Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie Warszawa

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI Warszawa, dnia 2009 r. ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska DART SMP /09 ( ) Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 25 ust. 2 i ust. 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 40 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r. nr 171, poz z późn. zm.), zwanej dalej równieŝ ustawą Prawo telekomunikacyjne lub PT i 2 pkt 9 i 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. z 2004 r. nr 242, poz. 2420), zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w związku z art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000r., nr 98, poz. 1071, z późn. zm.): I. ustalam, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. zgodnym z obszarem sieci, w którym następuje zakończenie połączenia; III. utrzymuję nałoŝone na Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie decyzją z dnia 17 lipca 2006 r. (znak: DRTD-SMP /06(16)) następujące obowiązki regulacyjne w celu świadczenia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o.: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców

2 telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym uŝytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w celu zakańczania połączeń głosowych w sieci Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. poprzez: - zapewnienie moŝliwości zarządzania obsługą uŝytkownika końcowego przez uprawnionego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i podejmowania rozstrzygnięć dotyczących wykonywania usług na jego rzecz; - zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, niezbędnych do zapewnienia dostępu do sieci; - oferowanie usług na warunkach hurtowych w celu ich dalszej sprzedaŝy przez innego przedsiębiorcę; - przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych; - zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych; - zapewnienie systemów wspierania działalności operacyjnej lub innych systemów oprogramowania niezbędnych dla skutecznej konkurencji, w tym systemów taryfowych, systemów wystawiania faktur i pobierania naleŝności; - zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych; - prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, oraz przez zapewnienie kaŝdej innej formy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a takŝe oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zaleŝnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, przy czym: - zakres informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, 2

3 zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a takŝe opłat, niezbędne do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, - publikacja wskazanych powyŝej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o., - informacje naleŝy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji; w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji naleŝy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 tygodnia od dnia wprowadzenia zmiany; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 40, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty przez Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. IV. Decyzja niniejsza na podstawie art. 206 ust. 2a w związku z art. 206 ust. 2 PT podlega natychmiastowemu wykonaniu. 1. Przebieg postępowania UZASADNIENIE 1. W dniu 11 lipca 2008 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwany dalej równieŝ Prezesem UKE lub Regulatorem ) zwrócił się do Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. (zwanej dalej równieŝ Spółką, PTC lub Operatorem ) o przekazanie danych do analizy rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. na podstawie art. 21 ust. 3 PT. 2. W odpowiedzi na powyŝsze, PTC pismem z dnia 21 sierpnia 2008 r., przekazała Ŝądane dane i informacje. 3. Pismem z dnia 19 lutego 2009 r. (numer: DART-SMP /09(1)) Prezes UKE zawiadomił Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. o wszczęciu postępowania w sprawie wyznaczenia tej Spółki jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. oraz nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. 4. Pismem z dnia 15 kwietnia 2009 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej równieŝ Prezesem UOKiK ) o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o., zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 3

4 5. W dniu 15 kwietnia 2009 r. Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją lub KE ) projekt decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny Prezes UKE zwaŝył, co następuje. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Zgodnie z definicją, określoną w art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Kryteriami stosowanymi przez Prezesa UKE przy ocenie pozycji znaczącej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na rynku właściwym są, w szczególności (art. 24 ust.3 ustawy Prawo telekomunikacyjne): 1) udział przedsiębiorcy w rynku właściwym, 2) brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 3) istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, 4) brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej, 5) łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, 6) ekonomie skali, 7) ekonomie zakresu, 8) pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy, 9) poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy przedsiębiorcy, 10) brak potencjalnej konkurencji, 11) istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego, 12) istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Jednocześnie naleŝy mieć na względzie, Ŝe zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne, uznanie przedsiębiorcy za posiadającego znaczącą pozycję rynkową moŝe nastąpić na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa wyŝej, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. Stosownie do normy art. 25 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, decyzje dotyczące wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji na rynku właściwym lub nałoŝenia obowiązków regulacyjnych określonych w ustawie są wydawane przez Prezesa UKE w porozumieniu z Prezesem UOKiK. W przedmiotowych decyzjach Prezes UKE nakłada, utrzymuje, zmienia lub znosi jeden lub więcej obowiązków regulacyjnych, o których mowa w art. 34, art , 4

