Rola Narodowego Banku Polskiego w rozwoju innowacyjnych usług płatniczych w Polsce i nadzorze nad nimi

Transkrypt

1 Konferencja Innowacyjne usługi płatnicze prawo i technologia Warszawa, Rola Narodowego Banku Polskiego w rozwoju innowacyjnych usług płatniczych w Polsce i nadzorze nad nimi Adam Tochmański Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego Narodowy Bank Polski 1

2 Program prezentacji 1. Co to jest innowacja? 2. Innowacyjne usługi płatnicze 3. Tendencje rozwojowe innowacyjnych usług płatniczych 4. Korzyści i zagrożenia (mapa ryzyka) 5. Rola Narodowego Banku Polskiego w rozwoju innowacyjnych usług płatniczych w Polsce i nadzorze nad nimi 2

3 Co to jest innowacja? Innowacja (z łac. innovatio odnowienie) to wprowadzenie czegoś nowego, nowatorstwo, rzecz nowo wprowadzona, nowość Słownik wyrazów obcych, PWN 1995, Innowacje to zmiany celowo wprowadzone przez człowieka ( ), które polegają na zastępowaniu dotychczasowych stanów rzeczy innymi ocenianymi dodatnio w świetle określonych kryteriów i składającymi się w sumie na postęp Z. Pietrasiński, Ogólne i i psychologiczne zagadnienia innowacji, Warszawa 1971 s.25, Innowacja - idea, postępowanie lub rzecz, która jest nowa, ponieważ jest jakościowo odmienna od dotychczasowych. Innowacje w biznesie obejmują produkty i usługi oraz działania mające na celu doprowadzanie ich do nabywców oraz przekonanie o ich użyteczności. Innowacje stwarzają dla przedsiębiorców i menedżerów korzystne możliwości dokonania istotnych zmian, podjęcia nowej działalności, świadczenia nowych usług i pozyskiwania dzięki temu innowacyjnych nabywców. Sprawdzianem udanej innowacji jest jej powodzenie na rynku - T. Szucki, "Encyklopedia marketingu", Warszawa

4 Podstawowe elementy systemu płatniczego 1) uczestnicy systemu płatniczego, 2) płatności dokonywane w systemie płatniczym, 3) pieniądz transferowany w ramach systemu płatniczego, 4) instrumenty płatnicze wykorzystywane w ramach systemu płatniczego, 5) kanały komunikacji, poprzez które dokonywane są płatności, 6) umowne stosunki łączące zainteresowane strony. 4

5 Podstawowe obszary innowacji w systemie płatniczym Innowacyjne instrumenty płatnicze Innowacyjne kanały i sposoby dokonywania płatności Innowacyjne formy pieniądza 5

6 Definicja innowacyjnej usługi płatniczej Innowacyjne usługi płatnicze to usługi płatnicze, w których zostały wprowadzone nowe rozwiązania, technologie lub standardy zmieniające w sposób jakościowy dotychczasowy sposób dokonywania płatności. 6

7 Fazy cyklu życia wybranych usług płatniczych Rozpowszechnienie wykorzystania płatności mobilne karta zbliżeniowa transakcje ESCROW e-przelew karta płatnicza EMV polecenie zapłaty integrator płatności (ZSPI) karta płatnicza zabezpieczona 3DS przelew bankowy serwis płatności wirtualnych karta kredytowa w Internecie płatność SMS karta płatnicza z paskiem magnetycznym czeki papierowe Źrodło: M. Polasik, K. Maciejewski Innowacyjne usługi płatnicze w Polsce i na świecie, raport przygotowany na zlecenie NBP, Materiały i Studia 241/2009, str. 21 7

8 Przykładowe innowacje w zakresie kart płatniczych Karty zbliżeniow e Karty EMV Moneybac k Karty wirtualne INNOWACJE Programy lojalnościow e multipartner, np. Payback 3-D Secure Cashback 8

