi wystepować wiarygodny mechanizm sankcji Aktualni lub potencjalni konkurenci spoza oligopolu nie sa w stanie podważyć uzgodnionego postepowania oligopolistów, tj. nie istnieje wystarczajaca konkurencja zewnetrzna Ma lgorzata Knauff 28 / 64

29 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Ograniczanie dost epu do rynku Sukces rynkowy jednego przedsiebiorstwa osiagni ety w warunkach konkurencji ogranicza możliwości rozwoju jego konkurentów ale to nie jest zapronione Zabronione dzia lanie jest wtedy, gdy możliwości konkurencyjnej dzia lalności innych uczestników rynku, ograniczane sa niesprawiedliwie, czy nies lusznie, w niedozwolony sposób zaniżone ceny, określone systemy rabatów, stosunki wy l aczności, strategie wi azania towarów odmowy dostaw Ma lgorzata Knauff 29 / 64

30 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Test efektywnego konkurenta Organy ochrony konkurencji powinny chronić tylko takich konkurentow, ktorzy sa przynajmniej tak samo efektywni jak firma dominujaca Test ten zawodzi, gdy rosnace korzyści skali, np. rynki z efektem sieciowym efekty uczenia sie Preprowadzenie testu wymaga analizy kosztów przedsiebiorstwa dominujacego Kosztowne, d lugotrwa le, obciażone asymetria informacji Ma lgorzata Knauff 30 / 64

31 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Nadużywanie pozycji dominujacej - uzasadnienia Obiektywna konieczność Obrona przed konkurencja Efektywność ekonomiczna Ma lgorzata Knauff 31 / 64

32 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Drapieżnictwo cenowe Kiedy możemy stwierdzić, że cena jest przejawem drapieżnictwa? Element obiektywny przedstawia relacje pomiedzy cena a średnimi kosztami ca lkowitymi wzgl. średnimi kosztami zmiennymi. Element subiektywny zawiera zamiar wyparcia konkurenta z rynku wiaż acy sie ze strategia cenowa. Możliwość odzyskania poniesionych przez dominanta strat wynikajacych z zaniżonej ceny Ma lgorzata Knauff 32 / 64

33 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Systemy rabatowe Rabaty ilościowe sa ok Problematyczne rabaty lojalnościowe i celowe Udzielenie rabatu powoduje efekt zasysania popytu lub czy rabatowi odpowiada osiagni eta korzyść ekonomiczna, która przenoszona jest dalej na strone popytu, np. rabaty retroaktywne: od przekroczenia określonego progu obrotów rabatowi podlegaja wszystkie dotychczas zamówione jednostki generuja koszt zmiany dostawcy Ma lgorzata Knauff 33 / 64

34 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Sprzedaż wiazana i pakietowa S a to metody dyskryminacji cenowej Sprzedaż wi azana: sprzedaż produktu podstawowego możliwa jest tylko wraz z produktem powiazanym, tj. produkt podstawowy nie jest dostepny osobno Sprzedaż pakietowa: oferowany jest pakiet wielu produktów Umożliwiaja wykorzystanie pozycji dominujacej na rynku produktu podstawowego celem poprawienia pozycji rynkowej na rynku produktu zwiazanego (efekt dźwigni) Ma lgorzata Knauff 34 / 64

35 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Odmowa dostaw Zakazana jest odmowa dostawy pó lproduktu przez przedsiebiorstwo dominujace na rynku o ile pó lprodukt jest niezb edny do produkcji, o ile odmowa dostawy nie znajduje obiektywnego uzasadnienia o ile przypuszczalnie spowoduje to negatywne skutki dla konkurencji. Zakazane jest zerwanie istniejacego stosunku dostaw przez przedsiebiorstwo dominujace na rynku o ile poci aga to za soba prawdopodobny efekt ograniczenia dostepu os labiajacy konkurencje rynkowa nie jest ono uzasadnione ani obiektywnie, ani poprzez zwiekszenie efektywności ekonomicznej Ściskanie marża (ang. margin squeeze): spó lki córki zajmujace sie sprzedaża przedsiebiorstwa zintegrowanego pionowo oferuja na rynku towar po niższych cenach niż te, które nalicza sie przedsiebiorstwom trzecim za zakup tego samego dobra Ma lgorzata Knauff 35 / 64

36 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Zachowania eksploatacyjne Za zawyżone uznaje sie ceny znacznie przekraczajace koszty krańcowe Takie zachowanie jest szczególnie racjonalne w przypadkach, gdy dominujace przedsiebiorstwo nie musi sie liczyć z nowymi wejściami na rynek Ma to praktyczne znaczenie szczególnie na rynkach, na których funkcjonuja nieefektywne regulacje zw laszcza w odniesieniu do essential facilities Trudne do udowodnienia, bo problemy z ocena kosztów Ma lgorzata Knauff 36 / 64

