Harcerstwo czy staje się mniej popularne?

Transkrypt

1 Praca na II etap Konkursu Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej 2010/2011 Harcerstwo czy staje się mniej popularne? Karolina Górecka klasa 3b Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 42 ul. Twarda 8/ Warszawa Warszawa, luty 2011

2 Spis treści 1. Wstęp, czyli o czym jest moja praca Plan badania problemu Harcerstwo Co to właściwie jest? Historia powstania harcerstwa Organizacje harcerskie a. ZHP Związek Harcerstwa Polskiego b. ZHR Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej Opinie o harcerstwie Centrum Badania Opinii Społecznej Gazeta Wrocławska Harcerze Badania własne Badania przeprowadzone wśród młodzieży a. Czy jesteś harcerzem? b. Dlaczego jesteś harcerzem? c. Dlaczego nie jesteś harcerzem? d. Czy według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niż kiedyś? e. Dlaczego według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niż kiedyś? f. 5.1.g. Dlaczego według Ciebie harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niż kiedyś?...14 Czy znasz osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? Badania przeprowadzone wśród dorosłych a. Czy należał(a) Pan/Pani do harcerstwa? b. Czy nadal należy Pan/Pani do harcerstwa? c. Dlaczego nie należy już Pan/Pani do harcerstwa? d. Czy według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niż kiedyś?...17 Strona 2

3 5.2.e. Dlaczego według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niż kiedyś? f. 5.2.g. Dlaczego według Pana/Pani harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niż kiedyś?...19 Czy zna Pan/Pani osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? Wywiad z ekspertem Moim zdaniem Bibliografia...24 Strona 3

4 1. Wstęp, czyli o czym jest moja praca Moja praca dotyczy harcerstwa, a dokładniej tego, czy staje się ono mniej popularne. W moim referacie postaram się zbadać to zjawisko, sprawdzić czy rzeczywiście zachodzi oraz powiedzieć jakie są jego przyczyny. Po prostu postaram się odpowiedzieć na pytanie Czy harcerstwo staje się mniej popularne?. 2. Plan badania problemu Harcerstwo w tej części mojej pracy wyjaśnię czym jest harcerstwo, przedstawię jego historię, powiem o organizacjach harcerskich i opiszę te największe, postaram się równieŝ określić systemy wartości, jakimi się one kierują. Opinie o harcerstwie w tym rozdziale przedstawię róŝne opinie na temat harcerstwa. Badania własne ta część zawiera wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań oraz komentarze do tych wyników. Wywiad z ekspertem w tym rozdziale przedstawię opinię eksperta na temat harcerstwa. Moim zdaniem w tej części postaram się przeanalizować temat popularności harcerstwa, odwołując się do tego, co ustaliłam w poprzednich rozdziałach. 3. Harcerstwo 3.1. Co to właściwie jest? Harcerstwo to polski ruch społeczny i wychowawczy dzieci i młodzieŝy ( ) oparty o słuŝbę, samodoskonalenie (pracę nad sobą) i braterstwo 1. MoŜna powiedzieć, Ŝe jego powstanie zostało zainspirowane istnieniem brytyjskiego skautingu. Dzisiaj słowo harcerstwo jest odpowiednikiem słowa skauting. Słowem harcerstwo określa się równieŝ organizacje harcerskie pracujące w Polsce oraz poza jej granicami. Działają one zgodnie z zasadami słuŝby, samodoskonalenia oraz braterstwa. Opierają się równieŝ na metodzie harcerskiej. słuŝba, czyli czynna, pozytywna postawa wobec świata i drugiego człowieka; braterstwo, czyli przyjacielska i serdeczna postawa wobec innych; praca nad sobą, czyli nieustanne kształtowanie i doskonalenie własnej osobowości 2. Metoda harcerska to sposób wychowywania harcerzy. Jest to działanie: pozytywne jest otwarte na dobro, odnajduje w człowieku jego dobre strony; Strona 4

5 indywidualne zwraca uwagę na jednostkę, wymagania są dostosowane do moŝliwości jednostki; wzajemnie oddziaływujące członkowie organizacji harcerskich są dla siebie partnerami; dobrowolne i świadome celów harcerz musi chcieć postępować zgodnie z zasadami obowiązującymi w harcerstwie; pośrednie wszystko co dzieje się w harcerstwie ma na celu wychowywanie harcerzy; naturalne róŝne przedsięwzięcia są odpowiednie do potrzeb i moŝliwości harcerzy Historia powstania harcerstwa Za rok powstania harcerstwa uwaŝa się rok 1910 we wrześniu 1910 został utworzony pierwszy zastęp, a powstały pierwsze druŝyny. Za twórców harcerstwa uwaŝa się Andrzeja Małkowskiego oraz Olgę Drahnowską-Małkowską. Mimo tego, Ŝe harcerstwo było zainspirowane skautingiem, to istniały pomiędzy nimi róŝnice. Andrzej Małkowski twierdził, Ŝe harcerstwo to skauting plus niepodległość Organizacje harcerskie Obecnie istnieje wiele organizacji harcerskich. MoŜemy podzielić je na: ogólnopolskie: ZHP Związek Harcerstwa Polskiego; ZHR Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej; SHK Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego "Zawisza" Federacja Skautingu Europejskiego; organizacje lokalne to na przykład: Stowarzyszenie Harcerskie Warszawa, Pułtusk, Warka; Harcerski Ruch Ochrony Środowiska im. św. Franciszka z AsyŜu Mazury; Szczep Czerwonych Maków im. Bohaterów Monte Cassino Kraków; Harcerstwo Polskie Toruń; organizacje działające poza Polską: Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju główna siedziba w Wielkiej Brytanii; Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej w Kanadzie; NiezaleŜny Hufiec Harcerstwa Polskiego Leśna Szkółka Kaszuby Szwecja; Strona 5

