LUTY 2009 BRIEF PROGRAMOWY INSTYTUTU KOŚCIUSZKI CO DALEJ Z POLSKĄ PREZYDENCJĄ W 2011 ROKU? Dr Tomasz Grzegorz Grosse jest pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN. Specjalizuje się w problematyce europejskiej, w tym politykach gospodarczych UE. Ostatnio opublikował: Innowacyjna gospodarka na peryferiach? (Warszawa 2007), Europa na rozdrożu (Warszawa 2008) oraz raport na temat przyszłości polityki spójności UE: Wybrane nurty debaty o przyszłości polityki spójności (Warszawa 2008). Prezydencja w Unii Europejskiej w roku 2011 może stać się jednym z najważniejszych instrumentów polskiej polityki europejskiej. Należy dołożyć starań, aby przygotowania do pełnienia tej funkcji zostały wykorzystane do wzmocnienia systemu polityki zagranicznej oraz polityki europejskiej naszego kraju. Jednym z najważniejszych problemów jest niedostatek publicznej dyskusji na temat polskiej prezydencji, a także szerzej polityki na arenie europejskiej. Przykładem może być brak odpowiedniej debaty na temat priorytetów działań. Jak dotąd nie do końca wiadomo, jakie będą merytoryczne i polityczne cele polskiego przewodnictwa w UE. Potrzebne są również rozwiązania systemowe pozwalające na silniejsze włączenie do realizacji polityki europejskiej organizacji społecznych i środowisk naukowych, a także wzmocnienie debaty publicznej na temat celów merytorycznych polskiej polityki. Potrzebne są nowe rozwiązania w zakresie koordynacji programowania polityki europejskiej między rządem i najważniejszymi ośrodkami politycznymi w kraju. Powinny one ułatwić osiąganie konsensusu wokół priorytetów prezydencji i terminu przyspieszonych wyborów parlamentarnych. Powinny również ograniczyć negatywne skutki przenoszenia krajowej rywalizacji międzypartyjnej na forum instytucji europejskich. Ważnym celem przygotowań powinna być również poprawa koordynacji polityki zagranicznej i europejskiej na forum rządu. Chodzi o lepszą współpracę w zakresie planowania strategicznego, prowadzenia monitoringu prac podejmowanych w Unii i analizy ich związków z politykami krajowymi, wzmocnienia monitoringu anty-kryzysowego w zakresie polityki europejskiej itp. Podstawą systemu koordynacji we wszystkich tych obszarach powinno być silne centrum w ramach Ministerstwa Spraw Zagranicznych powołane na bazie likwidowanego Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Instytut Kościuszki jest niezależnym, pozarządowym instytutem naukowo-badawczym (Think Tank) o charakterze non profit, założonym w 1999 roku. Misją Instytutu Kościuszki jest działanie na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju i bezpieczeństwa Polski, jako aktywnego członka Unii Europejskiej oraz partnera sojuszu euroatlantyckiego. Instytut Kościuszki pragnie być liderem pozytywnych przemian, tworzyć i przekazywać najlepsze rozwiązania, również na rzecz sąsiadujących krajów budujących państwo prawa, społeczeństwo obywatelskie i gospodarkę wolnorynkową. Biuro w Krakowie : ul. Szlak 65, 31-153 Kraków, Polska, TEL.: +48 12 632 97 24 FAX +48 12 632 97 24, www.ik.org.pl, e-mail: ik@ik.org.pl
Ocena rządowego programu przygotowań przewodnictwa w UE 2 Tomasz Grzegorz Grosse Wprowadzenie 1 lipca 2011 roku Polska stanie na czele Rady Unii Europejskiej i jej organów pomocniczych. Przez sześć miesięcy będzie przewodniczyć pracom instytucji międzyrządowych, jako pierwsze państwo tria: Rzeczypospolitej Polskiej, Królestwa Danii oraz Republiki Cypryjskiej. Przewodnictwo w Unii Polska prezydencja w UE w 2011 r. jest wyjątkową okazją do zaprezentowania naszego kraju na arenie międzynarodowej jako lidera Unii oraz kreowania wizerunku państwa aktywnego i