Dokumentacja do programu Pasieka 2004 Stanis law Stachura 13 grudnia 2003 Spis treści 1 Instalacja programu 2 2 Organizacja pasieki 2 2.1 Zarzadzanie ulami............................... 2 2.2 Likwidacja/reaktywacja uli.......................... 3 2.3 Tabele pomocnicze.............................. 3 2.4 Ustawienia................................... 3 3 Wprowadzanie nowych danych 3 4 Przeglad i edycja danych 4 5 Raporty 5 6 Statystyki 5 6.1 Statystyki wieloletnie............................. 5 6.2 Statystyki sezonowe.............................. 6 7 Dodatki 6 7.1 Zadania na najbliższy czas.......................... 6 7.2 Eksport/Import danych........................... 6 7.3 Wydruk pustego formularz.......................... 7 8 Uwagi 7 8.1 Format daty.................................. 7 1
1 Instalacja programu Aby zainstalowa program Pasieka 2004 należy wykona nastepuj ace kroki: Uruchomić program setup.exe (po w lożeniu p lyty instalacyjnej autorun zrobi to za nas). Postepować zgodnie z poleceniami instalatora (przeczytać uważnie i zatwierdzić umowe licencyjna). Po zainstalowaniu programu Pasieka 2004 automatycznie uruchomi si e instalator silnika bazy danych (Borland Database Engine). Po wciśnićiu OK instalator kończy instalacj e programu na Twoim komputerze. Po prawid lowym wykonaniu powyższych czynności program Pasieka 2004 jest gotowy do uruchomienia. 2 Organizacja pasieki 2.1 Zarzadzanie ulami Pierwsza rzecza jaka musimy zrobić po pierwszym uruchomieniu programu jest wprowadzenie danych o ulach z naszej pasieki. Do wprowadzania nowych uli (a później do dokonywania w nich zmian) s luży w laśnie formularz Zarzadzanie ulami. Aby dodać nowy ul wystarczy wcisnać przycisk Nowy, a nastepnie wprowadzić żadane informacje o ulu. Należy pamietać o tym, aby oznaczenie ula by lo wartościa unikalna (czyli nie może być dwóch uli o tym samym oznaczeniu). Jeśli oznaczamy ule kolejnymi liczbami naturalnymi (1, 2, 3...), ule od 1 do 9 powinniśmy oznaczać 01, 02,..., 09 (u latwi to w laściwe sortowanie uli). Typ ula, po lożenie, sposób za lożenia, linie oraz rase pszczó l wybieramy z rozwijanych list. Jeśli w którymś z tych pól chcemy wprowadzić wartość, która nie znajduje sie na liście, wówczas wystarczy wcisnać przycisk (...) znajdujacy sie obok danego pola i wprowadzić nowa wartość. Należy jeszcze wprowadzić rok za lożenia ula. Można tutaj podać rzeczywisty rok za lożenia ula, albo podać rok od którego bedziemy wprowadzać dane do bazy na temat danego ula. Proponowany jest wybór tej drugiej opcji, natomiast prawdziwy rok za lożenia ula możemy wpisać w uwagach (gdzie możemy podać także inne dodatkowe informacje na temat ula). Po wprowadzeniu wszystkich danych możemy je zatwierdzić (przycisk Zapisz, przejście do innego ula, dodanie nastepnego nowego ula lub zamkniecia formularza przyciskiem Zamknij). Niezapisane dane możemy także w każdej chwili wycofać (Anuluj). Wybrany ul możemy także usunać (Usuń). Możemy to jednak zrobić tylko wówczas, gdy dany ul nie jest wykorzystywany w innych tabelach (w miodobraniach, podkarminiach, itp.). 2