37 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Niedozwolone porozumienia Ustalenia co do cen lub ich komponentów, wielkości zbytu podzia lu rynku geograficznego lub produktowego Nie zawsze sa stabilne Uczestnicy nie maja możliwości wystepowania na drodze prawnej przeciwko lamaniu powzietych ustaleń Ma lgorzata Knauff 37 / 64

38 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Dopuszczalne porozumienia W sprawie rozwoju nowych produktów Dotyczace wzajemnego korzystania z patentów lub ze wspólnego przyjecia określonych standardow produktow Nios a ryzyko sprzyjania koordynacji zachowań rynkowych Ograniczajace si l e ekonomiczna drugiej strony rynku Np. organizacje handlowe lub zwi azki kupieckie Ma lgorzata Knauff 38 / 64

39 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Kartele Dotyczacych ceny, wielkości produkcji, terytoriów sprzedaży lub udzia lu w rynku Kartel z punktu widzenia polityki cenowej i produkcyjnej porównywalny jest z monopolem z lożonym z wielu zak ladów W porównaniu z rynkami konkurencyjnymi zmniejsza sie wielkość podaży a cena idzie w góre Stabilność kartelu Stworzenie kartelu powoduje efekt zewn etrzny korzystny dla firm, które sa na danym rynku, ale poza kartelem Model Dlatego bodźce ekonomiczne, żeby z kartelu wystapić potajemnie Odwet ze strony pozosta lych uczestników kartelu: wojna cenowa Ma lgorzata Knauff 39 / 64

40 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Czynniki sprzyjajace kartelom Wysoka koncentracja rynku Symetria uczestników Duża czestotliwość interakcji Im wieksza rynkowa stopa procentowa, tym mniejsze znaczenie maja przysz le przychody, co zmniejsza motywacje przedsiebiorstw do koordynowania zachowań rynkowych Czynnik dyskontujacy zależy bezpośrednio od rynkowej stopy procentowej a pośrednio od ryzyka Przejrzystość rynku sprzyja kontroli czy wszyscy przestrzegaja ustaleń Istnienie barier dostepu do rynku, Ma la elastyczność cenowa popytu Ma lgorzata Knauff 40 / 64

41 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Zmowy przetargowe Najczestsze techniki wykorzystywane przy przetargach: Oferty kurtuazyjne Ma to na celu uwiarygodnienie konkurencyjności przetargu lub też wywo lanie wrażenia, że cena z oferty wspieranej jest wzglednie korzystna Ograniczanie ofert Strony porozumienia uzgadniaj a, że jeden lub kilka podmiotów zainteresowanych przetargiem nie weźmie w nim udzia lu Rozstawianie i wycofywanie ofert Oferowane przez przedsi ebiorców ceny sa odpowiednio różnicowane tzn. przez poszczególnych uczestników zmowy sk ladane sa oferty znacznie różniace sie cena Nast epnie jeśli po otwarciu i upublicznieniu ofert lub po dokonaniu wyboru najkorzystniejszej oferty okazuje sie, że oferty cz lonków kartelu zajmuja dwa pierwsze miejsca, oferta najkorzystniejsza jest wycofywana Ma lgorzata Knauff 41 / 64

42 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Indykatory zmowy Niewielkie wykorzystanie mocy produkcyjnych, trwa la nadwyżka popytu Ścis ly oligopol (np. wskaźnik koncentracji HHI > 1.000) Rzadkie i skokowe zmiany indeksu ceny nominalnej na rynku (w tym celu wartościowa pomoca sa urzedowe statystyki cen) Wysokie stopy zwrotu na rynku Dysfunkcjonalne zmiany mocy produkcyjnych Niewielkie wahania udzia lu na rynku Niewielki udzia l nowych produktów w obrotach Niewielki wzrost produktywności Ma lgorzata Knauff 42 / 64

43 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Wykrywanie zmowy Wymiana informacji jest kluczowa w zmowie, dlatego może być wykorzystywana do jej wykrycia Zawarcie zmowy pozostawia ślady Nagrania lub notatki ze spotkań i ustaleń Nagrania rozmów telefonicznych lub billingi Urzedy ochrony konkurencji tworza programy zachecaj ace cz lonków kartelu do dostarczenia dowodów Samo obserwowanie zmian cen nie wystarcza jako dowód istnienia porozumienia Komplementarne programy: Program lagodzenia kar (ang. leniency): dla firm Program dla sygnalistów (ang. whistleblowing): dla poszczególnych pracowników Ma lgorzata Knauff 43 / 64

44 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Porozumienia wertykalne Lańcuchy dostaw Ważne, jeśli dostawcy czynników wytwórczych też maja si l e rynkowa Sprzedawca zainteresowany jest tym, aby producent ustala l niskie ceny, co wspiera ogólny dobrobyt Producent zainteresowany jest tym, aby jego sprzedawca nie stosowa l zbyt wysokich cen, ponieważ przy wysokiej cenie zmniejszy si e jego wielkość zbytu Wzajemna kontrola Ma lgorzata Knauff 44 / 64

