Układ kalkulacyjny rachunku zysków i strat Wynik finansowy w rachunku kosztów pełnych

Transkrypt

1 Rachunkowość zarządcza_1 Sylabus (18 h) System rachunkowości rachunkowość zarządcza vs finansowa Klasyfikacja kosztów dla celów ewidencji i kalkulacji (4 h) Koszt, wydatek, strata, nakład Układ rodzajowy kosztów Układ kalkulacyjny kosztów Rachunek kosztów pełnych (4 h) Układ kalkulacyjny rachunku zysków i strat Wynik finansowy w rachunku kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych (6 h) Metody podziału kosztów na stał i zmienne Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych Porównanie wyniku finansowego w rachunku kosztów pełnych i zmiennych Próg rentowności Margines bezpieczeństwa Analiza wieloasortymentowa Koszty w decyzjach zarządczych (4 h) Koszty istotne, utopione, utraconych korzyści Decyzje krótkookresowe

2 Forma zajęć i kryteria oceny Forma zajęć - konwersatorium Metody oceniania: ocena zaliczająca przedmiot jest oceną wynikającą z następującej punktacji: 40 punktów z kolokwiów (2 kolokwia po 20 punktów) 60 punktów ocena z egzaminu (egzamin w sesji) Zaliczenie od 51 punktów Konsultacje: poniedziałek sala B509

3 Danuta Maciejowska Rachunek kosztów Wyd Naukowe WZ UW, Warszawa 2014 Literatura Jan Turyna, Beata Pułaska_Turyna Rachunek kosztów i wyników Finans Servis Sp z oo, Warszawa 2000 E.Nowak, M.Wierzbiński Rachunek kosztów modele i zastosowania PWE, Warszawa 2010

4 pod red. Gertrudy Świderskiej Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza Difin, Warszawa 2010 pod red. Anny Karmańskiej Rachunkowość zarządcza rachunek kosztów Difin, Warszawa 2006 A.Jaruga, P.Kabalski, A.Szychta Rachunkowość zarządczą Oficyna Ekonomiczna Grupa Wolters Kluwer Warszawa 2014 S.Sojak Rachunek kosztów- podstawowe aspekty sprawozdawcze i decyzyjne SKwP, Warszawa 2010

5 Rachunkowość Rachunkowość system: odzwierciedlania w mierniku pieniężnym informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostek gospodarczych kompletnego ujmowania zachodzących w nich zjawisk i procesów gospodarczych, w uporządkowany sposób za pomocą specyficznych metod, form rozwiązań organizacyjnych i technicznych

6 Podsystemy w systemie rachunkowości rachunkowość finansowa rachunek kosztów rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów źródło dostarczające różnym użytkownikom informacje dotyczące kosztów działalności przedsiębiorstwa

7 Rachunek kosztów i rachunkowość finansowa dostarczanie danych do sprawozdawczości finansowej kalkulacja kosztów wytworzenia produktów gotowych i produkcji w toku przygotowanie obligatoryjnego sprawozdania finansowego ustalenie wyniku finansowego w RZiS wycena zapasów w bilansie źródło informacji dla oceny działalności przedsiębiorstwa przez jednostki zewnętrzne źródło informacji przydatne dla menedżerów dla bieżącej oceny działalności

8 Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza dostarczenie informacji ekonomicznych niezbędnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem dokonanie kalkulacji cenowych ocena rentowności działania kontrola działalności przedsiębiorstwa podejmowanie decyzji ekonomicznych koszty jednostkowe wytworzenia punkt odniesienia dla ustalenia ceny sprzedaży kryterium oceny rentowności dla różnych zakresów działalności poprzez porównanie osiągniętych przychodów i poniesionych kosztów kontrola poprzez porównanie kosztów rzeczywiście poniesionych z kosztami planowanymi dla ośrodków odpowiedzialności, ustalenie i analiza odchyleń opis w kategoriach finansowych różnych sytuacji decyzyjnych: ustalanie wielkości produkcji i sprzedaży, wybór struktury asortymentowej produkcji, wybór źródeł zaopatrzenia, wybór sposobu produkcji, wybór między zakupem a produkcją

9 Pojęcie kosztów różne definicje w różnym kontekście definicja zgodna z Ustawa o rachunkowości (art.3.ust.1.pkt 31) oparta na konstrukcji bilansu i zasadzie równowagi bilansowej Koszt i straty uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych w formie zmniejszenia aktywów lub zwiększenia zobowiązań, które spowoduje zmniejszenie kapitału własnego jednostki lub zwiększenie jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli

