CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Transkrypt

1 CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE W niniejszej publikacji przedstawiono osiągnięcia z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie uczniów, którzy przystąpili w roku 2012 do egzaminu gimnazjalnego w szkołach objętych działaniem Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Poznaniu. Dane statystyczne dotyczące wyników egzaminu gimnazjalnego w 2012 roku podano w raporcie, zamieszczonym na stronie internetowej W tym roku po raz pierwszy stopień opanowania wiadomości i umiejętności z historii i wiedzy o społeczeństwie badano odrębnym zestawem zadań. Uczniowie bez dysfunkcji i uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się rozwiązywali zadania zawarte w zestawie standardowym (GH-H1,4,5-122). Zestaw składał się z dwóch części przedmiotowych: 20 zadań dotyczyło treści ujętych w podstawie programowej historii, a 4 wiedzy o społeczeństwie. Wszystkie zadania były zadaniami zamkniętymi (w tym 5 złożonych). Przeważały zadania wielokrotnego wyboru, w których uczeń wybierał jedną z czterech podanych odpowiedzi tego typu zadań było 15. W trzech zadaniach uczeń oceniał prawdziwość podanych stwierdzeń (prawda fałsz), a w jednym miał wskazać, które z trzech zdań jest fałszywe. Dwa zadania polegały na przyporządkowaniu elementów do odpowiednich kategorii, a dwa kolejne na wyborze uzupełnień do luk w tekście. Jedno zadanie wymagało wybrania poprawnej odpowiedzi, a następnie wskazania właściwego uzasadnienia dokonanego wyboru. Za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań zdający mógł otrzymać 33 punkty (100%). Wyniki uzyskane przez uczniów za rozwiązanie zadań z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie zebrano w tabeli 1. Tabela 1. Średnie wyniki procentowe uzyskane przez uczniów za rozwiązanie zadań z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie (arkusz standardowy) Kraj Okręg Województwo lubuskie wielkopolskie zachodniopomorskie 61% 59,42% 59,45% 59,81% 58,52% Na kolejnych stronach zaprezentowano analizę wyników uzyskanych za rozwiązanie poszczególnych zadań. Analiza ta dostarcza szczegółowych informacji, dotyczących mocnych i słabych stron wykształcenia humanistycznego gimnazjalistów, o czym może świadczyć: stopień trudności zadań na podstawie ich współczynników łatwości, brak odpowiedzi lub wielokrotne zaznaczenia odpowiedzi. 1

2 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 1. Analiza trudności zadań na podstawie współczynników łatwości Analiza ilościowa wyników egzaminu gimnazjalnego w 2012 r. znajduje się w raporcie zamieszczonym na stronie internetowej Z uwagi na konstrukcję arkusza analiza jakościowa wyników egzaminu gimnazjalnego z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie oparta jest przede wszystkim o interpretację współczynników łatwości poszczególnych zadań. Na wykresie 1. przedstawiono porównanie współczynników łatwości otrzymanych dla wszystkich zadań z historii i wiedzy o społeczeństwie w poszczególnych województwach. Wykres 1. Współczynniki łatwości zadań sprawdzających wiadomości i umiejętności z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie 1,0 woj. lubuskie woj. wielkopolskie woj. zachodniopomorskie 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Numer zadania Współczynniki łatwości zadań są mocno zróżnicowane i można to zaobserwować w obu przedmiotach, wchodzących w skład tego zakresu egzaminu gimnazjalnego. Najwyższą wartość tego parametru ma zadanie (0,96), podczas gdy najtrudniejsze dla zdających okazało się zadanie 4.1. (łatwość 0,3). Porównując wartości współczynników łatwości zadań obliczone dla populacji zdających w województwach można stwierdzić, że różnice między nimi są niewielkie. W odniesieniu do większości zadań nie przekraczają one wartości 0,02, a największa różnica (0,09) między skrajnymi wartościami wystąpiła w zadaniu 6. W Wielkopolsce łatwość tego zadania to 0,70, a w województwie zachodniopomorskim 0,61. 2

3 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 1.1. Historia W arkuszu egzaminacyjnym 20 zadań dotyczyło treści nauczania historii, a uwzględniając wagę punktową, stanowiły one 82% sumy punktów możliwych do uzyskania. Oznacza to, że punkty uzyskane za rozwiązanie tych zadań w znacznym stopniu decydowały o końcowym wyniku gimnazjalisty w tym zakresie egzaminu. Na wykresie 2. zestawiono współczynniki łatwości zadań z historii w poszczególnych województwach. Wykres 2. Współczynniki łatwości zadań sprawdzających wiadomości i umiejętności z zakresu historii 1,0 woj. lubuskie woj. wielkopolskie woj. zachodniopomorskie 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Numer zadania Zróżnicowanie poziomu rozwiązywalności poszczególnych zadań (i części zadań) jest wyraźne. Łatwe dla uczniów (współczynnik łatwości powyżej 0,7) okazały się cztery zadania, a jedno (zadanie 16.1) było dla nich bardzo łatwe. Zdecydowana większość zadań mieści się w przedziale 0,50-0,69, co pozwala zaklasyfikować je jako zadania Za rozwiązanie tych zadań uczeń mógł uzyskać 16 punktów (na 33 punkty za zadania w arkuszu), więc wpływ tych zadań na ogólną łatwość arkusza był największy. Siedem zadań zostało rozwiązanych przez mniej niż połowę gimnazjalistów. W tabeli nr 2. zamieszczono informacje o tym, które zadania sprawdzały poszczególne wymagania ogólne, zapisane w podstawie programowej dla przedmiotu. 3