45 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Konkurencja miedzymarkowa i wewnatrzmarkowa Konkurencja mi edzymarkowa określa konkurencj e pomi edzy rożnymi markami (a w laściwie ich producentami) Konkurencja wewnatrzmarkowa jest konkurencja rożnych sprzedawców w odniesieniu do produktow tej samej marki Konkurencja wewnatrzmarkowa ograniczona jest np. poprzez sprzedaż wy l aczn a, Konkurencja miedzymarkowa os labiana jest poprzez np. wertykalne ograniczenie uprawnień sprzedawcy do ustalania ceny Ma lgorzata Knauff 45 / 64

46 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Podwójny monopolistyczny narzut cenowy Lańcuch dwóch lub wiecej przedsiebiorstw posiadajacych si l e rynkowa generuje ceny podwójnie ob lożone narzutem maksymalizujacym zysk monopolisty Konsumenci p laca cene wieksz a, niż wyznaczy loby pojedyncze, zintegrowane wertykalnie przedsiebiorstwo dysponujace si la rynkowa Przejdź do modelu. Jak zaradzić? Integracja wertykalna Poprzez fuzj e ze sprzedawca Jeśli producent posiada duża si l e rynkowa także w porównaniu ze sprzedawca, to może próbować przejać monopolistyczna nadwyżke sprzedawcy poprzez odpowiednie ograniczenia wertykalne Ma lgorzata Knauff 46 / 64

47 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Typy klauzul Selektywnej dystrybucji Wertykalnych cen wiaż acych Franchising Umowa wy l aczności Ma lgorzata Knauff 47 / 64

48 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Zakazane porozumienia wertykalne Porozumienie, które Ma cel lub skutek o antykonkurencyjnym charakterze; Do zawartego porozumienia nie ma zastosowania żaden z wyjatków od przywo lanego zakazu Wy l aczenia Zasada de minimis (tzw. porozumienia bagatelne) Bagatelne nigdy nie bed a uznane zmowy cenowe i przetargowe oraz porozumienia podzia lowe i kontyngentowe, Spe lnienie przes lanek tzw. wy l aczenia grupowego z rozporzadzenia Rady Ministrów Np. maksymalne ceny odsprzedaży Spe lnienie przes lanek tzw. wy l aczenia indywidualnego, np. Przyczynia sie do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub postepu technicznego lub gospodarczego Zapewnia nabywcy lub użytkownikowi odpowiednia cześć korzyści Ma lgorzata Knauff 48 / 64

49 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Selektywna dystrybucja Ograniczenie liczby autoryzowanych punktów sprzedaży oraz możliwości dalszej odsprzedaży Zmniejsza sie konkurencja wewnatrzmarkowa Selektywna dystrybucja jakościowa i ilościowa Ilościowa dystrybucje selektywna należy ocenić pozytywnie, gdy (dodatkowo) umożliwia korzyści skali w dystrybucji. Jakościowa dystrybucja selektywna może np. uzasadniać spadek konkurencji wewnatrzmarkowej na tyle, aby zapewnić określony poziom jakości i doradztwa Ma lgorzata Knauff 49 / 64

50 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Wertykalne zobowiazania cenowe Nakazuja odbiorcy jakiegoś produktu (pośrednio lub bezpośrednio) stosowanie sta lej lub minimalnej ceny przy odsprzedaży Rozwiazuje problem podwójnego narzutu Jest to ograniczenie uprawnień kupujacego do ustalania w lasnej ceny sprzedaży Jako mniej problematyczne dla konkurencji zaklasyfikowano zalecane ceny sprzedaży o ile nie sa równoważne minimalnej lub sta lej cenie sprzedaży Moga mieć skutki d lawiace konkurencje (np. z powodu ich funkcji informacyjnej dla sprzedawców) oraz sprzyjać zmowie dostawców produktu Ma lgorzata Knauff 50 / 64

51 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Franchising System uzgodnień kontraktowych (umowy franchisingu), za pomoca których Franchisingodawca przenosi know how na niezależne przedsiebiorstwa franchisingobiorca Biorcy franchisingu sprzedaja produkty lub us lugi pod marka franchisingodawcy Stosuja jego model biznesowy Korzystaja z akcji reklamowych Ograniczenia te znajduja uzasadnienie, o ile konieczne sa Dla zabezpieczenia przekazania know how przez dawc e franchisingu Dla zapewnienia jednolitości i jakości towarow Niektóre elementy umów franchisingu moga budzić zastrzeżenia w świetle konkurencji, szczególnie, kiedy dawca franchisingu dysponuje si l a rynkowa Ma lgorzata Knauff 51 / 64

52 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Umowy na wy l aczność - zobowiazania do zakupu Polegaja na skoncentrowaniu popytu danego nabywcy w uzgodnionym okresie w znacznej cześci lub w ca lości u jednego dostawcy, co może skutkować zamknieciem rynku Ma lgorzata Knauff 52 / 64