10 Wydatek Wydatek zmniejszenie stanu środków pieniężnych w formie gotówkowej lub bezgotówkowej związane z dokonaniem zapłaty za zakupione dobra lub uregulowaniem zobowiązania wobec dostawców lub innych podmiotów nie powoduje zmiany w kapitale własnym

11 Nakład Nakład zużycie różnych czynników produkcji wyrażone w miernikach naturalnych: kilogramy, metry, roboczogodziny dla niektórych nakładów naturalnym miernikiem jest miernik pieniężny: ubezpieczenia majątkowe, składki ubezpieczeń społecznych wyrażenie nakładu we wspólnej mierze: mierniku pieniężnym sprowadza nakład do kosztu

12 Pojęcie kosztów Zasoby składniki ekonomiczne wykorzystywane lub zużywane w ramach prowadzonej działalności: materiały i energia, pomieszczenia, wynagrodzenia, maszyny i urządzenia różne jednostki naturalne: kg, kwh, czas pracy, litry dla oceny efektywności wykorzystania zasobów niezbędny pomiar zużycia zasobów w wymiarze ilościowym i wartościowym (koszty)

13 definicja ekonomiczna wg Jana Matuszewicza Pojęcie kosztów Koszt wyrażone w mierniku pieniężnym zużycie różnych czynników produkcji (środki trwałe, materiały, praca ludzka, usługi obce) oraz nakłady niewyrażające zużycia (podatek od nieruchomości, składki ZUS) związane z normalną działalnością jednostki gospodarczej w określonym czasie koszty prowadzenia działalności

14 Obiekt kosztów obiekt kosztów określony efekt osiągnięty dzięki ponoszonym kosztom, na rzecz którego koszty są grupowane i agregowane produkty finalne półprodukty usługi działania/procesy funkcje wydziały/centra odpowiedzialności klienci/kanały dystrybucji

15 Przyczyny klasyfikacji kosztów księgowych wg typów działalności zachowanie porównywalności krajowej i ponadpaństwowej w rachunkowości finansowej wyodrębnienie kosztów podstawowej działalności operacyjnej dla obliczenia jednostkowych kosztów wytworzenia konieczność dostarczenia informacji o trwałości wyniku finansowego uwzględnienie przewidywalności i charakteru zdarzeń, dzięki którym wynik został osiągnięty Typom działalności odpowiadają segmenty wyniku finansowego podstawowa działalność operacyjna pozostała działalność operacyjna działalność finansowa

16 Typy działalności jednostki gospodarczej Działalność operacyjna podstawowa operacyjna : związana z statutową działalnością jednostki gospodarczej: produkcyjna, usługowa, handlowa pozostała działalność operacyjna: działalność pośrednio związana z działalnością operacyjną, niewiążąca się z pozyskiwaniem kapitału, inwestycjami, operacjami nadzwyczajnymi Finansowa - związana z pozyskiwaniem kapitału i jego obsługą, obrotem papierami wartościowymi i środkami pieniężnymi

17 Klasyfikacja kosztów podstawowej działalności operacyjnej Podstawowe kryteria klasyfikacyjne: rodzaj poniesionych kosztów (rodzajowy układ kosztów) funkcje pełnione w przedsiębiorstwie, miejsce ponoszenia kosztów, procesy, poziomy zarządzania lub inne kryterium podmiotowe (podmiotowy układ kosztów) obiekt na rzecz, którego ponoszono koszty (przedmiotowy układ kosztów)

18 Układy ewidencyjne kosztów podstawowej działalności operacyjnej Układ rodzajowy Układy podmiotowe Układ przedmiotowy Koszty podstawowej działalności operacyjnej rodzaj kosztów faza działalności miejsca powstawania kosztów możliwość przypisania do obiektu kalkulacji amortyzacja, materiały i energia, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty koszty ogólne, koszty zakupu, koszty produkcyjne (wytworzenia usług), koszty sprzedaży, koszty zarządu koszty wydziałów pomocniczych, koszty wydziałów podstawowych, koszty jednostek zaopatrzenia, sprzedaży, zarządzania Koszty bezpośrednie, koszty pośrednie

