mgr Anna Dziuba Uniwersytet Wrocławski Katedra Teorii i Filozofii Prawa mgr Anna Dziuba

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "mgr Anna Dziuba Uniwersytet Wrocławski Katedra Teorii i Filozofii Prawa mgr Anna Dziuba"

Gabriel Czarnecki
5 lat temu
Przeglądów:

1 Uniwersytet Wrocławski Katedra Teorii i Filozofii Prawa

2 POJĘCIE NAZWY NAZWĄ jest wyrażenie, które w zdaniu podmiotowo orzecznikowym nadaje się na podmiot lub orzecznik S (podmiot) jest P (orzecznik) Kasia jest baletnicą. Marysia jest wysoką kobietą. Mój ukochany pies jest jamnikiem.

3 SUPOZYCJA Rola znaczeniowa jaką przypisujemy danej nazwie w zdaniu PROSTA Ta ustawa posiada luki prawne. FORMALNA Ustawa musi być zgodna z Konstytucją MATERIALNA Wyraz ustawa składa się z sześciu liter.

4 POJĘCIE DESYGNATU NAZWY DESYGNAT NAZWY nazywamy przedmiot oznaczony przez daną nazwę lub przedmiot, o którym zgodnie z prawdą daną nazwę możemy orzekać. Książka którą mamy przed oczami jest desygnatem nazwy książka ; ten, kto tę książkę napisał, jest desygnatem nazwy człowiek ; to, co mamy pod nogami, jest jedynym desygnatem nazwy glob ziemski, itp. Jeżeli weźmiemy do ręki książkę i powiemy: To jest książka to powiemy prawdę; jeżeli powiemy : To jest chmura - to powiemy nieprawdę. Nazwa oznacza swe desygnaty.

5 POJĘCIE Treść nazwy TREŚĆ NAZWY jest to zespół cech charakterystycznych, które musi posiadać przedmiot, aby był uznany za desygnat danej nazwy. Treść nazwy STÓŁ jest to mebel, składający się z blatu i nóg, służący do stawiania na nim rzeczy, do pisania. Desygnatem nazwy stół jest przedmiot, który ma konkretne cechy. Zakresem nazwy stół jest zbiór wszystkich istniejących stołów. Treść nazwy CZŁOWIEK (jest to zbiór cech, które przypisujemy człowiekowi) jest to istota rozumna, ma wyprostowaną postawę, porusza się na dwóch kończynach dolnych. Desygnatem nazwy człowiek jest każda osoba. Zakresem nazwy człowiek jest zbiór wszystkich ludzi, czyli wszystkich desygnatów.

6 PODZIAŁ NAZW Ze względu na liczbę wyrazów składowych nazwy dzielą się na: Nazwy proste są to nazwy składające się tylko z jednego wyrazu np. komputer, pies, ropucha Nazwy złożone które składają się przynajmniej z dwóch wyrazów np. wysoki mężczyzna, Jan Nowak, Uniwersytet Wrocławski

7 PODZIAŁ NAZW Ze względu na treść nazwy JEDNOZNACZNE posiadają jedno znaczenie np. krzesło, długopis WIELOZNACZNE posiadają wiele znaczeń np. zamek RÓWNOZNACZNE przynajmniej dwie nazwy posiadają tę samą treść np. auto samochód, Kraków gród Kraka

8 PODZIAŁ NAZW Ze względu na to do czego się odnoszą dzielimy na: Konkretne są to nazwy, które są znakami rzeczy lub osób, ewentualnie czegoś, co sobie jako rzecz lub osobę wyobrażamy np. człowiek, wysoki mężczyzna, Atlantyda Abstrakcyjne są to nazwy, które nie są znakami rzeczy, czy osób, czy czegoś co sobie jako rzecz lub osobę wyobrażamy. - wskazują one pewne cechy wspólne wielu przedmiotom np. czerń, czerwień. - wskazują na pewne zdarzenie lub stan rzeczy np. hałas, obrona konieczna - wskazują na pewien stosunek zachodzący między przedmiotami np. mniejszość, większość, równość - określają liczby np. sześć, sto

9 PODZIAŁ NAZW Według sposobu wskazywania desygnatów nazwy dzielimy na: Generalne - są to nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisują np. mężczyzna, przepis prawny, słoń, drzewo. Indywidualne to nazwy służące do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości, wyróżniających go np. Wrocław, Stany Zjednoczone oraz wszystkie imiona własne (nazwy indywidualne/własne piszemy dużą literą)

10 PODZIAŁ NAZW Ze względu na ilość desygnatów dzielą się na: Ogólne - które posiadają więcej niż jeden desygnat np. osoba prawna, mężczyzna, nieruchomość Jednostkowe - są to nazwy, które posiadają jeden desygnat np. obecny prezydent RP, słońce, Wrocław, NATO Puste które desygnatów nie posiadają (nic nie oznaczają) będą to nazwy abstrakcyjne. np. wszystkie postacie literackie, bohaterowie filmów

11 PODZIAŁ NAZW Ze względu na strukturę desygnatów Zbiorowe desygnatem jest pewien zbiór w sensie kolektywnym np. las (zbiór drzew), biblioteka (zbiór książek Niezbiorowe dotyczą poszczególnych elementów (znaczenie dystrybutywne) np. bibliotek ( budynek)

