COMPARISON OF THE COMPETITIVENESS OF MODERN AND OLD WINTER WHEAT VARIETIES IN RELATION TO WEEDS

Transkrypt

1 Bet FELEDYN-SZEWCZYK Instytut Uprwy Nwożeni i Gleoznwstw Pństwowy Instytut Bdwczy Zkłd Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej ul. Czrtoryskich 8, Pułwy e-mil: szewczyk@iung.pulwy.pl COMPARISON OF THE COMPETITIVENESS OF MODERN AND OLD WINTER WHEAT VARIETIES IN RELATION TO WEEDS Summry The im of the reserch ws to compre the competitive ility ginst weeds of some modern nd old winter whet vrieties. The study ws conducted in t the Experimentl Sttion of Institute of Soil Science nd Plnt Cultivtion - Stte Reserch Institute in Osiny (Lulin province) on the experimentl fields used in ecologicl wy since In the study 6 modern winter whet vrieties: Sukces, Zyt, Rom, Kor, Mew, Korwet nd 4 old vrieties: Kujwink Więcłwick, Wysokolitewk Sztywnosłom, Ostk Kzimiersk, spelt vr. Schwenkorn were tested. The qulittive nd quntittive nlysis of weed infesttion, iometric mesures of whet plnts nd cnopy rchitecture study were done. The evlution of Photosyntheticlly Active Rdition (PAR) ws crried out in the cnopy of different winter whet vrieties. The grin yields of winter whet vrieties were ssessed. The iggest competitive ility regrding the weeds chrcterized the modern vrieties: Sukces, Zyt, Mew, nd old vrieties: spelt (vr. Schwenkorn) nd Ostk Kzimiersk. In spite of more fvourle prmeters of growth nd development of old vrieties proving their competitiveness due to weeds, low yielding potentil of these vrieties limits their using in prctice. PORÓWNANIE KONKURENCYJNOŚCI WSPÓŁCZESNYCH I DAWNYCH ODMIAN PSZENICY OZIMEJ W STOSUNKU DO CHWASTÓW Streszczenie Celem dń yło porównnie konkurencyjności w stosunku do chwstów ktulnie uprwinych orz dwnych odmin pszenicy ozimej. Bdni przeprowdzono w ltch w Stcji Doświdczlnej IUNG PIB w Osinch (woj. luelskie), n polu użytkownym od 1994 r. według zsd rolnictw ekologicznego. W dnich uwzględniono 6 współczesnych odmin pszenicy ozimej: Sukces, Zyt, Rom, Kor, Mew, Korwet i 4 dwne: Kujwink Więcłwick, Wysokolitewk Sztywnosłom, Ostk Kzimiersk orz pszenic orkisz (odmin Schwenkorn). Przeprowdzono jkościowo-ilościowe nlizy zchwszczeni orz dni iometryczne roślin pszenicy i rchitektury łnu. Dokonno oceny penetrcji świtł ktywnego fotosyntetycznie (PAR) w łnie różnych odmin pszenicy ozimej. Oznczono plon zirn dnych odmin pszenicy ozimej. Wyniki dń wykzły, że spośród odmin współczesnych njwiększą konkurencyjnością w stosunku do chwstów chrkteryzowły się Sukces, Zyt i Mew, wśród odmin dwnych - pszenic orkisz (odmin Schwenkorn) orz Ostk Kzimiersk. Mimo korzystnych prmetrów wzrostu i rozwoju, świdczących o konkurencyjności odmin dwnych, niski potencjł plonotwórczy ogrnicz ich przydtność do uprwy. 1. Wstęp Doór odmin pod kątem ich konkurencyjności z chwstmi jest jedną z metod ogrniczni zchwszczeni, polecną zwłszcz w rolnictwie ekologicznym. Jest to tkże istotny element integrownych progrmów regulcji zchwszczeni [10, 20]. Wyniki dń prowdzonych głównie z grnicą wskzują, że odminy roślin zożowych ze względu n odmienne cechy morfologiczne wykzują różny potencjł w konkurowniu z chwstmi występującymi w łnie [7, 8, 23]. N konkurencyjność zóż wpływją też tkie cechy, jk jkość mteriłu siewnego, termin siewu, osd roślin, wyrównnie