6 Harcerstwo Polskie na Ukrainie; Harcerstwo Polskie na Białorusi; Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie; Związek Harcerstwa Polskiego na Łotwie. 3.3.a. ZHP Związek Harcerstwa Polskiego Związek Harcerstwa Polskiego jest największą polską organizacją harcerską powstałą roku. W jego skład weszły organizacje harcerskie oraz skautowe działające na terenie zaborów: pruskiego, austriackiego i rosyjskiego. W 2009 zrzeszał członków. ZHP to stowarzyszenie wychowawcze, patriotyczne, dobrowolne i samorządne, do którego mogą wstąpić wszyscy. Zasady wychowawcze ZHP są oparte na normach moralnych, czerpiących z wartości chrześcijańskich, które są uniwersalne, kulturowe oraz etyczne. W Związku Harcerstwa Polskiego uczy się szacunku do drugiego człowieka, równieŝ przez to, Ŝe system wartości duchowych kaŝdej osoby naleŝącej do stowarzyszenia, jest jej sprawą osobistą. Przyrzeczenie Harcerskie 3 Mam szczerą wolę całym Ŝyciem pełnić słuŝbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc i być posłuszną/posłusznym Prawu Harcerskiemu. Prawo Harcerskie 4 1. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego. 2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy. 3. Harcerz jest poŝyteczny i niesie pomoc bliźnim. 4. Harcerz w kaŝdym widzi bliźniego, a za brata uwaŝa kaŝdego innego harcerza. 5. Harcerz postępuje po rycersku. 6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać. 7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełoŝonym. 8. Harcerz jest zawsze pogodny. 9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny. 10. Harcerz jest czysty w myśli, w mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych. 3 Statut ZHP 4 Statut ZHP Strona 6

7 Wykres 1. Liczba członków ZHP w poszczególnych latach 5 PowyŜszy wykres przedstawia ilu członków liczył Związek Harcerstwa Polskiego w latach JuŜ na pierwszy rzut oka widać, Ŝe z roku na rok do ZHP naleŝało coraz mniej osób. W ciągu 5 lat liczba członków ZHP zmniejszyła się o osoby. Na podstawie tych danych mogę stwierdzić, Ŝe naleŝenie do harcerstwa, a przynajmniej do ZHP, staje się mniej popularne. 3.3.b. ZHR Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej powstał roku z inicjatywy instruktorów działających na terenie całej Polski. ZHR powstał jako ogólnopolska alternatywa dla niezaleŝnych organizacji harcerskich, aby mogły one połączyć swoje siły. Wychowanie w ZHR opiera się na wartościach chrześcijańskich a instruktorzy i instruktorki są chrześcijanami. Do tej organizacji mogą więc wstąpić osoby, które poszukują wiary oraz chcą postępować tak, jak nakazuje tego Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Poza tym członkowie ZHR pracują społecznie. Przyrzeczenie Harcerskie 6 Mam szczerą wolę całym Ŝyciem pełnić słuŝbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu. 5 Na podstawie sprawozdań ZHP z lat Statut ZHR Strona 7

8 Prawo Harcerskie 7 1. Harcerz słuŝy Bogu i Polsce 1. Harcerka słuŝy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje i sumiennie spełnia swoje obowiązki. obowiązki. 2. Na słowie harcerza polegaj 2. Na słowie harcerki polegaj jak jak na Zawiszy. na Zawiszy. 3. Harcerz jest poŝyteczny i niesie pomoc bliźnim. 4. Harcerz w kaŝdym widzi bliźniego, a za brata uwaŝa kaŝdego innego harcerza. 5. Harcerz postępuje po rycersku. 6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać. 7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełoŝonym. 8. Harcerz jest zawsze pogodny. 9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny. 10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych. 3. Harcerka jest poŝyteczna i niesie pomoc bliźnim. 4. Harcerka w kaŝdym widzi bliźniego, a za siostrę uwaŝa kaŝdą inną harcerkę. 5. Harcerka postępuje po rycersku. 6. Harcerka miłuje przyrodę i stara się ją poznać. 7. Harcerka jest karna i posłuszna rodzicom i wszystkim swoim przełoŝonym. 8. Harcerka jest zawsze pogodna. 9. Harcerka jest oszczędna i ofiarna. 10. Harcerka jest czysta w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych. 7 Statut ZHR Strona 8

9 4. Opinie o harcerstwie 4.1. Centrum Badania Opinii Społecznej 8 W październiku 1998 roku CBOS przeprowadziło badania dotyczące opinii społeczeństwa na temat problemów młodego pokolenia. Komunikat z tego sondaŝu został opublikowany w listopadzie tego samego roku. W badaniu udział wzięły 1094 osoby. W ankiecie znalazło się zagadnienie Jakie instytucje pomagają rodzinie w wychowaniu młodego pokolenia?. Jak Pan(i) sądzi, czy... pomaga(ją) rodzinie czy raczej utrudnia(ją) właściwe wychowanie dzieci i młodzieŝy? Pomaga(ją) Ani nie pomaga(ją), ani nie utrudnia(ją) Utrudnia(ją) Trudno powiedzieć harcerstwo 71% (19%) 13% 1% (0%) 14% szkoła 68% (22%) 22% 6% (1%) 4% Kościół 68% (25%) 21% 8% (2%) 3% domy kultury, kluby młodzieŝowe 61% (10%) 16% 7% (1%) 16% radio 39% (5%) 40% 9% (2%) 13% czasopisma młodzieŝowe 39% (5%) 20% 22% (4%) 18% kino 28% (3%) 29% 25% (4%) 18% rówieśnicy 21% (2%) 30% 31% (5%) 19% telewizja 17% (2%) 26% 50% (14%) 7% dyskoteki 10% (1%) 21% 58% (23%) 11% W nawiasach podano odsetki skrajnych odpowiedzi: zdecydowanie pomaga(ją) i zdecydowanie utrudnia(ją). Okazuje się, Ŝe harcerstwo wraz ze szkołą oraz Kościołem uwaŝane jest za instytucję, która najbardziej pomaga rodzinie w wychowaniu młodego pokolenia. Harcerstwo jest więc organizacją, która według opinii publicznej wyznaje wartości potrzebne młodemu pokoleniu Gazeta Wrocławska 9 Na Dolnym Śląsku młodzi nie chcą iść do harcerstwa artykuł o takim tytule ukazał się roku w Gazecie Wrocławskiej. Dotyczył on liczebności członków ZHP. Okazuje się, Ŝe z 5 hufców, które działały we Wrocławiu, został tylko jeden. W ogóle na Dolnym Śląsku liczba harcerzy przez trzy lata ( ) zmniejszyła się o trzy tysiące. 8 Podrozdział napisany w oparciu o OPINIE O PROBLEMACH MŁODEGO POKOLENIA ; komunikat z badań opracowany przez Bognę Wciórkę; BS/159/159/98 9 Podrozdział napisany w oparciu o artykuł Na Dolnym Śląsku młodzi nie chcą iść do harcerstwa ; autor: Janusz Pawul Strona 9

