CZĘŚĆ I ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI 23 ROZDZIAŁ 1 PRAKTYKA ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI 25

Transkrypt

1

2 Spis treści WSTĘP 21 CZĘŚĆ I ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI 23 ROZDZIAŁ 1 PRAKTYKA ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI 25 Podstawowe pojęcia i terminy 25 Cele edukacyjne 25 Wprowadzenie 26 Definicja zarządzania zasobami ludzkimi 26 Cele ZZL 27 Teorie ZZL 28 Właściwości ZZL 29 Rozwój koncepcji ZZL 34 Zastrzeżenia dotyczące koncepcji ZZL 35 Kontekst zarządzania zasobami ludzkimi 38 Etyczny wymiar ZZL 39 Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi podsumowanie 40 Pytania 41 ROZDZIAŁ 2 STRATEGICZNE ZZL 43 Podstawowe pojęcia i terminy 43 Cele edukacyjne 43 Wprowadzenie 44 Podstawy teoretyczne strategicznego ZZL 44 Definicja strategicznego ZZL 46 Strategiczne ZZL oparte na zasobach 47 Dopasowanie strategiczne 49 Perspektywy strategicznego ZZL 50 Metoda najlepszej praktyki 50 Metoda najlepszego dopasowania 52 Pakietowanie 54 Rzeczywistość strategicznego ZZL 56 Konsekwencje praktyczne teorii strategicznego ZZL 56 Strategiczne ZZL podsumowanie 58 Pytania 59

3 6 Spis treści ROZDZIAŁ 3 STRATEGIE ZZL 60 Podstawowe pojęcia i terminy 60 Cele edukacyjne 60 Wprowadzenie 61 Czym są strategie ZZL? 61 Ogólne strategie ZZL 62 Szczegółowe strategie ZZL 65 Kryteria skuteczności strategii ZZL 65 Formułowanie strategii ZZL 66 Zagadnienia związane z tworzeniem strategii ZZL 67 Wdrażanie strategii ZZL 70 Strategie ZZL podsumowanie 72 Pytania 73 ROZDZIAŁ 4 ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM LUDZKIM 74 Podstawowe pojęcia i terminy 74 Cele edukacyjne 74 Wprowadzenie 75 Definicja zarządzania kapitałem ludzkim 75 Koncepcja kapitału ludzkiego 75 Elementy kapitału ludzkiego 76 Mierzenie kapitału ludzkiego 78 Wewnętrzne raportowanie na temat kapitału ludzkiego 81 Zewnętrzne raportowanie na temat kapitału ludzkiego 84 Wprowadzanie ZKL 84 Zarządzanie kapitałem ludzkim podsumowanie 85 Pytania 86 ROZDZIAŁ 5 ROLA I ORGANIZACJA DZIAŁU HR 87 Podstawowe pojęcia i terminy 87 Cele edukacyjne 87 Wprowadzenie 88 Rola działu HR 88 Organizowanie działu HR 90 Ocena działu HR 93 Centra usług 97 Outsourcing funkcji HR 97 Offshoring 98 Korzystanie z usług konsultantów do spraw zarządzania 99 Marketing działu HR 100 Budżet działu HR 100 Rola menedżerów operacyjnych we wdrażaniu polityki dotyczącej zasobów ludzkich 101 Rola i organizacja działu HR podsumowanie 102 Pytania 104 ROZDZIAŁ 6 ROLA SPECJALISTÓW HR 106 Podstawowe pojęcia i terminy 106 Cele edukacyjne 106 Wprowadzenie 107 Podstawowa rola 107 Rola partnera biznesowego 108 Strategiczna rola specjalistów HR 110 Rola agenta zmian 112 Rola wewnętrznego konsultanta 113 Świadczenie usług 113 Rola strażnika wartości 114 Modele ról w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi 114

4 Spis treści 7 Uzyskiwanie poparcia i zaangażowania 118 Kwestie etyczne 120 Profesjonalizm w zarządzaniu zasobami ludzkimi 121 Niejasność związana z rolą specjalistów HR 122 Konflikt dotyczący udziału ZZL w działalności przedsiębiorstwa 123 Czego wymaga się od specjalistów HR 124 Stały rozwój zawodowy 128 Rola specjalisty HR podsumowanie 128 Pytania 130 ROZDZIAŁ 7 WPŁYW ZZL NA WYNIKI ORGANIZACJI 132 Podstawowe pojęcia i terminy 132 Cele edukacyjne 132 Wprowadzenie 133 Wpływ zarządzania zasobami ludzkimi 133 W jaki sposób strategie ZZL wpływają na wyniki 137 W jaki sposób praktyki ZZL wpływają na wyniki organizacji 140 Wpływ ZZL na wyniki organizacji podsumowanie 140 Pytania 142 ROZDZIAŁ 8 MIĘDZYNARODOWE ZZL 144 Podstawowe pojęcia i terminy 144 Cele edukacyjne 144 Wprowadzenie 144 Definicja międzynarodowego ZZL 145 Zagadnienia związane z międzynarodowym ZZL 145 Globalna polityka i praktyka ZZL 149 Zarządzanie pracownikami delegowanymi do pracy za granicą 150 Międzynarodowe ZZL podsumowanie 154 Pytania 155 ROZDZIAŁ 9 SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW 157 Podstawowe pojęcia i terminy 157 Cele edukacyjne 157 Wprowadzenie 157 Definicja strategicznej odpowiedzialności społecznej 158 Działania z zakresu CSR 159 Uzasadnienie CSR 160 Tworzenie strategii CSR 161 Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw podsumowanie 163 Pytania 164 ROZDZIAŁ 10 METODY BADAWCZE STOSOWANE W ZZL 165 Podstawowe pojęcia i terminy 165 Cele edukacyjne 166 Wprowadzenie 166 Charakter badań 166 Filozofia badań 167 Planowanie i prowadzenie programów badawczych 168 Przegląd literatury 170 Ilościowe i jakościowe metody badawcze 171 Metody gromadzenia danych 172 Sposoby rozumowania związane z badaniami 176 Analiza statystyczna 179 Metody badawcze stosowane w ZZL podsumowanie 183 Pytania 185