łnu, tkże jego rchitektur i przeniknie promieniowni ktywnego fotosyntetycznie [7, 11, 14]. Pnuje pogląd, że odminy dwne yły rdziej konkurencyjne w stosunku do chwstów, poniewż chrkteryzowły się większą długością źdźł, rozkrzewieniem, powierzchnią liści, które to cechy wpływły n zgęszczenie łnu i zcienienie powierzchni gley, ogrniczjąc wschody chwstów. Ntomist odminy współczesne, ze względu n skrócenie źdźł w procesie hodowli i promownie cech sprzyjjących większemu plonowi przy złożeniu stosowni chemicznej ochrony, mją n ogół mniejsze zdolności konkurencyjne w stosunku do chwstów [9]. Celem dń yło porównnie konkurencyjności w stosunku do chwstów wyrnych odmin pszenicy ozimej, ktulnie uprwinych orz dwnych. 2. Mterił i metody Bdni przeprowdzono w ltch w Stcji Doświdczlnej IUNG PIB w Osinch (woj. luelskie), n polu użytkownym od 1994 r. zgodnie z zsdmi rolnictw ekologicznego. Bdnimi ojęto 6 odmin pszenicy ozimej ędących ktulnie w rejestrze odmin: Sukces, Zyt, Rom, Kor, Mew, Korwet i 4 odminy dwne: Kujwink Więcłwick, Wysokolitewk Sztywnosłom, Ostk Kzimiersk orz pszenicę orkisz (odmin Schwenkorn). Normy wysiewu pszenicy yły jednkowe dl wszystkich odmin: 230 kg/h, orkiszu wysiewno 250 kg/h. Jedynie w 2005 r. normy wysiewu yły mniejsze: 210 kg/h dl odmin współczesnych i 165 kg/h dl odmin strych, orkisz kg/h. Ogrnicznie B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 60

2 zchwszczeni poległo n oddziływniu 5-polowego zminowni orz mechnicznym niszczeniu siewek chwstów przy pomocy rony chwstownik. Bronownie wykonywno jeden rz jesienią orz 1 lu 2-krotnie wiosną. Przeprowdzono jkościowo-ilościowe nlizy zchwszczeni w łnch dnych odmin pszenicy w fzie krzewieni i dojrzłości woskowej, oejmujące skłd gtunkowy, liczeność i suchą msę chwstów. Oznczeni te wykonywno n powierzchnich prónych (0,5 m 2 ) wyznczonych z pomocą rmki, w 4 powtórzenich dl kżdej odminy. Bdni iometryczne roślin pszenicy orz rchitektury łnu uwzględniły: rozkrzewienie roślin, wysokość, powierzchnię liści, indeks pokryci liściowego (LAI), średni kąt ustwieni liści (MTA), osdę roślin i kłosów orz suchą msę części ndziemnych pszenicy. Powierzchnię liści mierzono przy pomocy skner wrz z oprogrmowniem firmy Delt T-Scn, indeks LAI i kąt ustwieni liści (MTA) ył określny przy pomocy prtu LI-COR Od fzy strzelni w źdźło przeprowdzno pomiry promieniowni ktywnego fotosyntetycznie (PAR) n poziomie 0 i 30 cm z wykorzystniem systemu SunScn firmy Delt T-Scn. Dl porównni stopni zchwszczeni łnu pszenicy w dnych systemch wykorzystno również współczynnik iomsy, wyznczony według wzoru [21]: Współczynnik iomsy = Bioms rośliny uprwnej Bioms chwstów + rośliny uprwnej 100 % Do wyliczeń przyjęto powietrznie suchą msę części ndziemnych pszenicy i chwstów, wyprodukowną n 1 m 2, oznczną w fzie krzewieni pszenicy i dojrzłości woskowej. Wyniki dń, oddzielnie dl kżdego terminu, poddno nlizie wrincji, istotność różnic ocenino z pomocą testu Tukey n poziomie istotności α=0,05. Zstosowno jednoczynnikowy model nlizy wrincji dl ukłdu kompletnej rndomizcji, w którym czynnikiem klsyfikującym ył odmin, ntomist zmiennymi dnymi: such ms chwstów i plony zirn. Istotność różnic między odminmi oznczono z pomocą liter lfetu, różnice sttystycznie nieistotne zznczono tymi smymi litermi. Oliczeni wykonno