skutecznego. Europejskiej będzie okazją do wzmocnienia pozycji Polski wśród państw członkowskich, a także do zdobycia nowych doświadczeń i wiedzy. Może to zaprocentować we współpracy Polski z instytucjami Unii Europejskiej w kolejnych latach. Prezydencja jest też wyjątkową okazją do zaprezentowania naszego kraju na arenie międzynarodowej jako lidera Unii oraz kreowania wizerunku państwa aktywnego i skutecznego. Przewodnictwo w Radzie UE pozwoli na realizację kwestii uznanych przez Polskę za najważniejsze zarówno z perspektywy Wspólnoty, jak również dla polskiej racji stanu i krajowych interesów społeczno-gospodarczych. Takie podejście wymaga przede wszystkim właściwego zdefiniowania interesów narodowych w poszczególnych segmentach spraw unijnych, wyboru najważniejszych priorytetów oraz umiejętności ich operacjonalizacji w praktyce funkcjonowania Unii. Zasadnicze znaczenie mają przy tym cele geopolityczne oraz dotyczące krajowej polityki rozwoju. Dla właściwego zaplanowania polskiej strategii polityki europejskiej, w tym również określenia priorytetów polskiej prezydencji niezbędna jest ekspercka i społeczna debata oraz dialog między najważniejszymi ośrodkami politycznymi w kraju. Jak do tej pory brakuje takich dyskusji. Nie ma również odpowiednich instytucji wspierających prace eksperckie, debatę społeczną, jak również stymulujących wypracowanie konsensusu między elitami politycznymi. Przygotowania do prezydencji stanowią dobrą okazję dla bardziej systematycznej dyskusji o celach polityki zagranicznej, a także zbudowania instytucji i zaplecza eksperckiego wspierającego tego typu działania programowe. Przygotowanie polskiej prezydencji jest więc szansą zreformowania systemu polityki europejskiej (a także polityki zagranicznej) w Polsce. Chodzi zwłaszcza o to, aby prace nad prezydencją nie były kolejną krótkotrwałą mobilizacją administracji i elit politycznych, mającą na celu wyłącznie doraźne cele operacyjne. Jest to natomiast sprzyjająca okoliczność do wprowadzenia systemowych zmian w polityce europejskiej. Okazja do tworzenia zasad i celów strategicznych, budowania instytucji i procedur niezbędnych do programowania tej polityki i jej późniejszego realizowania. Reformy powinny także wzmacniać polskie zasoby eksperckie, urzędnicze i infrastrukturalne niezbędne dla skutecznej polityki na arenie europejskiej. W tym kontekście należy ocenić dotychczasowe prace administracji dotyczące polskiej prezydencji. Od kilkunastu miesięcy prowadzone są intensywne działania studialne związane z wcześniejszymi doświadczeniami państw członkowskich w zakresie realizowania tej funkcji w Unii Europejskiej. Prowadzone są również konsultacje z najważniejszymi partnerami polskiej administracji: Sekretariatem Generalnym Rady UE, rządem Danii, Cypru i innymi państwami członkowskimi. Podejmowana jest współpraca z organizacjami pozarządowymi i ośrodkami akademickimi. W połowie 2008 roku został powołany Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE. W styczniu 2009 roku rząd przyjął program przygotowań do objęcia i sprawowania przewodnictwa w Radzie UE 1. Jest to dokument kompetentny w warstwie urzędniczej. Przedstawia najważniejsze uwarunkowania prawne prezydencji, w tym związane z ewentualnymi zmianami po ratyfikowaniu 1 Por. Program przygotowań Rzeczpospolitej Polskiej do objęcia i sprawowania przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, Pełnomocnik Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji Rządowej i Sprawowania przez Rzeczpospolitą Polską Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 13 stycznia 2009 r.