10 Jeśli chodzi o hufiec w Zgorzelcu, to w 1980 roku liczył on 3840 harcerzy oraz zuchów. W roku 2000 liczba ta zmniejszyła się do 350, a w 2009 roku w hufcu tym było tylko 128 zuchów i harcerzy. Hufiec w Legnicy w latach 80. liczył harcerzy, teraz ta liczba wynosi 800. Wałbrzych w tym samym przedziale czasu liczba członków hufca zmniejszyła się z do 600. Lwówek Śląski tam hufiec został juŝ zlikwidowany. Okazuje się, Ŝe przyczyną takiego zjawiska moŝe być to, Ŝe na Dolnym Śląsku działa wiele organizacji harcerskich. Poza tym według Adama Zawadzkiego z Komendy Głównej ZHP młodzi ludzie - zwłaszcza w duŝych miastach - mają moŝliwość spędzania wolnego czasu na wiele sposobów. Trudno było na przykład 20 lat temu wyobrazić sobie bujny rozwój gier komputerowych albo wielką karierę Internetu. Dwie harcerki ze Zgorzelca wypowiedziały się w obronie harcerstwa Harcerstwo to nowe znajomości, wyjazdy w ciekawe miejsca, poznawanie interesujących ludzi i wspaniałe wspomnienia. W artykule zawarty był równieŝ wywiad z Ewą Bem, która w młodości była harcerką. O harcerstwie wypowiada się ona w ten sposób: Bo harcerstwo to nie tylko zabawa, lecz nade wszystko obowiązek. To dbanie o własną kondycję, unikanie alkoholu, szlifowanie moralności i wreszcie wiedza praktyczna z wielu dziedzin. Podobało mi się takŝe to, Ŝe harcerstwo uczyło patriotyzmu. Bez zadęcia, ale czytelnie dla młodych ludzi. Dziś znacznie łatwiej jest się "przytulić" do jakiejś organizacji, która pozwala rozwijać zainteresowania, ale niczego od młodych ludzi nie wymaga Harcerze Wśród uczniów, których poprosiłam o wypełnienie ankiety, pojawiło się kilku harcerzy. Chciałabym przytoczyć niektóre wypowiedzi na temat popularności harcerstwa. Ci, którzy uwaŝali, Ŝe harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś, m.in. w ten sposób argumentowali swoje zdanie: W dzisiejszych czasach jest większy wybór spędzania wolnego czasu niŝ jeszcze kilka lat temu. KaŜdy moŝe wybrać coś, co lubi robić. Kiedyś taką potrzebę rozrywki, zabawy i zawarcia przyjaźni zaspokajało harcerstwo. Dziś zaspokajają je gry komputerowe i Internet ; społeczeństwo tak naprawdę nie wie, co to jest harcerstwo; mało propagandy harcerskiej ; brak motywacji i zaangaŝowania. Są to wypowiedzi osób, które naleŝą do harcerstwa, bo widzą w nim coś fajnego. Jednak same przyznają, Ŝe dla większości ludzi harcerstwo nie jest atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu. Za wadę organizacji harcerskich uwaŝają teŝ to, Ŝe ludzie tak naprawdę wiedzą niewiele o harcerstwie, jest ono za słabo rozreklamowane. Strona 10

11 5. Badania własne Moje badania przeprowadziłam w dwóch grupach wśród młodzieŝy oraz wśród dorosłych. Osoby biorące udział w badaniu miały odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących harcerstwa. W pytaniach oznaczonych * moŝna było zaznaczyć kilka odpowiedzi Badania przeprowadzone wśród młodzieŝy Ankieta składała się z 6 pytań zamkniętych oraz jednego pytania otwartego. Badanie zostało przeprowadzone na grupie 45 gimnazjalistów. 5.1.a. Czy jesteś harcerzem? Pierwsze pytanie dotyczyło tego, czy ankietowany jest harcerzem. Odpowiadali na nie wszyscy respondenci. Wykres 2. Czy jesteś harcerzem? Okazało się, Ŝe większość, bo aŝ 89% pytanych, nie jest harcerzami. Z tego wynika, Ŝe harcerstwo nie jest zbyt popularne wśróg gimnazjalistów. 5.1.b. Dlaczego jesteś harcerzem? Na to pytanie miały odpowiedzieć osoby, które są harcerzami. Wykres 3. Dlaczego jesteś harcerzem? Strona 11