4 Tabela 2. Wymagania ogólne oraz numer i typ zadania historia (arkusz standardowy) Wymagania ogólne (z podstawy programowej) I. Chronologia historyczna II. Analiza i interpretacja historyczna III. Tworzenie narracji historycznej Numer i typ zadania 1 (WW), 4 (WW), 11 (WW), 14 (WW), 15 (D) 2 (WW), 3 (WW+U), 5 (WW), 6 (WW), 7 (PF), 8 (WW), 9 (WW), 10 (WW), 13 (WW), 16 (D), 17 (WW), 18 (PF), 19 (PF), 20 (WW), 21 (PF), 22 (WW), 23 (WW), 24 (D) Liczba punktów Waga w % (D) 3 9 Do konstrukcji zadań wykorzystano różnorodne materiały źródłowe: mapy, ilustracje, fragment kroniki, tekst publicystyczny, tablicę genealogiczną, tabelę z danymi, fragmenty aktów prawnych i plakat. Większość była zadaniami wielokrotnego wyboru, przy czym w jednym uczeń musiał również uzasadnić dokonany wybór. Największa liczba zadań dotyczyła analizy i interpretacji historycznej; waga punktowa zadań związanych z chronologią historyczną była dwukrotnie niższa, a umiejętność tworzenia narracji historycznej badano w jednym zadaniu. Zadania sprawdzały poziom opanowania przez gimnazjalistów wymagań ogólnych, ale również treści szczegółowych (treści nauczania). Treści szczegółowe dotyczyły wszystkich epok historycznych oraz działów historii. Podsumowanie 1. Większość gimnazjalistów na podstawie ilustracji poprawnie wskazuje odpowiedzi w zadaniach, które zawierają treści z dziedziny architektury. Jednak nie zawsze potrafią poprawnie uzasadnić swój wybór. Może to oznaczać, że znają przykłady obiektów wybudowanych w danym stylu, lecz nie pamiętają o charakterystycznych dla danego stylu szczegółach architektonicznych. 2. Uczniowie potrafią odczytać informacje z treści mapy i tablicy genealogicznej, ale gdy trzeba syntetyzować informacje z kilku map lub gdy nawet w niewielkim stopniu należy te informacje przetworzyć, to część zdających sobie z tym nie radzi. Powyższa uwaga odnosi się także do umiejętności wykorzystywania innych źródeł, np. plakatu. 3. Trzecioklasiści mają problem z chronologią wydarzeń, zwłaszcza, gdy dotyczą one historii powszechnej. Problem ten występuje nawet w sytuacji, gdy poszczególne wydarzenia dzieli kilkaset lat. Liczne błędne odpowiedzi w zadaniach, w których należało wskazać kolejność wydarzeń, wskazują na zupełny brak orientacji gimnazjalistów w czasie. 4. Brak orientacji w czasie skutkuje nieopanowaniem przez gimnazjalistów umiejętności ustalania związków przyczynowo-skutkowych. Zdecydowana większość z nich potrafi poprawnie powiązać tylko najbardziej znane wydarzenia. 4

5 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 1.2. Wiedza o społeczeństwie W arkuszu egzaminacyjnym cztery zadania dotyczyły treści nauczania wiedzy o społeczeństwie, co stanowiło 18% wagi punktowej arkusza. Na wykresie 3. zestawiono współczynniki łatwości zadań z wiedzy o społeczeństwie w poszczególnych województwach. Wykres 3. Współczynniki łatwości zadań sprawdzających wiadomości i umiejętności z zakresu wiedzy o społeczeństwie woj. lubuskie woj. wielkopolskie woj. zachodniopomorskie 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Numer zadania Łatwa dla gimnazjalistów okazała się jedynie pierwsza część zadania 24. (współczynnik łatwości powyżej 0,7); jedno zadanie (nr 23) należy do kategorii zadań trudnych, a pozostałe zadania i części zadań to zadania W Okręgu średni poziom rozwiązywalności zadań z zakresu wiedzy o społeczeństwie jest nieco wyższy od średniej łatwości całego arkusza i wynosi 60,3% najwyższy jest w Wielkopolsce (60,5%), nieco niższy w województwie lubuskim (60,2%), a najniższy w województwie zachodniopomorskim (59,9%). Rozwiązywalność zadania jest uzależniona od wielu czynników, co należy wziąć pod uwagę przy dokonywaniu wszelkich analiz. Na podstawie osiągnięć absolwentów danego rocznika można określić ich słabe i mocne strony i stosownie do zdiagnozowanych 5

6 problemów zaplanować właściwe działania. Z tego punktu widzenia najważniejsza jest informacja o wymaganiach ogólnych i treściach nauczania, które badało każde z zadań. W tabeli nr 3 zamieszczono powyższe informacje oraz podano typ każdego zadania. Tabela 3. Wymagania ogólne oraz numer i typ zadania wiedza o społeczeństwie (arkusz standardowy) Wymagania ogólne (z podstawy programowej) I. Wykorzystanie i tworzenie informacji IV. Znajomość zasad i procedur demokracji V. Znajomość podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej Treści nauczania (z podstawy programowej) 6. Środki masowego przekazu 26. Gospodarstwo domowe Numer i typ zadania Liczba punktów Waga w % 21 (PF) (WW) Władza sądownicza 23 (WW) Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna 24 (D) 3 12 Do konstrukcji zadań wykorzystano: diagram z wynikami badań opinii publicznej, fragment Konstytucji RP i krótki opis sytuacji. Zadania sprawdzały poziom opanowania trzech spośród sześciu wymagań ogólnych (I, IV, V) zapisanych w podstawie programowej dla przedmiotu i oparte były na wymaganiach szczegółowych (treściach nauczania). Podsumowanie 1. Większość gimnazjalistów potrafi wyszukać w tekście prawnym przepis, który stanowi przykład zdefiniowanego pojęcia. Oznacza to, że znają podstawowe pojęcia z zakresu ustroju państwa i, że rozumieją te zapisy. Problem pojawia się, gdy dane pojęcie funkcjonuje w dwóch wymiarach (np. suwerenność) wtedy wzrasta odsetek uczniów, którzy nie potrafią tego uwzględnić. 2. Uczniowie potrafią odczytać informacje z diagramu, lecz wyłącznie wtedy, gdy nazwa kategorii na nim zamieszczona jest identyczna, jak podana w treści zadania. Niewielka zmiana sformułowania powoduje, że zdający mają problem z wyborem poprawnej odpowiedzi. 3. Duże problemy trzecioklasiści mają ze wskazaniem kompetencji organów władzy często wskazują odpowiedzi zawierające słowa występujące w nazwie instytucji. Oznacza to, że nie posiadają ugruntowanej wiedzy o funkcjonowaniu państwa i relacjach między organami władzy. 2. Analiza rozwiązywalności zadań zamkniętych Przedstawiona analiza pozwoli na określenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności gimnazjalistów w zakresie historii i wiedzy o społeczeństwie. Dla ułatwienia przy każdym zadaniu: podano sprawdzane umiejętności (podstawa programowa), 6

7 zamieszczono zwięzłe komentarze (dotyczące sposobu rozwiązania zadania oraz niezbędnych wiadomości), podano wartość współczynnika łatwości (obliczonego dla całej populacji uczniów w danym województwie) wraz z interpretacją. Wybieralność odpowiedzi w zadaniach podano dla wersji A arkusza egzaminacyjnego. W treści zadań odpowiedzi poprawne podkreślono, a w tabelach pogrubiono. Wyjaśnienie skrótów stosowanych w opracowaniu: BO brak odpowiedzi oznacza, że uczeń nie podjął próby rozwiązania zadania. WO wielokrotna odpowiedź oznacza, że uczeń zaznaczył w karcie kilka odpowiedzi do jednego zadania. P prawda oznacza, że uczeń dokonał oceny zdania (wniosku, stwierdzenia) i uznał je za prawdziwe (PP oznacza, że dwa sformułowania zostały ocenione jako prawdziwe). F fałsz oznacza, że uczeń dokonał oceny zdania (wniosku, stwierdzenia) i uznał je za fałszywe (FF oznacza, że dwa sformułowania zostały ocenione jako fałszywe). B2 wybór i uzasadnienie oznacza, że uczeń wybrał odpowiedź B i uzasadnienie 2. 2F zdanie fałszywe oznacza, że uczeń wskazał jako fałszywe zdanie 2. Rozwiązując zadania zamknięte, uczniowie wskazywali odpowiedź spośród czterech podanych. Wśród populacji przystępujących w tym roku do egzaminu gimnazjalnego wystąpiła grupa uczniów, którzy nie zaznaczyli odpowiedzi do zadań lub wskazali ich kilka, co skutkowało w obu przypadkach uzyskaniem zera punktów. Na wykresie 4., w podziale na województwa, przedstawiono odsetek trzecioklasistów, którzy w poszczególnych zadaniach nie zaznaczyli żadnej odpowiedzi, a na wykresie 5. w analogicznym ujęciu dane wskazujące na wybór większej liczby odpowiedzi niż jedna. 7