OCENA RZĄDOWEGO PROGRAMU PRZYGOTOWAŃ PRZEWODNICTWA W UE projektu traktatu lizbońskiego. Rzetelnie prezentuje główne propozycje działań logistycznych, przygotowania kadr urzędniczych, promocji i informowania o prezydencji. Jednocześnie jest to dokument zachowawczy pod względem politycznym. Nie przedstawia bowiem odważnych propozycji w tym właśnie wymiarze. Myślę zwłaszcza o potrzebie powołania nowych instytucji w zakresie koordynacji polityki europejskiej, w tym między najważniejszymi ośrodkami politycznymi. W dokumencie nie ma szerszej propozycji rządu w zakresie ewentualnych priorytetów polskiego przewodnictwa w UE, co stanowiłoby otwarcie dyskusji politycznej i społecznej na ten temat. Brakuje również pogłębionej koncepcji dotyczącej udziału środowisk eksperckich i organizacji społecznych w pracach przygotowawczych i podczas realizacji obowiązków prezydencji. Wybór priorytetów Jednym z najważniejszych przywilejów prezydencji jest możliwość wpływania na prace programowe podejmowane w Unii Europejskiej. Właśnie dlatego tak duże znaczenie ma wybór właściwych priorytetów, jak również ich odpowiednie przygotowanie i wcześniejsze wprowadzenie do prac w instytucjach unijnych. Program rządu w zakresie przygotowań polskiej prezydencji w UE wymienia kilka takich tematów. Przede wszystkim jest to polsko-szwedzka inicjatywa Partnerstwa Wschodniego, bazująca na mechanizmach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Jej celem jest dążenie do ustanowienia ruchu bezwizowego z państwami na wschodzie Europy oraz utworzenie strefy wolnego handlu na usługi i artykuły rolne. Przewiduje się również wspólne działania w dziedzinie kultury, edukacji, ochrony środowiska, a także energii. Bezpośrednimi adresatami Wschodniego Partnerstwa są: Ukraina, Mołdawia, Gruzja, Azerbejdżan i Armenia. Na poziomie technicznym przewiduje się także uczestnictwo Białorusi. Propozycja Partnerstwa Wschodniego bez wątpienia idzie we właściwym kierunku, choć póki co jest zbyt słabym instrumentem, dalekim od oczekiwań większości wschodnich sąsiadów Unii. Należałoby rozbudować jej formułę, zwłaszcza w odniesieniu do bliższej współpracy w zakresie polityk europejskich, szczególnie ważnych z polskiego punktu widzenia. Przykładem tego typu inicjatywy mogą być wspólne inwestycje w energetyce, w tym m.in. łączące obszary Unii i krajów sąsiednich oraz lepsze dostosowanie prawa naszych sąsiadów do europejskich regulacji dotyczących sektora energetycznego. Warto jednak zauważyć, że z chwilą ratyfikacji traktatu lizbońskiego Polsce będzie znacznie trudniej popierać w ramach prezydencji inicjatywę Partnerstwa Wschodniego. Wynika to z nowych kompetencji Przewodniczącego Rady i Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Mimo to warto rozbudowywać mechanizmy Partnerstwa Wschodniego, nie tylko ze względu na projektowanie polskiej prezydencji, ale jako zinstytucjonalizowany sposób wpływania na unijną politykę zagraniczną. Oprócz tego rząd proponuje inne potencjalne cele polskiej prezydencji. Są to kwestie dotyczące rozwoju europejskiej polityki energetycznej, dyskusji nad nową perspektywą finansową w UE na lata 2014-2020 oraz przegląd Strategii Morza Bałtyckiego. Debata nad nową perspektywą finansową staje się okazją do merytorycznej dyskusji na temat wspólnej polityki rolnej, polityki rybackiej, polityki spójności Dla właściwego zaplanowania polskiej strategii polityki europejskiej tzn. zdefiniowania interesów narodowych w poszczególnych segmentach spraw unijnych, w tym również określenia priorytetów polskiej prezydencji niezbędna jest ekspercka i społeczna debata oraz dialog między najważniejszymi ośrodkami politycznymi w kraju. i