12 Najczęściej wybieraną odpowiedzią była odpowiedź JEST TO ZGODNE Z MOIMI PRZEKONANIAMI wskazało ją 60% osób. Odpowiedzi: MOI ZNAJOMI TEś SĄ HARCERZAMI oraz MAM ZA DUśO WOLNEGO CZASU zostały wskazane przez taką samą liczbę osób, tzn. przez 40% pytanych. Najrzadziej (20% ankietowanych) wskazywana była odpowiedź INNE. Jeśli ktoś zaznaczył odpowiedź INNE, mógł podać swoją propozycję pojawił się argument, Ŝe harcerstwo to fajna zabawa. Okazuje się, Ŝe najczęściej harcerzami zostają osoby, które mają system wartości taki, jaki propaguje się w harcerstwie. Rzadziej na gimnazjalistów wpływają ich rówieśnicy naleŝący do harcerstwa. Część osób wybiera harcerstwo, aby zrobić coś ze swoim wolnym czasem, którego mają za duŝo. 5.1.c. Dlaczego nie jesteś harcerzem? To pytanie było zaadresowane do osób, które na pierwsze pytanie odpowiedziały przecząco. Wykres 4. Dlaczego nie jesteś harcerzem? Najpopularniejsza była odpowiedź WOLĘ POŚWIĘCIĆ SWÓJ CZAS NA CO INNEGO wskazało ją 30% ankietowanych. Prawie tak samo często wybierano odpowiedź NIE MAM CZASU. Kolejne pod względem popularności były odpowiedzi: NIE LUBIĘ TAKICH RZECZY oraz INNE. Podobnie jak w poprzednim pytaniu, osoby, które wybrały odpowiedź INNE, mogły podać swoje propozycje. Pojawiły się takie argumenty: za późno się zorientowałam ; nie było u mnie harcerstwa ; byłam, ale juŝ nie jestem, bo druŝyna się rozwaliła ; wolałem kiedyś poświęcać czas na coś innego, a teraz to juŝ za późno ; tak jakoś wyszło, Ŝe byłam za leniwa, Ŝeby się ogarnąć i załatwić wszystkie formalności z tym związane ; Strona 12

13 jedna z ankietowanych osób była w harcerstwie, jednak zrezygnowała z niego na skutek zmian, jakie zaszły w nim przez ostatnie lata. Najrzadziej wskazywana była odpowiedź NIKT MNIE TYM NIE ZAITERESOWAŁ zaznaczyło ją tylko 15% osób. To pytanie pokazuje, Ŝe harcerstwo nie jest dla młodzieŝy atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu. Jednak z drugiej strony gimnazjaliści mają zbyt mało tego czasu, aby poświęcić go na działanie w organizacjach harcerskich. Zdarza się teŝ, Ŝe ktoś nie jest harcerzem, bo za późno się o tym dowiedział lub kiedyś nie miał na to czasu, a teraz według niego jest juŝ za późno. Są teŝ osoby, którym nie podoba się idea harcerstwa lub przeszkadzają im zmiany, jakie dokonały się w harcerstwie przez ostatnie lata. 5.1.d. Czy według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Na kolejne pytanie odpowiadali wszyscy ankietowani. Wykres 5. Czy według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Zadając to pytanie, chciałam dowiedzieć się, co gimnazjaliści sądzą na temat popularności harcerstwa. Okazało się, Ŝe zdecydowana większość, bo aŝ 65%, uwaŝa, Ŝe harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś. Tylko 13% respondentów sądzi, Ŝe harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś. Pozostałe osoby (22%) nie mają na ten temat zdania. Strona 13

14 5.1.e. Dlaczego według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Na to pytanie miały odpowiedzieć osoby, które uwaŝają, Ŝe teraz harcerstwo jest mniej popularne niŝ kiedyś. Wykres 6. Dlaczego według Ciebie harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Zdecydowanie najpopularniejsza okazała się odpowiedź SĄ ROZRYWKI CIEKAWSZE OD HARCERSTWA wskazało ją 72,41% ankietowanych. Pozostałe odpowiedzi były wskazywane duŝo rzadziej. Osoby, które wybrały odpowiedź INNE, mogły podać swoje argumenty. Pojawiły się odpowiedzi takie, jak: ludzie są leniwi ; są inne priorytety, wartości ; młodzieŝ jest głupsza ; dzieciaki wstydzą się brać udział w zbiórkach zuchowych ; duŝo zajęć, nauki. Okazało się, Ŝe według młodzieŝy harcerstwo nie jest zbyt ciekawą rozrywką. Część osób uwaŝa teŝ, Ŝe harcerstwo jest niemodne, przestarzałe. Niektórzy ankietowani twierdzą, Ŝe zmieniły się czasy oraz ludzie, a harcerstwo się do tego nie dopasowało. W dzisiejszych czasach funkcjonuje trochę inny styl Ŝycia i harcerstwo nie do końca się w niego wpisuje. 5.1.f. Dlaczego według Ciebie harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Było to pytanie otwarte. Miały na nie odpowiedzieć osoby, które w pytaniu 4. zaznaczyły odpowiedź NIE. W tym pytaniu pojawiły się odpowiedzi takie, jak: harcerstwo jest świetne ; nadal jest duŝo harcerzy, poza tym wszyscy znają harcerstwo; Strona 14

15 niektóre wartości propagowane przez harcerstwo są uniwersalne. Z tych odpowiedzi moŝna wywnioskować, Ŝe harcerstwo jest obecne w świadomości wielu ludzi, a poza tym respondenci uwaŝają, Ŝe niektóre wartości wyznawane przez harcerzy są uniwersalne. Jednak osób, które tak sądzą jest niewiele. 5.1.g. Czy znasz osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? Ostatnie pytanie dotyczyło tego, czy ankietowani mają wśród swoich znajomych harcerzy. Pytanie było skierowane do wszystkich uczestników badania. Wykres 7. Czy znasz osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? Największa grupa pytanych (45%) zna 1-5 osób, które są harcerzami. Znalazły się osoby, które znają 5-10 lub więcej niŝ 10 harcerzy. Jest bardzo mało osób, tylko 2%, które nie znają Ŝadnego harcerza. Mimo tego, Ŝe wśród badanych niewiele osób jest harcerzami (Wykres 2), to mają one w swoim otoczeniu ludzi naleŝących do organizacji harcerskich. Strona 15

