Wykład I Cyfrowa reprezentacja informacji Algorytmy metody prezentacji i zapisu Tablice (wstęp) Rzut okiem na języki programowania

Transkrypt

1 Podstawy programowania Wykład I Cyfrowa reprezentacja informacji Algorytmy metody prezentacji i zapisu Tablice (wstęp) Rzut okiem na języki programowania 1 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

2 Część 1 Dlaczego system binarny? 2

3 I. Dlaczego system binarny? Pojęcie bitu Bit jednostka informacji wystarczająca do zakomunikowania jednego z dwu równo prawdopodobnych zdarzeń

4 I. Dlaczego system binarny? Przyczyny zastosowania systemu binarnego 4

5 I. Dlaczego system binarny? Przyczyny zastosowania systemu binarnego Przyczyny zastosowania systemu binarnego w technologii cyfrowej to: łatwość implementacji elektrycznej i elektronicznej, odporność na zakłócenia, możliwość interpretacji cyfr {0, 1} jako wartości logicznych (algebra Boole a). 5

6 I. Dlaczego system binarny? Przyczyny zastosowania systemu binarnego Ciekawostka: Jedynym znanym komputerem zbudowanym z elementów 3-stanowych był eksperymentalny radziecki Sietuń (1959). Element reprezentujący jednostkę informacji stanowiła para rdzeni magnetycznych, z których każdy mógł być namagnesowany w jednym z dwóch kierunków; czwarty -niewykorzystany stan -służył do celów kontrolnych. 6

7 Część 2 Pozycyjne systemy liczbowe 7

8 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dziesiętny Ile różnych liczb można zapisać w systemie dziesiętnym za pomocą 3 cyfr? 8 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

9 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dziesiętny Tysiąc od 0 do dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

10 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dziesiętny 10 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

11 I. Pozycyjne systemy liczbowe System o dowolnej podstawie 11 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

12 I. Pozycyjne systemy liczbowe System o dowolnej podstawie 12 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

13 I. Pozycyjne systemy liczbowe System o dowolnej podstawie 13 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

14 I. Pozycyjne systemy liczbowe Systemy niepozycyjne Zupełnie inna sytuacja występuje w zapisie liczby w systemie rzymskim. Kolejne liczby od 1; : : : ; 9 mają postać: I; II; III; IV; V; V I; V II; V III; IX Widać, że w takim zapisie pozycja cyfry (o ile w ogóle można mówić w tym wypadku o cyfrze), nie jest związana z wyznaczaniem jej wartości, lecz istotna jest postać całej liczby. Taki system zapisu nazywamy addytywnym systemem liczbowym. 14

15 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy (binarny) Korzystając z definicji pozycyjnego systemu liczbowego otrzymujemy, że podstawą systemu dwójkowego jest liczba 2, oraz cyframi tego systemu są elementy zbioru <0; 1>. Zapiszmy przykładową liczbą w tym systemie otrzymujemy: x = (2) x = 1* * * * * * * * * *2 0 Zastępując teraz potęgi liczby 2 odpowiednimi wartościami, otrzymujemy x = 1* * * *64 + 1* *16 + 0*8 + 1*4 + 1*2 + 0*1 = 758 (10) 15 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

16 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy (binarny) 16 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

17 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy (binarny) ZALETY: prostota łatwa realizacja techniczna (elektronika) możliwość interpretacji cyfr {0, 1} jako wartości logicznych (algebra Boole a) WADY: długość zapisu przyzwyczajenie 17 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

18 I. Pozycyjne systemy liczbowe Ważniejsze potęgi dwójki 18 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

19 I. Pozycyjne systemy liczbowe Ważniejsze potęgi dwójki 19 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

20 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy - konwersja 20 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

21 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy - arytmetyka Dodawanie w systemie dwójkowym 21 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

22 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy - arytmetyka Odejmowanie w systemie dwójkowym W przypadku odejmowania 0-1 w systemie dwójkowym, musimy dokonać zapożyczenia 1 na następnej pozycji liczby. 22 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

23 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy - arytmetyka Mnożenie w systemie dwójkowym Mnożenie jest wykonywane analogicznie jak mnożenie w systemie dziesiętnym. 23 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

24 I. Pozycyjne systemy liczbowe System dwójkowy - arytmetyka Dzielenie w systemie dwójkowym Dzielenie podobnie jak mnożenie wykonujemy tak samo jak w przypadku dzielenia w systemie dziesiętnym. 24 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