53 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Negatywne skutki ograniczeń wertykalnych Wykluczenie innych oferentów lub innych nabywców z rynku (ang. foreclosure) Poprzez zastosowanie strategicznych barier dostepu do rynku (np. przez wy l aczny system dystrybucji o odpowiednim dzia laniu) Ograniczenie konkurencji pomiedzy markami Np. wertykalna polityka cenowa może sprzyjać zmawianiu sie oferentów marek Ograniczenie konkurencji wewnatrzmarkowej Np. przez selektywn a dystrybucje Ma lgorzata Knauff 53 / 64

54 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Argumenty na obron e porozumień wertykalnych Rozwiazanie problemu gapowicza: wy l aczność sprzedaży Gdy dzia lania dystrybucyjne jednego sprzedawczy wywieraj a pozytywne efekty zewnetrzne na innych sprzedawców, np. doradztwo handlowe określonego sprzedawcy drogich urzadzeń elektronicznych W konsekwencji inni sprzedawcy nie inwestuja w doradztwo To prowadzi do zbyt niskiego poziomu us lug dodatkowych. Potrzebne specyficzne inwestycje poczatkowe, w przypadku wchodzenia na nowe, regionalne rynki: wy l aczność na dany obszar Problem pochwycenia (ang. lock in) Np. dostawca pó lproduktów musi zainwestować w specyficzne urzadzenia produkcyjne lub szkolenia dla swoich odbiorców. Jeżeli nie b ed a mu przyznane szczególne warunki kontraktu, inwestycja nie zostanie wykonana lub zostanie wykonana w zbyt ma lym zakresie Korzyści skali w dystrybucji: ograniczenie przez producenta liczby sprzedawców firmowych (np. poprzez selektywny system dystrybucji) Ma lgorzata Knauff 54 / 64

55 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Skutki fuzji Dwa g lówne efekty fuzji: Negatywny: mniej firm na rynku Pozytywny: zwiekszenie efektywności L aczny efekt jest niepewny, dlatego potrzebna kontrola koncentracji Ma lgorzata Knauff 55 / 64

56 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Regulacje w dziedzinie fuzji W Stanach Zjednoczonych kontrola koncentracji od czasu Clayton Act (1914) Fuzje zabronione jeśli znaczaco os labiaja konkurencje Obecne wytyczne: Horizontal Merger Guidelines (2010) W Unii Europejskiej wspólna polityka od 1990, od 2004 Horizontal Merger Guidelines Wcześniej dzia la ly regulacje w poszczególnych krajach Ma lgorzata Knauff 56 / 64

57 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Fuzja horyzontalna - zagrożenia Efekt unilateralny (opanowanie rynku przez przedsi ebiorstwo powsta le w wyniku fuzji) Efekt koordynacji (powstanie zbiorowej pozycji dominujacej) Ma lgorzata Knauff 57 / 64

58 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Efekty unilateralne Zmniejszajaca sie liczba oferentów o ile na skutek fuzji nie nastepuje wzrost efektywności najcześciej idzie w parze ze zmniejszeniem wielkości sprzedaży i wzrostem ceny Jeżeli na skutek fuzji przedsiebiorstwo staje sie dominujacym na rynku, może podkreślić swoja dominacje na rynku przez wzrost ceny, pogorszenie jakości produktów, zmniejszenie nak ladów na badania i rozwój itp. Przejdź do modelu. Ma lgorzata Knauff 58 / 64

59 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Korzyści z fuzji Przychody z korzyści skali lub korzyści odnoszace sie do produkcji. Efekty synergii w dziedzinie badań i rozwoju, reklamy i dystrybucji, lub poprzez redukcj e kosztów administracyjnych Korzyści te powinny być brane pod uwage tylko wtedy, gdy moga być one zrealizowane wy l acznie poprzez fuzje Cieżko ocenić realność spodziewanych korzyści, bo asymetria informacji pomiedzy organem antymonopolowym a badanym przedsiebiorstwem Ma lgorzata Knauff 59 / 64

60 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Efekty skoordynowane Fuzja konkurentów może prowadzić nie tylko do opanowania rynku przez jeden podmiot, ale także do kolektywnego opanowania rynku przez jedno lub wiecej spośród przedsiebiorstw uczestniczacych w koncentracji Jeżeli fuzja stwarza na rynku warunki, które u latwiaja koordynacje zachowań pomiedzy konkurentami, należy wychodzić z za lożenia, że fuzja ma skutki ograniczajace konkurencje Mniejsza liczba firm Zwiekszona symetria miedzy nimi Ma lgorzata Knauff 60 / 64

