KOSZTY, PRZYCHODY, WYNIK EKONOMICZNY. dr Sylwia Machowska

Transkrypt

1 KOSZTY, PRZYCHODY, WYNIK EKONOMICZNY dr Sylwia Machowska 1

2 NIE MA DZIAŁAŃ BEZ KOSZTÓW Koszty stanowią zawsze punkt wyjścia myślenia ekonomicznego dlatego, że każde działanie podmiotów jest związane z ponoszeniem kosztów. Nie ma działań bez kosztów. 2

3 NIE MA DZIAŁAŃ BEZ KOSZTÓW Koszty należą do podstawowych kryteriów wyboru decyzji. Ranga kosztów jako elementu decyzyjnego wynika stąd, że wprawdzie nie można uniknąć ponoszenia kosztów w związku z podejmowaną działalnością, lecz można i należy je minimalizować. 3

4 ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA Zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania minimalizacja kosztów może być realizowana poprzez: osiąganie założonego celu przy jak najmniejszych kosztach, maksymalizację efektu przy założonych do poniesienia kosztach. 4

5 ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA Zasada ta zakłada także konieczność kształtowania odpowiedniej relacji kosztów do przychodów: - przychody ze sprzedaży są wyższe od kosztów - dynamika przychodów jest silniejsza od dynamiki kosztów. 5

6 PIERWOTNOŚĆ KOSZTÓW Cechą szczególną kosztów jest ich pierwotność względem przychodów, co oznacza że: aby podjąć jakąkolwiek działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo musi najpierw ponieść koszty, 6

7 potem konieczne jest sprzedanie wyprodukowanego wyrobu, towaru lub usługi w celu zrealizowania przychodu, osiągnięcie zysku wymaga, aby łączne przychody były wyższe od poniesionych kosztów. 7

8 KOSZTY EKONOMICZNE SKŁADAJĄ SIĘ: kosztów jawnych, wydatków niezbędnych w celu uzyskania zasobu, produktu lub usługi explicite kosztów ukrytych - niewykorzystanych możliwości wykonania, pozyskania czegoś innego lub zastosowania posiadanych zasobów do innego celu implicite 8

9 Koszty jawne czesne 360 zł podręczniki 100 zł Koszty ukryte utracony czas 600 zł Kj = 460 zł Ku = 600 zł Koszt ekonomiczny = 1060 zł 9

10 Wynik ekonomiczny w aspekcie kosztu alternatywnego TR Koszty ukryte Zysk księgowy = zysk normalny Koszty jawne TR Koszty ukryte Zysk księgowy Zysk ekonomiczny Koszty jawne 10

11 Wynik ekonomiczny w aspekcie kosztu alternatywnego TR TR Koszty ukryte Strata ekonomiczna Zysk księgowy Koszty jawne TR Koszty ukryte Koszty jawne Strata ekonomiczna Strata księgowa 11

12 KOSZTY STAŁE I ZMIENNE 12

13 PODZIAŁ KOSZTÓW Za kryterium podziału kosztów przyjmiemy reakcje na zmianę wielkości produkcji: - Koszty stałe - Koszty zmienne Przy czym zarówno koszt stały jak i zmienny może być kosztem jednostkowym (przeciętnym) lub kosztem całkowitym. 13

14 KOSZTY STAŁE - TFC Koszty stałe - są to takie koszty w przedsiębiorstwie, które nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji. 14

15 KOSZTY STAŁE - TFC Do kosztów stałych przedsiębiorstw najczęściej należą: koszty zakupu ziemi, koszty wyposażenia kapitałowego (amortyzacja), opłaty za dzierżawę majątku, składki ubezpieczeniowe, wynagrodzenia zarządu itp. 15

16 KOSZTY ZMIENNE - TVC Koszty zmienne obejmują takie koszty w przedsiębiorstwie, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji, np. koszty energii, paliwa, koszty pracy (płace) niektórych grup pracowników. 16

17 Koszty stałe (TFC) to takie koszty, które nie zmieniają się pod wpływem zmian wielkości produkcji. Koszty zmienne (TVC) to takie koszty, które zmieniają się w ślad za zmianami wielkości produkcji. 17

18 KOSZTY CAŁKOWITE - TC Koszty całkowite przedsiębiorstwa (total cost - TC) stanowią sumę całkowitych kosztów stałych (total fixed cost TFC) i całkowitych kosztów zmiennych (total variable cost TVC) TC = TVC + TFC 18