2.2 Likwidacja/reaktywacja uli Jeśli wprowadziliśmy już dane na temat ula do innych tabel (miodobrania, przeglady, itp.), wówczas danego ula nie możemy ca lkowicie usunać z bazy. Możemy jednak przenieś dany ul do uli zlikwidowanych (dzieki temu bedziemy mieli dostep do danych historycznych o tym ulu, ale jednocześnie nie bedziemy mogli wprowadzać nowych danych na temat tego ula). Aby zlikwidować ul należy na formularzu Likwidacja/reaktywacja uli wybrać ul do likwidacji z rozwijanej listy, wybrać date likwidacji, wprowadzić oznaczenie jakie dany ul bedzie mi l po likwidacji i wcisnać przycisk Przenieś do zlikwidowanych. Program proponuje oznaczenie postaci Zi OZN, gdzie i jest numerem ula na liście zlikwidowanych, natomiast OZN jest oznaczeniem likwidowanego ula. Dzieki takiej konwencji bedziemy wiedzieli jak oznaczany by l dany ul przed likwidacja. Jeśli jakiś ul zlikwidowaliśmy przez pomy lke, albo chcielibyśmy reaktywować zlikwidowany wcześniej ul, wystarczy wybrać dany ul z listy uli zlikwidowanych i wcisnać przycisk Reaktywuj zaznaczony ul. 2.3 Tabele pomocnicze Wszystkie dane wyświetlane na rozwijanych listach na formularzu Zarzadzanie ulami (typ ula, rasa pszczó l, itp.), a także na innych formularzach, zapisane sa w tabelach pomocniczych. Lista tych tabel znajduje sie na formularzu Organizacja pasieki. Aby otworzyć jedna z tych tabel wystarczy ja zaznaczyć i wcisnać przycisk Otwórz (lub dwukrotne kliknać myszka na wybranej tabeli). Wówczas wyświetli sie formularz na którym możemy usunać lub zmienić wybrana pozycje, możemy także dodać nowa wartość. 2.4 Ustawienia Przy wprowadzaniu dużej liczby nowych uli o takich samych wartościach w polach typ ula, po lożenie, sposób za lożenia, rasa pszczó l, data za lożenia, uciażliwe by loby wprowadzanie tych wartości za każdym razem. Aby tego uniknać możemy ustalić wartości domyślne, jakie bed a automatycznie wstawiane w tych polach przy dodawaniu nowego ula. Wartości te wprowadzamy na formularzu Ustawienia (zak ladka Nowy ul). Druga zak ladka Wspó lczynniki umożliwia ustalenie takich wspó lczynników jak kilogram/litr miodu, liczba lat miedzy kolejnymi wymianami matek oraz liczbe plastrów wymienianych w ciagu roku. Przydatność tych wartości zostanie omówiona w dalszej cześci dokumentacji. 3 Wprowadzanie nowych danych Wybierajac z menu g lównego Wprowadź nowe dane, możemy wprowadzić do bazy nowe informacje na temat miodobrań, podkarmiań, przegladów, itp. Ogólna zasada dodawania nowych danych (oprócz planowanych podkarmiań) polega na zaznaczeniu uli na liście po lewej stronie formularza, wprowadzeniu odpowiednich danych w prawej cześci 3
formularza i zatwierdzeniu wprowadzonych danych. Kilka uli na liście zaznaczamy wciskajac klawisz Ctrl i klikajac myszka na wybranych ulach. Jeśli chcemy zaznaczyć kilka kolejnych uli zaznaczamy pierwszy ul, a nastepnie wciskamy klawisz Shift i przesówamy strza lka w dó l aż do ostatniego ula jaki chcemy zaznaczyć. Ule na liście pogrupowane sa wed lug ich po lożenia, co znacznie u latwia zaznaczanie uli. Po wprowadzeniu wszystkich potrzebnych danych możemy wpisać je do bazy. Aby to uczynić wystarczy wcisnać przycisk Zastosuj. Przycisk OK, oprócz zapisania danych, dodatkowo zamyka formularz. Jeśli chcemy wycofać wprowadzone, ale jeszcze nie zapisane dane i zamknać formularz wciskamy przycisk Anuluj. A oto szczegó ly, na które należy zwrócić uwage przy wprowadzaniu danych na poszczególnych formularzach: Miodobrania - ilość miodu możemy wprowadzić w kilogramach lub litrach (przelicznik ustala sie w ustawieniach). Należy pami etać o tym, że jako ilość miodu podajemy sum e miodu wybranego z uli zaznaczonych na liście (wprowadzanie ilości miodu dla każdego ula oddzielnie nie mia loby sensu, ponieważ nikt nie wybiera miodu z każdego ula oddzielnie). Każdemu zaznaczonemu ulowi przydzielana jest średnia z podanej sumy. Podkarmiania - tutaj jako ilość podajemy ilość cukru podana do każdego z zaznaczonych uli. Przeglady - w czasie przegladu możemy (ale nie musimy) podać