PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

Transkrypt

1 dr Jarosław Orzechowski Instytut Psychologii UJ Zakład Psychologii Eksperymentalnej SYLABUS Wykłady: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA 1. Umysł i poznanie (2.03) Poznanie umysł działanie. Umysł jako system przetwarzania informacji. Jedność poznania i działania. Psychologia poznawcza: dziedzina czy paradygmat. Narodziny i rozwój psychologii poznawczej. Psychologia a inne dziedziny badan nad poznaniem. Metody badań nad poznaniem. Ogólna architektura umysłu. Blokowe modele umysłu. Koncepcja poziomów przetwarzania. Umysł jako system modułowy. Sieciowe modele umysłu. 2. Istota i forma reprezentacji umysłowych (9.03) Pojęcie reprezentacji umysłowej. Reprezentacje a procesy poznawcze. Realizm a konstruktywizm. Rodzaje reprezentacji umysłowych. Reprezentacje obrazowe. Wyobraźnia, wyobrażenia i obrazy umysłowe. Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna. Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobraźni. Rotacje mentalne. Skaning mentalny. Krytyka stanowiska obrazowego. Reprezentacje werbalne. Weryfikacja sylogizmów i treści zdań. Teoria podwójnego kodowania. Słowo i obraz wzajemne relacje. Reprezentacje numeryczne. Pierwotność czy wtórność nietrwałych reprezentacji umysłowych. Hipoteza języka myśli. Teoria pierwotnych reprezentacji w formie zbioru sądów Pylyshyna. Teoria modeli mentalnych Johnson-Lairda. Stanowisko eklektyczne w sporze o kod reprezentacji umysłowych. 3. Pojęcia i schematy (16.03) Konstrukt reprezentacji pojęciowej. Istota i funkcje reprezentacji pojęciowych. Ogólne właściwości pojęć. Pojęcia matrycowe i naturalne. Struktura i funkcjonowanie reprezentacji pojęciowych. Teorie klasyczne. Teorie probabilistyczne. Teorie prototypów. Teorie egzemplarzy. Porównanie koncepcji reprezentacji pojęciowych. Dynamiczna koncepcja umysłu, czyli o relacjach miedzy pojęciami. Teorie sieci semantycznej. Złożone struktury sieciowe. Teoria schematów. Teoria ram. Teoria planów, scen i tematów. Porównanie koncepcji struktur sieciowych 4. Wiedza (23.03) Rodzaje wiedzy. Wiedza deklaratywna i proceduralna. Wiedza jawna i niejawna. Organizacja wiedzy. Reprezentacja wiedzy za pomocą cech. Organizacja wiedzy semantycznej. Organizacja wiedzy proceduralnej: systemy reguł. Organizacja wiedzy w modelach ACT, ACT* i ACT-R. Nabywanie wiedzy. Nabywanie wiedzy semantycznej. Nabywanie wiedzy proceduralnej. Nabywanie wiedzy niejawnej. Wiedza ekspercka. Kryteria i właściwości wiedzy eksperckiej. Nabywanie wiedzy eksperckiej. 1

