Wykład 09 Koszty w transporcie dr Adam Salomon

Transkrypt

1 Wykład 09 Koszty w transporcie dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

2 Podstawowe pojęcia (1/3) Wydatki = wszelkie świadczenia finansowe danego podmiotu skierowane na zewnątrz niezależnie od celu i formy: 1. bieżące zakupy towarów i usług; 2. wydatki inwestycyjne; 3. zapłata zobowiązań publiczno-prawnych; 4. wypłaty dywidend; 5. wydatki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

3 Podstawowe pojęcia (2/3) Nakłady wydatki finansowe, jakie ponosi przedsiębiorstwo w danej jednostce czasu, niezależnie od wielkości produkcji wykonanej w tym samym czasie; w jednostkach naturalnych (w postaci rzeczowej ilość maszyn, energii surowców i w jednostkach pieniężnych). nakłady inwestycyjne: zakup taboru, elektryfikacja linii kolejowych, modernizacja zaplecza technicznego, mechanizacja prac ładunkowych; nakłady na działalność bieżącą: zakup niezbędnych materiałów i surowców do produkcji, wypłaty wynagrodzeń, itp. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

4 Podstawowe pojęcia (3/3) Koszt produkcji wysokość wydatków pieniężnych, poniesionych w trakcie produkcji konkretnej ilości dóbr i usług. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

5 Zależność między wydatkami, nakładami i kosztami w transporcie Koszt jako kategoria ekonomiczna oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasobów majątkowych, zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów i mogą być przedstawiane jako iloczyn ceny oraz zużycia czynnika produkcji. Nakład to wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej. Wydatek to każde zmniejszenie stanu środków pieniężnych, bez względu na cel ich poniesienia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 5

6 Relacje pomiędzy wydatkami a kosztami 1. koszty przedsiębiorstwa są związane z ponoszonymi wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter kosztowy; 2. powstanie kosztów może być niezależne w czasie od dokonywanych wydatków; 3. wydatki nie są związane ze zużyciem czynników produkcji; 4. wycena ponoszonych kosztów opiera się z reguły na dokonywanych wydatkach. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

7 Sposób wyrażania kosztów, nakładów, wydatków i strat przy różnych kryteriach Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

8 Podstawowe układy kosztów Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

9 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

10 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

11 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

12 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

13 Kryteria klasyfikacji kosztów: Typy działalności 1. podstawowa (załadunek, wyładunek, przewóz, składowanie, odprawy pasażerów.); 2. pomocnicza i socjalna (funkcjonowanie zaplecza technicznego i odpłatne świadczenie usług warsztatowych); 3. zarządu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

14 Kryteria klasyfikacji kosztów: Układ kalkulacyjny 1. bezpośrednie: wydatki, które można indywidualnie przypisać do poszczególnych miejsc powstawania (komórek przedsiębiorstwa) lub poszczególnych nośników kosztów (tonokilometra, pasażerokilometra, wozokilometra, lokomotywogodziny); zależne od przebiegu (paliwa, oleje, smary, ogumienie, opłaty za korzystanie z dróg) lub czasu (amortyzacja taboru, wynagrodzenia kierowców). 2. pośrednie: wydatki wspólne dla wielu nośników kosztów i poszczególnych komórek przedsiębiorstwa, powstałe w związku z potrzebami całego wydziały lub całej firmy. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

15 Koszt wytworzenia usługi transportowej Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

16 Kryteria klasyfikacji kosztów: Zależność od rozmiarów produkcji 1. zmienne: zmieniają się pod wpływem zmian wielkości produkcji oraz w wyniku upływu czasu (paliwo, materiały eksploatacyjne, wynagrodzenia); 2. stałe: niezależne od wielkości produkcji (amortyzacja, czynsz, dzierżawa). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16

17 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17

18 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 18

19 Kryteria klasyfikacji kosztów: Według miejsc powstawania (I) 1. Koszty stacyjne (infrastruktura stacyjna i tabor, materiały i energia zużyta w pracach stacyjnych, wynagrodzenie pracowników stacyjnych zależą od masy ładunków); 2. Koszty odległościowe (amortyzacja drogi i koszty jej remontów, paliwo i energia zużyta przez środki transportu, wynagrodzenia kierowców, koszty ogumienia rosną razem z odległością). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 19