przy pomocy progrmu Sttgrphic Plus wersj Wyniki 3.1. Zchwszczenie w różnych odminch pszenicy ozimej Średni liczeność chwstów w odminch współczesnych pszenicy ozimej wynosił w fzie dojrzłości woskowej 88 szt./m 2 i ył o 13 szt./m 2 większ w porównniu z odminmi dwnymi. Wśród odmin współczesnych njwiększą liczenością chwstów wyróżnił się Kor, njmniejszą Mew. Skłd gtunkowy flory segetlnej, podonie jk liczeność, ył ogtszy w odminch współczesnych (t. 1). Zoserwowno znczne różnice w poziomie zchwszczeni pszenicy ozimej w kolejnych ltch dń. Szczególnie dużą msę chwstów stwierdzono w 2005 r., co yło spowodowne licznym występowniem mku polnego (Ppver rhoes), podczs gdy w 2006 r. występowły głównie drone siewki komosy iłej (Chenopodium lum) (rys. 1, 2). W fzie krzewieni pszenicy we wszystkich ltch dń such ms chwstów ył mł (poniżej 30 g/m 2 ) i n ogół nie stwierdzno istotnych sttystycznie różnic między odminmi (rys. 1). W fzie dojrzłości woskowej Sukces, Zyt, Mew i orkisz chrkteryzowły się njmniejszym zchwszczeniem (średnio g/m 2 ), njwiększą średnią msę chwstów stwierdzono w odminch Kor i Wysokolitewk Sztywnosłom ( g/m 2 ) (rys. 2). Ostk Kzimiersk tylko w 2005 roku chrkteryzowł się dużą msą chwstów, sięgjącą 320 g/m 2, ntomist w ltch zchwszczenie yło niewielkie, poniżej 10 g/m 2. Duż ms chwstów w Ostce i innych odminch dwnych w 2005 r. (powyżej 200 g/m 2 ) ył związn z mniejszą normą wysiewu, co spowodowło mniejsze zgęszczenie łnu i sprzyjło występowniu Ppver rhoes. Duże nsilenie tego gtunku oserwowno tkże w odminch współczesnych Kor i Korwet. Ntomist pszenic orkisz odmin Schwenkorn skutecznie konkurowł z chwstmi (rys. 2). Podwojenie normy wysiewu strych odmin w 2006 r. poprwiło rchitekturę łnu i wpłynęło korzystnie n stopień zchwszczeni g/m średnio-men Rys. 1. Such ms chwstów w odminch pszenicy ozimej uprwinych w systemie ekologicznym - fz krzewieni B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 61

3 Fig. 1. Weed dry mtter of winter whet vrieties cultivted in orgnic system tillering stge T. 1. Skłd gtunkowy i liczeność chwstów we współczesnych i dwnych odminch pszenicy ozimej w fzie dojrzłości woskowej (średni z lt , Kujwink, Wysokolitewk i Ostk-średni z lt ) [szt./m 2 ] Tle 1. Weed species nd numer of weeds in different winter whet vrieties cultivted in orgnic system dough stge (men of from , Kujwink, Wysokolitewk, Ostk-men from ) [plnts/m 2 ] Odminy współczesne Modern vrietes Odminy dwne Old vrieties Gtunki chwstów Weed species Sukces Zyt Rom Kor Mew Korwet orkisz Schwenkorn Kujwink Więcłwick Wysokolitewk Sztywnosłom 1 Chenopodium lum 26,6 40,1 31,3 32,1 17,9 25,3 0,2 19,3 26,0 26,2 2 Viol rvensis 18,5 20,4 15,8 20,6 22,6 29,4 24,8 5,8 15,3 4,7 3 Polygonum convolvulus 5,9 8,0 12,4 12,0 9,0 9,3 4,8 7,5 8,5 8,8 4 Cpsell urs-pstoris 2,8 1,9 2,6 3,6 1,6 2,8 2,8 7,0 15,7 8,5 5 Stellri medi 2,0 1,1 0,5 2,6 1,9 2,1 3,2 2,0 0,7 3,7 6 Glium prine 2,4 2,0 2,1 1,8 0,5 0,5 2,0 1,8 0,5 0,3 7 Ppver rhoes 0,9 1,8 4,5 4,3 1,8 4,6 2,2 5,8 11,0 9,2 8 Lpsn communis 1,4 3,3 0,9 2,9 0,4 2,5 1,0 2,7 0,8 1,5 9 Veronic sp. 4,1 0,6 0,9 1,1 3,1 3,3 2,0 0 0, Mtricri inodor 1,0 0,4 2,6 1,5 0,1 1,4 2,3 0,7 0,3 0,7 11 Myosotis rvensis 1,8 0,5 1,3 1,6 0,5 0,6 2,7 1,3 1,3 1,0 12 Vici hirsut 0,9 0,9 0,6 0,1 0,6 1,6 1,0 0 0,3 0,2 13 Cirsium rvense 0,5 0,0 