2 5. Uwaga i świadomość (30.03) Istota i aspekty uwagi. Teorie uwagi. Teorie selekcji źródła informacji. Teorie przeszukiwania pola percepcyjnego. Teorie przedłużonej koncentracji. Teorie podzielności. Teorie przerzutności. Uwaga, percepcja i (nie)świadomość. Analiza wskazówek peryferycznych. Reakcje na informacje odrzucane. Poprzedzanie podprogowe. 6. Kontrola poznawcza (13.04) Czynności automatyczne i automatyzacja. Kryteria automatyczności przetwarzania. Schneidera i Shiffrina teoria kontinuum. Logana teoria rywalizacji egzemplarzy. Konsekwencje automatyzacji czynności. Hamowanie jako mechanizm kontrolny. Istota i funkcje hamowania. Hamowanie dominującej reakcji. Odporność na dystrakcję. Odporność na interferencję proaktywną. Czy hamowanie jest konstruktem jednorodnym? Funkcje zarządcze - istota funkcji zarządczych czyli homunculus odnaleziony. Rodzaje funkcji zarządczych. Mechanizm zarządczy w koncepcji uwagi Posnera. Dwustopniowy system kontroli zachowania w koncepcji Shallice a. Centralny system wykonawczy pamięci roboczej w modelu Baddeleya. 7. Percepcja (20.04) Podstawowe właściwości percepcji. Recepcja sensoryczna i percepcja umysłowa. Naiwne koncepcje spostrzegania. Spostrzeganie a rozpoznawanie wzorców. Spostrzeganie jako proces oddolny. Odbiór i kodowanie wrażeń zmysłowych. Magazyny informacji sensorycznej. Spostrzeganie głębi. Identyfikacja obiektu. Spostrzeganie jako proces odgórny. Stałość spostrzegania. Nastawienie. Złudzenia i błędy percepcji. Wpływ kontekstu na spostrzeganie. Teorie percepcji. Teoria asocjacjonistyczna. Teoria postaciowa. Teoria wzorców. Teoria cech. Teoria obliczeniowa. Teoria ekologiczna. Proces spostrzegania w praktyce. Spostrzeganie twarzy. Czytanie słów. 8. KOLOKWIUM (27.04) 9. Pamięć (4.05) Natura pamięci. Rodzaje i funkcje pamięci. Blokowe (magazynowe) modele pamięci. Procesualne modele pamięci. Systemy pamięci przemijającej. Pamięć sensoryczna. Pamięć krótkotrwała. Pamięć robocza: wielokomponentowy model Baddeleya. Pamięć robocza: model aktywacyjny Cowana. Model długotrwałej pamięci roboczej Ericssona i Kintscha. Pamięć prospektywna. Systemy pamięci trwałej. Pamięć semantyczna. Pamięć epizodyczna. Pamięć autobiograficzna. 10. Czynności pamięciowe (11.05) Fazy procesu pamięciowego: prawda czy złudzenie? Zapamiętywanie. Procesy kodowania. Interferencja proaktywna. Konsolidacja śladu pamięciowego. Techniki mnemoniczne. Przechowywanie. Zapominanie. Interferencja retroaktywna. Zanikanie śladu kontra utrata dostępu. Reminiscencja. Odpamiętywanie. Rodzaje odpamiętywania. Rola wskazówek naprowadzających i kontekstu. Zawodność pamięci. Pamięć naocznych świadków. Fałszywe wspomnienia. Amnezja. 2

3 11. Myślenie i rozumowanie (18.05) Istota myślenia. Rodzaje myślenia. Myślenie autystyczne i realistyczne. Myślenie produktywne i reproduktywne. Myślenie twórcze i odtwórcze. Myślenie krytyczne. Od myślenia sensoryczno-motorycznego do postformalnego. Teorie myślenia. Teoria Berlyne a. Teoria Barona. Struktura myślenia. Elementy struktury myślenia. Operacje i strategie. Reguły, algorytmy i heurystyki. Myślenie a inne złożone procesy poznawcze. Rozumowanie dedukcyjne. Dedukcja i indukcja. Rozumowanie sylogistyczne. Błędy rozumowania sylogistycznego. Wpływ wiedzy i kontekstu na rozumowanie sylogistyczne. Rozumowanie warunkowe. Istota rozumowania warunkowego. Błędy rozumowania warunkowego. Wpływ wiedzy i kontekstu na rozumowanie warunkowe. Teorie rozumowania dedukcyjnego. Teoria abstrakcyjnych reguł. Teoria modeli mentalnych. Rozumowanie indukcyjne. Testowanie hipotez. Rozumowanie przez analogię. Inne rodzaje rozumowania. Rozumowanie probabilistyczne. Rozumowanie nieformalne. 12. Rozwiązywanie problemów (25.05) Problem i rozwiązywanie problemu. Typy problemów. Podział problemów ze względu na ich cechy i strukturę. Podział problemów ze względu na wymagania poznawcze. Teorie rozwiązywania problemów. Teoria Newella i Simona. Inne ujęcia teoretyczne procesu rozwiązywania problemów. Heurystyki rozwiązywania problemów. Metoda redukcji różnicy. Metoda poruszania się wstecz. Metoda analizy środków i celów. Fazy rozwiązywania problemów. Faza identyfikacji problemu. Faza definiowania problemu. Faza doboru strategii. Faza zdobywania informacji. Faza alokacji zasobów. Faza monitorowania postępu. Faza oceny poprawności rozwiązania. Przeszkody w rozwiązywaniu problemów. Sztywność myślenia. Nastawienie. Fiksacja funkcjonalna. Czynniki wspomagające rozwiązywanie problemów. Transfer pozytywny. Transfer przez analogię. Inkubacja. Wgląd. Rozwiązywanie złożonych problemów. 13. Wydawanie sądów i podejmowanie decyzji (1.06) Wydawanie sądów. Tendencyjność w wydawaniu sądów. Ignorowanie proporcji podstawowej. Wady i zalety prostych heurystyk. Sady intuicyjne. Podejmowanie decyzji. Klasyczna teoria decyzji. Strategie w podejmowaniu decyzji. Teoria perspektywy. Proces podejmowania decyzji. 14. Język i mowa (8.06) Natura języka. Język jako system. Poziomy języka. Język a poznanie. Przyswajanie języka. Problem natywizmu. Stadia przyswajania języka. Dwujęzyczność i wielojęzyczność. Mówienie. Planowanie mowy. Kodowanie semantycznosyntaktyczne. Kodowanie fonologiczne. Rozumienie przekazów językowych. Złamanie kodu. Rozbiór zdania. Budowa modelu sytuacyjnego i wnioskowanie. 15. Podsumowanie wykładów Próba podsumowania tego co wiemy i tego, czego nie wiemy (włącznie z tym, czego prawdopodobnie szybko się nie dowiemy) w zakresie psychologii poznawczej 3