5 8 Spis treści CZĘŚĆ II PROCESY ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI 187 ROZDZIAŁ 11 ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI OPARTE NA KOMPETENCJACH 189 Podstawowe pojęcia i terminy 189 Cele edukacyjne 189 Wprowadzenie 190 Typy kompetencji 190 Struktury kompetencji 192 Stopień wykorzystania kompetencji 195 Zastosowania zarządzania zasobami ludzkimi opartego na kompetencjach 196 Tworzenie struktur kompetencji 198 Kompetencje a inteligencja emocjonalna 200 Zarządzanie zasobami ludzkimi oparte na kompetencjach podsumowanie 201 Pytania 202 ROZDZIAŁ 12 ZARZĄDZANIE WIEDZĄ 203 Podstawowe pojęcia i terminy 203 Cele edukacyjne 203 Wprowadzenie 203 Definicja zarządzania wiedzą 204 Pojęcie wiedzy 205 Cel i znaczenie zarządzania wiedzą 206 Strategie zarządzania wiedzą 207 Systemy zarządzania wiedzą 208 Zagadnienia dotyczące zarządzania wiedzą 208 Wkład działu HR w zarządzanie wiedzą 210 Zarządzanie wiedzą podsumowanie 211 Pytania 212 ROZDZIAŁ 13 WYDAJNE SYSTEMY PRACY 213 Podstawowe pojęcia i terminy 213 Cele edukacyjne 213 Wprowadzenie 213 Kultura efektywności 214 Definicja efektywnego systemu pracy 215 Cechy efektywnego systemu pracy 216 Elementy HPWS 218 Wpływ efektywnych systemów pracy 220 Zastrzeżenia dotyczące wpływu HPWS 222 Opracowanie efektywnego systemu pracy 223 Efektywne systemy pracy podsumowanie 226 Pytania 227 CZĘŚĆ III PRACA I ZATRUDNIENIE 229 ROZDZIAŁ 14 PRACA 231 Podstawowe pojęcia i terminy 231 Cele edukacyjne 231 Wprowadzenie 231 Charakter pracy 232 Czynniki organizacyjne wpływające na pracę 234 Zmiany wzorca zatrudnienia 236 Przyszłość pracy 236 Praca podsumowanie 237 Pytania 238

6 Spis treści 9 ROZDZIAŁ 15 STOSUNEK PRACY 239 Podstawowe pojęcia i terminy 239 Cele edukacyjne 239 Wprowadzenie 240 Definicja stosunku pracy 240 Podstawa stosunku pracy 240 Umowy o stosunku pracy 241 Co dzieje się ze stosunkiem pracy 243 Zarządzanie stosunkiem pracy 244 Tworzenie organizacji o wysokim stopniu zaufania 245 Teorie wyjaśniające stosunek pracy 248 Stosunek pracy podsumowanie 250 Pytania 251 ROZDZIAŁ 16 KONTRAKT PSYCHOLOGICZNY 252 Podstawowe pojęcia i terminy 252 Cele edukacyjne 252 Wprowadzenie 252 Definicja kontraktu psychologicznego 253 Kontrakt psychologiczny a stosunek pracy 254 Znaczenie kontraktu psychologicznego 256 Zmiany w kontrakcie psychologicznym 257 Stan kontraktu psychologicznego w roku Jak rozwijają się kontrakty psychologiczne 258 Rozwój i utrzymanie pozytywnego kontraktu psychologicznego 259 Kontrakt psychologiczny podsumowanie 260 Pytania 261 CZĘŚĆ IV ZACHOWANIE ORGANIZACYJNE 263 ROZDZIAŁ 17 ISTOTA ZACHOWANIA ORGANIZACYJNEGO 265 Podstawowe pojęcia i terminy 265 Cele edukacyjne 265 Wprowadzenie 265 Definicja zachowania organizacyjnego 266 Cechy zachowania organizacyjnego 266 Zachowanie organizacyjne a nauki społeczne i nauki o zachowaniu 267 Wyjaśnienie zachowania organizacyjnego 267 Czynniki wpływające na zachowanie organizacyjne 268 Źródła i zastosowania teorii zachowania organizacyjnego 268 Znaczenie teorii zachowania organizacyjnego 269 Istota zachowania organizacyjnego podsumowanie 269 Pytania 270 ROZDZIAŁ 18 CECHY PRACOWNIKÓW 271 Podstawowe pojęcia i terminy 271 Cele edukacyjne 271 Wprowadzenie 272 Różnice indywidualne 272 Cechy osobowościowe 274 Typy zachowań 279 Implikacje dla specjalistów HR 282 Cechy pracowników podsumowanie 283 Pytania 284 ROZDZIAŁ 19 MOTYWACJA 285 Podstawowe pojęcia i terminy 285 Cele edukacyjne 286

7 10 Spis treści Wprowadzenie 286 Definicja motywacji 286 Typy motywacji 287 Teorie motywacji 288 Motywacja i pieniądze 296 Strategie motywacji 297 Motywacja podsumowanie 298 Pytania 299 ROZDZIAŁ 20 ZAANGAŻOWANIE I POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI 300 Podstawowe pojęcia i terminy 300 Cele edukacyjne 300 Wprowadzenie 301 Porównanie koncepcji zaangażowania i przynależności 302 Zaangażowanie pracownika 302 Poczucie przynależności do organizacji 309 Wkład działu HR w kształtowanie poczucia przynależności 314 Zaangażowanie i przynależność podsumowanie 315 Pytania 317 ROZDZIAŁ 21 FUNKCJONOWANIE ORGANIZACJI 318 Podstawowe pojęcia i terminy 318 Cele edukacyjne 319 Wprowadzenie 319 Teorie organizacji 320 Struktura organizacji 325 Typy organizacji 326 Procesy organizacyjne 329 Funkcjonowanie organizacji podsumowanie 337 Pytania 338 ROZDZIAŁ 22 KULTURA ORGANIZACYJNA 339 Podstawowe pojęcia i terminy 339 Cele edukacyjne 339 Wprowadzenie 340 Definicja kultury organizacyjnej 340 Definicja klimatu organizacyjnego 341 Jak rozwija się kultura organizacyjna 342 Zróżnicowanie kultur 342 Elementy kultury 342 Klasyfikacja kultury organizacyjnej 345 Ocena kultury organizacyjnej 346 Pomiar klimatu organizacyjnego 347 Odpowiednia kultura 348 Wsparcie i zmiana kultury 349 Kultura organizacyjna podsumowanie 350 Pytania 352 CZĘŚĆ V PROJEKTOWANIE I ROZWÓJ ORGANIZACJI 353 ROZDZIAŁ 23 PROJEKTOWANIE ORGANIZACJI 355 Podstawowe pojęcia i terminy 355 Cele edukacyjne 355 Wprowadzenie 356 Proces organizowania 356