0,3 0,3 0,1 0,5 0,5 0 0,2 0,2 14 Anthemis rvensis 0,1 0,1 0,5 0 2,0 0,1 1,8 0,2 2,0 0,3 15 Gernium molle 0,4 0,0 0,4 0,1 0,3 0,1 0, Lmium purpureum ,3 0 0, Sonchus rvensis 0,1 0, ,1 0, Polygonum viculre 0 0,6 0 2,1 0, ,2 0, Melndrium lum 0,1 0 0,6 0,1 0,1 0,4 0,8 0 0, Thlspi rvense 0 0,1 0,1 0 0, Trxcum officinle 0, ,1 0,3 0, , Trifolium rvense ,1 0,1 0 0,3 0 0,5 0,2 23 Erigeron cndensis 0,1 0,1 0,1 0 0,3 0,3 0, Achille millefolium , Myosurus minimus , Medicgo stiv 0,3 0, ,1 0,3 0 0,2 0,2 0,2 27 Lycopsis rvensis 0 0, , ,2 28 Lmium mplexicule 0 0 0, , Consolid reglis , Gnphlium uliginosum , Euphori helioscopi , Plntgo lnceolt , Centure cynus , Polygonum persicri , Convolvulus rvensis , Fumri officinlis , Erodium cicutrium , Senecio vulgris ,2 Dwuliścienne 70,0 77,0 77,6 87,8 64,3 86,1 54,2 59,0 85,0 65,8 39 Aper spic-venti 9,6 5,4 11,9 12,3 10,8 8,1 15,8 7,0 3,8 3,3 40 Agropyron repens 0,3 0,1 0 1,0 0,8 0,5 0,5 1,5 0, Echinochlo crus-glli , Po nnu ,1 0 0, Lolium perenne 0, , Jednoliścienne 10,0 5,5 11,9 13,8 11,6 8,8 16,5 8,5 4,5 3,3 44 Equisetum rvense 0 0, ,3 0,4 0,3 0,0 0,8 0,7 RAZEM - totl 80,0 88,5 89,5 101, 5 Ostk Kzimiersk 76,1 95,3 71,0 67,5 90,3 69,8 licz gtunków Numer of species Średni liczeność Numer of plnts Licz gtunków ogółem Totl numer of species ,5 74, B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 62

4 350 g/m średnio-men Rys. 2. Such ms chwstów w odminch pszenicy ozimej uprwinych w systemie ekologicznym - fz dojrzłości woskowej Fig. 2. Weed dry mtter of winter whet vrieties cultivted in orgnic system dough stge T. 2. Prmetry wzrostu i rozwoju odmin pszenicy ozimej uprwinych w ekologicznym systemie produkcji (średni z lt ) Tle 2. Some growth nd development prmeters of winter whet vrieties cultivted in orgnic system (men of ) Odminy - Vrieties Prmetry Prmeters Powierzchni liści Lef re (cm 2 ) Rozkrzewienie ogólne Totl tillering Wysokość Height (cm) Indeks powierzchni liściowej Lef re index (LAI) Średni kąt ustwieni liści Fz rozwojow Growth stge Sukces Zyt współczesne - modern Rom Kor Mew Korwet orkisz Schwenkorn dwne - old Kujwink Więcłwick Wysokolitewk Sztywnosłom krzewienie - tillering 35,4 31,2 30,7 34,2 36,3-47, ,9 krzewienie - tillering 4,2 3,3 4,3 3,5 4,4-5, ,25 strzelnie w źdźło ,7 2,6 3,0-3, ,0 shooting kłoszenie- ering 1,9 2,0 2,2 2,1 2,3 2,0 3,0 2,2 1,7 2,2 dojrzłość woskow - 1,2 1,7 2,0 1,3 1,5 1,7 1, dough stge krzewienie - tillering 13,2 11,8 11,7 13,0 13,0-15, ,8 strzelnie w źdźło shooting dojrzłość woskow - dough stge strzelnie w źdźło - 2,6 2,5 2,85 2,1 2,5 2,3 3,3 3,2 2,4 3,1 shooting kłoszenie - ering 3,8 3,3 3,1 3,0 3,2 3,2 3,7 4,5 2,9 4,0 dojrzłość woskow - dough stge 3,3 3,2 3,3 2,8 3,0 2,9 4,1 4,2 2,6 3,8 strzelnie w źdźło - shooting Ostk Kzimiersk B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 63