8 WO (w %) BO (w %) Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu Wykres 4. Procent zdających, którzy nie zaznaczyli odpowiedzi w zadaniach z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie 1,2% 1,1% 1,0% 0,9% 0,8% 0,7% 0,6% 0,5% 0,4% 0,3% 0,2% 0,1% 0,0% woj. lubuskie woj. wielkopolskie woj. zachodniopomorskie Numer zadania Wykres 5. Procent zdających, którzy zaznaczyli więcej niż jedną odpowiedź w zadaniach z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie 9,0% woj. lubuskie woj. wielkopolskie woj. zachodniopomorskie 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Numer zadania 8

9 Na podstawie analizy wykresów można stwierdzić, że nieudzielanie odpowiedzi w zadaniach dotyczących historii jest zjawiskiem marginalnym. Odsetek gimnazjalistów, który opuszczał poszczególne zadania nie jest większy niż 0,3%, co w skali województwa oznacza kilkanaście osób. Odmiennie kształtują się wartości wskazujące na wybory kilku odpowiedzi w jednym zadaniu. Niemal co czternasty gimnazjalista w Okręgu (na Pomorzu Zachodnim nawet co dwunasty) zaznaczył dwie lub więcej odpowiedzi w zadaniu 3. Oznacza to, że nieuważnie przeczytali oni polecenie (podano, że trzeba wybrać jedną odpowiedź i wskazać uzasadnienie, a nie uzasadnienia). Podwójne zaznaczenia odpowiedzi wystąpiły w połowie zadań. W odniesieniu do zadań z wiedzy o społeczeństwie wartości odpowiadające frakcji opuszczeń zadań są wyraźnie większe i sięgają 1%. Oznacza to, że poprawność odpowiedzi w zadaniach z zakresu tego przedmiotu była dla zdających mniej oczywista niż w przypadku zadań z historii. Problem wybierania większej liczby odpowiedzi niż jedna wystąpił we wszystkich zadaniach z tego zakresu, przy czym zdecydowanie najczęściej w zadaniu nr 21. Wpływ na to mógł mieć sposób oznaczania odpowiedzi na karcie, choć nie powinno to dla gimnazjalistów stanowić problemu w każdym wierszu karty odpowiedzi zdający może zaznaczyć tylko jedno pole odpowiedzi. Niekiedy podwójne zaznaczenie mogło być wynikiem braku anulowania wcześniej zaznaczonej odpowiedzi. 9

10 HISTORIA 10

11 Zadanie 1. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Okres, w którym kultura neolityczna pojawiła się na terenie Egiptu, oznaczony jest na taśmie chronologicznej numerem A. 1. B. 2. C. 3. D. 4. I. Chronologia historyczna. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 5,27 5,43 5,71 0,34 0,33 0,33 B. 33,58 33,68 34,05 C. 40,92 40,05 39,75 Interpretacja współczynnika łatwości D. 20,19 20,77 20,37 BO 0,02 0,02 0,12 WO 0,02 0, trudne. Zadanie sprawdzało umiejętność korzystania z mapy oraz określania tysiąclecia na podstawie dat rocznych. Zdający, aby rozwiązać poprawnie zadanie, powinien wykonać następujące czynności: wyszukać położenie Egiptu na mapie z najstarszymi obszarami rolniczymi, odnieść tę lokalizację do mapy, dotyczącej rozprzestrzeniania się kultury neolitycznej i odczytać z legendy właściwy przedział czasowy oraz wskazać na taśmie chronologicznej tysiąclecie odpowiadające temu przedziałowi. Wysoka wybieralność dystraktora C. może wskazywać, że uczniowie nie potrafią poprawnie przyporządkowywać daty rocznej do odpowiedniego przedziału chronologicznego. Zadanie 2. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Obie mapy informują, że początki rolnictwa związane są z obszarem A. Afryki Południowej. B. Europy Zachodniej. C. Bliskiego Wschodu. D. Basenu Morza Czarnego. 11

12 II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 14,53 14,09 14,80 0,55 0,55 0,54 B. 11,64 11,05 12,24 C. 54,03 54,81 51,58 Interpretacja współczynnika łatwości D. 19,72 19,97 21,25 BO 0,06 0,05 0,12 WO 0,02 0,03 0,01 Zadanie sprawdzało umiejętność syntetyzowania informacji z dwóch map oraz określania położenia geograficznego wskazanego obszaru. Uczeń powinien wyselekcjonować na obu mapach obszar, na którym najwcześniej rozwinęło się rolnictwo (Żyzny Półksiężyc), a następnie wskazać nazwę odpowiadającą jego położeniu. Wybieranie przez trzecioklasistów odpowiedzi A wskazuje na brak orientacji w przestrzeni, gdyż żadna z map nie obejmowała swym zasięgiem Afryki Południowej. Natomiast wybór odpowiedzi B. i D. mógł wynikać z pominięcia informacji z mapy Najstarsze obszary rolnicze i uwzględnienia wszystkich obszarów zaznaczonych na drugiej mapie. Ilustracje do zadania 3 Zadanie 3. Wybierz cywilizację, dla której charakterystyczne są budowle przedstawione na ilustracjach, i wskaż uzasadnienie wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3. A. Cywilizacja grecka, B. Cywilizacja rzymska, gdyż wówczas w architekturze rozpowszechniło się zastosowanie 1. kolumn. 2. łuku. 3. tympanonu. 12

13 II. Analiza i interpretacja historyczna. A1 3,76 3,14 4,12 0,65 0,66 0,63 A2 14,45 13,23 14,16 A3 0,99 1,08 1,31 Interpretacja współczynnika łatwości B1 7,34 7,04 7,93 B2 65,29 66,38 62,17 B3 1,64 2,27 1,79 BO 0,06 0,04 0,04 WO 6,47 6,82 8,48 Zadanie sprawdzało znajomość osiągnięć kulturowych cywilizacji rzymskiej. Trzecioklasista powinien wybrać cywilizację antyczną, dla której charakterystyczne były przedstawione budowle, a następnie uzasadniając wybór wskazać odpowiedni element architektoniczny. Wybieralność poszczególnych wariantów odpowiedzi wskazuje, że uczniowie rozpoznawali element architektoniczny (łuk), lecz mieli problem z jego przyporządkowaniem do właściwej cywilizacji. Wskazuje na to, miedzy innymi, najwyższy w całym arkuszu odsetek zdających, którzy wybrali w tym zadaniu więcej niż jedną odpowiedź. Zadanie 4. Spośród poniższych wydarzeń oznaczonych literami A-D wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C D 4.2. Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D A. Koronacja cesarska Karola Wielkiego w Rzymie. B. Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny. C. Podział Cesarstwa Rzymskiego na Wschodnie i Zachodnie. D. Rozłam w Kościele, zwany schizmą wschodnią. I. Chronologia historyczna A. 17,90 17,51 19,25 0,31 0,30 0,29 B. 42,87 44,63 44,60 C. 32,90 31,61 29,96 Interpretacja współczynnika łatwości D. 5,46 5,55 5,40 BO 0,08 0,09 0,11 WO 0,79 0,61 0,68 13 trudne.