5 art. 42, art i art. 72 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, biorąc pod uwagę adekwatność danego obowiązku do zidentyfikowanego problemu, proporcjonalność oraz cele określone w art. 1 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jakimi jest stworzenie warunków dla: 1) wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, 2) rozwoju i wykorzystania nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 3) zapewnienia ładu w gospodarce numeracją, częstotliwościami oraz zasobami orbitalnymi, 4) zapewnienia uŝytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie róŝnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych, 5) zapewnienia neutralności technologicznej, z uwzględnieniem art. 1 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne tj. biorąc pod uwagę, Ŝe przepisy ustawy nie naruszają przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., nr 253, poz. 2531, z późn. zm.). 2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Pod pojęciem rynku właściwego rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm. zwanej dalej: ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów lub ustawą o o.k.i.k ), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Jest to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Zgodnie z art. 21 ust. 1 PT rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury wymienione zostały rynki podlegające analizie. Jednym z nich jest rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej ( 2 pkt 9 rozporządzenia) odnoszący się do wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych, który został określony jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia ( 4 rozporządzenia). Zgodnie z art. 23 ust. 2 PT analiza rynków właściwych następuje z uwzględnieniem wytycznych Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją lub KE ). Zgodnie z Wytycznymi KE nr 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. C165/6 z 2002 r.) zwanymi dalej Wytycznymi rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w zaleceniu dotyczącym właściwych rynków 5

6 produktów i usług zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy ramowej 1. W dniu 17 grudnia 2007 r. Komisja Europejska wydała Zalecenie 2007/879/WE w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Dz.U. L344/65 z 2007 r.) zwane dalej Zaleceniem. Zalecenie to wymienia między innymi rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii ruchomej. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ jest to kolejne zalecenie Komisji dotyczące właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante. Pierwsze Zalecenie Komisji nr 2003/311/WE z dnia 11 lutego 2003 r. równieŝ obejmowało ten rynek. Jakkolwiek przedmiotowy rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 2 Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku zakańczania połączeń w sieci PTC, w odniesieniu do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Analiza Prezesa UKE wskazała połączenie telefoniczne jako produkt detaliczny powiązany bezpośrednio z hurtowym rynkiem zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej PTC. Połączeniem telefonicznym zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną jest natomiast zgodnie z art. 2 pkt 30 PT usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu uŝytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do słuŝb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, za pomocą numeru lub numerów ustalonych w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. KaŜdy uŝytkownik końcowy powinien więc mieć 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4). 2 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust. 3.1). 6

7 moŝliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez róŝnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych i ich uŝytkowników końcowych. Precyzując, Prezes UKE za detaliczny odpowiednik hurtowej usługi zakańczania połączeń w sieci PTC uznał następujące połączenia telefoniczne: - ze stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych oraz - z ruchomych publicznych sieci telefonicznych Rynek produktowy na poziomie hurtowym Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii ruchomej. Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. 3 zwana dalej Notą wyjaśniającą przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób: Zakańczanie połączeń w telefonii komórkowej stanowi element zarówno usług połączeń w ramach telefonii komórkowej (które są zakańczane w innych sieciach telefonii komórkowej), jak równieŝ połączeń, które wychodzą od uŝytkowników sieci stacjonarnych, które są zakańczane w sieciach telefonii komórkowej. W Nocie wyjaśniającej Komisja stwierdza dalej, iŝ Na poziomie usług detalicznych połączenie (lub wiadomość tekstowa) przesyłane na terminal danego uŝytkownika nie stanowi substytutu połączenia (lub wiadomości tekstowej) do innego uŝytkownika a to ograniczenie substytucji popytu utrzymuje się równieŝ na poziomie hurtowym. W odniesieniu do substytucji podaŝy, jeśli dostawca zakańczania połączenia podniesie jego cenę, wówczas alternatywnym dostawcom nie jest łatwo przejść na dostawy na tym rynku, poniewaŝ potrzebowaliby oni w tym celu danych z kart SIM uŝytkowników. JednakŜe rynek jest szerszy niŝ zakańczanie połączeń na danym terminalu uŝytkownika, poniewaŝ operatorzy nie są w stanie stosować dyskryminacji cenowej względem opłat za zakańczanie połączeń do róŝnych uŝytkowników swojej sieci. Właściwy rynek jest zatem co najmniej tak szeroki, jak zakańczanie połączeń przez kaŝdego operatora 4. Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, Ŝe usługa zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC jest usługą dostępu do sieci Spółki dla operatorów publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telefonicznych, niezbędną do świadczenia uŝytkownikom końcowym usług telekomunikacyjnych. Operatorzy sieci stacjonarnych i ruchomych są zmuszeni nabyć usługi zakańczania połączeń od PTC, podobnie jak i od innych operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych, jednak te usługi nie są substytutami ze względu na preferencje strony popytowej. Strona popytowa, czyli pośrednio uŝytkownicy końcowi operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych, są w danym momencie zainteresowani zakończeniem połączenia w sieci PTC i nie moŝe być ono wtedy zastąpione zakańczaniem połączeń w innej sieci ze względu na posiadanych przez PTC uŝytkowników końcowych. Ci uŝytkownicy, u których ma nastąpić zakończenie połączenia są pośrednio stroną podaŝową tego rynku i nie ma moŝliwości dotarcia do nich w inny sposób. 3 sec_2007_1483_2.pdf. 4 Nota wyjaśniająca (par 4.3.). 7