5 Men folige tip ngle (MTA) kłoszenie - ering Prmetry wzrostu i rozwoju odmin pszenicy ozimej orz elementy rchitektury łnu Zdolności konkurencyjne poszczególnych odmin pszenicy ozimej w stosunku do chwstów są związne z cechmi morfologicznymi roślin orz prmetrmi łnu. Spośród odmin współczesnych njwięcej cech sprzyjjących konkurencyjności z chwstmi chrkteryzowło odminy: Sukces, Zyt i Mew, co pokrywło się z młym zchwszczeniem tych odmin. Czynnikmi decydującymi o młym nsileniu chwstów w odminch Sukces i Zyt mogły yć: duż osd roślin i kłosów orz ms części ndziemnych pszenicy (t.3). Cechy te wpłynęły n wysoką wrtość współczynnik iomsy, któr wskzuje n mły udził msy chwstów w ogólnej iomsie roślin n jednostce powierzchni. Odminy Sukces i Zyt chrkteryzowły się też wysokimi wskźnikmi LAI, co wynikło m. in. ze zwrtości ich łnów. Stosunkowo dużo cech sprzyjjących konkurencji z chwstmi wykzywł Mew, jko odmin ościst, dorze krzewiąc się, o średniej wysokości (t. 2) Mniej cech morfologicznych pożądnych z punktu widzeni konkurencyjności z chwstmi posidł Kor, njniższ spośród dnych odmin, w której stwierdzno też duże zchwszczenie. Spośród odmin dwnych wyróżnił się pszenic orkisz odmin Schwenkorn o njwiększej wysokości, powierzchni liści, rozkrzewieniu, dużej msie części ndziemnych pszenicy orz wysokich wrtościch indeksu LAI (t. 2, 3). Wrto zwrócić uwgę, że odminy dwne: Ostk Kzimiersk, Kujwink Więcłwick i Wysokolitewk Sztywnosłom, oprócz wysokości, chrkteryzowły się rdziej poziomym (plnofilnym) ustwieniem liści w stosunku do powierzchnio gley, co sprzyj jej zcieniniu i dził przez to ogrniczjąco n rozwój chwstów (t. 2). Penetrcj świtł ktywnego fotosyntetycznie (PAR) w głą łnu ył różn u dnych odmin pszenicy, w zleżności od cech morfologicznych odminy orz rchitektury łnu, m.in. osdy roślin n jednostce powierzchni (t. 3). T. 3. Prmetry łnu odmin pszenicy ozimej uprwinych w ekologicznym systemie produkcji ( ) Tle 3. Some cnopy prmeters of winter whet vrieties cultivted in orgnic system ( ) Prmetry Prmeters Fz rozwojow Growth stge Osd roślin (szt./m 2 krzewienie - ) Numer of plnts per m 2 tillering Osd kłosów (szt./m 2 ) Numer of ers per m 2 Such ms pszenicy Whet dry mtter (g/m 2 ) dojrzłość woskow - dough stge krzewienie - tillering dojrzłość woskow - dough stge Lt dń Yers of study Sukces Zyt współczesne - modern Rom Kor Odminy - Vrieties Mew Korwet orkisz Schwenkorn dwne - old Kujwink Więcłwick Wysokolitewk Sztywnosłom krzewienie Współczynnik tillering ,3 99,5 96,7 92,3 94,1-93, ,2 iomsy (%) dojrzłość Biomss index woskow dough stge 99,0 99,0 94,2 92,6 96,7 97,1 96,9 99,0 98,1 95,1 % udził PAR strzelnie przenikjącego przez łn w źdźło - % of PAR penetrted shooting through the cnopy kłoszenie Ostk Kzimiersk B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 64

6 (pomir n wys. 30 cm) ering (30 cm ove ground) W ou ltch dń njmniejszą przepuszczlnością świtł chrkteryzowł się łn odminy Mew i Kujwink Więcłwick. Przyczyną mniejszych wrtości wskźnik PAR uzysknych w 2007 roku w porównniu do roku 2006, zwłszcz w fzie strzelni w źdźło, mogły yć różnice w rchitekturze łnów pszenicy. Dużo wyższe wrtości rozkrzewieni i LAI w 2007 roku, jk również większ osd roślin i kłosów powodowły mniejszą przepuszczlność łnu dl świtł. Czynnikiem wpływjącym n niższe wrtości prmetrów wzrostu i rozwoju pszenicy w 2006 roku mogł yć susz w czsie okresu wegetcji Plonownie odmin pszenicy ozimej zchwszczenie Oprócz różnic w zdolnościch konkurowni z chwstmi dne odminy różniły się tkże poziomem plonowni. Generlnie odminy współczesne plonowły średnio o 1,5 t/h wyżej w porównniu do odmin dwnych (rys. 3). Plonownie strych odmin, nwet przy młej msie chwstów, pozostwło n zliżonym, niskim poziomie (rys. 3, 4). N rys. 4 przedstwiono zleżność między zchwszczeniem