14 4.2. A. 22,47 22,36 21,48 0,43 0,43 0,41 B. 8,65 8,70 9,35 C. 20,85 20,74 23,30 Interpretacja współczynnika łatwości D. 47,12 47,48 45,07 trudne. BO 0,12 0,09 0,14 WO 0,79 0,63 0,66 zadania 4. L W Z 0,37 0,37 0,35 Interpretacja współczynnika łatwości trudne. W zadaniu sprawdzano wiadomości z zakresu chronologii. Gimnazjalista miał uporządkować wydarzenia z okresu średniowiecza z zakresu historii powszechnej. Uwzględniając fakt, iż każde z podanych wydarzeń dzieliło od siebie około 200 lat należy uznać, że rozwiązania większości uczniów świadczą o braku orientacji w czasie. Spostrzeżenie to potwierdza między innymi fakt, że uczniowie często wskazywali wydarzenie A. jako chronologicznie pierwsze, jak i ostatnie. Tekst źródłowy do zadań 5. i 6. Również i to uważamy za godne przekazania pamięci, że za jego czasów cesarz Otto Rudy przybył do [grobu] św. Wojciecha dla modlitwy i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława, jak o tym można dokładniej wyczytać w księdze o męczeństwie [tego] świętego. Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadało przyjąć króla, cesarza rzymskiego i dostojnego gościa. Na podstawie: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przekład Romana Grodeckiego, Wrocław Zadanie 5. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Wymienieni w tekście Bolesław i Otto Rudy to A. Bolesław Chrobry i Otton I. B. Bolesław Śmiały i Otton I. C. Bolesław Chrobry i Otton III. D. Bolesław Śmiały i Otton III. 14

15 II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 30,87 31,65 32,13 0,47 0,50 0,46 B. 9,28 7,81 10,01 C. 52,43 53,94 50,80 Interpretacja współczynnika łatwości D. 7,34 6,49 6,99 BO 0,08 0,09 0,06 umiarkowanie trudne. WO ,02 0,01 trudne. trudne. Uczeń na podstawie fragmentu Kroniki Galla Anonima miał rozpoznać wydarzenie, które zostało opisane przez kronikarza, a następnie wskazać osoby biorące w nim udział. Gimnazjaliści w większości nie mieli wątpliwości co do osoby Bolesława Chrobrego, problemem natomiast okazało się zidentyfikowanie cesarza Ottona III. Świadczy o tym wybór przez ponad 30% zdających odpowiedzi A. Zadanie 6. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Opisane wydarzenie miało miejsce A. w Gnieźnie. B. w Poznaniu. C. w Krakowie. D. we Wrocławiu. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 66,20 72,64 63,41 0,64 0,70 0,61 B. 3,35 2,71 4,76 C. 15,94 11,86 15,13 Interpretacja współczynnika łatwości D. 14,49 12,73 16,61 BO 0,02 0,04 0,09 umiarkowanie umiarkowanie łatwe. WO 0,00 0,02 0,00 trudne. trudne. Zadanie sprawdzało umiejętność analizowania informacji gimnazjalista mógł rozpoznać wydarzenie zarówno identyfikując władców, jak i posługując się wiedzą o miejscu pochówku św. Wojciecha. Zdający, którzy wskazali odpowiedź C. zapewne uznali, że do spotkania władców doszło w stolicy, lecz nie uwzględnili faktu, że Kraków wówczas nie pełnił tej roli. Zastanawiający jest znaczący odsetek odpowiedzi D., gdyż w gimnazjalnym kursie historii wydarzenia związane ze średnowiecznym Wrocławiem nie są eksponowane. 15

16 Zadanie 7. Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ilustracji są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F jeśli jest fałszywe. Obiekty przedstawione na ilustracjach 1. i 2. są typowymi przykładami architektury klasycystycznej. Obiekty przedstawione na ilustracjach 3. i 4. zbudowano w stylach charakterystycznych dla średniowiecza. P P F F 16

17 II. Analiza i interpretacja historyczna. PP 16,99 18,81 19,10 0,63 0,63 0,61 PF 64,30 63,54 61,21 FP 12,79 12,87 14,19 Interpretacja współczynnika łatwości FF 5,23 4,45 5,08 BO 0,10 0,02 0,04 WO 0,59 0,31 0,38 Zadanie sprawdzało znajomość stylów architektonicznych. Gimnazjalista, na podstawie ilustracji, miał ocenić prawdziwość zdań umieszczonych w tabeli. Znacznie częściej poprawne rozstrzygnięcia podejmowano w odniesieniu do budowli w stylu klasycystycznym na prawdziwość tego zdania wskazało ponad 4/5 uczniów. Więcej problemów mieli zdający z rozstrzygnięciem, czy obiekty przedstawione na ilustracjach 3. i 4. są zbudowane w stylach charakterystycznych dla średniowiecza. Prawie 30% wskazało błędną odpowiedź, co świadczy o braku znajomości cech charakterystycznych dla stylu barokowego i renesansowego (obiekty zbudowane w tych stylach znajdowały na fotografiach 3. i 4.). 17

18 18

19 Zadanie 8. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Z analizy obu map wynika, że pomiędzy panowaniem Bolesława Krzywoustego a panowaniem Kazimierza Wielkiego A. sprowadzono Krzyżaków na ziemie polskie. B. powstała Rzeczypospolita Obojga Narodów. C. schrystianizowano Mazowsze i Małopolskę. D. włączono Małopolskę do Rusi. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 71,59 70,29 69,12 0,68 0,68 0,66 B. 13,06 13,23 13,04 C. 10,83 11,85 12,68 Interpretacja współczynnika łatwości D. 4,38 4,48 5,00 BO 0,04 0,06 0,05 WO 0,10 0,09 0,11 Rozwiązanie zadania polegało na analizie porównawczej treści map. Wskazanie poprawnej odpowiedzi wymagało od gimnazjalisty odniesienia każdej z proponowanych odpowiedzi do informacji zamieszczonych na obu mapach. Wybór dystraktora B. wskazuje, że uczniowie zwrócili uwagę na obecność na mapie Wielkiego Księstwa Litewskiego, lecz nie uwzględnili faktu, że za panowania Kazimierza Wielkiego było ono odrębnym państwem. 19