9 Przykłady innowacji w innych obszarach systemu płatniczego Płatności mobilne Pieniądz elektroniczny Overlay Services INNOWACJE Serwisy płatności wirtualnych, np. PayPal e-przelew Biometria Rachunki escrow EBPP, np. BILIX 9

10 Tendencje rozwojowe innowacyjnych usług płatniczych Nowe usługi i nowe podmioty: sieci społecznościowe wirtualne światy i waluty Internet mobilny rozwój e-handlu, w tym transgranicznego P2P 10

11 Korzyści i zagrożenia związane z innowacyjnymi usługami płatniczymi Korzyści Zagrożenia Niższe koszty Atrakcyjność dla pewnych grup klientów Rozwój obrotu bezgotówkoweg o Krótszy czas dokonania transakcji Polepszenie konkurencyjne j pozycji na rynku Wykorzystanie nowych technologii i ich rozwój Ryzyko utraty danych Przestępczoś ć Spadek zaufania do podmiotów i instrumentów płatniczych Ryzyko utraty środków pieniężnych Spadek bezpieczeństwa usług finansowych Ryzyko reputacyjne dla regulatorów i instytucji nadzorczych 11

12 Zagrożenia: mapa ryzyka Wysoka szkodliwoś ć Mały zasięg zasięg Duży Niska szkodliwoś ć Opracowanie własne na podstawie: Innovations and security in payment systems, Ebben W., Kleijmeer R., Payments and Securities Settlement Seminar Amsterdam, September

13 Wysoka szkodliwość Mały zasięg Duży zasięg Szklanka wody Mały zasięg Niska szkodliwość Niska szkodliwość Na przykład: Wszelkie rodzaje transakcji oszukańczych o niskich wartościach i drobne incydenty 13

14 Wysoka szkodliwość Mały zasięg Duży zasięg Pęknięta rura Mały zasięg Wysoka szkodliwość Niska szkodliwość Na przykład: Inżynieria społeczna Kradzież tożsamości Ataki dedykowane 14

15 Wysoka szkodliwość Mały zasięg Duży zasięg Niska szkodliwość Deszczowy dzień Duży zasięg Niska szkodliwość Na przykład: Wirusy Trojany Phishing Skimming 15

16 Wysoka szkodliwość Mały zasięg Duży zasięg Tsunami Duży zasięg Wysoka szkodliwość Niska szkodliwość Na przykład: Botnety (komputery-zombie) Atak Man-in-the middle na dużą skalę Zmasowany atak na system komputerowy lub usługę sieciową Kradzież danych, w tym osobowych, na dużą skalę 16

17 Mapa ryzyka Wysoka szkodliwoś ć Mały zasięg zasięg Duży Niska szkodliwoś ć 17

18 Dylematy 1. Jaka powinna być rola instytucji publicznych, w tym banków centralnych, w zakresie innowacyjnych usług płatniczych? 2. W jaki sposób ograniczyć potencjalne zagrożenia, a zwiększyć korzyści? 18

19 Działania instytucji europejskich w zakresie innowacyjnych usług płatniczych działalność Europejskiego Banku Centralnego i ESBC (np. stanowisko ws. overlay services, badanie dotyczące e-sepa), European Payment Council (m.in. grupy robocze ds. płatności elektronicznych i mobilnych, rozwój inicjatywy SEPA, White Paper on Mobile Payments lipiec 2010 r.), European Forum on the Security of Retail Payments (SecRetPay), Europol (analizowanie bieżących zagrożeń w zakresie międzynarodowej przestępczości internetowej i zagrożeń związanych z korzystaniem z instrumentów płatniczych). 19

20 Rola banku centralnego w systemie płatniczym 1) rola emisyjna - emisja pieniądza będącego przedmiotem transferu w ramach systemu płatniczego (pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego), 2) rola operacyjna - bank centralny jako: a) właściciel lub operator systemów płatności i systemów rozrachunkowych, b) uczestnik systemów płatności dla rozliczenia płatności własnych i swoich klientów, 3) rola regulacyjna, 4) rola nadzorcza - ogólny nadzór nad systemem płatniczym oraz poszczególnymi systemami płatności (oversight), 5) rola katalizatora zmian. 20