plonem odmin współczesnych i dwnych z lt , kiedy miły one jednkową normę wysiewu. Odminy współczesne grupują się po prwej, dwne po lewej stronie wykresu. Njkorzystniej w tej ocenie spośród odmin współczesnych wypdły Mew i Zyt, o njwyższym plonie i njmniejszym zchwszczeniu. Spośród odmin dwnych zdecydownie njmniejsze zchwszczenie chrkteryzowło Ostkę Kzimierską, njwiększe Wysokolitewkę Sztywnosłomą, chociż wrto zuwżyć, że plon ou odmin ył zliżony, niezleżnie od poziomu zchwszczeni. t/h średni-men Rys. 3. Plony zirn współczesnych i dwnych odmin pszenicy ozimej uprwinych w systemie ekologicznym (pszenic orkisz plon zirn oplewionego) Fig. 3. The yielding of modern nd old winter whet vrieties cultivted in orgnic system (spelt whet the yield of hulled grin) B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 65

7 50 Sukces s.m. chwstów g/m 2 dry mtter of weeds g/m ,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 plon t/h yield t/h Zyt Rom Kor Mew Korwet orkisz Schwenkorn Kujwink Więcłwick Wysokolitewk Sztywnosłom Ostk Kzimiersk Rys. 4. Zleżność między plonowniem suchą msą chwstów w dnych odminch pszenicy ozimej (średni z lt ) Fig. 4. The dependence etween yielding nd weed dry mtter of winter whet vrieties (men of ) Brk jest wyrźnej zleżności między zchwszczeniem poziomem plonowni odmin pszenicy ozimej (rys. 4). Przyczyną tego może yć fkt, że zchwszczenie jest tylko jednym z czynników ogrniczjących plonownie zóż w rolnictwie ekologicznym, oprócz choró i szkodników orz niedooru zotu. Pondto ms chwstów w ltch ył n tyle mł, że nie mogł wpłynąć istotnie n oniżkę plonu zirn pszenicy. Jedynie w roku 2005 duż ms chwstów, głównie mku polnego, prwdopodonie spowodowł istotne zmniejszenie plonu zirn w odminch Kor i Korwet orz w niektórych odminch dwnych wysiewnych rzdziej (Kujwink Więcłwick, Wysokolitewk Sztywnosłom) (rys. 3). 4. Dyskusj Wyniki dń wskzują n różnice w konkurencyjności w stosunku do chwstów współczesnych i dwnych odmin pszenicy ozimej, wyrżjące się w poziomie zchwszczeni. Z litertury wynik, że odminy dwne ze względu n ich cechy morfologiczne, tkie jk większe ulistnienie, rozkrzewienie, szysz kumulcj iomsy, wysokość, osd roślin i kłosów powinny wykzywć większą konkurencyjność z chwstmi [9, 11, 16]. W przeprowdzonych dnich potwierdziło się to w przypdku odmin Ostk Kzimiersk i Kujwink Więcłwick orz odminy Schwenkorn pszenicy orkisz, ntomist zleżności tkiej nie stwierdzono dl Wysokolitewki Sztywnosłomej. Wrto podkreślić, że wśród dnych odmin współczesnych występowły odminy o cechch morfologicznych sprzyjjących konkurencyjności z chwstmi, do których nleżą: Sukces, Zyt i Mew, chrkteryzujące się młym zchwszczeniem i plonujące wyżej niż odminy dwne. Przyczyn różnic w konkurencyjności z chwstmi uptruje się w wysokości roślin [1, 6, 12, 13, 15] chociż niektórzy utorzy uwżją, że czynnik ten m mrginlne znczenie [22, 24]. Wcześniejsze dni nd konkurencyjnością odmin jęczmieni jrego w stosunku do ows głuchego (Aven ftu) prowdzone w Kndzie wykzły, że produkcj nsion chwstów ył większ w łnch odmin półkrłowych i ngozirnistych (nieoplewionych) wskzując, że te odminy yły mniej konkurencyjne w stosunku do chwstów niż odminy wyższe oplewione [18 cyt. z 20]. Odminy wyższe dwły też wyższy plon, co czyni je rdziej przydtnymi do integrownych