20 Zadanie 9. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. W chwili śmierci Kazimierza Wielkiego ziemie, które pozostały poza granicami państwa polskiego, to: A. Wielkopolska, Pomorze Gdańskie i Mazowsze. B. Mazowsze, Małopolska i Pomorze Zachodnie. C. Małopolska, Wielkopolska i Śląsk. D. Pomorze Zachodnie, Pomorze Gdańskie i Śląsk. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 7,82 6,26 7,07 0,73 0,76 0,75 B. 11,09 11,44 11,48 C. 8,59 7,10 8,09 Interpretacja współczynnika łatwości D. 72,44 75,15 73,28 BO 0,06 0,04 0,05 łatwe. WO 0,00 0,01 0,03 Zadanie sprawdzało umiejętność odczytywania informacji z treści map. Uczeń powinien wybrać właściwą mapę i odnieść się do treści, przedstawiającej chronologicznie wcześniejsze terytorium Państwa Piastów. Uzyskane wartości współczynników łatwości informują, że analiza porównawcza treści map nie stanowiła problemu dla zdających. Zadanie 10. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. W okresie panowania Bolesława Krzywoustego monarchia miała charakter patrymonialny, na co wskazuje A. prowadzenie wojny z władcą niemieckim Henrykiem V. B. podzielenie państwa pomiędzy swoich synów. C. przyłączenie Pomorza Gdańskiego do państwa polskiego. D. wysłanie misji chrystianizacyjnych na Pomorze Zachodnie. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 5,58 5,56 5,68 0,62 0,61 0,60 B. 62,52 60,93 59,56 C. 20,99 22,24 22,14 Interpretacja współczynnika łatwości D. 10,77 11,19 12,46 BO 0,12 0,05 0,13 WO 0,02 0,03 0,03 20

21 Zadanie sprawdzało znajomość cech ustroju patrymonialnego. Okazało się umiarkowanie trudne. Niełatwo wskazać przyczynę takiego stanu rzeczy, ponieważ właściwą odpowiedź mogli wskazać zarówno uczniowie, którzy znali cechy monarchii patrymonialnej, tym samym rozumieli pojęcie monarchia patrymonialna, jak i uczniowie, którzy rozpoznali, że pozostałe odpowiedzi dotyczą wydarzeń, które nie miały miejsca w okresie panowania Bolesława Krzywoustego. Zadanie 11. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Szereg, w którym uporządkowano chronologicznie wydarzenia geograficznych, to: dotyczące odkryć A. odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła Ziemi zdobycie Konstantynopola przez Turków. B. zdobycie Konstantynopola przez Turków wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła Ziemi odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. C. wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła Ziemi zdobycie Konstantynopola przez Turków odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. D. zdobycie Konstantynopola przez Turków odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła Ziemi. I. Chronologia historyczna. A. 32,90 35,33 33,81 0,51 0,51 0,51 B. 10,20 8,84 9,49 C. 6,61 5,99 6,38 Interpretacja współczynnika łatwości D. 50,05 49,71 50,18 BO 0,24 0,11 0,13 WO ,02 0,01 W zadaniu sprawdzano wiadomości ucznia z zakresu chronologii wydarzeń, dotyczących odkryć geograficznych. Ponad 80% trzecioklasistów wskazało odpowiedzi A. i D., co świadczy o tym, że znają kolejność wypraw Kolumba i Magellana. Problem stanowiło natomiast osadzenie w czasie faktu zdobycia Konstantynopola przez Turków, na co wskazuje, miedzy innymi, dość wysoki wskaźnik wybieralności odpowiedzi A. Oznacza to, że dla gimnazjalistów chronologia stanowi problem. 21

22 Zadanie 12. Uzupełnij poniższy tekst, przyporządkowując do każdego zdania właściwą odpowiedź spośród oznaczonych literami A C. Rok 1517 uznaje się za jedną z dat otwierających epokę W tym samym roku ogłosił 95 tez. Wydarzenie to, uznawane za początek reformacji, miało miejsce A. średniowiecza B. nowożytną C. współczesną A. Henryk VIII B. Jan Kalwin C. Marcin Luter A. we Francji B. w Niemczech C. w Szwajcarii III. Tworzenie narracji historycznej A. 31,52 32,14 32,17 0,63 0,62 0,62 B. 64,42 63,65 63,06 C. 4,02 4,13 4,73 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,04 0,07 0,04 WO 0,00 0,01 0, A. 7,78 9,04 9,91 0,77 0,78 0,75 B. 12,00 11,52 12,74 C. 80,14 79,35 77,31 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,08 0,08 0,04 WO 0,00 0,01 0,00 łatwe A. 38,68 40,35 40,88 0,55 0,54 0,53 B. 53,10 51,78 50,67 C. 8,14 7,78 8,37 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,08 0,08 0,08 WO 0,00 0,01 0,00 zadania 12. L W Z 0,65 0,65 0,63 Interpretacja współczynnika łatwości 22

23 Zadanie sprawdzało znajomość podstawowych zagadnień z zakresu rozłamu w Kościele Zachodnim. Zdecydowana większość uczniów wskazała poprawną odpowiedź w części 12.2., co oznacza, że wiedzą, kto ogłosił 95 tez. Jednak wybory odpowiedzi do części informują, że nie wszyscy zdający wiedzą, że reformacja została zapoczątkowana w Niemczech. Rozkład odpowiedzi w części wskazuje natomiast, że duży odsetek zdających nie zna cezur czasowych epok historycznych. Zadanie 13. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Tablica genealogiczna zawiera informację o władcy, który A. zmarł w XIV wieku. B. był bratem Elżbiety Rakuszanki. C. był wnukiem króla Czech i Węgier. D. przejął po śmierci ojca władzę w dwóch królestwach. I. Chronologia historyczna. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 8,20 9,41 10,14 0,78 0,76 0,76 B. 2,40 2,51 2,48 C. 10,67 11,55 10,91 Interpretacja współczynnika łatwości D. 78,57 76,39 76,33 BO 0,10 0,10 0,11 łatwe. WO 0,06 0,04 0,03 23

24 Polecenie wymagało od zdającego odczytania informacji z tablicy genealogicznej, niezbędnych do wskazania właściwej odpowiedzi. Większość uczniów potrafiła odnaleźć dane potrzebne do ustalenia stopnia pokrewieństwa między osobami i określenia stulecia na podstawie dat rocznych. Zadanie 14. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Wśród władców dokonujących III rozbioru Polski byli A. Fryderyk II Wielki i Maria Teresa. B. Fryderyk Wilhelm III i Katarzyna II. C. Katarzyna II i Fryderyk Wilhelm II. D. Paweł I i Józef II. I. Chronologia historyczna. A. 13,24 13,33 13,95 0,61 0,63 0,61 B. 17,03 16,02 16,43 C. 63,25 64,10 63,12 Interpretacja współczynnika łatwości D. 6,30 6,43 6,31 BO 0,16 0,11 0,16 WO 0,02 0,01 0,03 24