61 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Fuzje wertykalne Miedzy przedsiebiorstwami, które nie dzia laj a na tym samym rynku, a jednak ich dzia lalność odbywa sie na rynkach dostawców lub odbiorców i w ten sposób zawiera sie w lańcuchu wytwarzania danego produktu Nie maja per se skutków ograniczajacych konkurencje, a w określonych okolicznościach moga nawet być korzystne dla konkurencji, moga jednak wzmocnić pozycje rynkowa bioracych w nich udzia l przedsiebiorstw W ten sposób moga sie przyczynić do utrudniania wejścia nowych firm lub wykluczenia istniejacych Ma lgorzata Knauff 61 / 64

62 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Wykluczajace skutki pionowych fuzji Wykluczenia na rynku nak ladów produkcji: integracja pionowa może prowadzić do wzrostu cen nak ladów dla konkurentów Wyższa cena może być spowodowana tym, że pionowo zintegrowana firma nie sprzedaje czynników produkcji na rynku lub przynajmniej ogranicza ich podaż Integracja pionowa może być używana jako narz edzie do zwi ekszenia kosztów rywala Takie po l aczenia nie musza prowadzić do bezpośredniej szkody dla konsumentów (bo ceny detaliczne moga spaść) i czesto nie sa też bezpośrednia op lacalne dla firm uczestniczacych w po l aczeniu Ma lgorzata Knauff 62 / 64

63 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Fuzje wertykalne a efekty skoordynowane Integracja pionowa może poprawić rentowność zmowy wśród firm konkurencyjnych Wystepuj a dwa ścierajace sie efekty fuzji wertykalnych: Zmniejszenie liczby sprzedawców Integracja pionowa dokonana przez producenta zmniejsza liczbe punktów, przez które jego rywale moga sprzedać swoje produkty To zmniejsza ich potencjalne zyski z odstapienia od zmowy Zmniejsza ich zyski z oszustwa, a tym samym u latwia zmowy Efekt kary Jeśli nastepuje po l aczenie producenta z dystrybutorem to ich zyski staja sie w lasnościa po l aczonego podmiotu Podmiot powsta ly z po l aczenia moga spodziewać sie wiekszych zysków w fazie kary, jeśli odstapi od zmowy, niż sam producent Okazuje sie, że pierwszy efekt przeważa, a wiec fuzje wertykalne sprzyjaja zmowom Ma lgorzata Knauff 63 / 64

64 Pozycja dominujaca Nadużycia pozycji dominujacej Niedozwolone porozumienia Kontrola koncentracji Dzi ekuj e za uwag e! Ma lgorzata Knauff 64 / 64

65 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Bodźce do inwestowania w innowacje: monopol Model: monopol, koszt krańcowy c h, popyt Q = 1 p, możliwa technologia c l = c h x, za cen e F W pierwszym etapie monopolista decyduje, czy dokonać innowacji, a w drugim o wielkości produkcji/cenie sprzedaży Jeśli nie ma innowacji p = 1+c h 2, zaś zysk Π = (1 c h) 2 4 W przypadku innowacji p I = 1+c h x 2, zaś zysk Π I = (1 c h+x) 2 4 F Monopolista dokona innowacji, gdy = x 4 (x + 2(1 c h)) F Ma lgorzata Knauff 1 / 28

66 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Bodźce do inwestowania w innowacje: duopol Model: duopol, poczatkowy koszt krańcowy c h, popyt Q = 1 p, możliwa technologia c l = c h x, za cene F, za l: x 1 c h W pierwszym etapie firmy decyduja, czy dokonać innowacji, a w drugim o cenie sprzedaży (model Bertranda) Jeśli obie zainwestuja, zysk wyniesie F, jeśli żadna, to zysk jest 0, jeśli tylko jedna zainwestuje, to uzyska Π nd = x(1 c h ) F Jeśli x(1 c h ) F > x 4 (x + 2(1 c h), to w duopolu nastapi innowacja, zaś w monopolu nie ót do prezentacji Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 2 / 28

67 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Optymalna d lugość ochrony patentowej Dwa cele: Zapewnić motywacj e do inwestowania w B&R Zapewnić dostepność informacji o nowych innowacjach Niech x mierzy redukcje kosztu krańcowego produkcji pewnego dobra na skutek innowacji, jej uzyskanie kosztuje x 2 /2 Rozważmy ma l a innowacje, tak, że firma dokonujaca innowacji wybiera cene p = c, gdzie c jest kosztem krańcowym pozosta lych firm Wielkość produkcji nie zmieni sie na skutek innowacji M = (a c) x zysk innowatora, T czas trwania patentu, DL = 1/2x 2 strata spo leczna z tytu lu si ly monopolistycznej innowatora przez okres trwania patentu, ρ 1/(1 + r) czynnik dyskontujacy, gdzie r jest rynkowa stopa procentowa Ma lgorzata Knauff 3 / 28