4 Ćwiczenia: 1. Metodologia badań i raportowanie wyników (konwersatorium). Organizacja zajęć. Metody badawcze stosowane w psychologii poznawczej. Eksperyment. Operacjonalizacja zmiennych. Czas reakcji i liczba błędów jako wyznaczniki sprawności procesów przetwarzania informacji. Formułowanie i falsyfikacja hipotez badawczych. Zasady pisania raportów w psychologii: standard APA. 2. Istota i forma reprezentacji umysłowych Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Pojęcia i schematy Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Wiedza Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Uwaga i świadomość Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział 5. Test zegarków raport. 6. Kontrola poznawcza Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Percepcja Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział 7. KOLOKWIUM (w terminie wykładu) 8. Pamięć Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Czynności pamięciowe Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział 9. Efekty pierwszeństwa, świeżości i kategorii raport. 10. Myślenie i rozumowanie Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Rozwiązywanie problemów Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Wydawanie sądów i podejmowanie decyzji Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział Język i mowa Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Rozdział 13. 4

5 LITERATURA Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN i Academica. WARUNKI ZALICZENIA Ćwiczenia: 1. Obecność dopuszczalne dwie nieobecności; konsekwencją niespełnienia tego wymagania jest brak zaliczenia, równoznaczny z niedopuszczeniem do egzaminu. 2. Zaliczenie dwóch raportów pisemnych z eksperymentów wykonanych w ramach ćwiczeń (Test Zegarków, Test Pamięci): a. termin składania raportów: nie dalej jak jeden tydzień od otrzymania wyników eksperymentu; za każdy dzień roboczy zwłoki odejmuje się 1 punkt. b. raport należy wysłać w wersji elektronicznej i/albo wrzucić do skrzynki osoby prowadzącej ćwiczenia (decydujący jest termin nadesłania wersji elektronicznej). c. złożenie poprawy raportu (jeśli jest wymagana): w ciągu tygodnia od otrzymania informacji zwrotnej (oceny) z użyciem formularza oceny raportu; poprawiony raport należy złożyć razem z pierwszą wersją i formularzem oceny. d. raporty są oceniane według następującej skali: Liczba popełnionych błędów Liczba punktów za raport Powyżej 14 do poprawy plus max. 5 punktów bonusowych za ponadprzeciętne walory merytoryczne raportu (w przypadku drugiego raportu, aby otrzymać punkty bonusowe, raport musi spełniać minimalne kryteria formalne, tj. zawierać nie więcej niż 14 błędów). e. za poprawiony raport (nie więcej niż 5 błędów w pierwszym i 2 błędy w drugim raporcie) dostaje się min. punktów, tj Zaliczenie kolokwium (max. 30 punktów; kryterium zaliczenia: 16 poprawnych odpowiedzi) - za poprawione kolokwium dostaje się połowę punktów zdobytych w drugim podejściu. 4. Dodatkowo można otrzymać max. 5 punktów za aktywność na ćwiczeniach. 5. Uzyskanie zaliczenia końcowego z ćwiczeń wymaga zaliczenia kolokwium i obu raportów. Liczba uzyskanych na ćwiczeniach punktów stanowi 40% całkowitej oceny z przedmiotu. Maksymalnie można otrzymać 65 punków z ćwiczeń (dwa raporty + kolokwium + aktywność). 5

6 Egzamin: 1. Egzamin składa się z 65 pytań zamkniętych jednokrotnego wyboru. 2. Kryterium zaliczenia: 33 poprawne odpowiedzi. 3. Należy wybrać najlepszą odpowiedź. 4. W sformułowaniu pytania może pojawić się przeczenie. 5. Liczba uzyskanych na egzaminie punktów stanowi 60% oceny z przedmiotu. Ostateczna ocena z przedmiotu: Na podstawie łącznej sumy punktów z egzaminu i z ćwiczeń zostanie wystawiona ostateczna ocena z kursu. 6