8 Spis treści 11 Cele projektowania organizacji 357 Przegląd organizacji 358 Kto wykonuje pracę? 363 Projektowanie organizacji podsumowanie 363 Pytania 364 ROZDZIAŁ 24 ROZWÓJ ORGANIZACJI 365 Podstawowe pojęcia i terminy 365 Cele edukacyjne 365 Wprowadzenie 366 Definicja rozwoju organizacji 366 Programy rozwoju organizacji 367 Założenia i wartości rozwoju organizacji 367 Działania rozwoju organizacji 368 Rozwój organizacji podsumowanie 370 Pytania 371 ROZDZIAŁ 25 ZARZĄDZANIE ZMIANĄ 372 Podstawowe pojęcia i terminy 372 Cele edukacyjne 372 Wprowadzenie 373 Rodzaje zmiany 373 Proces zmiany 374 Modele zmiany 375 Opór wobec zmiany 378 Wdrażanie zmiany 380 Wytyczne dotyczące zarządzania zmianą 380 Transformacja organizacji 381 Rola działu HR w zarządzaniu zmianą 384 Zarządzanie zmianą podsumowanie 385 Pytania 387 ROZDZIAŁ 26 ANALIZA STANOWISKA PRACY, ROLI, KOMPETENCJI ORAZ UMIEJĘTNOŚCI 388 Podstawowe pojęcia i terminy 388 Cele edukacyjne 389 Wprowadzenie 389 Definicje 389 Analiza stanowiska pracy 391 Opisy stanowisk 394 Analiza roli i profile roli 396 Profile roli podstawowej 396 Modelowanie kompetencji behawioralnych 397 Analiza kompetencji technicznych 403 Analiza umiejętności 404 Analiza stanowiska pracy, roli, kompetencji i umiejętności podsumowanie 406 Pytania 407 ROZDZIAŁ 27 PROJEKTOWANIE I ROZWÓJ STANOWISKA PRACY ORAZ ROLI ZAWODOWEJ 408 Podstawowe pojęcia i terminy 408 Cele edukacyjne 408 Wprowadzenie 408 Projektowanie stanowiska pracy 409 Kształtowanie roli 414 Projektowanie i rozwój stanowiska pracy oraz roli podsumowanie 414 Pytania 415

9 12 Spis treści CZĘŚĆ VI POZYSKIWANIE ZASOBÓW LUDZKICH 417 ROZDZIAŁ 28 STRATEGIA POZYSKIWANIA ZASOBÓW LUDZKICH 419 Podstawowe pojęcia i terminy 419 Cele edukacyjne 419 Wprowadzenie 419 Cel strategii pozyskiwania zasobów ludzkich 420 Pozyskiwanie zasobów w ramach strategicznego ZZL 420 Integrowanie pozyskiwania zasobów ze strategiami biznesowymi 421 Elementy strategii pozyskiwania zasobów ludzkich 421 Łączenie strategii i działań związanych z pozyskiwaniem zasobów 422 Strategia pozyskiwania zasobów ludzkich podsumowanie 422 Pytania 423 ROZDZIAŁ 29 PLANOWANIE ZASOBÓW LUDZKICH 424 Podstawowe pojęcia i terminy 424 Cele edukacyjne 424 Wprowadzenie 424 Definicja planowania zasobów ludzkich 425 Cele planowania zasobów ludzkich 426 Stosowanie planowania zasobów ludzkich 426 Podejścia do planowania zasobów ludzkich 427 Planowanie zasobów ludzkich podsumowanie 431 Pytania 431 ROZDZIAŁ 30 PRAKTYKI POZYSKIWANIA ZASOBÓW LUDZKICH 432 Podstawowe pojęcia i terminy 432 Cele edukacyjne 432 Wprowadzenie 433 Propozycja wartości dla pracowników 433 Marka pracodawcy 433 Rotacja pracowników 434 Zapobieganie odejściom pracowników 438 Zarządzanie absencją 440 Planowanie elastyczności 443 Praktyka pozyskiwania zasobów podsumowanie 445 Pytania 447 ROZDZIAŁ 31 REKRUTACJA I SELEKCJA 448 Podstawowe pojęcia i terminy 448 Cele edukacyjne 448 Wprowadzenie 449 Proces rekrutacji i selekcji 449 Definiowanie wymagań 449 Planowanie rekrutacji 451 Przyciągnięcie kandydatów 452 Przetwarzanie aplikacji 459 Metody selekcji 461 Radzenie sobie z problemami rekrutacyjnymi 465 Referencje i oferty 465 Rekrutacja i selekcja podsumowanie 468 Pytania 470 ROZDZIAŁ 32 ROZMOWA REKRUTACYJNA 471 Podstawowe pojęcia i terminy 471 Cele edukacyjne 471 Wprowadzenie 472 Cel 472

10 Spis treści 13 Podstawa rozmowy wymagania wobec kandydata 472 Charakter rozmowy uzyskanie informacji 473 Zalety i wady rozmów 474 Przygotowania przed rozmową 475 Przygotowanie 476 Planowanie rozmowy 477 Typy rozmów 477 Techniki prowadzenia rozmów rozpoczęcie i zakończenie 481 Techniki prowadzenia rozmów zadawanie pytań 481 Umiejętności prowadzenia rozmów rekrutacyjnych 487 Przechodzenie do zakończenia 488 Przeprowadzanie rozmów rekrutacyjnych podsumowanie 490 Pytania 491 ROZDZIAŁ 33 TESTY SELEKCYJNE 492 Podstawowe pojęcia i terminy 492 Cele edukacyjne 492 Wprowadzenie 493 Testy psychologiczne 493 Testy umiejętności 496 Cechy dobrego testu 496 Interpretacja wyników testów 498 Wybór testu 498 Wykorzystanie testów w procedurach selekcji 499 Dobre praktyki w testowaniu psychologicznym 499 Testy selekcyjne podsumowanie 501 Pytania 501 ROZDZIAŁ 34 ZARZĄDZANIE TALENTAMI 502 Podstawowe pojęcia i terminy 502 Cele edukacyjne 502 Wprowadzenie 502 Znaczenie zarządzania talentami 503 Proces zarządzania talentami 504 Tworzenie strategii zarządzania talentami 507 Planowanie sukcesji zarządzania 508 Zarządzanie talentami podsumowanie 509 Pytania 510 ROZDZIAŁ 35 ZARZĄDZANIE KARIERĄ 511 Podstawowe pojęcia i terminy 511 Cele edukacyjne 511 Wprowadzenie 512 Definicja zarządzania karierą 512 Cele 512 Etapy kariery 512 Strategia rozwoju kariery 514 Działania składające się na zarządzanie karierą 514 Proces zarządzania karierą 515 Samozarządzanie karierą 518 Zarządzanie karierą podsumowanie 519 Pytania 520 ROZDZIAŁ 36 WPROWADZENIE DO ORGANIZACJI 521 Cele edukacyjne 521 Wprowadzenie 521 Wprowadzenie: co to jest i dlaczego jest ważne 521 Przyjęcie 522 Dokumentacja 523 Wprowadzenie do firmy wstępny instruktaż 523 Wprowadzenie na miejsce pracy 524