68 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Wybór nak ladu przy danej d lugości patentu Wartość obecna zysków z innowacji: π(x, T ) = T t=1 ρ t 1 M(x) TC(x) = 1 ρt 1 ρ (a c)x x2 2 Optymalny poziom redukcji kosztu: x I = 1 ρt 1 ρ (a c) x I jeśli T x I jeśli a i x I jeśli c x I jeśli ρ Ma lgorzata Knauff 4 / 28

69 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Spo lecznie optymalna d lugość trwania patentu Maksymalizacja dobrobytu spo lecznego W (T ) ρ t 1 [CS 0 + M(x I )] + t=1 przy warunku t=t +1 x I = 1 ρt (a c) 1 ρ Co można sprowadzić do W (T ) = CS 0 + (a c)x I 1 ρ przy tym samym warunku (xi ) 2 2 T można znaleźć za pomoca symulacji ρ t 1 DL(x I ) (xi ) 2 1 ρ ρ T 1 ρ Ma lgorzata Knauff 5 / 28 2

70 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Twierdzenie Optymalna d lugość trwania patentu jest skończona Proof. 1. Dla ρ < 0.5 wystarczy pokazać, że W (1) = CS0 1 ρ + (a c)2 1 ρ 1+2ρ 2 > W ( ) = CS0 1 ρ + (a c)2 2(1 ρ) 2, bo x I ( ) = a c 1 ρ 2. Dla ρ 0.5 przybliżamy wartość T funkcja ciag l a: T = ln[ ρ 2 6ρ ρ] ln(3) ln(ρ) < Zamiast sprawdzić warunek wystarczajacy, wystarczy zauważyć, że dla T = 1 dw (1)/dT = [(a c) 2 ρ(1 5ρ)ln(ρ)]/[2(1 ρ) 2 ] > 0 dla ρ > 0.2 Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 6 / 28

71 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Konkurencja a selekcja firm Model: konkurencja ilościowa, homogeniczne dobra, n firm, popyt p = 1 Q kn firm ma wysokie koszty krańcowe, c h, zaś (1 k)n firm ma niskie koszty krańcowe, c l W równowadze qh = 1 c h n(1 k)(c h c l ) 1+n, ql = 1 c l +nk(c h c l ) 1+n, zaś p = 1+nkc h+n(1 k)c l 1+n Mniej efektywne firmy produkuja niezerowy produkt, gdy c h c h = 1+n(1 k)c l 1+n(1 k) c h maleje wraz ze wzrostem n Jeśli nieefektywne firmy wypadna z rynku, to cena spadnie do p = 1+n(1 k)c l 1+n(1 k) Ma lgorzata Knauff 7 / 28

72 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Badania empiryczne (Olley & Pakes, 1996) Badanie wp lywu przemian technologicznych i deregulacji w sektorze telekomunikacyjnym w Stanach Zjednoczonych w latach Western Electric dominuje na poczatku tego okresu 1968 poczatek deregulacji Wnioski: Wzrost produktywności, który wystapi l w wyniku deregulacji, wynika l z zamykania przestarza lych, nieefektywnych zak ladów i wchodzenia nowoczesnych firm Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 8 / 28

73 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Si la rynkowa w modelu Cournota Warunek konieczny maksymalizacji zysku w modelu Cournota: P(Q) C i (Q) = α i P(Q) η gdzie α i = q i /Q, zaś η = P(Q)/P (Q)Q jest elastycznościa cenowa popytu Wniosek: W modelu Cournota marża firmy i jest tym wieksza im wiekszy jest jej udzia l w rynku i im mniej elastyczny jest popyt Z tego wynika empirycznie testowalna hipoteza, że na danym rynku wieksza firma powinna mieć wieksz a marże Ma lgorzata Knauff 9 / 28

74 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Koncentracja a si la rynkowa Przy sta lych kosztach krańcowych zysk i-tej firmy w równowadze wynosi (p c i )α i Q(p) Zysk ga l ezi: n i=1 (p c i)α i Q = (p n i=1 α ic i )Q Używaj ac warunku koniecznego p c i = α i p/η mamy n i=1 (p c i)α i Q = pq n η i=1 α2 i Z przyrównania tych wielkości mamy p n i=1 α i c i p = n i=1 α2 i η = I HH η Średni indeks Lernera (ważony udzia lami w rynku) jest proporcjonalny do I HH Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 10 / 28

75 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Powtarzalna interakcja Rozważmy model Bertranda: 2 firmy, jednakowe produkty, sta le koszty krańcowe, jednoczesne decyzje o cenie Równowaga: obie firmy podaja ceny na poziomie kosztów krańcowych Bardziej realistycznie: powinna być możliwość zmiany ceny w czasie T=1,2,... - okresy, w każdym z nich firmy jednocześnie podaja ceny Czyli firmy graja powtarzalna w nieskończoność gre Bertranda Ma lgorzata Knauff 11 / 28