8 Biorąc pod uwagę powyŝsze Prezes UKE postanowił włączyć do zakresu produktowego rynku na szczeblu hurtowym następujące usługi: zakańczanie połączeń głosowych inicjowanych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (tzw. połączenia F2M ang. fixed-to-mobile), zakańczanie połączeń głosowych inicjowanych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (tzw. połączenia M2M ang. mobile-to-mobile) Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt. 9 ustawy o o.k.i.k., do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, o której była mowa w punkcie 2.1. niniejszej decyzji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Tym samym na terenie Polski funkcjonuje tyle odrębnych rynków właściwych, ile ruchomych publicznych sieci funkcjonuje na obszarze kraju. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE potwierdziła stanowisko Ministra Infrastruktury. Usługa zakończenia połączenia świadczona w sieci PTC nie moŝe być zastąpiona usługą zakończenia połączenia w sieci innego operatora. Jest to toŝsame z faktem, iŝ obszar geograficzny rynku właściwego jest zawęŝony do zasięgu geograficznego sieci PTC. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego W niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie rynek właściwy, który tworzy na terenie Polski ruchoma publiczna sieć telefoniczna naleŝąca do PTC. Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej, którzy chcą świadczyć uŝytkownikom końcowym usługi połączeń głosowych zakańczanych w sieci operatora PTC. Dostawcą usług (sprzedającym) na tym rynku jest PTC posiadająca ruchomą publiczną sieć telefoniczną, do której uŝytkowników końcowych wykonywane są połączenia głosowe inicjowane w sieciach stacjonarnych i sieciach ruchomych. Działalność na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem publicznej ruchomej sieci telefonicznej PTC prowadzi zatem jedynie PTC Działalność na rynku detalicznym Działająca obecnie pod markami Era, TAK TAK oraz Heyah, Spółka PTC rozpoczęła komercyjną działalność w 1996 roku na podstawie Koncesji nr 8

9 2/96/GSM2. Obecnie działa na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych. PTC dysponuje zestawem pasm w częstotliwościach GSM 900, GSM 1800 i UMTS W przypadku koncesji GSM 900 data waŝności koncesji dla operatora wygasa w 2011 r., z kolei waŝność koncesji dla GSM 1800 kończy się w 2015 r.. Koncesja na pasmo częstotliwości UMTS 2000 dla PTC wygasa 1 stycznia 2023 r. PTC świadczyła m.in. następujące usługi w latach : usługi połączeń głosowych, usługi poczty głosowej, usługi połączeń video, usługi wiadomości SMS, usługi wiadomości MMS, usługi transmisji danych Operator świadczył w analizowanym okresie takŝe inne usługi przy wykorzystaniu eksploatowanej sieci, jak np.: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 1 zał. 1). Jako jeden z pierwszych operatorów telefonii ruchomej w Polsce PTC prowadzi komercyjną działalność od wczesnej fazy istnienia krajowego rynku telefonii ruchomej, aŝ do momentu osiągnięcia przez ten rynek poziomu pełnego nasycenia. Z końcem 2007 roku, penetracja rynku wyniosła w Polsce 108,6%. W tym czasie liczba klientów PTC wynosiła (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 2 zał. 1). W ostatnich latach przewaŝającą większość klientów sieci PTC stanowili uŝytkownicy usług przedpłaconych. Wykres 1. Rozkład klientów sieci PTC w latach (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 3 zał. 1) Źródło: PTC. Wykres 2. Liczba klientów sieci telefonii ruchomej Polsce (stan na ) (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 4 zał. 1) Źródło: UKE. 9

10 Wykres 3. Liczba uŝytkowników oraz penetracja rynku telefonii ruchomej w Polsce w latach ,00 40,00 35,00 120,0% 41,39 108,6% 36,70 100,0% 96,3% [mln] 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 29,20 76,4% 23,10 60,4% 17,40 13,90 45,6% 36,4% 10,00 6,60 25,9% 4,00 17,6% 0,90 2,00 10,2% 5,0% 2,1% ,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% [%] liczba uŝytkow ników penetracja Źródło: UKE. PTC jest jednym z trzech operatorów infrastrukturalnych, którzy posiadają łącznie większość udziałów w rynku wg kryterium przychodów z telefonii ruchomej jak równieŝ liczby uŝytkowników. Wykres 4. Udziały operatorów w liczbie uŝytkowników i przychodach z sieci telefonii ruchomej w Polsce, stan na przychody z telefonii ruchomej 34,52% 31,01% 33,17% 1,28% 0,02% uŝytkow nicy 34,21% 31,11% 32,51% 2,05% 0,12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% PTK Centertel Sp. z o.o. Polska Telefonia Cyfrow a Sp.z o.o. Polkomtel S.A. P4 Sp. z o.o. MVNO Źródło: UKE. Podobnie jak pozostali operatorzy infrastrukturalni, PTC świadczy usługi w systemie abonamentowym i przedpłaconym. Operator udostępnia klientom takŝe usługi mobilnego dostępu do Internetu. Swoją ofertę kieruje praktycznie do całego rynku potencjalnych klientów sieci Struktura własnościowa 10