11 14 Spis treści Formalne kursy wprowadzające 524 Szkolenie stanowiskowe 525 Wprowadzenie do organizacji podsumowanie 525 Pytania 526 ROZDZIAŁ 37 ODEJŚCIE Z ORGANIZACJI 527 Cele edukacyjne 527 Wprowadzenie 527 Redukcja etatów 527 Zwolnienie 529 Emerytura 530 Zwolnienia z organizacji podsumowanie 530 Pytania 531 CZĘŚĆ VII ZARZĄDZANIE WYDAJNOŚCIĄ 533 ROZDZIAŁ 38 ZARZĄDZANIE WYDAJNOŚCIĄ 535 Podstawowe pojęcia i terminy 535 Cele edukacyjne 535 Wprowadzenie 536 Definicja zarządzania wydajnością 536 Cele zarządzania wydajnością 537 Cechy zarządzania wydajnością 537 Teorie stanowiące podstawę zarządzania wydajnością 538 Cykl zarządzania wydajnością 539 Przeprowadzanie przeglądu wydajności 543 Ocena wydajności 545 Postępowanie w przypadku osób osiągających słabe wyniki 548 Wprowadzenie zarządzania wydajnością 550 Kierownicy operacyjni a zarządzanie wydajnością 552 Proces zarządzania wydajnością podsumowanie 553 Pytania 555 ROZDZIAŁ 39 OCENA 360 STOPNI 556 Cele edukacyjne 556 Wprowadzenie 556 Zastosowanie oceny 360 stopni 557 Ocena 360 stopni metodologia 557 Ocena 360 stopni zalety i wady 558 Opracowanie i wdrożenie 559 Ocena 360 stopni podsumowanie 560 Pytania 561 CZĘŚĆ VIII UCZENIE SIĘ I ROZWÓJ 563 ROZDZIAŁ 40 STRATEGIA UCZENIA SIĘ I ROZWOJU 565 Podstawowe pojęcia i terminy 565 Cele edukacyjne 565 Wprowadzenie 565 Cechy strategii uczenia się i rozwoju 566 Kultura uczenia się 567 Organizacja ucząca się 568 Wpływ uczenia się i rozwoju na wyniki organizacji 570 Strategia uczenia się i rozwoju podsumowanie 571 Pytania 572

12 Spis treści 15 ROZDZIAŁ 41 PROCES UCZENIA SIĘ I ROZWOJU 573 Podstawowe pojęcia i terminy 573 Cele edukacyjne 574 Wprowadzenie 574 Definicja uczenia się i rozwoju 574 Elementy uczenia się i rozwoju 575 Metody uczenia się i rozwoju 576 Uczenie się nieformalne i sformalizowane 576 E-learning 580 Nauczanie mieszane 582 Samodzielne uczenie się 583 Rozwój 583 Szkolenie 585 Proces uczenia się i rozwoju podsumowanie 588 Pytania 589 ROZDZIAŁ 42 PROGRAMY I WYDARZENIA ZWIĄZANE Z UCZENIEM SIĘ I ROZWOJEM 591 Podstawowe pojęcia i terminy 591 Cele edukacyjne 591 Wprowadzenie 592 Uzasadnienie biznesowe uczenia się i rozwoju 592 Planowanie i realizowanie programów i wydarzeń dotyczących uczenia się 593 Odpowiedzialność za uczenie się 596 Określenie potrzeb szkoleniowych 597 Ocena uczenia się 600 Programy i wydarzenia dotyczące uczenia się i rozwoju podsumowanie 604 Pytania 605 ROZDZIAŁ 43 JAK LUDZIE SIĘ UCZĄ 606 Podstawowe pojęcia i terminy 606 Cele edukacyjne 606 Wprowadzenie 607 Definicja uczenia się 607 Proces uczenia się 608 Teoria uczenia się 608 Style uczenia się 609 Uczenie się uczenia 612 Krzywa uczenia się 612 Motywacja do uczenia się 613 Zastosowanie teorii i koncepcji dotyczących uczenia się 614 Jak ludzie się uczą podsumowanie 615 Pytania 616 ROZDZIAŁ 44 UCZENIE SIĘ W RAMACH ORGANIZACJI 617 Podstawowe pojęcia i terminy 617 Cele edukacyjne 617 Wprowadzenie 617 Definicja uczenia się w ramach organizacji 618 Proces uczenia się w ramach organizacji 619 Wyniki uczenia się w ramach organizacji 620 Badanie oceniające 621 Uczenie się w ramach organizacji a organizacja ucząca się 621 Uczenie się w ramach organizacji podsumowanie 621 Pytania 622 ROZDZIAŁ 45 ROZWÓJ KADRY KIEROWNICZEJ 623 Podstawowe pojęcia i terminy 623 Cele edukacyjne 623 Wprowadzenie 624