76 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Równowaga w grze dynamicznej Równowaga I: w każdym okresie firmy graja zgodnie z równowaga Nasha-Bertranda Istnieja inne równowagi Np. strategia zapadki (ang. trigger strategy): w pierwszym okresie obie firmy zg laszaja cene monopolisty i dziela zysk po po lowie, w kolejnych okresach ceny zależa od historii gry, jeśli przeciwnik wy lamie sie ze zmowy, to podlega karze, konkurencyjna firma zawsze już zg lasza cene na poziomie kosztu krańcowego Ma lgorzata Knauff 12 / 28

77 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Zdyskontowana wyp lata Zdyskontowana wyp lata firmy 1: 0.5π M + σ0.5π M + σ 2 0.5π M +... σ - stopa dyskontowa, czyli wartość 1$ w przysz lym okresie w porównaniu do 1$ teraz Ostatecznie V = 0.5π M /(1 σ) jest zdyskontowana wyp lata równowagi Ma lgorzata Knauff 13 / 28

78 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Warunek trwa lości zmowy Jeśli jedna z firm odchyli sie od strategii równowagi podajac cene mniejsza niż p M, to jej przysz la wyp lata wyniesie od tej pory 0, bo obie firmy zaczna zg laszać ceny na poziomie kosztów krańcowych Wyp laty zależa nie od tego jakie odchylenie nastapi lo, lecz od tego, czy w ogóle nastapi lo Dlatego najlepsze odchylenie maksymalizuje krótkookresowy zysk: p M ɛ. Wtedy firma ta zgarnia ca ly popyt rynkowy i otrzymuje zysk prawie równy π M V = π M wyp lata z optymalnego odchylenia Jeśli V V nie warto odst epować od zmowy Ten warunek jest spe lniony gdy σ 0.5 Ma lgorzata Knauff 14 / 28

79 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Czynniki wp lywaj ace na stope dyskontowa Zwykle 0 < σ < 1 σ < 1 bo mamy koszt alternatywny czasu: inwestor może zainwestować 1$ i dostać (1 + r)$ w przysz lym okresie, gdzie r jest stopa procentowa. Tzn. że σ = 1/(1 + r) Jeśli r jest stopa roczna, zaś f czestotliwości a zmieniania cen przez firmy, to σ = 1/(1 + r/f ) Trzeba także wziać pod uwage prawdopodobieństwo, że w ogóle bedzie wyp lata w przysz lym okresie: h prawdopodobieństwo, że ga l aź bedzie wciaż istnia la w przysz lym okresie, wtedy σ = h/(1 + r/f ) Należy także uwzglednić możliwy wzrost ga l ezi zgodnie ze stopa g. Wtedy zyski w okresie t + 1 bed a 1 + g razy wieksze niż w okresie t, zaś σ = h(1 + g)/(1 + r/f ) Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 15 / 28

80 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Liniowe ceny Model Popyt rynkowy Q(p) = a bp Kosz krańcowy c < a/b Dwie firmy: z sektora dóbr pośrednich P i z sektora dóbr finalnych F P ustala cen e dóbr pośrednich w w etapie I W etapie II F obserwuje cen e dóbr pośrednich i ustala cen e sprzedaży p (przy za lożeniu, że nie ponosi żadnego kosztu) Ma lgorzata Knauff 16 / 28

81 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Rozwiazanie Indukcja wsteczna W II etapie max p (p w)(a bp) p(w) = a + bw 2b W I etapie max w (w c)( a Warunek konieczny: w = c 2 + a 2b 2 bw 2 ) Cena sprzedaży p = 3 a 4 b + c 4 Ma lgorzata Knauff 17 / 28

82 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Porównania i wnioski Firma zintegrowana pionowo ustala cen e p m = a 2b + c 2 Wniosek: p m < p Efekt podwójnej marginalizacji najbardziej znaczacy w przypadku monopolu W przypadku niedoskona lej konkurencji ten efekt też wyst epuje Jeśli jedna z firm w pionowym lańcuchu dostaw traci si l e rynkowa, to zmniejsza sie jej marża i zjawisko podwójnej marginalizacji traci na sile Powrót do prezentacji Ma lgorzata Knauff 18 / 28

83 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Fuzja w duopolu Rozważmy rynek identycznych dwóch firm, produkujacych homogeniczne dobra Firm 1 sk lada oferte przejecia firmy 2 Firma 2 może ja odrzucić, wtedy obie firmy produkuja wielkość jak w duopolu Firma 2 przyjmie oferte, jeśli wynosi przynajmniej tyle, ile zysk w duopolu Firma 1 może zaoferować taka kwote tylko wtedy, gdy zysk monopolisty jest wiekszy niż suma zysków duopolistów (a c) 2 (a c)2 > 2 4b 9b To zawsze zachodzi, a wiec fuzja zawsze op lacalna w tym modelu Ma lgorzata Knauff 19 / 28