12 PODZIAŁ NAZW Ze względu na ostrość zakresu nazwy dzielą się na: nazwy ostre -jeśli umiemy, znając należycie dany język, bez wątpliwości rozstrzygnąć o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio zapoznaliśmy się, czy jest on, czy nie desygnatem pewnej określonej nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma ostry zakres - gdy każdy odbiorca potrafi zaliczyć desygnat do danego zbioru, o którym nazwa mówi, np. pies, Sejm RP nazwy nieostre jeżeli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy, to nazwę tą określamy jako nazwę nieostrą; w języku potocznym niemal wszystkie nazwy są nazwami w pewnym stopniu nieostrymi - gdy odbiorcy mogą mieć różne wyobrażenia co do desygnatu tej nazwy, np. miłość, przystojny mężczyzna

13 PODZIAŁ NAZW - przykłady UWAGA! Przy analizie zawsze wychodzić od określenia treści i czy jest to nazwa jednoznaczna, czy wieloznaczna. zamek jest to nazwa wieloznaczna, bo może być jako budowla i zamek w drzwiach. My rozpatrujemy zamek jako budowla. Treść nazwy: budowla. Desygnat: konkretny zamek. Zakres: zbiór wszystkich budowli. Jest to nazwa: prosta, konkretna, generalna, ogólna. Wenus to nazwa wieloznaczna. Może być Wenus jako bogini i Wenus jako planeta. Wenus bogini Desygnat - bogini Nazwa prosta, konkretna, indywidualna, pusta. Wenus planeta Desygnat konkretna planeta Zakres nazwy: jedna planeta Nazwa: prosta, konkretna, indywidualna, jednostkowa. Julia Roberts Treść nazwy: kobieta, która ma na imię Julia i nazwisko Roberts Desygnat: każda kobieta, która ma na imię Julia i nazwisko Roberts Nazwa: złożona, konkretna, generalna, ogólna.

14 ZAKRES NAZWY Nazwy posiadają swoje denotacje, czyli zakresy nazw - inaczej mówiąc zbiory swoich desygnatów.

15 STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW Klasa uniwersalna przedmiotów to klasa obejmująca wszelkie przedmioty w świecie (tzw. uniwersum). Wypowiadając jakąkolwiek nazwę z klasy uniwersalnej wyodrębniamy klasę przedmiotów oznaczonych tą nazwą, która jednocześnie stanowi podzbiór klasy uniwersalnej. Pozostała część klasy uniwersalnej, to tzw. klasa negatywna, która dopełnia wydzielony podzbiór do klasy uniwersalnej. Zbiór uniwersalny (uniwersum) zbiór wszystkiego co istnieje. Oznaczany jako odcinek. S- kot P - nie-kot I I np. kot (klasa wyodrębniona) nie-kot (klasa negatywna) wszystko co nie jest kotem KOT + NIE-KOT = uniwersum

16 STOSUNEK ZAMIENNOŚCI równoważności, równoznaczności S i P to są nazwy. S jest zamienne z P wtedy i tylko wtedy, gdy każde S jest P i każde P jest S S ziemniak S mieszkaniec Krakowa I I P kartofel I I P mieszkaniec grodu Kraka Każdy desygnat nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P. Oprócz desygnatów S i P istnieją również inne przedmioty

17 STOSUNEK PODRZĘDNOŚCI S i P to są nazwy. S jest podrzędne względem P wtedy i tylko wtedy, gdy każde S jest P, ale nie każde P jest S. S - wrona I I P - ptak np. Każda wrona jest ptakiem, ale nie każdy ptak jest wroną.

18 STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI S i P to są nazwy. S jest nadrzędne względem P wtedy, gdy nie każde S jest P, ale każde P jest S. S - ptak I I P wrona np. Nie każdy ptak jest wroną, ale każda wrona jest ptakiem.

19 STOSUNEK KRZYŻOWANIA S krzyżuje się z P wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje S nie będące P, istnieje P nie będące S, i istnieje S będące P. NIEZALEŻNOŚĆ zakresy dwóch nazw się krzyżują i jednocześnie nie wyczerpują uniwersum S - studentka I I P - brunetka np. Niektóre studentki są brunetkami, ale z pewnością nie wszystkie. Znajdziemy bowiem takie studentki, które mają inny kolor włosów oraz brunetki, które nigdy nie studiowały PODPRZECIWIEŃSTWO - zakresy dwóch nazw się krzyżują i jednocześnie wyczerpują uniwersum S - drzewo I I P nie-drzewo liściaste

20 STOSUNEK WYKLUCZANIA Gdy dwie nazwy nie posiadają wspólnych desygnatów S wyklucza się z P wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje S nie będące P, istnieje P nie będące S, ale nie istnieje S będące P. PRZECIWIEŃSTWO gdy zakresy obu nazw się wykluczają, ale się nie dopełniają (nie wyczerpują uniwersum) S kot I I P - pies SPRZECZNOŚĆ gdy zakresy obu nazw się zarówno wykluczają, jak i dopełniają (wyczerpują uniwersum) S - zeszyt I I P nie-zeszyt

Podobne dokumenty

Nazwy. Jak widać, nazwa to nie to samo co rzeczownik. W podanych przykładach na nazwę złoŝoną składa się cały zespół

Nazwy. Jak widać, nazwa to nie to samo co rzeczownik. W podanych przykładach na nazwę złoŝoną składa się cały zespół Nazwa spełnia istotną rolę w języku, gdyŝ umoŝliwia proces identyfikowania róŝnych obiektów i z tego powodu nazwa jest podstawowym składnikiem wypowiedzi. Nazwa jest to wyraz albo wyraŝenie rozumiane jednoznacznie,