25 Zadanie sprawdzało wiedzę z zakresu chronologii - znajomość daty rocznej III rozbioru Polski oraz umiejętność odniesienia daty wydarzenia do danych zawartych w tabeli. Znając datę roczną III rozbioru Polski, gimnazjalista mógł przystąpić do wyszukania w tabeli władców, którzy dokonali tego rozbioru. Zadanie 15. Każdemu wydarzeniu podanemu w tabeli przyporządkuj przyczynę wybierz ją spośród oznaczonych literami A D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybraną przyczynę Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych w latach A B C D Wybuch rewolucji francuskiej w 1789 roku. A B C D Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych w latach A B C D A. Spór między Francją a Habsburgami o dominację w Europie. B. Wzrost niezadowolenia z absolutnych rządów Ludwika XVI. C. Dążenie mieszkańców kolonii do uniezależnienia się od Wielkiej Brytanii. D. Konflikt między przemysłową Północą a niewolniczym Południem. I. Chronologia historyczna. II. Analiza i interpretacja historyczna A. 5,80 6,14 5,75 0,63 0,63 0,62 B. 9,44 9,74 10,45 C. 68,90 68,13 67,28 Interpretacja współczynnika łatwości D. 15,76 15,85 16,37 BO 0,06 0,11 0,11 WO 0,04 0,03 0, A. 30,17 29,46 30,00 0,63 0,64 0,64 B. 59,83 60,18 58,89 C. 5,74 5,62 6,28 Interpretacja współczynnika łatwości D. 4,14 4,59 4,66 BO 0,04 0,04 0,05 WO 0,08 0,11 0,12 25

26 15.3. A. 5,56 6,03 6,57 0,69 0,69 0,69 B. 8,22 7,77 7,35 C. 14,87 15,14 15,60 Interpretacja współczynnika łatwości D. 71,19 70,92 70,37 BO 0,04 0,09 0,08 WO 0,12 0,05 0,03 zadania 15. L W Z 0,65 0,65 0,65 Interpretacja współczynnika łatwości Zadanie sprawdzało umiejętność łączenia faktów w związki przyczynowo-skutkowe. Polegało na przyporządkowaniu do podanych wydarzeń właściwych przyczyn. Nieco wyższą rozwiązywalność miały części zadania, dotyczące wydarzeń z historii Stanów Zjednoczonych. Niższy współczynnik łatwości w części 2. zadania wskazuje, że gimnazjaliści mają problem z selekcjonowaniem informacji związanych z wydarzeniami w Europie Zachodniej, co może wynikać z większej ilości materiału faktograficznego dotyczącego tego obszaru. 26

27 Zadanie 16. Uzupełnij poniższy tekst, przyporządkowując do każdego zdania właściwą odpowiedź spośród oznaczonych literami A-C A. chemii B. biologii C. medycyny A. Austrii B. Prus C. Rosji 16.3 A. I połowy XX w. B. II połowy XX w. C. I połowy XXI w. 27

28 I. Chronologia historyczna. II. Analiza i interpretacja historyczna A. 96,63 96,46 96,20 0,96 0,96 0,96 B. 0,61 0,95 1,13 C. 2,73 2,57 2,64 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,03 0,02 0,03 bardzo WO 0, ,00 łatwe A. 4,67 4,75 5,30 0,81 0,81 0,81 B. 83,11 82,15 81,34 C. 12,20 13,06 13,25 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,02 0,03 0,08 WO 0,00 0,01 0,03 łatwe A. 34,80 33,16 32,20 0,54 0,54 0,55 B. 10,14 11,18 12,03 C. 55,02 55,61 55,72 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,04 0,04 0,05 WO 0,00 0, zadania 16. L W Z 0,77 0,77 0,77 Interpretacja współczynnika łatwości łatwe. 28

29 W zadaniu sprawdzano umiejętność odczytywania informacji ze źródła ikonograficznego oraz z treści mapy. Zdecydowana większość uczniów wskazała poprawną odpowiedź w części 16.1, którą można było wybrać na podstawie źródła lub posiadanych wiadomości, należących do podstawowych w zakresie historii. W części 16.2 zdający musiał syntetyzować informacje: najpierw powinien odczytać z ilustracji, jakie miasto było rodzinnym miastem Marii Skłodowskiej-Curie, a następnie by wskazać właściwy zabór znaleźć to miasto na mapie. Tę część zadania rozwiązała poprawnie również większość zdających. Natomiast najwięcej problemów sprawiła gimnazjalistom część trzecia, do rozwiązania której należało również wykorzystać informacje zamieszczone w źródle ikonograficznym: za co sto lat temu w 1911 roku uhonorowano ją Nagrodą Nobla. Niepowodzenia w tym zadaniu mogły wynikać z nieuważnego czytania polecenia. Ponad 1/3 gimnazjalistów wskazała I połowę XX wieku, czyli okres czasu, w którym Maria Skłodowska-Curie otrzymała Nagrodę Nobla. 29

30 Zadanie 17. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Autor wraz z rodzicami przeniósł się z ziem będących pod panowaniem A. pruskim na ziemie znajdujące się pod panowaniem rosyjskim. B. rosyjskim na ziemie znajdujące się pod panowaniem pruskim. C. austriackim na ziemie znajdujące się pod panowaniem rosyjskim. D. rosyjskim na ziemie znajdujące się pod panowaniem austriackim. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 17,90 17,85 17,71 0,43 0,44 0,42 B. 24,15 24,37 25,08 C. 14,83 14,66 15,84 Interpretacja współczynnika łatwości D. 42,84 42,91 41,16 BO 0,28 0,19 0,20 WO 0,00 0,02 0,01 trudne. W zadaniu wymagano wykazania się umiejętnością analizy tekstu źródłowego oraz znajomością wiadomości. Aby wskazać poprawną odpowiedź, zdający musiał w pierwszej części tekstu zwrócić uwagę na takie określenia jak: Moskale, Cytadela, Apuchtin, które jednoznacznie kojarzone są z zaborem rosyjskim. Natomiast w drugim akapicie tekstu autor pisze o swobodzie kultywowania polskości w nowym miejscu zamieszkania, co było możliwe wyłącznie w zaborze austriackim. Zadanie to sprawiło uczniom problem, co wskazuje na brak wiadomości dotyczących postaci i pojęć charakterystycznych dla zaboru rosyjskiego oraz na brak wiedzy o warunkach życia polskiego społeczeństwa na ziemiach wchodzących w skład poszczególnych zaborów. 30