ilość cukru przy najbliższym podkarmianiu. Dzieki temu program bedzie nam oblicza l ile jeszcze cukru powinniśmy podać do każdego z uli. Leczenia - w przypadku, gdy chcemy wprowadzić zauważona chorobe, która nie by la leczona, w polu Lekarstwo wybieramy nie leczona. Wymiany plastrów - w polu Ilość wymienionych plastrów podajemy liczb e plastrów wymienionych w każdym z zaznaczonych uli. Inne zabiegi - na liście Zabieg powinny znaleźć si e zabiegi, które nie zosta ly uwzgl ednione w oddzielnych tabelach. Planowane podkarmiania - tutaj wprowadzamy planowana ilość cukru przy najbliższym podkarmianiu. Sa to te same dane jakie wprowadziliśmy przy przegladach (patrz Przeglady). 4 Przeglad i edycja danych Wszystkie zapisane w bazie dane możemy przegladać, dokonywać w nich zmian lub je usuwać (możemy to zrobić w laśnie w menu Przeglad i edycja danych). Aby edytować wybrana pozycje należy ja zaznaczyć i wcisnać przycisk Edytuj (lub kliknać dwukrotnie myszka na wybranej pozycji). Dane na liście możemy sortować wzgledem dowolnej kolumny, wystarczy kliknać na tytu l wybranej kolumny. 4
Jeśli nie chcemy, aby na liście znajdowa ly sie wszystkie dane, możemy wyświetlić dane dla konkretnego ula z konkretnego roku lub innego okresu czasu. Pola wyboru ula i roku znajduja sie na górze formularza, natomiast inny przedzia l czasowy wybieramy na dolnej cześci formularza. Na rozwijanej liście z wyborem roku umieszczone sa lata od roku, w którym za lożony zosta l najstarszy ul, do roku obecnego. Dlatego przy wprowadzniu roku za lożenia ula proponowanym rokiem jest rok rozpoczecia wprowadzania danych na temat danego ula. 5 Raporty Do wyświetlania i wydruku danych odpowiednio pogrupowanych i sformatowanych s luża Raporty. Raport na temat ula wyświetla wszystkie dane o wybranym ulu z wybranego roku. Pozosta le raporty (miodobrania, przeglady, podkarmiania, leczenia, wymiany matek, inne zabiegi) wyświetlaja odpowiednie dane z wybranego okresu, pogrupowane wzgledem wybranej kolumny. Szczególna uwage należy zwrócić na raport Podkarmiania, na którym możemy zobaczyć planowana ilość cukru przy podkarmianiu, ilość cukru już dana oraz ilość cukru pozosta l a do podania do każdego ula. Po wyświetleniu dowolnego raportu możemy obejrzeć podglad jego wydruku i oczywiście dany raport wydrukować. 6 Statystyki 6.1 Statystyki wieloletnie Jeśli chcemy zobaczyć wydajność naszej pasieki na przestrzeni ostatnich lat (a konkretniej od momentu kiedy zaczeliśmy wprowadzać dane do programu) powinniśmy rzucić okiem na statystyki. W menu Statystyki wieloletnie możemy obejrzeć w postaci graficznej i liczbowej ilość miodu otrzymana z wszystkich uli w poszczególnych latach. Pierwszy wykres przedstawia sume miodu, drugi zaś średnia miodu na jeden ul w kolejnych latach. Możemy także wyświetlić ilości miodu określonego rodzaju lub ilości miodu otrzymanego z uli o określonym po lożeniu (lub oba naraz). Wystarszy zaznaczyć po prawej stronie formularza odpowiednia opcje i wybrać z listy rodzaj miodu lub po lożenie uli. W tym miejscu należy zastanowić sie nad tym, jakie powinniśmy podawać po lożenie dla uli, które należa do pasieki wedrownej. Najlepszym rozwiazaniem jest przyjecie jako po lożenie np. Pasieka wedrowna (lub Pasieka wedrowna 1, Pasieka wedrowna 2,..., jeśli jest ich wiecej). Natomiast szczegó ly o jej po lożeniu w danym okresie możemy umieścić w uwagach przy miodobraniu. Takie rozwiazanie umożliwia nam w laściwe obserwacje na temat ilości miodu w kolejnych latach i dla różnych po lożeń tej pasieki. 5