25 I. Pozycyjne systemy liczbowe System szesnastkowy (hexadecymalny) Duże liczby binarne są nieczytelne Celem wprowadzenia systemy szesnastkowego jest skrócenie zapisu bez przeliczania na system dziesiętny. Każde 4 bity da się przedstawić za pomocą 1 cyfry szesnastkowej bez żadnego przeliczania. 25 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

26 I. Pozycyjne systemy liczbowe System szesnastkowy (hexadecymalny) Przykład: E 5 4 A A C 52821E54AAC 26 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

27 I. Pozycyjne systemy liczbowe System szesnastkowy (hexadecymalny) System szesnastkowy podlega tym samym zasadą co inne systemy wagowo pozycyjne. 27 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

28 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Kodowanie liczb ujemnych Kod U2 (Uzupełnień do dwóch) 28 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

29 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Kodowanie liczb ujemnych 29 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

30 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby rzeczywiste zapis stałoprzecinkowy 30 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

31 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby rzeczywiste zapis stałoprzecinkowy 31 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

32 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby zmiennopozycyjne 32 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

33 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby zmiennopozycyjne 33 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

34 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby zmiennopozycyjne 34 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

35 I. Kodowanie liczb w systemach binarnych Liczby zmiennopozycyjne 35 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

36 Część 3 Reprezentacja danych w komputerze 36

37 III. Reprezentacja danych w komputerze Kod ASCII 37 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

38 III. Reprezentacja danych w komputerze Kod ASCII Regionalne strony kodowe 38 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

39 Część 1V Pojęcie algorytmu 39 dr Artur Bartoszewski Podstawy programowania - WYKŁAD

40 I. Pojęcie algorytmu Trochę historii Pierwsze opisy, które później nazwano algorytmami, dotyczyły rozwiązań zadań matematycznych. Pomiędzy 400 a 300 rokiem p.n.e. grecki matematyk i filozof Euklides, wymyślił pierwszy znany nam nietrywialny algorytm, czyli przepis na realizację zadania. Był to algorytm znajdowania największego wspólnego dzielnika dwóch dodatnich liczb całkowitych. 40 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

41 I. Pojęcie algorytmu Trochę historii Algorytm Euklidesa obliczanie największego wspólnego dzielnika dwóch liczb naturalnych. Start wczytaj a wczytaj b 1. Dane są dwie liczby naturalne a i b. 2. Oblicz c jako resztę z dzielenia a przez b 3. Zastąp a przez b, zaś b przez c. 4. Jeżeli b = 0, to szukane NWD wynosi a, w przeciwnym wypadku wróć do punktu drugiego i kontynuuj. b <> 0 TA K c := a mod b a := b b := c NIE NWD(liczba całkowita a, liczba całkowita b) dopóki b różne od 0 c := reszta z dzielenia a przez b a := b b := c zwróć a wypisz a Stop ten sam algorytm zapisany na cztery sposoby 41 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

42 I. Pojęcie algorytmu Trochę historii Słowo algorytm pochodzi od nazwiska matematyka arabskiego, który żył na przełomie VIII i IX wieku naszej ery. Muhammad ibn Musa al-chorezmi zasłużył się stworzeniem kilku dzieł z dziedziny matematyki, w których opisał dużą ilość reguł matematycznych (w tym dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia zwykłych liczb dziesiętnych). Opis tych procedur był na tyle precyzyjny i formalny, jak na tamte czasy, że właśnie od jego nazwiska pochodzi słowo algorytm. 42 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

43 I. Pojęcie algorytmu Cechy algorytmu Intuicyjnie algorytm kojarzy się z metodą rozwiązywania zadania, przepisem postępowania czy też ze schematem działania. Należy jednak podkreślić, że nie każda metoda czy schemat jest algorytmem. Algorytm powinien spełniać sześć warunków. 43 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

44 I. Pojęcie algorytmu Cechy algorytmu 1. Musi posiadać określony stan początkowy, czyli operację od której zaczyna się jego realizacja. 2. Ilość operacji potrzebnych do zakończenia pracy musi być skończona - warunek dyskretności (skończoności). 3. Musi dać się zastosować do rozwiązywania całej klasy zagadnień, a nie jednego konkretnego zadania - warunek uniwersalności. 4. Interpretacja poszczególnych etapów wykonania musi być jednoznaczna - warunek jednoznaczności. 5. Cel musi być osiągnięty w akceptowalnym czasie - warunek efektywności. 6. Musi posiadać wyróżniony koniec. 44 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