31 Zadanie 18. Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F jeśli jest fałszywe. Rewolucja przemysłowa przyspieszyła ekspansję kolonialną państw europejskich. Rywalizacja między mocarstwami kolonialnymi była jedną z przyczyn wybuchu I wojny światowej. P P F F II. Analiza i interpretacja historyczna. PP 39,86 39,05 38,78 0,40 0,39 0,39 PF 32,63 33,95 34,87 FP 22,17 21,07 20,56 Interpretacja współczynnika łatwości FF 4,65 5,55 5,30 BO 0,14 0,10 0,14 WO 0,55 0,28 0,35 trudne. Zadanie polegało na określeniu prawdziwości zdań zawierających wiadomości o ekspansji kolonialnej państw europejskich oraz przyczynach I wojny światowej. Ponad 70% uczniów poprawnie uznało pierwsze zdanie za prawdziwe, wskazując PP lub PF, przy czym nieznaczna większość spośród nich stwierdziła, że prawdziwe jest również zdanie drugie (wskazując tylko PP). Jest to tym bardziej zastanawiające, gdyż treści nauczania, których dotyczyły oba zadania, są bardzo mocno ze sobą powiązane. Może to oznaczać, że uczniowie dostrzegają związki między procesami czy wydarzeniami jedynie wtedy, gdy dotyczą tego samego działu historii (np. gospodarki, polityki) lub rozgrywają się na tym samym obszarze. 31

32 Zadanie 19. Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F jeśli jest fałszywe. Według cytowanej ustawy każdy kolejny car miał być królem Polski. P F Namiestnika Królestwa Polskiego powoływał i odwoływał król. P F II. Analiza i interpretacja historyczna. PP 52,60 51,78 52,04 0,52 0,52 0,52 PF 17,66 17,87 18,14 FP 25,10 25,37 25,11 Interpretacja współczynnika łatwości FF 4,10 4,66 4,37 BO 0,06 0,07 0,05 WO 0,48 0,25 0,29 Zadanie sprawdzało umiejętność rozumienia przeczytanego tekstu, którym był fragment ustawy konstytucyjnej Królestwa Polskiego z 1815 roku. Na podstawie jego analizy uczeń musiał rozstrzygnąć, czy dwa podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Pewną trudność mógł sprawić uczniom język, w którym napisany jest dokument zarówno nieco archaiczne słownictwo i szyk wyrazów, jak i sformułowania typowe dla przepisów prawa. Rozwiązywanie zadań opartych na analizie przepisów prawa wymaga od ucznia umiejętności, które można kształtować wyłącznie poprzez wykonywanie licznych i systematycznych ćwiczeń. 32

33 33

34 Zadanie 20. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Z treści przytoczonego fragmentu Aktu 5 listopada wynika, że zamierzano A. nadać autonomię ziemiom polskim należącym do Austrii. B. utworzyć państwo polskie na ziemiach odebranych Rosji. C. przekazać Polakom władzę na ziemiach polskich zaboru pruskiego i austriackiego. D. odbudować niepodległą Polskę w granicach przedrozbiorowych. II. Analiza i interpretacja historyczna. A. 5,80 5,90 6,27 0,49 0,49 0,47 B. 48,86 49,12 47,12 C. 24,63 23,89 25,19 Interpretacja współczynnika łatwości D. 20,59 20,92 21,29 BO 0,10 0,14 0,09 WO 0,02 0,03 0,04 trudne. Zadanie wymagało od ucznia zanalizowania przedstawionego fragmentu Aktu 5 listopada w taki sposób, aby możliwe było wskazanie jego głównego przesłania. Rozkład wybieralności dystraktorów wskazuje, że uczniowie nie odnaleźli lub błędnie zinterpretowali informacje potrzebne do udzielenia poprawnej odpowiedzi. Zdający, którzy wybrali odpowiedzi C. i D. (niemal połowa populacji) nie uwzględnili faktu, że wymienieni w dokumencie władcy chcieli przekazać władzę Polakom jedynie nad obszarami odebranymi Rosji. Ponieważ nazwa tego państwa nie pojawiła w tekście można uznać, iż znaczna część zdających uznała, że odpowiedź B. nie może być poprawna. Wskazuje to na brak umiejętności przetwarzania informacji i ograniczenie się jedynie do ich wyszukiwania. 34

35 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Zadanie 21. Oceń, które z poniższych zdań dotyczących wyników badania opinii publicznej jest fałszywe. Zaznacz F przy zdaniu fałszywym Większość respondentów jest przeciwna temu, by jedno państwo wprowadzało demokrację w innym państwie, używając różnych form nacisku. Większość badanych to osoby, które nie potrafiły bądź nie chciały odpowiedzieć na pytanie ankietera. Ze stosowaniem różnych form nacisku przez państwo w celu wprowadzenia w innym państwie ustroju demokratycznego zgadza się 13% ankietowanych. F F F I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. 1F 7,40 9,10 9,49 0,65 0,64 0,63 2F 68,72 67,66 67,35 3F 21,66 21,26 20,93 Interpretacja współczynnika łatwości BO 0,81 0,66 0,76 WO 1,41 1,32 1,47 35

36 Zadanie sprawdzało opanowanie umiejętności wykorzystania informacji zamieszczonych na diagramie do rozstrzygnięcia, które z podanych zdań jest fałszywe. Ponad 2/3 trzecioklasistów poprawnie zinterpretowało dane oraz zrozumiało kategorię trudno powiedzieć jako wskazania osób, które nie potrafiły bądź nie chciały odpowiedzieć na pytanie. Wskazanie przez uczniów odpowiedzi A. wynikało zapewne z faktu, że nie zsumowali wskazań w dwóch kategoriach (38% i 35%) i uznali, że użyte pojęcie większość jest niepoprawne. Natomiast wybór odpowiedzi C. wskazuje, że zdający wprawdzie poprawnie zsumowali wskazania w dwóch kategoriach (11% i 2%), lecz błędnie uznali zdanie za fałszywe. Zadanie 22 Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Właściwe kompetencje do udzielenia pomocy klientom w opisanej sprawie ma A. rada gminy. B. urząd skarbowy. C. rzecznik konsumentów. D. związek zawodowy bankowców. IV. Znajomość zasad i procedur demokracji. A. 3,27 3,12 3,39 0,55 0,56 0,55 B. 23,90 22,58 24,61 C. 53,28 53,88 52,37 Interpretacja współczynnika łatwości D. 18,60 19,75 18,87 BO 0,87 0,64 0,75 WO 0,08 0,03 0,01 36 Zadanie sprawdzało wiadomości uczniów z zakresu procedur demokratycznych. Uczeń mógł je rozwiązać zarówno utożsamiając pojęcia klient i konsument, jak i wykorzystując swoje wiadomości o kompetencjach instytucji wymienionych w dystraktorach. Niewielu uczniów wybrało odpowiedź A., co wskazuje, że zadania samorządu terytorialnego nie obejmują kształtowania relacji w obrębie kredytów bankowych. Znacznie większy odsetek uczniów nie zna zadań urzędu skarbowego oraz roli związków zawodowych, przez co zamieszczona w tekście wzmianka o banku wystarczyła, aby wybrali dystraktory C. lub D.