polityki innowacyjnej UE. Szkoda, że w omawianym programie przygotowań do prezydencji nie przedstawiono nawet w sposób skrótowy zagadnień z tym związanych. W roku 2007 proponowałem, aby jednym z najważniejszych zadań polskiej prezydencji było dążenie do reformy dotychczasowej polityki spójności i polityki innowacyjnej Unii 2. Debata nad nową perspektywą finansową stwarza okazję do zaproponowania wizji jednoczesnej reformy obu tych polityk, jak również ich silniejszego zintegrowania z polityką energetyczną i działaniami Program przygotowań do objęcia i sprawowania przewodnictwa w Radzie UE przyjęty przez rząd nie przedstawia odważnych propozycji w zakresie ewentualnych priorytetów polskiego przewodnictwa w UE, co stanowiłoby otwarcie dyskusji politycznej i społecznej na ten temat. wspierającymi rozwój obszarów wiejskich. Polska propozycja w tej mierze powinna wynikać z krajowej strategii polityki rozwoju, w tym również krajowej polityki rozwoju regionalnego. Powinna także uwzględniać kwestie bezpieczeństwa gospodarczego (fi- 2 T. G. Grosse (2007): Euro 2011: Polska prezydencja w Unii Europejskiej, Analizy i Opinie, nr 77. Szerzej: T. G. Grosse (2007): Innowacyjna gospodarka na peryferiach? Warszawa: Instytut Spraw Publicznych. 3
TOMASZ GRZEGORZ GROSSE nansowego, walutowego i energetycznego) i odpowiadać na inne zagrożenia dla polityki rozwoju, np. dotyczące zmian demograficznych. zadań nie tylko w Polsce, ale również za granicą, wśród partnerów mających strategiczne znaczenie dla polskiej prezydencji i polityki europejskiej. Potrzebne są instytucje koordynacji programowania 4 Silniejsze włączenie partnerów społecznych do polityki europejskiej W programie rządu dotyczącym przygotowań do polskiej prezydencji kwestie dotyczące priorytetów potraktowano w sposób ogólny, bez pogłębionej refleksji merytorycznej, a także Jednym z najważniejszych zadań polskiej prezydencji powinno być zaproponowanie reformy polityki spójności i polityki innowacyjnej i ich silniejszego zintegrowania z polityką energetyczną i działaniami wspierającymi rozwój obszarów wiejskich. Polska propozycja wynikać powinna z krajowej strategii polityki rozwoju i uwzględniać kwestie bezpieczeństwa gospodarczego (finansowego, walutowego i energetycznego) i zmian demograficznych. bez zaproponowania bardziej innowacyjnych lub odważnych pomysłów politycznych. Propozycje administracji są więc zbyt powściągliwe, albo brakuje odpowiedniego zaplecza merytorycznego, które stanowiłoby wsparcie dla działań programowych. Właśnie dlatego potrzebne jest ożywienie dyskusji społecznej i eksperckiej na temat polskiej prezydencji. Potrzebna jest również bardziej systematyczna współpraca ze środowiskami naukowymi i akademickimi, zwłaszcza w zakresie podejmowania długofalowych prac programowych, analitycznych i monitorujących. Przykładem tego typu prac mógłby być niezależny od administracji monitoring stanu przygotowań do prezydencji. Także środowiska pozarządowe mogą realizować zadania badawcze oraz współorganizować debatę społeczną lub działania informacyjne. Szczególnie ważne jest to, aby uczestniczyły w realizacji tego typu W rządowym programie dużo miejsca poświęcono działaniom informacyjnym i promocyjnym zarówno w Polsce, jak i za granicą. Bez wątpienia realizowanie funkcji prezydencji jest znakomitą okazją do zmiany wizerunku Polski w Unii Europejskiej. Sprzyja poprawie wiedzy o funkcjonowaniu Unii w polskim społeczeństwie, jak również stwarza możliwości wzmocnienia debaty publicznej o celach polskiej polityki europejskiej. Niezwykle pomocne w realizowaniu tych celów może się okazać współpraca administracji z