Kategoryzacja. Wstęp do psychologii poznawczej Maciej Raś

Transkrypt

1 Kategoryzacja Wstęp do psychologii poznawczej Maciej Raś

2 Część pierwsza: Krojenie tortu

3 Slajd prof. Urbańskiego:

4 Slajd prof. Urbańskiego:

5

6

7 Dlaczego tort jest trudno pokroić? Efekty prototypowe Efekt poziomu podstawowego Eleanor Rosch

8 Efekty prototypowe Podobieństwo rodzinne Rozszerzalne granice Elementy centralne Ludwig Wittgenstein

9 Efekty prototypowe Badania nad barwami Ludzie potrafią wskazać najlepszy przykład danej barwy [barwy ogniskowe] Kategorie barw nie są jednorodne Badania Rosch: nazw dla barw ogniskowych łatwiej się nauczyć niż dla barw nieogniskowych

10 Efekty prototypowe Czy wróbel jest bardziej ptakiem niż struś? Czy krzesło jest bardziej meblem niż szezlong? Czy szachy są bardziej grą niż berek

11 Efekty prototypowe Prototyp podkategorie lub elementy kategorii będące najlepszymi przykładami danej kategorii

12 Efekty prototypowe Jak zinterpretować to, że efekty prototypowe występują? Prototypy wiążą się z wyrazistością i zapamiętywalnością? Efekty prototypowe odzwierciedlają wewnętrzną strukturę kategorii? (pytania o reprezentację mentalną) Czy prototyp musi być rzeczywistym obiektem? Może są wyłącznie efekty prototypowe a brak prototypu? vide III fazy Rosh

13 Efekty poziomu podstawowego unikatowy byt pierwotny (roślina, zwierzę) forma życia (drzewo, krzew, ptak, ryba) poziom pośredni (drzewo liściaste, drzewo iglaste) rodzaj (dąb, klon) gatunek (klon cukrowy, dąb biały) odmiana (sumak odurzający odmiana Laciniata)

14 Efekty poziomu podstawowego Poziom nadrzędny Wysiłek wyobraźni Poziom czynności charakterystycznych Wysiłek wyobraźni Poziom podrzędny

15 Efekty poziomu podstawowego Poziom podstawowy jest: Najwyższym poziomem, na którym elementy kategorii mają kształty postrzegane jako podobne. Najwyższym poziomem, na którym jeden obraz mentalny może odzwierciedlać całą kategorię. Najwyższym poziomem, na którym osoba korzysta z podobnych czynności motorycznych w celu interakcji z elementami kategorii. Poziomem, na którym badani najszybciej dokonują identyfikacji elementów kategorii.

16 Efekty poziomu podstawowego Poziomem na którym występują najczęściej używane nazwy elementów kategorii. Pierwszym poziomem, którego uczą się i który zapamiętują dzieci. Poziomem, który jako pierwszy wchodzi do leksykonu danego języka. Poziomem o najkrótszych leksemach podstawowych. Poziomem na którym nazwy używane są w kontekście neutralnym. Poziomem na którym zorganizowana jest większość naszej wiedzy.

17 Efekty poziomu podstawowego Rozróżnienia na poziomie podstawowym są najbardziej użytecznymi rozróżnieniami na świecie

18 Część druga: Podejmowanie decyzji

19 Czy dany obiekt należy do jakiejś kategorii? Czy X jest ptakiem? Żeby odpowiedzieć musimy zrobić dwie rzeczy: 1. Wydobyć X i ptaka 2. Porównać

20 Czy X jest ptakiem? Komputer Człowiek Czas odpowiedzi niezależny od X Czas odpowiedzi zależny od X

21 Czy X jest ptakiem Pochylmy się nad znaczeniem. Czy znaczenie można na coś rozłożyć (czy znaczenie jest analizowalne)? Smith, Shoben, Rips: Tak, znaczenie można rozłożyć na cechy semantyczne Cechy definicyjne Cechy charakterystyczne Cechy te leżą na wspólnym kontinuum. W miarę wzrastania abstrakcyjności pojęcia maleje liczba cech definicyjnych

22 Cecha charakterystyczna Istnieje, ponieważ wskazuje na to analiza lingwistyczna dowody eksperymentalne

23 Czy X jest ptakiem? Komputer Człowiek Porównywanie cech definicyjnych ptaka i Xa?

24 Pomysł Smitha, Shobena i Ripsa 1. Porównaj wszystkie cechy 2. Porównaj cechy definicyjne jeśli zajdzie taka konieczność

25

26 Czy czas reakcji zwiększa się wraz ze wzrostem wielkości kategorii?

27

28

29