19 KOSZTY PRZECIĘTNE Koszty przeciętne Jednostkowy koszt przeciętny oblicza się poprzez podzielenie kosztów całkowitych określonej produkcji przez ilość jednostek produkcji, np.: 19

20 przeciętny koszt jednostkowy ATC przewozu jednego pasażera w przedsiębiorstwie transportowym określa się poprzez podzielenie kosztów całkowitych TC przewozu pasażerów w danym przedsiębiorstwie przez liczbę przewiezionych pasażerów X w danym okresie czasu. 20

21 KOSZTY PRZECIĘTNE W śród kosztów przeciętnych wyróżniamy: ATC przeciętny koszt całkowity = TC/X AVC przeciętny koszt zmienny = TVC/X AFC przeciętny koszt stały = TFC/X Koszty przeciętne = koszty całkowite podzielone przez wielkość produkcji Koszty przeciętne = koszty całkowite przypadające na jednostkę produkcji 21

22 KOSZT KRAŃCOWY - MC Koszt krańcowy (marginalny) Koszt krańcowy jest to jednostkowy koszt dodatkowej partii produkcji, która uruchomiona została w przedsiębiorstwie (uruchomienie obsługi nowej relacji przewozowej, uruchomienie nowego kursu, wykonanie konkretnej usługi na rzecz klienta). 22

23 Różnica w wielkości kosztów jakie producent ponosił wcześniej i kosztów jakie ponosi po zwiększeniu produkcji stanowi właśnie koszt krańcowy. 23

24 Koszt krańcowy określa się poprzez relację przyrostu kosztów całkowitych, związanych z podjęciem produkcji, do przyrostu produkcji. Koszt krańcowy to przyrost kosztów całkowitych spowodowany zwiększeniem produkcji o jednostkę. 24

25 Przykład: Istota MC Producent wydobywa obecnie 60 ton miedzi dziennie, ponosząc koszty całkowite w wysokości zł. Gdyby chciał wydobywać 61 ton dziennie, kosztowałoby go to zł. Przyrost wielkości wydobycia o 1 tonę spowodował wzrost kosztów całkowitych o zł, co stanowi koszt krańcowy wydobycia miedzi. 25

26 Koszty zmienne i koszty krańcowe Uwaga: ponieważ koszty stałe nie zmieniają się pod wpływem zmian wielkości produkcji, koszty krańcowe związane są tylko ze zmienną częścią kosztów całkowitych. 26

27 KOSZT KRAŃCOWY - MC MC = ΔTC / Δ X MC = ΔTVC / Δ X MC = PL / MPPL constans! Δ zmiana liczona jako X2 X1 PL cena czynnika produkcji (tu cena pracy) X wielkość produkcji MPPL produkcyjność krańcowa (tu produkcyjność pracy) 27

28 TC = ATC X TFC + TVC = AFC X ATC = AVC X AFC + 28 AVC

29 KOSZTY PRODUKCJI I ICH GRAFICZNA INTERPRETACJA 29

30 ZNACZENIE KOSZTÓW PRODUKCJI Znajomość ich kształtowania w krótkim i długim okresie umożliwia wyznaczenie optymalnych rozmiarów produkcji i optymalnej wielkości przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynkowych od rynku konkurencyjnego do rynku monopolu. 30

31 KOSZTY CAŁKOWITE 31

32 KOSZTY CAŁKOWITE TC TFC TVC będzie wysokością czerwonego odcinka. Wynika to z prostego rachunku TC TFC = TVC TC (Total Cost) TVC Variable Cost TFC (Fixed Cost) x 32

33 KOSZTY PRZECIĘTNE MC ATC AVC AFC AVERAGE COST MC ATC AVC AFC x 33

34 KOSZTY PRZECIĘTNE MC ATC AVC AFC Pionowa odległość między krzywymi ATC i AVC to AFC. Wynika to z prostego rachunku ATC AVC= AFC MC ATC AVC x x 34

35 Koszty uwagi do rysunku Warto zauważyć zmniejszanie się różnicy między ATC a AVC. Wynika to z faktu, że maleje znaczenie kosztu stałego, tzn. maleje AFC, który jest oczywiście elementem składowym kosztu całkowitego. 35