19 Układ rodzajowy kosztów kryterium klasyfikacyjne odniesienie kosztów do jednego z rodzajów wyróżnionych w ustawie bez względu na cel i miejsce ich ponoszenia każda pozycja rodzajowa może być rozłożona na elementarne składniki kosztowe (koszty proste), nie podlegające dalszemu rozłożeniu ewidencja kosztu w momencie jego poniesienia, niezależnie od tego do wyników którego okresu będą zaliczone: koszty okresu bieżącego, poprzednich okresów i przyszłych w Polsce ewidencja kosztów w zespole 4 zakładowego planu kont niemożność ustalenia jednostkowego kosztu wytworzenia produktu dla potrzeb ewidencji gospodarczej (statystycznej) klasyfikacja wystarczająca ze względu na jednorodne kryteria dla zarządzania klasyfikacja wystarczająca tylko w przypadku prowadzenia jednego rodzaju działalności

20 Układ podmiotowy Kryterium klasyfikacyjne związek kosztów z wydzielonymi podmiotami tzw. ośrodkami odpowiedzialności za koszty, centrami kosztów, miejscami powstawania kosztów tworzony indywidulanie dla danej jednostki, czynniki wpływające na strukturę : wielkość jednostki i rodzaj prowadzonej działalności i jej zróżnicowanie, organizacja procesu wytwórczego wymagania dotyczące dokładności kalkulacji, stopień kontroli kosztów kryteria klasyfikacyjne: funkcjonalne przestrzenne zakresu odpowiedzialności nośników kosztów rachunkowe

21 Układ podmiotowy układ funkcjonalny kosztów (wg faz działalności) Koszty zakupu koszty fazy zaopatrzenia, nabycia materiałów, towarów obciążające nabywcę: koszty załadunku, koszty opakowań, prowizje dla pośredników Koszty działalności właściwej: produkcyjnej, handlowej, usługowej Koszty sprzedaży koszty fazy zbytu, związane ze sprzedażą produktów i towarów obciążające dostawcę: koszty opakowań wysyłkowych, koszty reklamy, koszty obsługi gwarancyjnej, koszty związane z pozyskiwaniem odbiorców Koszty zarządu koszty utrzymania przedsiębiorstwa jako całości, koszty administracyjno-gospodarcze oraz koszty utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia (ogólnoprodukcyjne): koszty ochrony, magazynów, laboratoriów badawczych

22 Układ podmiotowy układ kosztów wg miejsc ich powstawania miejsca powstawania kosztów struktury, dla których odrębnie grupuje się koszty: wydziały produkcji podstawowej (wydział montażu, obróbki), wydziały produkcji pomocniczej (kotłownia, narzędziownia) wyodrębnione na bazie: struktury organizacyjnej jednostki struktury realizowanego procesu wytwórczego wydzielone ze względu na realizowane w nich efekty produkcyjne lub spełniane funkcje, stanowiska kosztów - stanowiska wyodrębnione wewnątrz miejsc powstawania kosztów : linia produkcyjna, gniazdo maszyn, brygada specjalistyczna

23 Układ przedmiotowy kosztów kryterium klasyfikacyjne - związek kosztów z określonym celem poniesienia kosztów (obiekt kosztów, nośnik kosztów) obiekt kosztów dowolny przedmiot odniesienia, grupowania, kalkulacji kosztów służący do właściwej ich kontroli, sporządzania sprawozdania, podejmowania decyzji : rodzaj działalności, produkt, usługa, zużywane zasoby, klient, kanał dystrybucyjny, dostawca, jednostka organizacyjna, stanowisko pracy

24 Koszty bezpośrednie i pośrednie KOSZTY bezpośrednie przyporządkowanie kosztów do obiektu klucz rozliczeniowy - nośnik kosztów OBIEKTY KOSZTOWE pośrednie przyporządkowanie kosztów do obiektu Koszty bezpośrednie w dokładny sposób na podstawie dokumentów źródłowych przypisane do jednostki obiektu kosztowego, związane bezpośrednio z wytworzeniem Koszty pośrednie koszty wspólne dla różnych obiektów, nie mogą być dokładnie na podstawie dokumentów źródłowych lub pomiaru odniesione na jednostki obiektu kosztowego, powstają we wszystkich fazach działalności: zaopatrzenia, produkcji, sprzedaży, zarządzania