16 5.2. Badania przeprowadzone wśród dorosłych Ankieta dla dorosłych, podobnie jak ta dla młodzieŝy, składała się z 6 pytań zamkniętych i jednego otwartego. W badaniu udział wzięło 31 osób. 5.2.a. Czy naleŝał(a) Pan/Pani do harcerstwa? To pytanie dotyczyło tego, czy ankietowani byli kiedyś harcerzami. Mieli odpowiedzieć na nie wszyscy badani. Wykres 8. Czy naleŝał(a) Pan/Pani do harcerstwa? Większość pytanych (58%) była kiedyś harcerzami. MoŜemy porównać wyniki tego pytania z wynikami pierwszego pytania w ankiecie dla młodzieŝy (Wykres 2). Okazuje się, Ŝe kiedyś harcerstwo wśród młodych ludzi było popularniejsze, naleŝało do niego więcej osób. 5.2.b. Czy nadal naleŝy Pan/Pani do harcerstwa? To pytanie było skierowane do osób, które na poprzednie pytanie odpowiedziały TAK. Wykres 9. Czy nadal naleŝy Pan/pani do harcerstwa? Okazało się, Ŝe aŝ ⅔ osób, które kiedyś były harcerzami, juŝ teraz nie naleŝy do harcerstwa. Tylko 33% pytanych działa nadal w organizacjach harcerskich. Strona 16

17 Mimo tego, Ŝe wielu dorosłych naleŝało w młodości do harcerstwa, to teraz nie są oni harcerzami. Harcerstwo stało się wśród dorosłych mniej popularne niŝ wtedy, kiedy byli oni młodzi. 5.2.c. Dlaczego nie naleŝy juŝ Pan/Pani do harcerstwa? Pytanie 3. było przeznaczone dla osób, które na poprzednie pytanie odpowiedziały NIE. Wykres 10. Dlaczego nie naleŝy juŝ Pan/Pani do harcerstwa? W tym pytaniu głosy rozłoŝyły się po równo. Połowa osób przyznała, Ŝe zmienił się ich światopogląd i dlatego nie są juŝ oni harcerzami. Druga połowa, jako powód swojej rezygnacji z bycia harcerzem, podała to, Ŝe to Ŝycie osobiste uniemoŝliwia im czynne działanie. Nikt z pytanych nie wskazał odpowiedzi INNE. Okazuje się, Ŝe wartości wyznawane przez harcerstwo nie odpowiadają byłym harcerzom. Często teŝ Ŝycie osobiste uniemoŝliwia dorosłym czynne działanie, moŝemy tutaj mówić np. o braku czasu. 5.2.d. Czy według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? To pytanie było skierowane do wszystkich respondentów. Chciałam się dowiedzieć, co sądzą o dzisiejszym zainteresowaniu harcerstwem. Wykres 11. Czy według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Strona 17

18 Zdecydowana większość pytanych uwaŝa, Ŝe harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś. Z tym stwierdzeniem nie zgadza się tylko 6% ankietowanych. Pozostałe osoby nie mają na ten temat zdania. 5.2.e. Dlaczego według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Pytanie 5. Było skierowane do osób, które na poprzednie pytanie odpowiedziały TAK. Wykres 12. Dlaczego według Pana/Pani harcerstwo jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Najmniej osób wybrało moŝliwość HARCERSTWO JEST NIEMODNE, niewiele więcej ankietowanych uwaŝa, Ŝe SĄ ROZRYWKI CIEKAWSZE OD HARCERSTWA. Najwięcej respondentów (55%) wskazało odpowiedź INNE. Osoby, które wybrały tę moŝliwość, mogły podać swoje argumenty. Pojawiły się takie odpowiedzi: obecne harcerstwo nie ma za duŝo do zaoferowania, bo dzisiaj dzieci mają prawie wszystko; poza tym czasami zdarza się, Ŝe dzieci nie chcą być harcerzami, aby nie stać się pośmiewiskiem wśród kolegów/koleŝanek ; niektóre dzieci boją się, Ŝe koledzy/koleŝanki będę je wyśmiewać, bo są harcerzami; dzieci w dzisiejszych czasach mają za duŝo zajęć pozalekcyjnych języki obce, nauka gry na instrumentach, kółka naukowe itd., rodzice chcą aby ich pociechy były wszechstronne, bo to moŝe pomóc im wybić się w dorosłym Ŝyciu; moim zdaniem dzisiejsze harcerstwo nie jest atrakcyjne, bo dzieci mają obecnie wszystko o czym moŝna tylko marzyć. Z tych wypowiedzi wynika, Ŝe harcerstwo nie jest atrakcyjne dla dzieci i młodzieŝy. Po pierwsze młodzi harcerze mogą być wyśmiewani przez rówieśników a po drugie - harcerstwo przegrywa z innymi rozrywkami oraz zajęciami dodatkowymi. MłodzieŜ teŝ często nie jest zainteresowana tym, co oferuje harcerstwo, woli robić coś innego. Strona 18