36 Koszty uwagi do rysunku Krzywa MC przecina krzywe kosztów przeciętnych w określonych punktach odpowiadających najniższym wartościom kosztów przeciętnych. Nie jest to przypadek. 36

37 Koszty uwagi do rysunku Jeżeli koszt krańcowy jest wyższy niż przeciętny oznacza to, że dodatkowa wyprodukowana jednostka jest droższa niż wynosi koszt średni, a jeśli tak, to automatycznie podnosi to koszt przeciętny (ATC i AVC rośnie). 37

38 TC TVC TFC Zależność między kosztami całkowitymi a kosztami przeciętnymi. X MC ATC AVC Proszę zwrócić uwagę na minima kosztów przeciętnych i kosztu krańcowego X 38

39 Koszty w krótkim i w długim okresie W krótkim okresie część kosztów całkowitych to koszty stałe. W długim okresie wszystkie koszty to koszty zmienne. 39

40 FUNKCJE KOSZTÓW Funkcje kosztów 1. Koszt całkowity: TC = X 2 + 7X Koszt całkowity zmienny: TVC = X 2 + 7X 3. Koszt całkowity stały: TFC = Koszt przeciętny całkowity: ATC = TC/X = X /X 5. Koszt krańcowy: MC = TC/ X = TC`= 2X

41 PRZYCHODY Przychody są to wszystkie środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży produktów. TR przychód całkowity Przychód całkowity obliczamy jako iloczyn ceny i ilości produktu. TR = P X 41

42 PRZYCHÓD KRAŃCOWY MR I PRZYCHÓD PRZCIĘTNY AR Przychód krańcowy to przychód uzyskany z ostatniej jednostki produktu. MR = ΔTR / ΔX Przychód przeciętny to przychód przypadający na jednostkę produktu. AR = TR / X Δ TR = TR2 TR1 ; Δ X = X2 X1 42

43 WYNIK EKONOMICZNY WE Wynik ekonomiczny powstaje w wyniku różnicy przychodów i kosztów. WE = TR - TC Wynik ekonomiczny może być zyskiem lub stratą. 43

44 WYNIK EKONOMICZNY Zysk jest wartością dodatnią, strata wartością ujemną. Istnieją dwa rodzaje zysku: TR > TC to zysk ekonomiczny TR = TC to zysk normalny 44

45 WYNIK EKONOMICZNY Istnieją trzy rodzaje straty: TR > TVC to strata z możliwością kontynuacji produkcji TR = TVC to strata na granicy zwana też punktem zamknięcia TR < TVC to strata bez możliwości kontynuacji produkcji 45

46 Zyski i straty można też rozpatrywać w wymiarze jednostkowym (w przeliczeniu na jednostkę produktu) P > ATC to zysk ekonomiczny P = ATC to zysk normalny P > AVC to strata z możliwością kontynuacji produkcji P = AVC to strata na granicy zwana też punktem zamknięcia P < AVC to strata bez możliwości kontynuacji produkcji 46

47 Nikt nie obiecywał, że będzie łatwo. 47

48 ZADANIE Funkcja kosztów całkowitych dana jest równaniem: TC= 1,5x 3-6x 2 +36x+30 Wyznacz następujące funkcje kosztów: ATC TFC AFC TC 1,5 x2 6x x x x 48

49 Wyznacz następujące funkcje kosztów: TC= 1,5x 3-6x 2 +36x+30 ATC MC TC' 4,5x2 12x 36 TFC TVC 1,5 x3 6x2 36x AFC AVC TVC x 1,5 x2 6x 36 49

50 Zadanie kontrolne Rynek badziewia cechują linie popytu i podaży: X=200-4P ; X=140+2P Wszyscy producenci są identyczni i osiągają minimalny koszt produkcji wytwarzając 10hl badziewia. 50

51 a) Ile wynosi cena równowagi na tym rynku? 200-4P=140+2P -4P-2P= P=-60 P= 10 b) Ile badziewia dostarcza na rynek cała branża? X= 200-4P X= 200-4*10 X=160 hl 51

52 c) Ile firm działa w branży? Produkcja rynkowa / produkcję jednej firmy = liczba firm 160/10=16 firm c) Jaką produkcję dostarcza każda z nich? Produkcja rynkowa / liczbę firm = produkcja jednej firmy 160/16=10 hl 52

53 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 53