11 Udziałowcami PTC są przedsiębiorstwa działające przede wszystkim w branŝy telekomunikacyjnej. Wykres 5. Struktura własnościowa PTC (listopad 2008) T-Mobile Deutschland GmbH T-Mobile Poland Holding No. 1 B.V. Polpager Sp. z o.o. 22,5% 70,5% 4,0% Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 1,9% 1,1% CARCOM Warszawa Sp. z o.o. Elektrim Autoinvest S.A. Źródło: (z dn ) Głównym udziałowcem PTC Sp. z o.o. jest Deutsche Telekom niemiecki operator zasiedziały, który przez swoje spółki zaleŝne (T-Moblie Deutschland GmbH oraz T- Mobile Poland Holding No. 1 B.V.) kontroluje łącznie 93% udziałów Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. Operator ten bezpośrednio lub poprzez spółki zaleŝne prowadzi działalność na niemieckim i europejskim rynku telekomunikacyjnym Infrastruktura Wg stanu na Infrastruktura PTC obejmowała m.in.: Tabela 1. Elementy infrastruktury PTC (stan na ) (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 5 zał. 1) Źródło: PTC. PTC jest operatorem samodzielnie działającym na rynku, który jest niezaleŝny infrastrukturalnie od innych operatorów. 4. Analiza cen na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC 11

12 Kształtowanie się cen stanowi jeden z istotnych elementów analizy, który umoŝliwia ocenę tendencji występujących na rynku i pomaga podjąć decyzję czy rynek zmierza, czy teŝ nie, do stanu efektywnej konkurencji. Na rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mamy do czynienia z indywidualnymi rynkami tworzonymi w obrębie sieci poszczególnych operatorów. W związku z tym na kaŝdym takim rynku występuje tylko jeden gracz rynkowy. Operatorzy, na których obecnie spoczywają obowiązki regulacyjne związane z ich znaczącą pozycją na rynkach świadczenia usług zakańczania połączeń głosowych we własnych sieciach (PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A. oraz Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o.), zobligowani są do pobierania symetrycznych stawek za zakańczanie połączeń, tzw. MTR (ang. Mobile Termination Rate), ustalonych decyzjami Prezesa UKE (aktualnie obowiązują decyzje z dnia 30 września 2008 r. oraz z dnia 22 października 2008 r.). Z kolei dwóch pozostałych operatorów posiadających decyzje regulacyjne na rynkach 16, tj. P4 Sp. z o.o. oraz Cyfrowy Polsat S.A. stosuje asymetryczne stawki MTR. Tabela 2. Stawki MTR (netto) za zakończenie połączenia w sieciach PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A., PTC Sp. z o.o. Rodzaj stawki Od Od Od do Od Wysokość MTR (groszy/min.) 40,00 33,87 21,62 16,77 Źródło: UKE. W okresie od 1 stycznia 2006 r. do 20 czerwca 2008 r. PTC posiadała umowy o współpracy międzyoperatorskiej w zakresie zakańczania połączeń głosowych z następującymi operatorami: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 6 zał. 1). Stawki za zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC w latach przedstawiono poniŝej: Tabela 3. Stawki MTR za zakańczania połączeń w sieci PTC w latach (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 7 zał. 1) Źródło: PTC. Podsumowując, od maja 2007 roku PTC stosuje jednolite MTR dla wszystkich operatorów telefonii ruchomej i stacjonarnej zakańczających w sieci PTC połączenia inicjowane we własnych sieciach. Aktualnie obowiązuje stawka 21,62 groszy / min.(tabela 2). NałoŜenie decyzjami z lipca 2006 roku obowiązków regulacyjnych, umoŝliwiło Prezesowi UKE regulację MTR w sieciach trzech największych operatorów telefonii ruchomej w Polsce: PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A. oraz Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. Zastosowanie regulacji stawki MTR i jej systematyczne obniŝanie, doprowadziło w konsekwencji do stopniowej obniŝki cen detalicznych usług dla konsumentów. Podtrzymanie obowiązków regulacyjnych dla PTC umoŝliwi dalszą kontrolę stawek MTR, tym samym stworzy operatorowi (poprzez obniŝkę dolnej granicy marŝy) 12