13 16 Spis treści Polityka rozwoju kadry kierowniczej 624 Strategia rozwoju kadry kierowniczej 625 Podejścia do rozwoju kadry kierowniczej 626 Zintegrowana metoda rozwoju kadry kierowniczej 629 Odpowiedzialność za rozwój kadry kierowniczej 630 Kryteria rozwoju kadry kierowniczej 631 Rozwój kadry kierowniczej podsumowanie 632 Pytania 633 CZĘŚĆ IX WYNAGRADZANIE PRACOWNIKÓW 635 ROZDZIAŁ 46 ZARZĄDZANIE WYNAGRODZENIAMI 637 Podstawowe pojęcia i terminy 637 Cele edukacyjne 637 Wprowadzenie 638 Definicja zarządzania wynagrodzeniami 638 Filozofia zarządzania wynagrodzeniami 639 System wynagradzania 640 Wynagrodzenia całkowite 643 Strategia wynagradzania 646 Zarządzanie wynagrodzeniami a potencjał zarządzania operacyjnego 651 Zarządzanie wynagrodzeniami podsumowanie 651 Pytania 652 ROZDZIAŁ 47 WARTOŚCIOWANIE STANOWISK PRACY 654 Podstawowe pojęcia i terminy 654 Cele edukacyjne 655 Wprowadzenie 655 Definicja wartościowania stanowisk pracy 656 Sposoby wartościowania stanowisk pracy 656 Analityczne systemy wartościowania stanowisk pracy 657 Metody nieanalityczne 660 Wycena rynkowa 663 Wybór metody 664 Projektowanie analitycznego systemu wartościowania punktowego 668 Projektowanie analitycznego systemu dopasowywania stanowisk 674 Równa płaca za pracę o takiej samej wartości 674 Wnioski 677 Wartościowanie stanowisk pracy podsumowanie 677 Pytania 679 ROZDZIAŁ 48 ANALIZA STAWEK RYNKOWYCH 680 Podstawowe pojęcia i terminy 680 Cele edukacyjne 680 Wprowadzenie 681 Koncepcja stawki rynkowej 681 Porównywanie stanowisk pracy 682 Wykorzystanie stanowisk wzorcowych 683 Źródła informacji 684 Interpretacja i prezentacja danych 687 Korzystanie z danych pochodzących z przeglądu 688 Analiza stawek rynkowych podsumowanie 688 Pytania 689 ROZDZIAŁ 49 STRUKTURY ZASZEREGOWANIA I STRUKTURY PŁAC 690 Podstawowe pojęcia i terminy 690 Cele edukacyjne 691

14 Spis treści 17 Wprowadzenie 691 Definicje 691 Rodzaje struktur zaszeregowania i struktur płac 693 Sposoby budowy struktur zaszeregowania i struktur płac 700 Struktury zaszeregowania i struktury płac podsumowanie 704 Pytania 706 ROZDZIAŁ 50 PŁACA UWARUNKOWANA SYTUACYJNIE 707 Podstawowe pojęcia i terminy 707 Cele edukacyjne 707 Wprowadzenie 708 Płaca uwarunkowana sytuacyjnie jako motywator 708 Argumenty za płacą uwarunkowaną sytuacyjnie i przeciwko niej 709 Alternatywne opcje wobec płacy uwarunkowanej sytuacyjnie 711 Kryteria sukcesu 712 Płaca uzależniona od efektów 713 Płaca uzależniona od kompetencji 714 Płaca uzależniona od wkładu 716 Płaca uzależniona od umiejętności 718 Gotowość do wprowadzenie indywidualnej płacy uwarunkowanej sytuacyjnie 719 Tworzenie i wdrażanie systemu indywidualnej płacy uwarunkowanej sytuacyjnie 720 Płaca uzależniona od stażu pracy 720 Podsumowanie informacji dotyczących systemów indywidualnej płacy uwarunkowanej sytuacyjnie. 721 Systemy bonusów 721 Płaca zespołowa 723 Systemy motywacji obejmujące całą organizację 724 Wybór metody 725 Płaca uwarunkowana sytuacyjnie podsumowanie 725 Pytania 727 ROZDZIAŁ 51 WYNAGRADZANIE SPECJALNYCH GRUP PRACOWNIKÓW 728 Cele edukacyjne 728 Zarządzanie wynagrodzeniami dyrektorów oraz kadry kierowniczej 728 Zarządzanie wynagrodzeniami pracowników działu sprzedaży 730 Wynagradzanie pracowników fizycznych 731 Wynagradzanie specjalnych grup podsumowanie 734 Pytania 734 ROZDZIAŁ 52 ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE, PROGRAMY EMERYTALNE ORAZ DODATKI 735 Podstawowe pojęcia i terminy 735 Cele edukacyjne 735 Świadczenia pracownicze 736 Programy emerytalne 738 Komunikowanie polityki dotyczącej świadczeń emerytalnych 741 Sprawozdanie dotyczące całkowitego wynagrodzenia 741 Dodatki i inne świadczenia 741 Świadczenia pracownicze, programy emerytalne oraz dodatki podsumowanie 742 Pytania 743 ROZDZIAŁ 53 ZARZĄDZANIE SYSTEMAMI WYNAGRODZEŃ 744 Podstawowe pojęcia i terminy 744 Cele edukacyjne 744 Wprowadzenie 745 Kontrola wynagrodzeń 745 Monitorowanie oraz ocena polityki i praktyk wynagrodzeń 746 Przeprowadzanie przeglądów płacowych 747 Procedury wynagradzania 751 Zarządzanie rozwojem systemów wynagrodzeń 752

15 18 Spis treści Przekazywanie odpowiedzialności za wynagradzanie menedżerom operacyjnym 754 Komunikowanie się z pracownikami 755 Zarządzanie systemami wynagrodzeń podsumowanie 756 Pytania 757 CZĘŚĆ X STOSUNKI PRACY 759 ROZDZIAŁ 54 ZARYS STOSUNKÓW PRACY 761 Podstawowe terminy i koncepcje 761 Cele edukacyjne 761 Wprowadzenie 762 Podstawa stosunków pracy 762 Stosunki przemysłowe jako system zasad 764 Rodzaje regulacji i zasad w stosunkach przemysłowych 765 Rokowania zbiorowe 766 Poglądy monolityczne i pluralistyczne 768 Koncepcja partnerstwa społecznego 769 Indywidualizm i kolektywizm 770 Woluntaryzm i jego schyłek 770 Stosunki pracy z punktu widzenia zarządzania zasobami ludzkimi 771 Kontekst stosunków przemysłowych 772 Rozwój stosunków przemysłowych 773 Strony w stosunkach pracy 776 Zarys stosunków pracy podsumowanie 782 Pytania 784 ROZDZIAŁ 55 STOSUNKI PRACY PROCESY I WYNIKI 785 Podstawowe pojęcia i terminy 785 Cele edukacyjne 786 Wprowadzenie 786 Polityka w zakresie stosunków pracy 786 Strategie w zakresie stosunków pracy 789 Klimat stosunków pracy 789 Uznawanie związków zawodowych 791 Ustalenia dotyczące rokowań zbiorowych 792 Wyniki rokowań zbiorowych 793 Procesy nieformalne w stosunkach pracy 799 Inne formy stosunków przemysłowych 799 Negocjowanie i prowadzenie rokowań 801 Zarządzanie z udziałem związków zawodowych 804 Zarządzanie bez udziału związków zawodowych 806 Obecny stan stosunków pracy 807 Rozpatrywanie kwestii związanych z zatrudnieniem 808 Stosunki pracy, procesy i wyniki podsumowanie 808 Pytania 809 ROZDZIAŁ 56 GŁOS PRACOWNICZY 811 Podstawowe pojęcia i terminy 811 Cele edukacyjne 811 Wprowadzenie 812 Znaczenie głosu pracowniczego 812 Formy głosu pracowniczego 813 Struktura koncepcji głosu pracowniczego 814 Sposoby wyrażania głosu pracowniczego 814 Konsultacja wielostronna 817 Badanie postaw 818 Metoda sugestii 819 Efektywność partycypacji i włączania pracowników w życie organizacji 820 Planowanie głosu pracowniczego 820