19 5.2.f. Dlaczego według Pana/Pani harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś? Było to pytanie otwarte. Odpowiadały na nie osoby, które uwaŝają, Ŝe harcerstwo nie jest teraz mniej popularne niŝ kiedyś. Ankietowani uwaŝają, Ŝe harcerstwo uczy odpowiedzialności, samodzielności, patriotyzmu oraz, Ŝe ciągle wiele osób widzi w nim dobre miejsce rozwoju młodych ludzi. 5.2.g. Czy zna Pan/Pani osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? To pytanie było skierowane do wszystkich ankietowanych. Chciałam się dowiedzieć, czy badani znają osoby, które są harcerzami. Wykres 13. Czy zna Pan/Pani osoby, które są harcerzami? Jeśli tak, to ile? Najwięcej osób (42%) zna więcej niŝ 10 harcerzy. ZbliŜone są liczby ankietowanych, którzy znają 1-5 lub 5-10 ludzi naleŝących do harcerstwa. Jednak jest duŝo osób, w których otoczeniu nie ma harcerzy aŝ 23% pytanych. Jednak to gimnazjaliści mają w swoim środowisku więcej harcerzy (Wykres 7). Z tego moŝe wynikać, harcerstwo jest obecnie bardziej popularne wśród młodych osób lub młode osoby mają po prostu więcej wolnego czasu. 6. Wywiad z ekspertem Moim ekspertem jest pani Aneta Woźniak samarytanka z otwartą próbą instruktorską na stopień przewodnik. W latach była druŝynową 8. Nyskiej DruŜyny Harcerskiej Ogniwo im. Szarych Szeregów; od 2007 do 2008 roku była komendantką II Szczepu Harcerskiego Rewolucja. W latach uczestniczyła w obozach harcerskich, biwakach, rajdach w roli wychowawczyni oraz kwatermistrzyni na obozie Szczepu. Karolina Górecka: Dzień dobry! Chciałabym przeprowadzić z Panią wywiad na temat harcerstwa. Aneta Woźniak: Dzień dobry! Proszę bardzo. KG: MoŜe zacznijmy od tego, jak zaczęła się Pani przygoda z harcerstwem? AW: Wstąpiłam do ZHP w 1994 roku. Moja pierwsza druŝyna zorganizowała nabór, więc razem z koleŝankami z klasy postanowiłyśmy do niej wstąpić. Wtedy była to wielka atrakcja, Strona 19

20 moŝliwość spędzenia czasu wolnego w przyjemny sposób i w przyjaznym towarzystwie. Po 3 latach mój zastęp się rozpadł i zrezygnowałam. W 1998r. znalazłam się w druŝynie starszoharcerskiej. Niestety nie mogłam się w niej odnaleźć i dlatego w 2000r. zaczęłam współpracę z harcerzami z innych druŝyn, którzy chcieli stworzyć coś nowego, szukali swojego miejsca. I tak po 6 miesiącach współpracy, w 2001roku, załoŝyliśmy 8. Nyską DruŜynę Harcerską Enklawa im. Henryka Dobrzańskeigo Hubala. W 2003 r. z tej druŝyny powstały 3 kolejne i powołaliśmy do Ŝycia II Szczep Harcerski Rewolucja. Szczep istniał do roku Do dnia dzisiejszego działa Eklawa, reszta druŝyn albo została rozwiązana lub połączyły się z innymi jednostkami. KG: Piszę pracę o popularności harcerstwa, więc chciałabym wiedzieć, czy obecnie jest mniej harcerzy niŝ kiedyś? AW: Według mnie tak. Zainteresowanie harcerstwem spada. KG: Jak pani sądzi, dlaczego dzieci i młodzieŝ wstępują do harcerstwa? AW: Jednym z powodów są rodzice, którzy kiedyś teŝ byli harcerzami i chcą pokazać swoim dzieciom jak moŝna ciekawie i konstruktywnie wykorzystać czas wolny. Rodzice uwaŝają, Ŝe przynaleŝność do harcerstwa, jego ideały i zasady w nim rządzące, pomogą ich pociechom w dorosłym Ŝyciu. Zdarza się teŝ niekiedy tak, Ŝe rodzice przymuszają dzieci do bycia harcerzem. UwaŜają, Ŝe skoro oni kiedyś nimi byli, to dziecko teŝ powinno, mimo Ŝe go to nie interesuje. To duŝy błąd, bo dziecko w pewnym momencie zacznie się buntować i stwarzać problemy wychowawcze. Innym powodem jest koleŝanka/kolega. Często nabory do druŝyn organizowane są w szkołach, więc dzieci wstępują do harcerstwa grupowo. Pewniej się czują w gronie swoich znajomych. Poza tym harcerze starają się pokazywać się wszędzie, gdzie jest to tylko moŝliwe, aby zachęcić dzieci i młodzieŝ do przyłączenia się do nich. Tym sposobem dziecko, które ma okazję zobaczyć, czym zajmują się harcerze, jak pracują, jaką zgraną paczkę stanowią, nabiera ochoty by być częścią tej wspólnoty. Inne powody mogą być prozaiczne, np. umiłowanie do umundurowania, sympatia w tej samej druŝynie. KG: No dobrze. W takim razie, jakie mogą być powody tego, Ŝe dzieci i młodzieŝ nie wstępują do harcerstwa? AW: Na pewno lęk przed byciem wyśmiewanym. W obecnych czasach bycie harcerzem to obciach. Lepiej, według niektórych, szwendać się po osiedlu, przesiadywać na ławkach, itp. Bardziej interesujące według niektórych jest przesiadywanie przed ekranem komputera lub telewizorem. Innym powodem jest brak czasu. Dzieci mają duŝo zajęć pozalekcyjnych, np. język obcy, nauka gry na instrumencie, zajęcia taneczne, kółka zainteresowań, itd. Rodzice w ten sposób inwestują w swoje dzieci, które często są przemęczone. Zdarza się równieŝ, Ŝe w mniejszych miejscowościach czy na wsi nie działają Ŝadne jednostki harcerskie, więc dzieci nie mają okazji zapoznać się z tym środowiskiem. KG: Zdarza się teŝ, Ŝe osoby, które naleŝały do harcerstwa, rezygnują z niego. Dlaczego tak się dzieje? Czy w ogóle jest duŝo takich osób? Strona 20