45 Część V Notacja algorytmów 45 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania - WYKŁAD

46 II. Notacja algorytmów Metody zapisu algorytmu 1. Opis słowny za pomocą ograniczonego podzbioru języka naturalnego 1. Dane są dwie liczby naturalne a i b. 2. Oblicz c jako resztę z dzielenia a przez b 3. Zastąp a przez b, zaś b przez c. 4. Jeżeli b = 0, to szukane NWD wynosi a, w przeciwnym wypadku wróć do punktu drugiego i kontynuuj. 2. Drzewo algorytmu 46 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

47 II. Notacja algorytmów Metody zapisu algorytmu 3. Schematy blokowe. Na razie potraktujmy to jako przykład metody zapisu - do tego algorytmy wrócimy na następnym wykładzie 47 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

48 II. Notacja algorytmów Metody zapisu algorytmu 3. Pseudo-język. Inną metodą przedstawienia algorytmu jest użycie zapisu za pomocą pseudo-języka programowania. Zaletą tego podejścia jest bardzo łatwa implementacja algorytmu za pomocą konkretnie wybranego, istniejącego języka programowania. Wadą jest mniejsza przejrzystość zapisu. Algorytm Euklidesa w pseudokodzie: NWD(liczba całkowita a, liczba całkowita b) dopóki b różne od 0 c := reszta z dzielenia a przez b a := b b := c zwróć a Istnieją różne wersje pseudo-języka. Najczęściej jest to PASCAL pozbawiony informacji dla kompilatora (i czasem przetłumaczony na polski) 48 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

49 II. Notacja algorytmów Zapis algorytmów zmienne i operatory Zmienna to w programowaniu element programu, który może mieć przypisaną pewną wartość (wartość może być różna w różnych momentach wykonania programu). Zmienna jest uchwytem do tej wartości. W większości języków programowania (poza językami najwyższego poziomu) zmienne musimy zadeklarować, czyli poinformować kompilator, o tym że taka zmienna wystąpi i o tym jaki typ danych zamierzamy w niej przechowywać. Umożliwia to kompilatorowi zarezerwowanie odpowiedniego miejsca w pamięci operacyjnej i dobrane właściwych procedur obliczeniowych (na poziomie języka maszynowego). Dziś spotkamy typy: REAL (liczba rzeczywista) INTEGER (całkowita) 49 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

50 II. Notacja algorytmów Zapis algorytmów zmienne i operatory Operatory stosowane w pseudo-języku oraz w schematach blokowych: + - * / - chyba nie wymagają komentarza div mod sqr (.. ) sqrt (..) - operator dzielenia całkowitoliczbowego - operator reszty z dzielenia całkowitoliczbowego - kwadrat - pierwiastek kwadratowy = - pytanie czy jest równe (alternatywnie ==) <> - pytanie czy jest różne ( ) (alternatywnie!=) > i < - pytanie czyn jest większe i czy jest mniejsze >= i <= - większe lub równe ( ) i mniejsze lub równe ( ) := - operator przypisania (podstawienia) (alternatywnie =) 50 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

51 II. Notacja algorytmów Zapis algorytmów zmienne i operatory Dwie ważne uwagi: Zmienna w programie komputerowym (i algorytmie) to nie to samo co zmienna w zadaniu matematycznym. Rozróżniaj operatory: = - pytanie czy równe := - operator przypisania x = x + 1 x := x w matematyce jest to równie sprzeczne - operacja podstawienia (wartość zapisaną w zmiennej x zwiększamy o 1) 51 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

52 II. Notacja algorytmów Zapis algorytmów schemat blokowy Stan - Określa zwykle moment startu i końca. Zapis/odczyt - Wskazuje miejsce w których odbywa się zapis danych (lub ich odczyt). Instrukcje - Blok instrukcji, które mają być wykonane. Decyzja - Wyliczenie warunku logicznego znajdującego się wewnątrz symbolu i podjęcie na jego podstawie decyzji. Łącznik - Połączenie z inną częścią schematu blokowego, np. gdy nie mieści się on na jednej stronie. 52 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

53 II. Notacja algorytmów Zapis algorytmów schemat blokowy Schemat blokowy tworzony jest według następujących reguł: 1. Schemat blokowy składa się z bloków połączonych zorientowanymi liniami; 2. Bloki obrazują ciąg operacji; 3. Zawsze wykonywane są albo wszystkie instrukcje w bloku albo żadna; 4. Dalsze operacje nie zależą od poprzednich wariantów, chyba że zależności te zostały przekazane za pomocą danych; 5. Kolejność wykonania operacji jest ściśle określona przez zorientowane 6. Linie łączące poszczególne bloki; 7. Do każdego bloku może prowadzić co najwyżej jedna linia; 8. Linie mogą się łączyć ale nie mogą się rozdzielać (bez bloku decyzyjnego). 53 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