16 Spis treści 19 Dyrektywy UE oddziałujące na procedury głosu pracowniczego 821 Głos pracowniczy podsumowanie 821 Pytania 822 ROZDZIAŁ 57 KOMUNIKOWANIE SIĘ Z PRACOWNIKAMI 824 Podstawowe pojęcia i terminy 824 Cele edukacyjne 824 Wprowadzenie 824 Znaczenie komunikacji z pracownikami 825 Co powinno być przedmiotem komunikacji? 825 Podejścia do komunikacji 825 Metody komunikacji 826 Strategia komunikowania się z pracownikami 828 Komunikowanie się podsumowanie 828 Pytania 829 CZĘŚĆ XI BEZPIECZEŃSTWO, HIGIENA I DOBROSTAN PRACOWNIKA 831 ROZDZIAŁ 58 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY 833 Podstawowe pojęcia i terminy 833 Cele edukacyjne 833 Wprowadzenie 834 Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy 834 Strategie polityki dotyczącej bezpieczeństwa i higieny pracy 835 Ogólna informacja o polityce firmy 835 Organizacja pracy przedsiębiorstwa 836 Ocena ryzyka 836 Audyty dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy 838 Kontrole dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy 840 Zapobieganie wypadkom 841 Programy ochrony zdrowia w pracy 841 Pomiar funkcjonowania przedsiębiorstwa w kontekście bezpieczeństwa i higieny pracy 842 Sygnalizowanie potrzeby udoskonalenia praktyk dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy 843 Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy 844 Organizowanie strategii i działań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy 844 Bezpieczeństwo i higiena pracy podsumowanie 845 Pytania 847 ROZDZIAŁ 59 DOBROSTAN PRACOWNIKA 848 Podstawowe pojęcia i terminy 848 Cele edukacyjne 848 Wprowadzenie 848 Poprawa środowiska pracy 849 Świadczenia dla osób prywatnych 854 Zbiorowe świadczenia dla pracowników 855 Dobrostan pracownika podsumowanie 855 Pytania 857 CZĘŚĆ XII POLITYKA, PROCEDURY I SYSTEMY ZZL 859 ROZDZIAŁ 60 POLITYKA KADROWA 861 Cele edukacyjne 861 Wprowadzenie 861

17 20 Spis treści Dlaczego firma powinna prowadzić politykę kadrową? 861 Ogólny kształt polityki kadrowej 862 Strategie polityki kadrowej 863 Formułowanie strategii polityki kadrowej 870 Wdrażanie strategii polityki kadrowej 871 Strategie polityki kadrowej podsumowanie 871 Pytania 872 ROZDZIAŁ 61 PROCEDURY KADROWE 873 Cele edukacyjne 873 Czym są procedury kadrowe? 873 Procedura dotycząca wydajności 874 Procedura dyscyplinarna 875 Procedura rozpatrywania skarg 877 Procedura dotycząca redukcji etatów 878 Pytania 881 ROZDZIAŁ 62 KADROWE SYSTEMY INFORMACYJNE 882 Podstawowe pojęcia i terminy 882 Cele edukacyjne 882 Wprowadzenie 882 Przyczyny wprowadzania systemu HRIS 883 Funkcje systemu HRIS 883 Cechy systemu HRIS 884 Wprowadzanie systemu HRIS 886 Kadrowe systemy informacyjne podsumowanie 886 Pytania 888 ZAŁĄCZNIKI 889 ZAŁĄCZNIK A PRZYKŁADOWA ANKIETA BADAJĄCA ZAANGAŻOWANIE PRACOWNIKÓW W PRACĘ I POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI 891 ZAŁĄCZNIK B PRZYKŁADOWA ANKIETA BADAJĄCA ZARZĄDZANIE EFEKTYWNOŚCIĄ 893 ZAŁĄCZNIK C PRZYKŁADOWA ANKIETA DOTYCZĄCA WYNAGRODZENIA 894 ZAŁĄCZNIK D DZIAŁANIA I METODY KSZTAŁCENIA I ROZWOJU 896 SPIS ILUSTRACJI 905 SPIS TABEL 907 INDEKS NAZWISK 909 INDEKS RZECZOWY 915

18 Wstęp Przekład jedenastego wydania podręcznika Zarządzanie zasobami ludzkimi zawiera wiele uzupełnień i udoskonaleń. Są one związane z najważniejszymi nowymi kierunkami rozwoju teorii i praktyki zarządzania zasobami ludzkimi. Dodano rozdziały o wpływie ZZL na wyniki organizacji, społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, wydajnych systemach pracy, zaangażowaniu pracowników, zarządzaniu zmianą, strategii i praktyce zarządzania zasobami oraz dobrostanie pracowników. Pozostałe rozdziały w znacznym stopniu zmodyfikowano. Plan książki przedstawiono na poniższej mapie drogowej (ilustracja 0.1). Odświeżono też układ książki z zamiarem przedstawienia wywodu w sposób zachęcający do lepszej nauki i ułatwiający ją. W każdym rozdziale wyszczególniono najważniejsze pojęcia i terminy oraz cele edukacyjne, sformułowano pytania sprawdzające oraz umieszczono dokładne przypisy, tak aby studenci mogli bez trudu podsumować, poddać refleksji i sprawdzić pozyskane wiadomości. Strona internetowa ( zawiera dodatkowe materiały zarówno dla studentów, jak i dla wykładowców. Studenci mogą dzięki nim rozszerzyć swoją wiedzę oraz uzyskać rady i wsparcie przy przygotowywaniu się do egzaminów. Nauczyciele zaś mogą skorzystać z wielu pomocy ułatwiających prowadzenie zajęć, w tym slajdów przygotowanych w PowerPoincie oraz wskazówek dydaktycznych.