21 AW: CięŜko powiedzieć, czy duŝo. Moim zdaniem obecne harcerstwo róŝni się od tego sprzed kilkunastu lat. Próbuje nadąŝyć za duchem czasu, połączyć teraźniejszość z wartościami i ideami, które przyświecały harcerzom sprzed ok.100 czy 50 laty. Jest to bardzo trudne. Często widywałam harcerzy, których zbiórka wyglądała jak spotkanie towarzyskie. Brakowało w nich elementów harcerskich, np. musztra, czy inne techniki harcerskie. Powodem bywa teŝ zmiana poglądów, ideałów, otoczenia czy znajomych. W pewnym momencie osoby dochodzą do wniosku, Ŝe chcą Ŝyć inaczej. Albo nie znalazły w harcerstwie tego, czego szukały. Innym powodem rezygnacji z działalności jest zmiana priorytetów, a dokładniej Ŝycie osobiste. MłodzieŜ dorasta, zaczyna studiować, potem zakłada rodziny i układa sobie Ŝycie, w którym często brak czasu na poświecenie na harcerstwo. Oczywiście nie jest to reguła, bo mimo wszystko duŝo osób potrafi pogodzić te rzeczy ze sobą. Czasem zdarza się teŝ, Ŝe dzieci rezygnują z harcerstwa przez rodziców. Nieraz rodzice w ramach kary za złe zachowanie, czy słabe oceny, zabraniają dzieciom przychodzenia na zbiórki. W ten sposób dziecko oddala się od harcerstwa, a później z niego rezygnuje. KG: Czy moŝe mi Pani powiedzieć, co takiego w harcerstwie moŝe przyciągać, a co odpychać? AW: Przyciągać: moŝliwość poznania nowych ludzi, kontakt z przyrodą, przygoda, wyjazdy. Odpychać: restrykcje posłuszeństwo przełoŝonym, strach przed docinkami ze strony kolegów, którzy uwaŝają, Ŝe harcerstwo jest beznadziejne, ideały, wartości i zasady panujące w harcerstwie. KG: Dziękuję za rozmowę. AW: Dziękuję. 7. Moim zdaniem UwaŜam, Ŝe harcerstwo staje się mniej popularne. Zastanawiam się tylko, gdzie moŝna szukać przyczyn takiego zjawiska. Zacznę od tego, Ŝe według mnie harcerstwo propaguje wartości, które są naprawdę cenne. Wystarczy spojrzeć na Prawo Harcerskie lub nawet same załoŝenia tego ruchu społecznego. Pokuszę się o stwierdzenie, Ŝe takie zachowania, jakich wymaga się w harcerstwie (np. uprzejmość, ofiarność, szanowanie przyrody) są wśród dzisiejszej młodzieŝy towarem deficytowym. I tutaj pojawia się problem. Myślę, Ŝe to właśnie to, Ŝe młodym ludziom brakuje tych cech sprawia, Ŝe widzą oni harcerstwo w nie najlepszym świetle. W harcerstwie kładzie się duŝy nacisk właśnie na wychowanie młodych ludzi. Stawia się im róŝne wymagania, oczekuje się przestrzegania przez nich wielu zasad, które są niezwykle poŝyteczne, ale często obce młodzieŝy. Na tej podstawie mogę sądzić, Ŝe naleŝenie do harcerstwa wiąŝe się z pewnym wysiłkiem. I to ten wysiłek moŝe odstraszać młodzieŝ. Bo po co się męczyć? PrzecieŜ dobrze jest tak, jak jest. Sądzę, Ŝe często młodym ludziom nie przeszkadza ich złe zachowanie, a po prostu z czystego lenistwa i wygody nie chcą się zmieniać. Strona 21

22 Jednak z drugiej strony ktoś mógłby powiedzieć, Ŝe zasady wyznawane przez harcerstwo są staroświeckie, niedopasowane do dzisiejszych realiów, zbyt rygorystyczne. Myślę, Ŝe to teŝ po części prawda. UwaŜam, Ŝe harcerstwo powinno się zmieniać wraz z upływającym czasem. Jednak nie mogłyby być to zmiany radykalne, bo w tej całej przemianie uleciałaby gdzieś cała idea istnienia ruchu harcerskiego. Ja proponowałabym po prostu unowocześnienie zasad panujących w harcerstwie poprzez ich nieznaczne, ale złagodzenie. Według mnie kolejną przyczyną malejącej popularności harcerstwa jest to, Ŝe nie jest ono dla większości ludzi zbyt atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu. Tę tezę potwierdzają wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań. Kiedyś nie było tyle rozrywek co teraz, a ludzie teŝ chcieli się bawić. Alternatywą dla nich było harcerstwo. Pani Aneta Woźniak przyznaje, Ŝe wtedy, gdy ona postanowiła zostać harcerzem, naleŝenie do harcerstwa było wielką atrakcją oraz sposobem na przyjemne spędzenie wolnego czasu oraz spotkanie się z miłymi ludźmi. Dzisiaj młodzi ludzie wolą pograć na komputerze, pooglądać telewizję, spotkać się ze znajomymi. Nie moŝna mieć im tego za złe. Ja teŝ nie widzę w harcerstwie czegoś, co mogłoby mnie zainteresować. Myślę, Ŝe w tym przypadku nie ma winnego spadku zainteresowania harcerstwem. To po prostu czasy się zmieniają. Ludzie dokonując wyborów dotyczących np. spędzania wolnego czasu, mogą wybierać spośród wielu moŝliwości. Dzisiaj tych moŝliwości jest duŝo więcej niŝ kiedyś, więc nie ma się co dziwić, Ŝe harcerstwo jest coraz rzadziej wybierane po prostu ma większą konkurencję. MoŜna to podsumować w ten sposób, Ŝe harcerstwo nie jest juŝ tak atrakcyjne jak kiedyś, bo istnieje wiele innych rozrywek, które są dla niego zamiennikami. Chciałabym równieŝ zahaczyć o temat dotyczący tego, czy ludzie tak naprawdę wiedzą, co to jest harcerstwo. Wydaje mi się, Ŝe w społeczeństwie funkcjonuje stereotyp harcerza biegającego w krótkich spodenkach po lesie, budującego szałasy, przeprowadzającego babcie przez ulice. Sami harcerze zwracają uwagę na to, Ŝe ludzie po prostu nie wiedzą, co to jest harcerstwo takie opinie pojawiły się w przeprowadzonej przeze mnie ankiecie. Jak moŝna zaradzić takiemu postrzeganiu harcerstwa? To trudne pytanie. MoŜe dobre byłyby akcje edukacyjne prowadzone np. przez Kuratorium Oświaty. Nawet same organizacje harcerskie (np. ZHP, ZHR) mogłyby reklamować się okazuje się, Ŝe 15% osób, które nie są harcerzami, jako przyczynę podaje to, Ŝe nikt ich tym nie zainteresował (Wykres 4). Ponadto sami harcerze przyznają, Ŝe jest za mało propagandy harcerskiej, a potencjalnym harcerzom brakuje motywacji. Ja ze swojej strony mogę dodać, Ŝe nigdy nie spotkałam się z tym, Ŝeby ktoś próbował zachęcić mnie do naleŝenia do harcerstwa. Mało tego, nikt nigdy nie pokazał mi, czym naprawdę jest harcerstwo. UwaŜam, Ŝe harcerzami są osoby, które wiedzą, Ŝe to ich szalenie interesuje i według mnie taka postawa jest godna podziwu. Jednak są teŝ osoby niezdecydowane, które nie wiedzą, jaką drogą pójść. Myślę, Ŝe tacy ludzie po prostu potrzebują zachęty, jakiegoś bodźca ze strony organizacji harcerskich, a tego mi w dzisiejszym świecie brakuje. Według mnie ZHP, ZHR oraz inne organizacje powinny starać się pozyskać nowych członków. MoŜe harcerstwo byłoby bardziej popularne, gdyby ludzie mieli duŝą wiedzę na jego temat oraz, gdyby byli zachęcani do zostawania harcerzami. Pani Aneta Woźniak mówiła o tym, Ŝe harcerze starają się pokazywać się wszędzie, gdzie to tylko moŝliwe, aby zachęcać nowe osoby do wstąpienia do harcerstwa. Jednak według mnie takich akcji jest za mało, np. ja się nigdy z taką nie spotkałam. Strona 22