54 Część VI Rodzaje algorytmów 54 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania - WYKŁAD

55 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy liniowe Start wczytaj a wczytaj b d:=a+b wypisz d Stop program dodaj; var a,b,d : integer; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); d:=a+b; write( suma: ); writeln( suma =,d); end. 55 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

56 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy rozgałęzione TA K wypisz a Start wczytaj a wczytaj b a > b NIE wypisz b program maksimum; var a,b : integer; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); if a > b then writeln( maksimum wynosi, a) else writeln( maksimum wynosi, b) end. Stop Stop 56 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

57 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy rozgałęzione przykład Przykład: ax 2 + bx + c = 0 Start wczytaj a wczytaj b wczytaj c delta:=sqr(b)-4*a*c NIE delta < 0 x1:=(-b+sqrt(delta))/(2*a) x2:=(-b-sqrt(delta))/(2*a) wypisz x1 wypisz x2 Stop TA K wypisz brak rozwiązań program delta; var a,b,c,delta,x1,x2 : real; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); write( podaj c ); readln(c); Delta:=sqr(b)-4*a*c; if Delta<0 then writeln( Brak rozwiązania ) else begin x1:=(-b+sqrt(delta))/(2*a); x2:=(-b-sqrt(delta))/(2*a); writeln( x1=,x1); writeln( x2=,x2); end; end. 57 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

58 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy rozgałęzione wielokrotnie NIE NIE a = b Start wczytaj a wczytaj b TA K a > b TA K program porownanie; var a,b : integer; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); if a > b then writeln( większa była, a) else if a = b writeln( sa rowne ) else writeln( wieksza była, b) end. wypisz b wypisz są równe wypisz a Stop 58 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

59 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy rozgałęzione wielokrotnie TAK Start wczytaj a wczytaj b wczytaj c delta:=sqr(b)-4*a*c NIE x0:=(-b)/(2*a) wypisz x0 delta < 0 delta = 0 Stop TAK NIE x1:=(-b+sqrt(delta))/(2*a) x2:=(-b-sqrt(delta))/(2*a) wypisz x1 wypisz x2 ax 2 + bx + c = 0 II wersja wypisz brak rozwiązań program delta_2; var a,b,c,delta,x1,x2,x0 : real; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); write( podaj c ); readln(c); Delta:=sqr(b)-4*a*c; if Delta<0 then writeln( Brak rozwiązania ) else if Delta=0 then begin x0:=(-b)/(2*a); writeln( x0=,x0); end; else begin x1:=(-b+sqrt(delta))/(2*a); x2:=(-b-sqrt(delta))/(2*a); writeln( x1=,x1); writeln( x2=,x2); end; end. 59 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

60 III. Rodzaje algorytmów Algorytmy iteracyjny NWW algorytm Euklidesa Start wczytaj a wczytaj b b <> 0 TA K c := a mod b a := b b := c wypisz a NIE program euklides; var a,b,c : integer; begin write( podaj a ); readln(a); write( podaj b ); readln(b); while b<>0 do begin c := a mod b; a := b; b := c; end; writeln( NWD=,a); end. Zapis w pseudokodzie NWD(liczba całkowita a, liczba całkowita b) dopóki b różne od 0 c := reszta z dzielenia a przez b a := b b := c zwróć a Stop 60 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

61 Część VIII Tablice 61 dr Artur Bartoszewski - Informatyka i systemy informatyczne, sem. 1- WYKŁAD

62 II. Tablice Klasyfikacja zmiennych statycznych porządkowy całkowity logiczny prosty rzeczywisty znakowy typ łańcuchowy tablicowy złożony rekordowy plikowy 62 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

63 II. Tablice Rodzaje tablic 63 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

64 II. Tablice Rodzaje tablic 64 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

65 II. Tablice Obsługa tablicy jednowymiarowej 65 dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania, sem. 1- WYKŁAD

66 II. Tablice Obsługa tablicy jednowymiarowej 66 dr Artur Bartoszewski - Informatyka i systemy informatyczne, sem. 1- WYKŁAD

67 Literatura: W prezentacji wykorzystano fragmenty i zadania z książek i stron internetowych: Piotr Fulmański, Ścibór Sobieski, Wstęp do informatyki, Podręcznik, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005 ISBN: Maciej M. Sysło, Algorytmy, WSiP, Warszawa 2002, ISBN: dr Artur Bartoszewski - Podstawy programowania - WYKŁAD