19 22 Wstęp Ilustracja 0.1. Zarządzanie zasobami ludzkimi plan książki Część I. Zarządzanie zasobami ludzkimi 1. Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi 2. Strategiczne ZZL 3. Strategie ZZL 4. Zarządzanie kapitałem ludzkim 5. Rola i organizacja działu HR 6. Rola specjalistów HR 7. Wpływ ZZL na wyniki organizacji 8. Międzynarodowe ZZL 9. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw 10. Metody badawcze stosowane w ZZL Część II. Procesy zarządzania zasobami ludzkimi 11. Zarządzanie zasobami ludzkimi oparte na kompetencjach 12. Zarządzanie wiedzą 13. Wydajne systemy pracy Część III. Praca i zatrudnienie 14. Praca 15. Stosunek pracy 16. Kontrakt psychologiczny Część IV. Zachowanie organizacyjne 17. Istota zachowania organizacyjnego 18. Cechy pracowników 19. Motywacja 20. Zaangażowanie i poczucie przynależności 21. Funkcjonowanie organizacji 22. Kultura organizacyjna Część V. Projektowanie i rozwój organizacji 23. Projektowanie organizacji 24. Rozwój organizacji 25. Zarządzanie zmianą 26. Analiza stanowisk pracy, roli, kompetencji i umiejętności 27. Projektowanie i rozwój stanowisk pracy oraz ról Część VI. Pozyskiwanie zasobów ludzkich 28. Strategia pozyskiwania zasobów ludzkich 29. Planowanie zasobów ludzkich 30. Praktyka pozyskiwania zasobów ludzkich 31. Rekrutacja i selekcja 32. Prowadzenie rozmów rekrutacyjnych 33. Testy selekcyjne 34. Zarządzanie talentami 35. Zarządzanie karierą 36. Wprowadzenie do organizacji 37. Zwolnienie z organizacji Część VII. Zarządzanie wydajnością 38. Zarządzanie wydajnością 39. Ocena 360 stopni Część VIII. Uczenie się i rozwój 40. Strategia uczenia się i rozwoju 41. Proces uczenia się i rozwoju 42. Programy i wydarzenia związane z uczeniem się i rozwojem 43. Jak ludzie się uczą 44. Uczenie się w ramach organizacji 45. Rozwój kadry kierowniczej Część IX. Wynagradzanie pracowników 46. Zarządzanie wynagrodzeniami 47. Wartościowanie stanowisk pracy 48. Analiza stawek rynkowych 49. Struktury zaszeregowania i struktury płac 50. Płaca uwarunkowana sytuacyjnie 51. Wynagradzanie specjalnych grup pracowników 52. Świadczenia pracownicze, programy emerytalne oraz dodatki 53. Zarządzanie systemami wynagrodzeń Część X. Stosunki pracy 54. Zarys stosunków pracy 55. Stosunki pracy procesy i wyniki 56. Głos pracowniczy 57. Komunikowanie się z pracownikami Część XI. Bezpieczeństwo, higiena i dobrostan pracownika 58. Bezpieczeństwo i higiena pracy 59. Dobrostan pracownika Część XII. Polityka, procedury i systemy ZZL 60. Polityka kadrowa 61. Procedury kadrowe 62. Kadrowe systemy informacyjne

20 Część I Zarządzanie zasobami ludzkimi W części pierwszej omówiono podstawy zarządzania zasobami ludzkimi, strategicznego zarządzania zasobami ludzkimi oraz strategii dotyczących zasobów ludzkich (strategii ZZL). Stanowią one ramy bardziej szczegółowych opisów strategii, polityk, procesów i praktyk ZZL zajmujących większą część niniejszej książki. Rozdział 4 dotyczy zarządzania kapitałem ludzkim. Role działu HR i specjalistów HR omówiono w rozdziałach 5 i 6, rozdział 7 jest zaś poświęcony wpływowi ZZL na wyniki organizacji. Rozdziały od 8 do 10 dotyczą międzynarodowego ZZL, społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw i metod badawczych stosowanych w przypadku zagadnień związanych z ZZL. Tematy części pierwszej 1. Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi 2. Strategiczne ZZL 3. Strategie ZZL 4. Zarządzanie kapitałem ludzkim 5. Rola i organizacja działu HR 6. Rola specjalistów HR 7. Wpływ ZZL na wyniki organizacji 8. Międzynarodowe ZZL 9. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw 10. Metody badawcze stosowane w ZZL

21

22 Rozdział 1 Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi Podstawowe pojęcia i terminy Integracja strategiczna Miękka wersja ZZL Model harwardzki Model dopasowania Pluralistyczne stosunki pracy Systemy ZZL Teoria AMO Teoria sytuacyjna Teoria zasobów Twarda wersja ZZL Współzależność Zaangażowanie Zarządzanie zasobami ludzkimi (ZZL) Cele edukacyjne Po przeczytaniu tego rozdziału powinieneś umieć zdefiniować powyższe koncepcje i terminy. Powinieneś również znać następujące zagadnienia: Cele polityki ZZL Cele ZZL Etyczny wymiar ZZL Kontekst ZZL Rozwój koncepcji ZZL Właściwości ZZL Zastrzeżenia wobec ZZL