37 Zadanie 23. Dokończ poniższe zdanie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest A. orzekanie kar wobec posłów za naruszenie konstytucji. B. sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów powszechnych. C. sprawowanie ochrony konstytucyjnej nad niezależnością sądów. D. orzekanie w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z ustawą zasadniczą. V. Znajomość podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. A. 26,49 25,91 27,73 0,40 0,40 0,40 B. 12,85 12,86 12,45 C. 21,20 21,53 20,60 Interpretacja współczynnika łatwości D. 38,37 38,76 38,13 BO 0,95 0,87 1,05 trudne. WO 0,14 0,07 0,04 W zadaniu sprawdzano wiedzę gimnazjalistów z zakresu podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej uczeń musiał wykazać się znajomością kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Bardzo zbliżona wybieralność poszczególnych odpowiedzi wskazuje, że treści nauczania, których dotyczyło to zadanie, sprawiają uczniom duże problemy. Wybór odpowiedzi A. i C. mógł wynikać z użytego w nich słowa konstytucja, przez co one wydały się one uczniom szczególnie atrakcyjne. Zadanie 24. Każdej zasadzie państwa demokratycznego przyporządkuj odpowiedni artykuł Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wybierz go spośród oznaczonych literami A D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybrany artykuł Zasada pluralizmu politycznego. A B C D Zasada podziału władzy. A B C D Zasada suwerenności narodu. A B C D 37

38 V. Znajomość podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej A. 14,29 13,59 14,69 0,75 0,76 0,76 B. 13,92 14,06 13,79 C. 5,29 4,66 5,34 Interpretacja współczynnika łatwości D. 65,47 66,88 65,16 BO 0,87 0,70 0,84 WO 0,16 0,11 0, A. 3,29 3,44 3,96 0,68 0,69 0,65 B. 5,72 5,16 6,25 C. 87,45 88,33 86,20 Interpretacja współczynnika łatwości D. 2,61 2,35 2,79 BO 0,73 0,61 0,70 WO 0,20 0,10 0, A. 33,26 33,58 33,93 0,58 0,59 0,60 B. 44,39 44,09 44,29 C. 3,07 3,09 3,63 Interpretacja współczynnika łatwości D. 18,21 18,37 17,22 BO 0,87 0,65 0,80 WO 0,20 0,21 0,12 zadania 24. L W Z 0,67 0,68 0,67 Interpretacja współczynnika łatwości 38

39 Zadanie sprawdzało znajomość zasad ustroju Polski oraz umiejętność rozpoznawania przepisów Konstytucji RP, będących prawną podstawą funkcjonowania tych zasad. Uczeń musiał wykazać się znajomością pojęć zamieszczonych w tabeli i na tej podstawie powinien przyporządkować właściwy artykuł Konstytucji RP. Najlepiej rozpoznawana była zasada podziału władz, a zdecydowanie najwięcej problemów gimnazjaliści mieli z ustaleniem, który przepis oznacza suwerenność narodu. Wysoka wybieralność odpowiedzi A. w części 3. tego zadania może wskazywać, że pojęcie suwerenność jest dla gimnazjalistów silniej związane z państwem niż z narodem. 3. Wnioski Wyniki egzaminu gimnazjalnego z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie, przeprowadzonego w kwietniu 2012 roku i dokonana na ich podstawie analiza umożliwiają przedstawienie kilku wniosków. Analiza danych dotyczących Okręgu i województw stanowi pewne uogólnienie i nie powinna być bezwarunkowo odnoszona do szkół. Nie uwzględnia ona bowiem lokalnych czynników, które mogły mieć wpływ na wynik uzyskany w mniejszych populacjach. Dyrektor szkoły, dysponując indywidualnymi wynikami uczniów, może przeprowadzić stosowną analizę dotyczącą absolwentów. Wyciągnięte na jej podstawie wnioski z pewnością pomogą w zaplanowaniu i wdrożeniu działań służących uzupełnieniu braków i wyeliminowaniu błędów, które uwidocznił tegoroczny egzamin. Najważniejsze wnioski w odniesieniu do Okręgu można sformułować następująco: Uczniowie nie mieli problemów z czynnościami najprostszymi, czyli odczytywaniem i porównywaniem informacji z map, wykresów, tablic genealogicznych czy źródeł ikonograficznych podanych wprost. Problemem natomiast okazały się zadania obudowane tekstem źródłowym. Poprawna rozwiązywalność zadań nr : 17, 19, 20 kształtowała się na poziomie 41-52%. Można tu wnioskować, iż znaczny odsetek gimnazjalistów nie radzi sobie z czytaniem ze zrozumieniem. Dodatkową trudność mógł stanowić język prawniczy, z którym uczeń musiał się zmierzyć w zadaniach dotyczących konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 roku czy Aktu 5 listopada. W celu opanowania tych umiejętności niezbędne jest systematyczne analizowanie tekstów źródłowych, w szczególności z dziedziny prawa oraz pisanych archaicznym językiem. Zauważalny jest też większy odsetek niepowodzeń w zadaniach złożonych, które wymagały od ucznia wykorzystania kilku źródeł oraz pewnej selekcji informacji. Przykładem może tu być zadanie 1. Można wnioskować, że część trzecioklasistów nie potrafi właściwie wyselekcjonować źródła potrzebnego do rozwiązania zadania popełnienie błędu na tym etapie skutkowało wskazaniem nieprawidłowej odpowiedzi. Dlatego tak istotne jest kształcenie u uczniów umiejętności porównywania, selekcjonowania i analizowania informacji podanych w różnych formach. Niepowodzenia w rozwiązywaniu niektórych zadań należy też tłumaczyć brakiem wiedzy uczniów, szczególnie dotyczącej chronologii oraz rozumienia pojęć. Wybieralność poprawnych odpowiedzi w zadaniach nr: 1, 4, 11 dotyczących chronologii kształtowała 39

40 się na poziomie od 30 do 50 %. Systematyczne utrwalanie wiedzy może zniwelować niepowodzenia uczniów w tym zakresie. Po powyżej zaprezentowanej analizie zadań można też wskazać treści niedostatecznie opanowane przez gimnazjalistów. Dotyczą one najdawniejszych dziejów ludzkości, cywilizacji Bliskiego Wschodu, historii powszechnej średniowiecza. Wydaje się, że uczniowie mogą mieć też problem z określaniem tysiąclecia/wieku na podstawie daty. Nieznajomość tych treści może wynikać z odległego terminu ich realizacji (klasa I) oraz tego, iż nie zostały powtórzone przed egzaminem. Zastanawiać też powinna nieznajomość podstawowych zagadnień dotyczących ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast najwyższą rozwiązywalność zaobserwować można w zadaniach, w których sprawdzano wiadomości i umiejętności z zakresu historii nowożytnej XVI-XVIII wieku. Opracowanie: Aneta Sarbinowska-Murawiecka Katarzyna Latos Maciej Młynarczyk 40