organizacjami pozarządowymi oraz środowiskami eksperckimi. Niestety, poza ważnymi deklaracjami na temat potrzeby uruchomienia takiej współpracy, w omawianym dokumencie programowym nie ma bardziej konkretnych propozycji. Nie ma zwłaszcza rozwiązań instytucjonalnych, które tworzyłyby stabilny i długofalowy system takiej współpracy możliwy do wykorzystania nie tylko w okresie przygotowań do polskiej prezydencji. Warto zauważyć, że różnorodne potrzeby związane z wypełnianiem funkcji prezydencji będą wymagały nie tylko zatrudnienia i przeszkolenia urzędników, ale zaangażowania ekspertów i naukowców specjalizujących się w poszczególnych aspektach spraw europejskich. Przynajmniej część spośród nich powinna zostać objęta wielomiesięcznymi kontraktami na współpracę przy organizacji prezydencji oraz niektórymi szkoleniami przewidzianymi dla urzędników. Dla ostatecznego wyboru priorytetów prezydencji duże znaczenie ma to, aby były one zgodne z celami polskiej polityki zagranicznej, a zwłaszcza celami polskiej polityki europejskiej. Wymaga to wprowadzenia odpowiedniej sekwencji opracowywania dokumentów strategicznych. Najpierw strategii polskiej polityki zagranicznej, później długofalowej strategii polityki na arenie europejskiej, a dopiero na końcu (i w odniesieniu do wcześniej wymienionych dokumentów): programu prezydencji. Ponadto, zarówno polityka zagraniczna, jak również europejska powinny odnosić się nie tylko do uwarunkowań geopolitycznych i dyplomatycznych, ale w większym niż do tej pory stopniu uwzględniać cele krajowej polityki rozwoju. Jak dotąd brakuje odpowiednich dokumentów strategicznych odnoszących się do polskiej polityki zagranicznej oraz polskiej polityki europejskiej. Sytuację w tym względzie częściowo zmienia projekt ustawy o rządowym W rządowym dokumencie programowym prezydencji nie znajdziemy konkretnych propozycji dotyczących współpracy administracji z organizacjami pozarządowymi oraz środowiskami eksperckimi, co stwarzałoby możliwość wzmocnienia debaty publicznej o celach polskiej polityki europejskiej. systemie koordynacji spraw związanych z członkostwem RP w Unii Europejskiej 3. Wymienia on m.in. wie- 3 Por. projekt ustawy o rządowym systemie koordynacji spraw związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, http://bip.msz.gov.pl/proje kt,ustawy,o,rzadowym, systemie,koordy nacji,spraw,europejskich,21515.html, 18 stycznia 2009 r.
OCENA RZĄDOWEGO PROGRAMU PRZYGOTOWAŃ PRZEWODNICTWA W UE W rządowym programie przygotowań przewodnictwa w UE niewiele miejsca poświęcono rządowej koordynacji programowania prezydencji. Potrzebne jest centrum, które łączyłoby funkcje koordynacyjne z pracami analitycznymi oraz programowymi w zakresie polityk europejskich i współpracowało z odpowiednimi resortami na wczesnym etapie prac. loletnią strategię w zakresie spraw zagranicznych, strategię polityki RP w ramach UE, roczne plany aktualizujące kierunki i cele polskiej polityki zagranicznej i polityki europejskiej, a także roczne i wieloletnie plany współpracy zagranicznej ministrów. Są to propozycje idące w dobrym kierunku, gdyż politykę europejską w coraz większym stopniu kształtują branżowe ministerstwa. Oprócz tego, dla odpowiedniej współpracy na forum rządu w zakresie polityki europejskiej niezbędne jest powołanie silnego ośrodka koordynacyjnego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (MSZ). Funkcjonowanie komitetu ds. europejskich w Kancelarii Premiera jest niewystarczające. Potrzebne jest bowiem centrum, które łączy funkcje koordynacyjne z pracami analitycznymi oraz programowymi w zakresie polityk europejskich i współpracuje z odpowiednimi