20 Kryteria klasyfikacji kosztów: Miejsce powstawania kosztów (II) 1. jednostka jako całość; 2. wydziały; 3. stanowiska w ramach wydziałów; 4. realizowane funkcje. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 20

21 Kryteria klasyfikacji kosztów: Faza procesu 1. zakup; 2. działalność podstawowa; 3. sprzedaż. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 21

22 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 22

23 Struktura kosztów transportu Koszty transportu Koszty wewnętrzne Koszty zewnętrzne Koszty własne paliwo; koszty utrzymania; koszty napraw, ubezpieczenia; podatki; amortyzacja. Koszty infrastruktury Koszty środowiskowe zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby; hałas i wibracje; energia; zmiany fauny i flory; wpływ na krajobraz. Kongestia, Wypadki, Zużycie terenu Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 23

24 Determinanty wysokości kosztów własnych produkcji usług transportowych 1. wykorzystywana gałąź transportu; 2. rodzaj przewożonego taboru; 3. rodzaj i stan taboru; 4. stopień wykorzystania taboru; 5. kierunek i odległość przewozu; 6. stan infrastruktury; 7. szybkość przewozu; 8. wielkość i struktura organizacyjna przedsiębiorstwa; 9. wielkość zatrudnienia; 10. warunki atmosferyczne; 11. ukształtowanie terenu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

25 Koszty świadczenia usługi transportowej i koszty zaspokajania potrzeb transportowych Koszty transportu można analizować z punktu widzenia wykonawcy usługi transportowej i użytkownika transportu, jako: 1. koszty producenta usługi = koszty własne, specyficzne dla każdej firmy; 2. koszty użytkownika usługi, czyli koszty zaspokojenia potrzeby transportowej = cena za usługę transportową + koszty alternatywne. WSPÓLNY PARAMETR = CENA Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

26 Koszty efektywne transportu Koszty efektywne transportu = wszystkie koszty ponoszone przez użytkowników transportu na zrealizowanie usługi transportowej (realny koszt wykonanej usługi transportowej wliczony w cenę): k. przewiezienia, załadunku i wyładunku; k. składowania ładunku w oczekiwaniu na środek transportu; k. opakowania i zabezpieczenia ładunku w czasie przewozu; k. ubezpieczenia ładunków na czas przewozu; nakłady na zakup i modernizację taboru; nakłady inwestycyjne na budowę i modernizację infrastruktury; nakłady na budowę i wyposażenie zaplecza technicznego transportu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

27 Koszty alternatywne transportu Koszty alternatywne transportu = koszty lub straty powstające u podmiotów obsługiwanych przez transport (pochodne, towarzyszące): 1. straty wynikające z uszkodzenia ładunku; 2. straty wynikające z obniżenia jakości ładunku z powodu transportu; 3. koszty zamrożenia środków obrotowych w trakcie długotrwałego przewozu; 4. straty związane z opóźnioną dostawą i przestojem produkcyjnym; 5. straty rynkowe, wnikające z opóźnienia dostaw ładunku; 6. koszty dodatkowego opakowania, dowozu, odwozu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 27

28 Koszt społeczny działalności transportowej Koszt społeczny działalności transportowej = pełny nakład pracy żywej i uprzedmiotowionej, niezbędny w danych warunkach do wytworzenia usługi transportowej, ponoszony przez przedsiębiorstwo transportowe, państwo i przez społeczeństwo: 1. koszty własne przedsiębiorstw transportowych; 2. wydatki państwa w tym sektorze; 3. pozostałe koszty ponoszone przez osoby trzecie lub ogół społeczeństwa (koszty zewnętrzne). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 28

29 Klasyfikacja kosztów społecznych transportu Kategoria kosztu Koszty własne Koszty społeczne Koszty zewnętrzne Koszty środowiskowe Własna niekorzyść Niepokryte koszty środowiskowe Koszty wypadków Koszty pokryte przez ubezpieczenie; Koszty własne wypadków Niepokryte koszty wypadków Koszty kongestii Strata własnego czasu Koszty straty czasu przez innych Koszty infrastruktury Koszty pokryte przez użytkowników i podatki Niepokryte koszty infrastruktury Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 29

30 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 30

31 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 31

32 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 32

33 Artykuł dla osób zainteresowanych Przychody i koszty w transporcie. Materiały dodatkowe do Ekonomiki Transportu, on-line: ( ) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 33

34 Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 34