23 26 CZĘŚĆ I Zarządzanie zasobami ludzkimi Wprowadzenie Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi dotyczy wszystkich aspektów zatrudniania pracowników i zarządzania nimi. Obejmuje takie działania, jak strategiczne ZZL, zarządzanie kapitałem ludzkim, społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, zarządzanie wiedzą, rozwój organizacji, pozyskiwanie pracowników (planowanie kapitału ludzkiego, rekrutacja i selekcja oraz zarządzanie talentami), zarządzanie przez efekty, uczenie się i rozwój, zarządzanie wynagrodzeniami, stosunki pracy, bezpieczeństwo i higiena pracy oraz świadczenia socjalne. Praktyka ZZL ma silną postawę teoretyczną w naukach behawioralnych oraz w teoriach dotyczących zarządzania strategicznego, kapitału ludzkiego i stosunków przemysłowych, którą stworzono dzięki wielu projektom badawczym. Niniejszy rozdział jest ogólnym wprowadzeniem w praktykę ZZL i zawiera wyjaśnienie pojęć leżących u jej podstaw. Przedstawiono tu definicje ZZL, opisano jego cele, teorię i cechy. Wskazano elementy systemów ZZL, rozwój ZZL jako metody zarządzania ludźmi, poglądy najważniejszych badaczy na temat ZZL, kontekst, w którym działa ZZL, oraz etyczny wymiar polityki i praktyki ZZL. Definicja zarządzania zasobami ludzkimi Zarządzanie zasobami ludzkimi (ZZL) to strategiczne, zintegrowane i spójne podejście do zatrudniania, rozwoju i dobrostanu ludzi zatrudnionych w organizacji. Inne definicje ZZL Zarządzanie zasobami ludzkimi dotyczy decyzji i działań kadry kierowniczej mających wpływ na charakter relacji pomiędzy organizacją a zatrudnionymi w niej pracownikami zasobami ludzkimi tej organizacji 1. ZZL to zbiór zasad polityki organizacji mających na celu podniesienie poziomu jej integracji, zaangażowania pracowników, ich elastyczności i jakości pracy 2. W definicjach ZZL przewijają się następujące wątki: Polityka zasobów ludzkich powinna być zintegrowana ze strategicznym planowaniem biznesowym i stosowana w celu wzmocnienia właściwej (lub zmiany niewłaściwej) kultury organizacyjnej; zasoby ludzkie stanowią wartość i są źródłem przewagi nad konkurencją; najefektywniej można je wykorzystać dzięki spójnym założeniom polityki kładącym nacisk na zaangażowanie, dzięki którym u pracowników kształtuje się chęć elastycznego działania na rzecz przystosowującej się organizacji 3. Zarządzanie zasobami ludzkimi to odrębne podejście do zarządzania zatrudnieniem, służące osiągnięciu przewagi nad konkurencją poprzez strategiczny rozwój zaangażowanych i wykwali- 1 M. Beer, B. Spector, P. Lawrence, D. Quinn Mills, R. Walton, Managing Human Assets, The Free Press, New York D.E. Guest, Human resource management and industrial relations, Journal of Management Studies 1987, 14 (5), s K. Legge, Human Resource Management: Rhetoric and realities, Macmillan, London 1995.

24 ROZDZIAŁ 1 Praktyka zarządzania zasobami ludzkimi 27 fikowanych pracowników, realizowany za pomocą zintegrowanego zbioru technik kulturowych, strukturalnych i personalnych 4. ZZL to zarządzanie pracą i ludźmi ukierunkowane na osiągnięcie wyznaczonych celów 5. ZZL dotyczy sposobu, w jaki organizacje zarządzają swoimi pracownikami 6. Cele ZZL Zarządzanie zasobami ludzkimi ogólnie ma na celu doprowadzenie do sytuacji, w której firma jest w stanie osiągnąć sukces przy pomocy ludzi. Celem ZZL jest podwyższenie poziomu efektywności i umiejętności organizacji, czyli zdolności osiągnięcia wyznaczonych celów poprzez jak najlepsze wykorzystanie zasobów. Ulrich i Lake zauważyli, że systemy ZZL mogą być dla organizacji źródłem umiejętności umożliwiających jej zdobywanie nowych możliwości i kapitalizowanie ich 7. ZZL ma jednak także wymiar etyczny realizujący się w trosce o prawa i potrzeby pracowników w ramach odpowiedzialności społecznej. Dyer i Holder analizują cele ZZL w aspekcie wkładu (zachowanie, jakiego oczekuje się od pracownika), składu (liczebność załogi oraz umiejętności, jakie powinni mieć pracownicy), kompetencji (oczekiwany poziom umiejętności) oraz zaangażowania (poziom przywiązania pracownika do organizacji i identyfikacji z nią) 8. Przegląd źródeł Cele polityki ZZL według Davida Guesta 9 1. Integracja strategiczna zintegrowanie ZZL z planami strategicznymi firmy, zadbanie o to, aby poszczególne aspekty ZZL były spójne, oraz doprowadzenie do tego, aby menedżerowie operacyjni podejmowali decyzje z uwzględnieniem perspektywy ZZL. 2. Silne zaangażowanie zaangażowanie przejawiające się w zachowaniach ułatwiających osiągnięcie wyznaczonych celów oraz polegające na silnej identyfikacji pracownika z przedsiębiorstwem. 3. Wysoka jakość odpowiednie kształtowanie zachowań menedżerskich (w tym zarządzania pracownikami) mających bezpośredni wpływ na jakość oferowanych towarów i usług oraz inwestowanie w wysoko wykwalifikowanych pracowników. 4. Elastyczność elastyczność funkcjonalna oraz struktura organizacyjna umożliwiająca przystosowanie się i zarządzanie innowacjami. 4 J. Storey (red.), Human Resource Management: A critical text, Routledge, London P.F. Boxall, J. Purcell, P. Wright, The goals of HRM, w: P.F. Boxall, J. Purcell, P. Wright (red.), Oxford Handbook of Human Resource Management, Oxford University Press, Oxford D. Grimshaw, J. Rubery, Economics and HRM, w: P.F. Boxall, J. Purcell, P. Wright (red.), Oxford Handbook of Human Resource Management, Oxford University Press, Oxford D. Ulrich, D. Lake, Organizational Capability: Competing from the inside out, Wiley, New York L. Dyer, G.W. Holder, Strategic human resource management and planning, w: L. Dyer (red.), Human Resource Management: Evolving role and responsibilities, Bureau of National Affairs, Washington D.E. Guest, Human resource management and industrial, op. cit.; idem, Human resource management: its implications or industrial relations, w: J. Storey (red.), New Perspectives in Human Resource Management, Routledge, London 1989; idem, Personnel and HRM: can you tell the difference?, Personnel Management 1989, January, s ; idem, Personnel management: the end of orthodoxy, British Journal of Industrial Relations 1991, nr 29 (2), s