6.2 Statystyki sezonowe Bardziej szczegó lowe satatystyki możemy obejrzeć otwierajac formularz Statystyki sezonowe. Przedstawione tutaj wykresy obrazuja ilość miodu w wybranym roku pogrupowana wzgledem rodzaju miodu lub po lożenia uli. Dodatkowo grupujac miód wzgledem jego rodzaju możemy dane wyniki zacieśnić do uli o wybranym po lożeniu. I na odwrót, jeśli wyświetlamy ilości miodu wzgledem po lożenia uli, wykresy możemy zacieśnić do określonego rodzaju miodu. Być może powyższy tekst jest dość zawi ly i na pierwszy rzut oka niezrozumia ly, lecz wystarczy uruchomić program i troche poeksperymentować ze statystykami, a wszystko stanie sie jasne. 7 Dodatki 7.1 Zadania na najbliższy czas Jeśli w naszej pasiece wymieniamy regularnie matki oraz plastry, powinniśmy w ustawieniach podać co ile lat wymieniamy matke oraz ile plastrów rocznie wymieniamy w każdym ulu. Dzieki temu program bedzie nam przypomina l co i ile powinniśmy jeszcze w roku bież acym (a także roku nastepnym) wymienić. Zadania te możemy wyświetlić wybieraj ac z menu Zadania na najbliższy czas. Wymiana plastrów - tutaj wyświetlana jest liczba plastrów do wymiany w roku bieżacym (wybranym z listy u góry formularza), liczba plastrów które pozosta ly z roku poprzedniego oraz ich suma. Jeśli w którymś polu wystepuje wartość ujemna oznacza to oczywiście, że wymieniliśmy wiecej plastrów niż planowaliśmy. Wymiana matek - tutaj wyświetlona jest lista uli, w których powinniśmy wymienić matke w roku bieżacym. Widzimy także date ostatniej wymiany matki. W przypadku, gdy nie wprowadziliśmy pierwszej wymiany matki, jako date ostatniej wymiany przyjmujemy date za lożenia ula. Wyświetlone zadania możemy także wydrukować. 7.2 Eksport/Import danych Program Pasieka 2004 przeznaczony jest do wykorzystania przez d luższy okres czasu (kilku lat). Chyba najgorsza rzecza jaka mog laby spotkać użytkownika, to utrata zapisanych do tej pory w bazie danych. Może tak sie zdarzyć w przypadku sformatowania dysku twardego (np. przy przeinstalowaniu systemu), przypadkowego odinstalowania programu czy uszkodzenia dysku twardego. Aby temu zapobiec powinniśmy co jakiś czas (przynajmniej dwa, trzy razy w roku) archiwizować zapisane dane. W tym celu wybieramy w menu Eksport/Import danych opcje Eksportuj dane do pliku, a nastepnie wybieramy miejsce na dysku, gdzie maja zostać zarchiwizowane dane. Musimy jeszcze podać nazwe pliku, w którym dane te zostana zapisane. Program proponuje 6
nazwe postaci arch data, gdzie data jest dzisiejsza data. Plik otrzymuje rozszerzenie exp. Przyjecie takiej nazwy pliku pozwoli nam w razie potrzeby przywrócić ostatnio zarchiwizowane dane. Aby przywrócić zarchiwizowane wcześniej dane wybieramy opcje Impotruj dane z pliku, a nastepnie wskazujemy plik archiwalny. Jeśli chcemy wprowadzać od poczatku dane do pustej bazy, możemy zaimportować zane z pliku puste tabele.exp, który znajduje sie na p lycie instalacyjnej programu Pasieka 2004. 7.3 Wydruk pustego formularz Aby u latwić sobie wprowadzanie danych do programu, możemy wydrukować pusty formularz, na którym robimy sobie notatki idac do pasieki, a nastepnie zanotowane dane wprowadzamy do programu. 8 Uwagi 8.1 Format daty W programie przyjety zosta l format daty postaci dd-mmm-rrrr (czyli 05-lis-2003 to piaty listopada 2003 r.). Jednak w kilku miejscach wyświetlana jest data systemowa, wiec tutaj jej format bedzie taki jak w ustawieniach systemu Windows. Jeśli chcemy wszedzie mieć jednakowy format należy w ustawieniach (Panel sterowania Opcje regionalne Data) podać format daty krótkiej postaci : dd-mmm-rrrr. 7