13 warunki do konkurowania o klientów sieci niŝszymi cenami usług detalicznych (górną granicą marŝy). Istnieje obawa, iŝ w sytuacji braku regulacji MTR operator utrzymywałby poziom stawek MTR na niezmiennym poziomie. Operator mógłby nawet podwyŝszać wysokość MTR. W obu przypadkach brak regulacji MTR zdecydowanie spowalniałby proces zwiększania poziomu konkurencyjności. Z punktu widzenia rynku ex ante mogłoby dojść do stagnacji, w której operatorzy przewlekle utrzymywaliby określony poziom MTR, przez co ceny detaliczne, z uwagi na konieczność zachowania marŝy, nie byłyby wykorzystywane jako narzędzie konkurencji. Stąd teŝ dalsza regulacja MTR, której podstawę stanowią obowiązki niniejszej decyzji, umoŝliwi przyspieszenie obniŝki MTR, a w konsekwencji równieŝ cen detalicznych usług, z zachowaniem odpowiedniej marŝy na usługach. Jak wynika z powyŝszego, obowiązki regulacyjne nałoŝone na PTC zastępują brak presji konkurencyjnej na analizowanym rynku, stanowiąc główny bodziec obniŝki cen za zakańczanie połączeń głosowych, która miałaby miejsce w przypadku istnienia efektywnej konkurencji. Dzięki wprowadzonej w 2006 r. regulacji przedmiotowego rynku uległy takŝe częściowemu zahamowaniu i stopniowej eliminacji zjawiska dyskryminacji cenowej oraz subsydiowania krzyŝowego i zawęŝania marŝy, między innymi dlatego, Ŝe na skutek obniŝania stawek MTR operatorzy tracą moŝliwość manipulacji róŝnicami cen połączeń wewnątrz sieci i stawek za zakańczanie połączeń. Stanowi to argument za dalszym utrzymaniem regulacji w zakresie obowiązku niedyskryminacji i ustalania opłat w oparciu o ponoszone koszty w celu skutecznego zapobiegania ww. problemom. 5. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej 5.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji rynkowej na rynku właściwym Zgodnie z normą art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Prawo telekomunikacyjne zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Ze względu na specyfikę przedmiotowego rynku (moŝe działać na nim tylko jeden przedsiębiorca telekomunikacyjny) w dalszej części nie będzie natomiast analizowana kwestia występowania kolektywnej pozycji znaczącej, która ze swojej istoty moŝe dotyczyć co najmniej dwóch przedsiębiorców. 13

14 Ustawa Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania, przy ocenie obu pozycji znaczących szeregu kryteriów. Kryteria dla oceny indywidualnej pozycji znaczącej określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 PT. Jednocześnie naleŝy zauwaŝyć, iŝ zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne uznanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego za posiadającego znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny tych kryteriów, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. PowyŜsze regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zwanego dalej takŝe TWE (tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Nicei, Dziennik Urzędowy UE C 325 z 24 grudnia 2002 r.). Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 5 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umoŝliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w duŝej mierze niezaleŝnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, Ŝe Komisja oraz krajowe organy regulacyjne, zwane dalej NRA (ang. National Regulatory Authority), muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach słuŝących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex-ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji, na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe oparte jest na przekonaniu, Ŝe posiadanie duŝych udziałów w rynku przekraczających 50% pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, załoŝyć, Ŝe dane przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą. Poza tym ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz, które mają zostać przeprowadzone na potrzeby regulacyjne, oznacza, Ŝe wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie moŝe wystarczać do ustalenia pozycji dominującej (znaczącej) przedsiębiorstwa. Na podstawie aktów prawa wspólnotowego i krajowego naleŝy wziąć pod uwagę takŝe inne wskaźniki określone w art. 24 ust. 3 PT. Niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie moŝliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. MoŜe więc prowadzić do wyników odmiennych niŝ te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji expost (w rozumieniu ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów). Przedmiotem niniejszej analizy nie jest bowiem badanie zachowań rynkowych przedsiębiorców w przeszłości, w szczególności pod kątem 5 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