resortami na wczesnym etapie prac. Powinno zostać oparte na strukturach i zasobach kadrowych Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, którego wcielenie do MSZ jest planowane w 2009 roku. W oparciu o ten ośrodek należy jak najszybciej powołać Sekretariat polskiej prezydencji. Należy również wzmocnić mechanizmy koordynacyjne między MSZ a polskim przedstawicielstwem w UE, a także wyjaśnić sposób podziału obowiązków w zakresie polskiej prezydencji między przedstawicielstwem w Brukseli a instytucjami krajowymi. W rządowym programie przygotowań przewodnictwa w UE niewiele miejsca poświęcono kwestiom koordynacji programowania prezydencji w ramach polskiego rządu, zwłaszcza w kontekście poprawy odpowiednich instytucji planowania polityki zagranicznej i europejskiej. W dokumencie nie ma także propozycji dotyczących poprawy mechanizmów koordynacyjnych planowania i wyboru priorytetów prezydencji między rządem a prezydentem RP, jak również między rządem a najważniejszymi partiami opozycyjnymi. Tymczasem dla sukcesu prezydencji niezbędne jest daleko idące porozumienie między elitami politycznymi. Tym bardziej, że istnieje możliwość, że po przyspieszonych wyborach parlamentarnych inna ekipa rządowa będzie przygotowywać a inna realizować prezydencję. Tematyka polityki europejskiej może być przedmiotem debaty, a nawet sporu politycznego. Jednak powinna być to dyskusja merytoryczna i zakończona konsensusem przed terminem polskiego przewodnictwa w UE. Uzgodnione priorytety prezydencji nie powinny również stać się przedmiotem rywalizacji wyborczej. Właśnie dlatego potrzebne są odpowiednie instytucje dialogu politycznego. Są one również niezbędne w przyszłości, na przykład dla uzgadniania stanowisk między rządem a prezydentem. Jest to konieczne, jeśli nie chcemy przenosić krajowej rywalizacji międzypartyjnej na arenę unijną i niepotrzebnie osłabiać skuteczność polskiej polityki zagranicznej. Problem terminu wyborów parlamentarnych Przykładem tematu, który w programie rządu został jedynie zdawkowo wspomniany jest kwestia zmiany terminu wyborów parlamentarnych zaplanowanych dokładnie w trakcie pełnienia polskiej prezydencji. Jest to zagadnienie stricte polityczne, wymagające porozumienia między różnymi ośrodkami władzy, a jednocześnie niezwykle ważne dla skuteczności samej prezydencji. W polskich uwarunkowaniach połączenie wyborów z prezydencją prowadziłoby do poważnych trudności politycznych lub zaniedbań wobec obowiązków w Unii Europejskiej. Prezydencja mogłaby zostać wykorzystana jako pretekst do rywalizacji wyborczej, co oczywiście musiałby negatywnie odbić się na jej efektywności i odbiorze zagranicznym. W Europie znane są przykłady udanej prezydencji w przededniu wyborów parlamentarnych (Austria w 2006 r.). Pomimo tego przykładu proponuję wprowadzenie takich rozwiązań, które ograniczą w Polsce możliwości łączenia prezydencji z wyborami. Istnieją przynajmniej dwa sposoby rozwiązania tej kwestii: (a) przesunięcie Dla sukcesu prezydencji niezbędne jest porozumienie między elitami politycznymi. W rządowym programie przygotowań przewodnictwa w UE nie ma jednak propozycji poprawy mechanizmów koordynacyjnych planowania i wyboru priorytetów prezydencji między rządem a prezydentem RP, a także najważniejszymi partiami opozycyjnymi. terminu wyborów, (b) przesunięcie terminu sprawowania prezydencji. Optymalnym rozwiązaniem byłoby opóźnienie wyborów i ich przeprowadzenie na wiosnę 2012 roku, co jest jednak trudne z politycznego punktu widzenia. Ponadto należy pamiętać, że część spotkań związanych z prezydencją a dotyczących polskiego parlamentu powinno odbyć się na wiosnę 2012 roku. Alternatywnym rozwiązaniem jest przyspieszenie wyborów o pół roku, ale utrzymanie starej ekipy urzędników odpowiedzialnych za prezydencję do czasu zakończenia