84 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Model z n Rozważmy rynek z n identycznych firm, bez efektu synergii (moc produkcyjna ga l ezi sie nie zmienia) Wtedy fuzja jest tożsama z kupieniem drugiej firmy i zamknieciem jej Brak korzyści zwiazanej z kosztami dla po l aczonych firm Natomiast pozosta le firmy w ga l ezi odnosza korzyść, gdyż fuzja sprawi, że po l aczone firmy wyprodukuja mniej niż oddzielnie, co wp lynie na zwiekszenie ceny i zysku Warunek op lacalności fuzji 2 firm: (a c)2 (a c)2 π i (n 1) = (n) 2 2π i (n) = 2 (n + 1) 2 Ten warunek jest spe lniony tylko dla n = 2, dla każdego n 3 fuzja nieop lacalna! Ma lgorzata Knauff 20 / 28

85 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Fuzje pomi edzy wieloma firmami P(q) = a q,c koszt krańcowy, brak synergii n firm, k firm dokonuje fuzji Jest ona zyskowna, jeśli zysk po l aczonych firm jest wiekszy niż k razy zysk każdej z nich: π I kπ ea (a c)2 (a c)2 k (n k + 2) 2 (n + 1) 2 (k 1)( k 2 + (2n 3)k (n + 1) 2 ) 0 k 1 2 (2n + 3 4n + 5) > 0.8n Fuzja, w której wyniku powstaje firma majac a mniejszy niż 80% udzia l w rynku nie jest op lacalna! Ma lgorzata Knauff 21 / 28

86 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Podsumowanie Fuzja jest op lacalna, jeśli angażuje wystarczajaco duża liczbe firm Zyskowność zależy od dwóch przeciwnie dzia laj acych efektów: Po l aczone firmy zmniejszaja wielkość produkcji, co prowadzi do zwiekszenia zysku Firmy pozostajace na zewnatrz zwiekszaj a swoja produkcje, co zmniejsza zyskowność fuzji Pierwszy efekt dominuje, jeśli liczba firm zewn etrznych jest odpowiednio ma la Ma lgorzata Knauff 22 / 28

87 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Fuzje zwiekszaj ace efektywność Dwa typy korzyści z fuzji dla po l aczonych firm Korzyści skali Synergie Jeśli fuzja powoduje korzyści dla po l aczonych firm, to Po l aczone firmy nie zmniejszaja produkcji tak bardzo Zewn etrzne firmy nie zwiekszaj a swojej produkcji tak bardzo Wi ecej fuzji jest op lacalnych Ma lgorzata Knauff 23 / 28

88 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Korzyści skali Po l aczone firmy maja dostep do l acznej mocy produkcyjnej Za lożenia Każda firma ma pewien zasób kapita lu Firmy, które si e po l acz a dysponuja l acznym zasobem kapita lu Koszt krańcowy rośnie liniowo wraz z wielkości a produkcji Im wi ekszy zasób kapita lu, tym mniejsze nachylenie krzywej kosztu krańcowego Po l aczone firmy maja l aczn a krzywa kosztu krańcowego poniżej pozosta lych firm Ma lgorzata Knauff 24 / 28

89 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Model P = a q, n firm, k firm dokonuje fuzji K zasób kapita lu, c, h dodatnie parametry Koszt krańcowy c + (h/k)q i c + κq i Fuzja 2 firm jest zyskowna jeśli zysk po l aczonych firm jest wiekszy niż 2 razy zysk każdej z nich: (κ + 2)(a c)2 2π ea = 2 2(n + κ + 1) 2 π I = (κ + 4)(κ + 1)2 (a c) 2 (κ 2 + (n + 3)κ + 2n) 2 To zachodzi jeśli κ 3 2(n 5)κ 2 + (2n 3n )κ 4(n 2 2n 1) 0 Jeśli h = 0 to koszt krańcowy jest sta ly i ten warunek spe lniony jedynie dla n = 2 Dla h > 0 ten warunek może być spe lniony dla n > 2 pod warunkiem, że κma lgorzata jest wystarczajaco Knauff Ochronaduże konkurencji 25 / 28

90 Bodźce do inwestowania Optymalna d lugość ochrony patentowej Konkurencja a selekcja firm Indeks Lernera w modelu Cournota Zmowa w modelu Bertranda Podwójna marginalizacja Fuzje w modelach Cournota i Bertranda Synergia Za lożenia P = a q, n firm, k firm dokonuje fuzji c koszt krańcowy przed fuzja Fuzja powoduje zmniejszenie kosztu krańcowego z c do c x Fuzja jest zyskowna jeśli zysk po l aczonych firm jest wiekszy niż k razy zysk każdej z nich: ( ) a c + (n k + 1)x 2 ( ) a c 2 π I = kπ ea = k n k + 2 n + 1 x a c φ (n k+2) k (n+1) To zachodzi dla (n k+1)(n+1) φ p (k, n) Aby fuzja by la op lacalna synergia (wyrażona jako cześć wielkości rynku, a c) musi być wieksza od pewnej wielkości progowej φ p (k, n) Ma lgorzata Knauff 26 / 28