systemów produkcji rolnej i innych niskonkłdowych, tkich jk rolnictwo ekologiczne. Również w dnich Hucl [15] odminy pszenicy jrej o dużej konkurencyjności w stosunku do chwstów plonowły o 7-9% wyżej niż odminy o mniejszej sile konkurencyjnej. Różnice w konkurencyjności między odminmi roślin zożowych yły tkże stwierdzne w dnich prowdzonych w Europie [7] i Austrlii [16]. Oprócz wysokości odminy pszenicy ozimej przydtne do uprwy w rolnictwie ekologicznym powinny cechowć się dużą powierzchnią liści, poziomym ich ustwieniem orz długim okresem utrzymywni się ulistnieni [11, 23]. Njnowsze dni nd odminmi pszenicy i jęczmieni wykzły, że różnice w osdzie roślin między odminmi wpływją rdziej n zdolności konkurencyjne niż wysokość roślin czy przechwytywnie promieniowni ktywnego fotosyntetycznie (PAR) [19]. Zlecne normy wysiewu powstły w oprciu o wyniki doświdczeń prowdzonych w wrunkch wolnych od chwstów. Niektóre dni wykzły, że zwiększenie ilości wysiewu poprwi konkurencyjność w stosunku do chwstów jęczmieni [17] i pszenicy [2, 4], co stwierdzono też w przeprowdzonych dnich w przypdku dwnych odmin pszenicy ozimej. Podwojenie normy wysiewu Ostki Kzimierskiej, Kujwinki Więcłwickiej i Wysokolitewki Sztywnosłomej wpłynęło n znczne zmniejszenie zchwszczeni przy niewielkiej zwyżce plonu. W dnich Hucl [15] podwojenie normy wysiewu spowodowło wzrost plonu o 10% orz zmniejszenie iomsy chwstów o 28%. Wskzuje to, że zwiększenie ilości wysiewu może yć skutecznym nrzędziem regulcji zchwszczeni w rolnictwie ekologicznym. Do innych metod zwiększni konkurencyjności rośliny uprwnej w stosunku do chwstów, tym smym mksymlizcji plonu i ogrniczeni strt finnsowych, nleży zpewnienie zwrtego łnu poprzez siew mteriłu wysokiej jkości orz B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 66

8 sterownie terminem siewu [3, 5]. 5. Wnioski 1. Odminy dwne chrkteryzowły się średnio mniejszym zchwszczeniem niż odminy współczesne. Njrdziej konkurencyjne w stosunku do chwstów yły: pszenic orkisz (odmin Schwenkorn) i Ostk Kzimiersk. 2. Mimo korzystnych prmetrów wzrostu i rozwoju, świdczących o konkurencyjności odmin dwnych, niski potencjł plonotwórczy ogrnicz ich przydtność do uprwy. 3. Wśród dnych odmin współcześnie uprwinych są odminy o dużej konkurencyjności w stosunku do chwstów, chrkteryzujące się jednocześnie wysokim poziomem plonowni (Sukces, Zyt, Mew). 4. Młe zchwszczenie odmin pszenicy o njwiększej konkurencyjności yło związne z cechmi morfologicznymi roślin, tkimi jk: wysokość, rozkrzewienie, powierzchni liści orz udową łnu: osdą roślin, msą pszenicy, przenikniem promieniowni ktywnego fotosyntetycznie w głą łnu. 6. Litertur [1] Blyn R.S., Mlik R.K., Pnwr R.S., Singh S.: Competitive ility of winter whet cultivrs with wild ot (Aven ludovicin). Weed Sci., 39, s , [2] Blckshw R. E., Semch G. P., O Donovn J. T.: Utiliztion of whet seed rte to mnge redstem filree (Erodium cicutrium) in zero-till cropping system. Weed Technol., 14, s , [3] Bond W., Grundy A. C.: Non-chemicl weed mngement in orgnic frming system. Weed Res., 41, s , [4] Crlson H.L., Hill J.E.: Wild ot (Aven ftu) competition in spring whet: plnt density effects. Weed Sci., 33, s , [5] Cusens R., Brin P., O Donovn J. T., O Sullivn P.A.: The use of iologiclly relistic equtions to descrie the