15 potencjalnego naduŝywania pozycji dominującej lub zawierania niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień ograniczających konkurencję. Analizy dokonywane przez Regulatora róŝnią się takŝe od przyszłościowo zorientowanych analiz, które przeprowadzają organy ochrony konkurencji podczas badania koncentracji przedsiębiorstw Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym Wskaźnik ten określa w procentach udział przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w danym rynku właściwym, mierzony wartością bądź wolumenem jego sprzedaŝy na tym rynku. Posiadanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego znacznego udziału w danym rynku właściwym wskazuje na jego silną pozycję na tym rynku i sygnalizuje brak skutecznej konkurencji. Im większy udział w rynku ma przedsiębiorca, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. W niniejszej analizie trzeba jednak podkreślić specyfikę rynku świadczenia usług zakańczania połączeń głosowych w sieciach telefonii ruchomej, która wynika z uwarunkowań technicznych. Jej świadczenie związane jest z realizacją połączeń, inicjowanych w dowolnej sieci (stacjonarnej, ruchomej, IP), które kończone są w sieci ruchomej PTC, a konkretnie u uŝytkownika końcowego tego operatora. Numer takiego uŝytkownika końcowego, działający w sieci PTC, jest unikalny i kaŝde połączenie kierowane na ten numer jest zakańczane w sieci PTC. Uwzględniając powyŝsze, naleŝy stwierdzić, Ŝe w obrębie rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC brak jest alternatywnych dostawców usługi zakańczania połączeń. PoniewaŜ po stronie podaŝowej na szczeblu hurtowym nie ma moŝliwości nabycia usługi zakańczania połączenia od innego podmiotu niŝ ten, w którego sieci chcemy zakończyć połączenie oznacza to, iŝ operator kontrolujący daną sieć ruchomą jest jedynym dostawcą tej usługi w tej sieci. W związku z tym PTC posiada z uwagi na brak substytutów dla tego rodzaju usługi 100% udziałów w rynku zakańczania połączenia we własnej sieci. NaleŜy przy tym podkreślić, iŝ udziały PTC na tak oznaczonym rynku są niezmienne i niezaleŝne od czynnika czasu, albowiem od początku prowadzenia takiej działalności (świadczenia usługi zakańczania połączeń w sieci ruchomej) kaŝdy operator jest na nim naturalnym monopolistą, niezaleŝnie od poziomu rozwoju sieci czy teŝ liczby korzystających z niej uŝytkowników. Co więcej, z uwagi na brak technologii, mogącej zmienić opisaną wyŝej sytuację, naleŝy stwierdzić, Ŝe w perspektywie najbliŝszych lat nie pojawi się substytucja dla usługi zakańczania połączeń świadczonej przez PTC. Podsumowując analizowane kryterium naleŝy stwierdzić, iŝ 100% udział PTC w rynku zakańczania połączeń we własnej publicznej sieci ruchomej niewątpliwie wskazuje na znaczącą pozycję PTC na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie własnej ruchomej publicznej sieci telefonicznej. 15

16 5.3. Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielenia przez innych operatorów działających na tym rynku bądź mogących na niego wejść w badanym okresie. Posiadanie przez przedsiębiorcę kontroli nad trudną do powielenia infrastrukturą telekomunikacyjną wzmacnia jego pozycję na danym rynku właściwym i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im trudniejsza do powielenia jest ta infrastruktura oraz im pełniejsza jest kontrola nad nią konkretnego przedsiębiorcy, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. W przypadku rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC posiadanie lub kontrola infrastruktury jest warunkiem koniecznym do świadczenia usług na tym rynku. PTC jest przedsiębiorcą telekomunikacyjnym zakańczającym połączenia we własnej, ruchomej sieci telefonicznej i jest zarazem jedynym moŝliwym posiadaczem sieci na tym rynku, gdyŝ to obszar sieci PTC określa obszar analizowanego rynku właściwego. Budowa własnej infrastruktury przez innego przedsiębiorcę nie stanowi więc konkurencji dla pozostałych przedsiębiorców, poniewaŝ sytuacja taka przyczyni się jedynie do powstania nowego rynku zakańczania połączeń, nie zaś do wprowadzenia konkurencji na rynku analizowanym. Podsumowując analizę powyŝszego kryterium, naleŝy stwierdzić jego spełnienie w przypadku PTC, gdyŝ przede wszystkim nie ma technicznych moŝliwości wybudowania alternatywnej sieci, w której moŝliwe byłoby zakańczanie połączeń kierowanych do uŝytkowników PTC. Tym samym kryterium braku technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej przemawia za znaczącą pozycją PTC na analizowanym rynku Istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy O istnieniu przewagi technologicznej konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego moŝemy mówić, jeśli posiada on na danym rynku właściwym technologię, która umoŝliwia mu tańsze świadczenie usług albo dostarczanie w dotychczasowej cenie produktów lub usług nowocześniejszych i posiadających więcej funkcji lub zastosowań od dostarczanych do tej pory. Spełnianie tego kryterium przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Ze względu na fakt, Ŝe rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej ograniczony jest do jednej sieci, a w związku z tym kaŝdy przedsiębiorca świadczący usługę zakańczania połączeń we własnej sieci posiada 100% udziału w tym rynku, kryterium istnienia technologicznej przewagi przedsiębiorcy telekomunikacyjnego nie jest moŝliwe do zbadania, gdyŝ w obrębie 16