21 Rola nadzorcza banku centralnego Bank centralny sprawuje nadzór typu oversight polegający na nadzorowaniu systemów, a nie operatorów lub uczestników systemu, bieżącym monitorowaniu, w tym na przeprowadzaniu analiz i badań dotyczących sposobu zaprojektowania i funkcjonowania systemów. Wśród celów nadzoru sprawowanego przez NBP nad krajowymi systemami płatności można wyróżnić: zapewnienie ich sprawnego i bezpiecznego funkcjonowania, dbałość o bezpieczeństwo i efektywność systemów płatności co przekłada się na stabilność systemu finansowego, ochrona i zapewnienie kanałów transmisji polityki pieniężnej (pośredni cel nadzoru), przyczynianie się do powstawania i utrwalania zaufania publicznego do systemów płatności, instrumentów płatniczych wykorzystywanych w transakcjach, a w szerszym kontekście, zaufania do waluty krajowej. 21

22 Rola nadzorcza NBP w zakresie systemu płatniczego NBP sprawuje nadzór oversight nad systemami płatności i systemami autoryzacji i rozliczeń podlegającymi prawu polskiemu, podstawa prawna (dla systemów płatności): ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunków papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami, podstawa prawna (dla systemów autoryzacji i rozliczeń): ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych, rozpoczęcie prowadzenia każdego z tych systemów (oraz jego modyfikacja) wymaga uzyskania zgody Prezesa NBP (lista wydanych zgód dostępna jest stronie internetowej NBP). 22

23 Nadzorowane przez NBP systemy płatności a. Systemy płatności wysokokwotowych: - SORBNET (NBP) - SORBNET-EURO (NBP) - TARGET2-NBP (NBP) b. Systemy płatności detalicznych: - ELIXIR (KIR S.A.) - EuroELIXIR (KIR S.A.) - Krajowy System Rozliczeń (First Data S.A.) - EasyPay i SIM EasyPay (PWPW S.A.) 23

24 Nadzorowane przez NBP systemy autoryzacji i rozliczeń są prowadzone przez następujące podmioty: - BLUEPAY S.A., - CASHBILL S.A., - Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice S.A., - Dotpay S.A., - ecard S.A., - Elavon Financial Services Limited oddział w Polsce, - First Data Polska S.A., - Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A., - MPAY S.A., - PayTel S.A., - PayU S.A., - SkyCash Poland S.A. 24

25 Formy wypełniania roli NBP jako katalizatora zmian 1. Rada ds. Systemu Płatniczego, organ opiniodawczo-doradczy Zarządu NBP. 2. Współpraca ze Związkiem Banków Polskich i różnymi gremiami przy ZBP. 3. Koalicja na Rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności 4. Działania badawcze, analityczne, edukacyjne i promocyjne: publikacja analiz i badań przygotowywanych przez NBP lub na zlecenie NBP, Portal Wiedzy Ekonomicznej artykuły w prasie, organizacja konferencji i seminariów, udział w audycjach radiowych i programach telewizyjnych, idea placement, konkursy, klub IMPULS dla nauczycieli przedsiębiorczości. 25

26 Konkretne działania NBP w zakresie innowacyjnych usług płatniczych Zlecenie przygotowania badania nt. innowacyjnych usług płatniczych w Polsce i sporządzenia raportu przez M. Polasika i K. Maciejewskiego, (raport został przedstawiony Radzie ds. Systemu Płatniczego w 2007 r. i 2008 r. oraz opublikowany w Materiałach i Studiach, zeszyt 241 z 2009 r.), Zainicjowanie prac i współpraca przy przygotowaniu projektu Program rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata , Udział w komitetach i grupach roboczych ESBC, Udział w European Forum on the Security of Retail Payments (SecRetPay). 26

27 Dziękuję za uwagę! Adam Tochmański Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego Narodowy Bank Polski tel. +48 (022)