TOMASZ GRZEGORZ GROSSE pełnienia tej funkcji. Kolejnym rozwiązaniem jest przeniesienie wyborów na rok 2010, co nie musiałoby być powiązane z ww. ograniczeniami w zakresie kadrowym. Dla skuteczności prezydencji i uniknięcia trudności politycznych lub zaniedbań wobec obowiązków w UE niezwykle ważna jest zmiana terminu wyborów parlamentarnych zaplanowanych dokładnie w trakcie polskiego przewodnictwa. Inne działania merytoryczne prezydencji: konsekwencje organizacyjne Dla lepszego wypracowywania stanowisk negocjacyjnych w najważniejszych dla Polski kwestiach i zawierania korzystnych porozumień politycznych w czasie pełnienia prezydencji konieczne jest wzmocnienia systemu monitoringu i analizy poszczególnych obszarów polityk europejskich. Dla sprostania nieoczekiwanym sytuacjom kryzysowym konieczne jest wprowadzenie systemu monitoringu antykryzysowego w Europie i na świecie. Oprócz wyboru priorytetów programu polskiej prezydencji działania merytoryczne muszą obejmować dwa kolejne obszary spraw. Po pierwsze są to tematy wynikające z bieżącego rytmu pracy instytucji europejskich i przebiegu procesu decyzyjnego. Dotyczy to poszczególnych formacji Rady, jej komitetów pomocniczych i około 250 grup roboczych. Wymaga to bardzo profesjonalnej i specjalistycznej wiedzy od polskich urzędników, wypracowania stanowisk negocjacyjnych w najważniejszych dla Polski kwestiach, a także skrupulatnego monitorowania prac w Unii Europejskiej. Warto zauważyć, że recenzowany program rządu przedstawia listę tylko 10 inicjatyw legislacyjnych, nad którymi prace prawdopodobnie nie zakończą się do czasu polskiej prezydencji. Rozdział na temat monitoringu w omawianym dokumencie ma zaledwie pół strony, podczas gdy na temat szkoleń urzędników i systemu motywacyjnego w administracji napisano kilkanaście stron. Wydaje się, że istnieje potrzeba wzmocnienia systemu monitoringu i analizy poszczególnych obszarów polityk europejskich. Istotne znaczenie ma nie tylko ocena poszczególnych aspektów merytorycznych, ale również politologicznych, tj. związanych z przeglądem głównych linii sporów i stanowisk najważniejszych aktorów. Chodzi o jak najlepsze wykorzystanie tej wiedzy do zawierania korzystnych z polskiego punktu widzenia porozumień politycznych. Po drugie, praktyka działań wielu prezydencji wskazuje na to, że niejednokrotnie gro spraw jest związanych z nieoczekiwanymi sytuacjami kryzysowymi, zarówno wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Zostają one włączone do agendy prezydencji nagle i wymagają umiejętności sprawnego rozwiązywania problemów. To one niejednokrotnie decydują o odbiorze sprawności działań prezydencji, a także jej pro-europejskim charakterze. Stawia to przed polską administracją poważne wyzwanie wprowadzenia systemu monitoringu anty-kryzysowego w Europie i na świecie, przygotowywania wariantowych rozwiązań, a także ustanowienia odpowiednich zasobów eksperckich i urzędniczych, które będzie można uruchomić w razie potrzeby. Podsumowanie Prezydencja w Unii Europejskiej w roku 2011 może stać się jednym z najważniejszych instrumentów polskiej polityki europejskiej. Należy dołożyć starań, aby przygotowania do pełnienia tej funkcji zostały wykorzystane do wzmocnienia systemu polityki zagranicznej oraz polityki europejskiej naszego kraju. Chodzi przy tym nie tylko o wzmocnienie struktur organizacyjnych i kadrowych wewnątrz administracji rządowej. Ważnym celem przygotowań powinna być również poprawa koordynacji