17 analizowanego rynku właściwego nie ma innego przedsiębiorcy niŝ PTC. Nie jest zatem moŝliwe dokonanie porównania dostępnych w obrębie rynku technologii i oceny tego kryterium Niemniej jednak sposób realizacji usług zakańczania połączeń przez PTC nie róŝni się od sposobu jej realizacji przez pozostałych przedsiębiorców działających na innych rynkach zakańczania połączeń Brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej Analiza powyŝszego kryterium pozwala określić, czy poziom siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest wystarczająco wysoki, aby zrównowaŝyć pozycję tego przedsiębiorcy jako dostawcy usług na danym rynku właściwym. Istnienie klientów o silnej pozycji negocjacyjnej ma istotny wpływ na warunki konkurencyjności na danym rynku i ogranicza zdolność przedsiębiorców telekomunikacyjnych do działań niezaleŝnych od pozostałych uczestników rynku, w tym do nieuzasadnionego podwyŝszania cen. Zasadniczo, niski poziom równowaŝącej siły nabywczej na danym rynku właściwym, czyli brak klientów lub grup klientów o silnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy, wzmacnia ich pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im niŝszy jest poziom równowaŝącej siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy na danym rynku, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe przedsiębiorca (lub przedsiębiorcy) zajmują indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą na tym rynku. W związku z powyŝszym poziom równowaŝącej siły nabywczej na analizowanym rynku jest będzie wysoki, jeśli: - do jednego klienta bądź grupy klientów trafia duŝa część usług PTC, - najwięksi klienci spółki dobrze poinformowani na temat alternatywnych dostawców danych usług, - najwięksi klienci mogą łatwo i niewielkim kosztem przestawić się na korzystanie z tych alternatywnych dostawców, - najwięksi klienci mogą rozpocząć samodzielnie wytwarzanie danych produktów lub usług, - przedsiębiorca telekomunikacyjny zainwestował znaczne środki w infrastrukturę słuŝącą wyłącznie dostarczaniu produktów lub usług konkretnym największym klientom. Do oceny tego wskaźnika naleŝy wziąć między innymi pod uwagę stopień koncentracji sprzedaŝy PTC na danym rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, czyli udział największych klientów w wartości sprzedaŝy tego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na rynku. Według danych przedstawionych przez PTC, operator zakańcza połączenia we własnej sieci grupie klientów, którzy generują zdecydowaną większość ruchu i tym samym przychodów PTC z usługi. Wspomniani klienci to: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 8 zał. 1). 17

18 Wykres 6. Udział ruchu zakańczanego przez poszczególnych operatorów (klientów) w całości ruchu F2M i M2M zakańczanego w sieci PTC (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 9 zał. 1) Źródło: PTC. Wykres 7. Udział przychodów poszczególnych operatorów (klientów) w całości przychodów PTC z zakańczania połączeń F2M im2m (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 10 zał. 1) Źródło: PTC. Malejący udział procentowy połączeń F2M i rosnący M2M naleŝy tłumaczyć wzrostem penetracji telefonii ruchomej i obserwowanym zjawiskiem wypierania telefonii stacjonarnej przez usługi mobilne. Fakt wzrostu popularności usług mobilnych związany jest bezpośrednio ze spadkiem ich cen, obserwowanym na przestrzeni ostatnich lat, który skłania klientów sieci do większej aktywności, wywołując tym samym wzrost ruchu M2M. JednakŜe samo zestawienie struktury klientów nie daje jasnej wskazówki, co do wyniku analizy tego kryterium. Aby prawidłowo ocenić to kryterium naleŝy wziąć pod uwagę specyfikę rynku zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej oraz inne wymienione na początku kryterium aspekty. Zdecydowana większość tj. blisko 90% wolumenu ruchu, a w konsekwencji równieŝ przychodów PTC z zakańczania połączeń, pochodziło w okresie z usług inicjowanych w sieciach (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 11 zał. 1). Z uwagi na specyfikę rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, nie mogą oni przestawić się na korzystanie z usług alternatywnych dostawców, gdyŝ tacy nie istnieją na rynku zakańczania połączeń w sieci PTC. Nie mają równieŝ moŝliwości samodzielnego wytwarzania usługi zakańczania połączeń w sieci PTC. Jedynie PTC świadczy pozostałym operatorom usługi zakańczania połączeń z wykorzystaniem własnej infrastruktury, w obrębie posiadanej sieci. Zakończenia połączenia do uŝytkownika końcowego będącego abonentem PTC moŝe dokonać tylko sam operator, co redukuje do zera siłę nabywczą klienta sieci PTC. Brak jest zatem jakiejkolwiek alternatywy w realizacji połączeń do sieci ruchomej, gdyŝ połączenie musi być zakończone z wywoływanym numerem, funkcjonującym w danej sieci ruchomej. Teoretycznie, hurtowi klienci PTC mogliby zdecydować się nie zakańczać połączeń w sieci PTC. Operator sieci Era straciłby wtedy większość przychodów z zakańczania połączeń jednakŝe takie rozwiązanie wydaje się być mało prawdopodobne biorąc pod uwagę fazę rozwoju rynku, która wymusza świadczenie usług w kooperacji ze wszystkimi podmiotami. Zatem, pomimo istnienia grupy kluczowych klientów operatora sieci Era, grupa ta nie ma moŝliwości wyboru alternatywnego dostawcy usług zakańczania połączeń w sieci PTC, gdyŝ na analizowanym rynku usługę zakańczania połączeń moŝe świadczyć tylko jeden podmiot. 18