effects of weed density nd reltive time of emergence on crop yield. Weed Sci., 35, s , [6] Chllih Burnside O. C., Wicks G. A., Johnson V. A Competition etween winter whet (Triticum estivum) cultivrs nd downy rome (Bromus tectorum). Weed Sci., 34, [7] Christensen S.: Weed suppression ility of spring rley vrieties. Weed Res., 35, s , [8] Dvies D.H.K., Welsh J.P.: Weed control in orgnic cerels nd pulses. Orgnic cerels nd pulses. Eds. Younie D., Tylor B.R., Welsh J.P., Wilkinson J.M. Chlcome Pulictions, Lincoln, s , [9] Didon U. M. E.: Vrition etween rley cultivrs in erly response to weed competition. J. Agronomy & Crop Science, 188, s , [10] Duer I.: Znczenie chwstów i strtegi ich ogrniczni w gospodrstwie ekologicznym. W: Rolnictwo ekologiczne sznsą n polską specjlność. Mt. szkol. IUNG Pułwy 86/02, s , [11] Eisele J.-A., Köpke U.: Choice of cultivrs in orgnic frming: New criteri for winter whet ideotypes. Plnzenuwissenschften 1, s , [12] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Ocen konkurencyjności odmin pszenicy ozimej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji w stosunku do chwstów. J. Res. Applic. Agricult. Eng., 51 (2), s , [13] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Konkurencyjność wyrnych odmin pszenicy ozimej w stosunku do chwstów testown w wrunkch rolnictw ekologicznego. Biul. IHAR, 247, s. 3-13, [14] Hknsson S.: Competitive effects nd competitiveness in nnul plnt stnds. Mesurement methods nd prolems relted to plnt density. Swedish J. Agric. Res., 27, s , [15] Hucl P.: Response to weed control y four spring genotypes differing in competitive ility. Cn. J. Plnt Sci., 78, s , [16] Lemerle D., Vereek B., Cousens R.D., Coomers N.E.: The potentil for selecting whet vrieties strongly competitive ginst weeds. Weed Res., 36, s , [17] O Donovn J.T., Newmn J. C., Hrker K. N., Blckshow R. E., McAndrew D.W.: Effect of rley plnt density on wild ot interference, shoot iomss nd seed yield under zero tillge. Cn. J. of Plnt Sci. 79, s , [18] O Donovn J. T., Hrker K. N., Clyton G. W., Hll L. M. Wild ot (Aven ftu) interference in rley (Hordeum vulgre) is influenced y rley vriety nd seeding rte. Weed Technol., 14, s , [19] O Donovn J. T., Blckshw R. E., Hrker K. N.Clyton G. W., McKenzie R.: Vrile plnt estlishment contriutes to differences in competitiveness with wild ot mong whet nd rley vrieties. Cn. J. Plnt Sci., 85, s , [20] O Donovn J.T., Blckshw R.E., Hrker K. N., Clyton G.W., Moyer J.R., Dosdll L.M., Murice D.C., Turkington T.K. Integrted pproches to mnging weeds in spring-sown crops in western Cnd. Crop Protection 26, s , [21] Ptriquin D.G.: Weed control in orgnic frming systems. W: Weed Mngement in Agroecosystems: Ecologicl Approches, Altieri M.A., Liemn M. (eds), CRC Press, Inc., s , [22] Storre E.H., Snydon R.W.: A comprison of root nd shoot competition etween spring cerels nd Aven ftu L. Weed Res., 32, s , [23] Severs G. P., Wright K. J.: Crop cnopy development nd structure influence weed supression. Weed Res., 39, s , [24] Wicks G.A., Rmsel R. E., Nordquist P.T., Smith J.W., Chllih R.E.: Impct of whet cultivrs on estlishment nd suppression of summer nnul weeds. Agron. J., 78, s , B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Appliction in Agriculture Engineering 2009, Vol. 54(3) 67