polityki zagranicznej i europejskiej między rządem a innymi głównymi ośrodkami politycznymi w kraju, silniejsze włączenie do realizacji tych polityk organizacji społecznych i środowisk naukowych, a także wzmocnienie debaty publicznej na temat celów merytorycznych polskiej polityki. Dalsze informacje i komentarze: Izabela Albrycht izabela.albrycht@ik.org.pl tel. +48 512 297 897 Instytut Kościuszki jest niezależnym, pozarządowym instytutem naukowo-badawczym (Think Tank) o charakterze non profit, założonym w 1999 roku. Misją Instytutu Kościuszki jest działanie na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju i bezpieczeństwa Polski, jako aktywnego członka Unii Europejskiej oraz partnera sojuszu euroatlantyckiego. Instytut Kościuszki pragnie być liderem pozytywnych przemian, tworzyć i przekazywać najlepsze rozwiązania, również na rzecz sąsiadujących krajów budujących państwo prawa, społeczeństwo obywatelskie i gospodarkę wolnorynkową. Biuro w Krakowie : ul. Szlak 65, 31-153 Kraków, Polska, TEL.: +48 12 632 97 24 +48 12 632 97 24, e-mail: ik@ik.org.pl
POLSKA PREZYDENCJA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2011 R. PROJEKT INSTYTUTU KOŚCIUSZKI 9 maja 2008 r. w auli SGH w Warszawie, Instytut Kościuszki we współpracy z Katedrą Prawa Europejskiego SGH zorganizował pierwszą poważną konferencję ekspercką nt. polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej pt. Polska prezydencja w Unii Europejskiej w 2011 r. Podczas konferencji referaty wygłosili prof. dr hab. Eugeniusz Piontek, prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk, prof. dr hab. Artur Nowak Far, prof. dr hab. Janusz Węc, dr Tomasz Grzegorz Grosse oraz dr Krzysztof Szczerski. Przedstawiając stan przygotowań do przewodnictwa Polski w Unii wystąpiła Joanna Skoczek, Dyrektor Departamentu Szkoleń Europejskich UKIE odpowiedzialnego za przygotowanie polskiej prezydencji. Konferencja wpisana została do programu imprez realizowanych przez Fundacje im. Roberta Schumana tzn. Polskich Spotkań Europejskich. W czasie przewodnictwa danego kraju w Unii Europejskiej, coraz większą aktywnością wykazują się organizacje pozarządowe. Doświadczenia państw dotychczas oraz aktualnie sprawujących prezydencję wskazują na potrzebę współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Zaangażowane NGO s pełnią zazwyczaj podwójną rolę informacyjną i konsultacyjną, która przekłada się na lepsze przygotowanie prezydencji, a także na zwiększenie zaangażowania społecznego w towarzyszące prezydencji wydarzenia oraz zainteresowania społeczeństwa polityką unijną. Dlatego konferencja zrealizowana została w ramach szerszego projektu Instytutu Kościuszki Polska Prezydencja w Unii Europejskiej w 2011 r., na który składa się organizacja debat i seminariów organizowanych we współpracy z Katedrą Prawa Europejskiego SGH nt. skuteczności polskiej polityki europejskiej; przygotowanie dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych ekspertyzy dot. strategicznego planu przygotowań Polski do sprawowania prezydencji (Masterplan Prezydencji) oraz kooperacja przy realizacji publikacji naukowej Uniwersytetu Jagiellońskiego nt. instytucji Prezydencji. Synergia działań doprowadzić ma do zainteresowania środowiska naukowego, rządzących oraz opinii publicznej zagadnieniem polskiej prezydencji oraz ogólnie interesem Polski w UE. Prof. dr hab. Eugeniusz Piontek, dr Krzysztof Szczerski, prof. dr hab. Artur Nowak-Far, Joanna Skoczek Aula SGH 9 maja 2008 Dr Krzysztof Szczerski Dr Tomasz Grzegorz Grosse Prezes Instytutu Kościuszki Mariusz Badura i prof. dr hab. Artur Nowak-Far Joanna Skoczek Prof.dr hab. Janusz J.Węc