25 Układ kalkulacyjny kosztów układ kalkulacyjny - połączenie: układu przedmiotowego (koszty bezpośrednie i pośrednie) układu podmiotowego (według faz działalności, miejsc powstawania) klasyfikacja kosztów na potrzeby: możliwości wyliczenia kosztu wytworzenia wyrobów gotowych sporządzenia RZiS w wariancie kalkulacyjnym układ nieewidencyjny, nie ma odzwierciedlenia w planie kont służy wyliczeniu kosztu wytworzenia produktu gotowego i korzysta z danych zgromadzonych w układzie funkcjonalno-podmiotowym ustalenie kosztów przypadających na dany przedmiot dzięki przeprowadzonej kalkulacji za pomocą odpowiedniej metody

26 Pozycje kalkulacyjne w układzie kalkulacyjnym koszty bezpośrednie (fazy produkcyjnej) podział wg miejsc powstawania kosztów (układ podmiotowy) podział na wytwarzane wyroby gotowe (bezpośrednio) koszty pośrednie: produkcyjne (fazy produkcyjnej) nieprodukcyjne (pozostałych funkcji) : sprzedaży i zarządu podział wg miejsc powstawania kosztów podział na wytwarzane wyroby gotowe (odpowiednia kalkulacja)

27 Koszty pośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne koszty sprzedaży koszty zarządu Koszty pośrednie produkcyjne (koszty wydziałowe) związane z ruchem maszyn, środków transportu wewnętrznego, utrzymaniem pomieszczeń wydziałów produkcyjnych, składowaniem na wydziale, kontrolą techniczną, kierowaniem i administracją wydziału; Koszty pośrednie nieprodukcyjne związane z utrzymaniem sfery zaopatrzenia, utrzymania magazynów, sfery sprzedaży, administrowania jednostką,

28 Koszty bezpośrednie Koszty pozostające w bezpośrednim związku z produktem wprost przypisane danemu produktowi pomiar nie stanowi trudności w ciągu okresu sprawozdawczego koszty materiałów zużytych bezpośrednio w procesie produkcyjnym, koszty wynagrodzeń pracowników bezpośrednio produkcyjnych łącznie z narzutami na te wynagrodzenia, inne koszty bezpośrednio związane z procesem produkcyjnym, które mogą być odnoszone na podstawie dokumentacji źródłowej na jednostkę wytwarzanego produktu.

29 Koszty pośrednie produkcyjne Zgodnie z ustawa w definicji kosztu wytworzenia uwzględniane są tylko koszty pośrednie produkcji podstawowej i pomocniczej Koszty ruchu utrzymanie ciągłości procesu produkcyjnego, niezakłócony przebieg: amortyzacja urządzeń, koszty remontów i napraw maszyn, energii elektrycznej do napędu Koszty ogólnowydziałowe organizacja, kierowanie, obsługa procesów produkcji: wynagrodzenia z narzutami kierownika wydziału produkcyjnego, koszty utrzymania czystości

30 Koszty pośrednie sprzedaży Koszty związane ze zbytem produktów działalności poniesione: po wydaniu przedmiotu sprzedaży kupującemu lub po wyekspediowaniu produktu z magazynu producenta

31 Pośrednie koszty zarządu Koszty pośrednie związane z obsługą, utrzymaniem, administrowaniem, zarządzaniem, kierowaniem i organizacją jednostki rozpatrywanej jako całe przedsiębiorstwo koszty administracyjno gospodarcze koszty ogólnoprodukcyjne różna treść ekonomiczna i odmienny związek z procesem wytwórczym słaby związek kosztów z przedmiotem działalności, zależne od upływu czasu lub samego faktu istnienia i działania jednostki

32 Koszty administracyjne a koszty ogólnoprodukcyjne Koszty administracyjne płace pracowników zarządu i administracji wraz z narzutami koszty podróży służbowych pracowników zarządu i administracji koszty biurowe ( materiały biurowe, opłaty administracyjne, obsługi rachunkowej) koszty szkoleń pracowników administracji i zarządu opłaty za usługi i świadczenia związane z administrowaniem koszty reprezentacyjne Koszty ogólnoprodukcyjne koszty komórek nie wydzielonych jako wydziały produkcji pomocniczej koszty funkcji pełnionych przez jednostkę jako całość: ochrony mienia, szkoleń załogi, bezpieczeństwa i higieny pracy, racjonalizacji i wynalazczości rozliczone koszty zakupu rozliczone koszty sprzedaży Koszty utrzymania budynków i pomieszczeń ogólnozakładowych