23 Bardzo waŝne jest teŝ to, Ŝe w dzisiaj duŝe znaczenie ma moda. Wszyscy chcą być modni, aby akceptował ich ogół ludzi. Według wielu osób, które były przeze mnie ankietowane oraz według mojej ekspertki zainteresowanie harcerstwem spada, bo jest ono nie modne. Okazuje się, Ŝe wiele dzieci oraz młodzieŝy nie jest harcerzami, bo nie chce być pośmiewiskiem wśród swoich kolegów. Jednak nie wiem, jak moŝna by rozwiązać ten problem. Nie moŝna zmusić wszystkich osób, aby lubiły to samo. Dzisiejszy świat jest bezlitosny dla outsiderów, a myślę, Ŝe tak właśnie moŝna określić harcerzy. Jednak według mnie prawdziwi harcerze to ludzie o ogromnym harcie ducha, którzy nie przejmują się róŝnymi docinkami, czy nieprzychylnymi uwagami. Dlatego teŝ uwaŝam, Ŝe jeśli ktoś naprawdę chce naleŝeć do wspólnoty, jaką jest harcerstwo, to nie będzie przejmował się opiniami innych. Są teŝ przyczyny techniczne, które wpływają na zmniejszające się zainteresowanie harcerstwem. Pani Aneta Woźniak mówiła o tym, Ŝe wiele osób nie ma w pobliŝu jednostek harcerskich. Zwróciła teŝ uwagę na to, Ŝe dzisiejsza młodzieŝ ma coraz mniej czasu wolnego. Harcerstwo jest teraz na pewno mniej popularne niŝ kiedyś. Dzieje się tak z wielu przyczyn, jednak nie wszystkim da się zaradzić. UwaŜam, Ŝe najwaŝniejsze jest to, Ŝeby harcerstwo zostało choć trochę unowocześnione. Organizacje harcerskie powinny się teŝ lepiej reklamować. MoŜe nie jest to dobre słowo, bo nie oczekuję np. od ZHP cukierkowych plakatów z rymowanymi hasłami, ale trzeba sprawić, aby harcerstwo w świadomości społeczeństwa było takie, jakie jest naprawdę. Bardzo waŝna jest teŝ edukacja młodych ludzi i to jest, według mnie, zadanie dla odpowiednich Kuratoriów Oświaty, a takŝe samych organizacji harcerskich. Myślę, Ŝe teŝ lekcje Wos-u są dobre po to, aby pokazać młodym ludziom, na czym polega harcerstwo np. w moim podręczniku nie ma tematu dotyczącego tego ruchu społecznego. Harcerstwo ma w Polsce ponad stuletnią historię, więc szkoda by było, gdyby uległo zniszczeniu. Jeśli nie zostaną wprowadzone Ŝadne zmiany, moŝe się zdarzyć tak, Ŝe ten ruch przestanie istnieć. Myślę, Ŝe wraz z upływem czasu, będzie coraz mniej chętnych, aby naleŝeć do harcerstwa. Jednak mam nadzieję, Ŝe uda się tego uniknąć poprzez podjęcie właściwych decyzji przez odpowiednich ludzi. Strona 23

24 8. Bibliografia 1) pl.wikipedia.org 2) Statut ZHR 3) Statut ZHP 4) Informacja o pracy Związku Harcerstwa Polskiego w roku ) Sprawozdanie merytoryczne z działalności ZHP za rok ) Sprawozdanie merytoryczne z działalności ZHP za okres ) Sprawozdanie merytoryczne z działalności ZHP za okres ) Sprawozdanie merytoryczne z działalności ZHP za okres ) Na Dolnym Śląsku młodzi nie chcą iść do harcerstwa, Gazeta Wrocławska, ) OPINIE O PROBLEMACH MŁODEGO POKOLENIA, komunikat z badań, CBOS, BS/159/159/98 Strona 24