19 Podsumowując analizę powyŝszego kryterium, naleŝy stwierdzić, iŝ w przypadku PTC nie jest ono miarodajne dla oceny pozycji przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na tym rynku (nie stanowi o przewadze Spółki). Mimo wysokiego stopnia koncentracji usług realizowanych dla nielicznej (3 podmiotów) grupy klientów, PTC jest jedynym operatorem zakańczającym połączenia we własnej sieci, przez co brak jest alternatywy w realizacji usługi, co sprawa, Ŝe siła nabywcza strony popytowej badanego rynku nie ma znaczenia Łatwy bądź uprzywilejowany dostęp do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych Posiadanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego na danym rynku właściwym łatwiejszego dostępu do źródeł finansowania niŝ inni operatorzy wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im bardziej uprzywilejowany dostęp ma konkretny przedsiębiorca do tych zasobów, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na danym rynku. PoniewaŜ na rynku zakańczania połączeń w sieci PTC występuje wyłącznie PTC, z analizy wykluczyć naleŝy kwestię jego uprzywilejowanego dostępu do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych wobec konkurencji. Wobec powyŝszego analizie naleŝy poddać wyłącznie kwestię łatwego dostępu do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych. Specyfika rynków telekomunikacyjnych wymaga duŝych inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną, a ich okres zwrotu jest długi. Dlatego teŝ łatwy dostęp do źródeł finansowania działa na korzyść operatora, poprawiając jego pozycję wobec konkurencji. Podczas analizy tego kryterium wzięto pod uwagę wewnętrzne źródła kapitałowe jak i zdolność przedsiębiorcy do pozyskiwania kapitału obcego, a takŝe strukturę własnościową przedsiębiorcy i jego zdolność do zwiększania kapitałów własnych. Dokonując analizy struktury własnościowej, Prezes UKE wskazuje na powiązania finansowe PTC z innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku telekomunikacyjnym. Takie powiązania umoŝliwiają zarówno łatwy dostęp do kapitału jak i rozwiązań technologicznych oraz są bardzo istotne dla moŝliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, a takŝe ułatwiają współpracę na rynku międzyoperatorskim. Większościowym udziałowcem PTC jest T-Mobile Deutschland GmbH (70,5%) posiadająca doświadczenie w sektorze telekomunikacyjnym. Kontrolowany przez Deutsche Telecom koncern T-Mobile jest jednym z największych w Europie operatorów telefonii ruchomej, który funkcjonuje równieŝ na rynkach poza Europą. Posiadając udziałowca, zorientowanego na inwestycje w rozwijające się rynki telekomunikacyjne (do których rynek Polski równieŝ się zalicza, ze względu na dynamikę penetracji oraz rozwój technologii mobilnych) PTC posiada niezwykle korzystny dostęp do rynków kapitałowych i zasobów finansowych, zarówno 19

20 pochodzących bezpośrednio od własnego udziałowca, jak równieŝ podmiotów z nim powiązanych. Podsumowując analizę powyŝszego kryterium naleŝy stwierdzić, iŝ PTC posiada łatwy dostęp do rynków kapitałowych/zasobów finansowych Korzyści skali (Ekonomia skali) Ekonomia skali jest charakterystyczną cechą przemysłów sieciowych, w których wysokie koszty stałe, niemoŝliwe do uniknięcia odgrywają kluczową rolę w strukturze kosztów 6 i gdzie działalność podmiotów opiera się o kosztowną infrastrukturę. PrzewaŜającym źródłem ekonomii skali w telekomunikacji są koszty infrastruktury. Nie budzi wątpliwości, Ŝe rynek telekomunikacyjny, podobnie jak inne rynki o charakterze sieciowym cechuje występowanie korzyści skali. Sieciowy charakter rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych determinuje występowanie takŝe na nim ekonomii skali. PTC, działając samodzielnie na rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, jako jedyny zmniejsza koszty usług telekomunikacyjnych, gdyŝ wraz ze wzrostem liczby klientów rośnie wolumen ruchu realizowanych przez nich usług i tym samym spada stały jednostkowy koszt usługi. W konsekwencji PTC uzyskuje korzyści skali z prowadzenia działalności na rynku zakańczania połączeń we własnej sieci. ZauwaŜyć jednakŝe naleŝy, iŝ wobec faktu, Ŝe na przedmiotowym rynku działalność prowadzi jedynie Spółka, czynnik ten nie ma znaczenia dla oceny pozycji rynkowej operatora. Fakt korzystania przez PTC z ekonomii skali nie moŝe bowiem w istniejącym stanie faktycznym wpłynąć na zintensyfikowanie konkurencyjnej walki rynkowej Pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy Pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wzmacnia jego pozycję na wszystkich rynkach właściwych, na których jest on obecny i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Jeśli konkretny przedsiębiorca jest zintegrowany pionowo zwiększa to prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na rynkach, na których działa. Rynki na których PTC świadczy usługi przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury to: rynek świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usługi roamingu międzynarodowego w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usług uŝytkownikom końcowym (rynek detaliczny telefonii ruchomej). 6 Stanisław Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Warszawa 2005, str