Marta Andrukiewicz Natalia Jabłonowska III rok, Ekonomia Międzynarodowa

Marta Andrukiewicz Natalia Jabłonowska III rok, Ekonomia Międzynarodowa Praca wykonana w ramach zajęć Analiza empiryczna problemów ekonomii międzynarodowej

Cel prezentacji Analiza kondycji niemieckiej gospodarki i jej reakcji na kryzys roku 2008

Pytania badawcze Skąd pochodzi i w czym objawia się siła gospodarcza Niemiec? Jak gospodarka zareagowała na kryzys? Co jest szansą, a co zagrożeniem dla szybkiego wyjścia z kryzysu?

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Plan 1. Wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Niemcy w Europie Ponad 82 miliony mieszkańców Około 350 tys. km 2 Położone w centrum Europy, na szlakach północ - południe, wschód - zachód Dostęp do dwóch mórz: Północnego i Bałtyckiego Niemcy na tle mapy Europy i Unii Europejskiej

Warunki naturalne Trzy wielkie rzeki: Ren, Łaba, Dunaj Zróżnicowany krajobraz Długa linia brzegowa, pełna naturalnych portów Topograficzna mapa Niemiec

Rys historyczny - prapoczątki Pierwszy jednolity organizm polityczny na terenie dzisiejszych Niemiec: państwo Karola Wielkiego w VIII wieku. W XI wieku osłabienie centralnej władzy: tereny Niemiec stają się luźną federacją niezależnych księstw - protoplastów dzisiejszych landów Podział ziem Karolingów wg traktatu z Verdun 843 r.n.e.

Zjednoczenie Niemiec Zjednoczenie ziem niemieckich - dopiero w XIX wieku. Od razu jedno z najpotężniejszych państw w Europie Walka o kolonie w Afryce i Oceanii Otto von Bismarckojciec zjednoczenia Kamerun Tanzania

Dwie wojny światowe i podział Niemiec Hitlerowska defilada zwycięstwa w Warszawie Dwie przegrane wojny: podział na Republikę Federalną Niemiec (z zon USA, Wielkiej Brytanii I Francji) oraz Niemiecką Republikę Demokratyczną (ziemie okupowane przez ZSRR) Podział ziem niemieckich w 1945 roku

Upadek muru berlińskiego i ponowne zjednoczenie Zjednoczenie dwóch państw po ponad 40 latach odmiennej polityki ekonomicznej i społecznej. W RFN w 1990 roku trzykrotnie wyższa produktywność. Obalenie muru berlińskiego 9.11.1989r. Transfery z Zachodnich Niemiec do byłej NRD przez 20 lat: równowartość 1,6 bilona euro (2009). Wciąż widoczne różnice pomiędzy byłymi NRD i RFN.

Ustrój polityczny Niemcy - federacja: duża część klasycznych zadań państwa pełniona przez landy. Rząd federalny polityka zagraniczna polityka gospodarcza wojsko Kraje związkowe edukacja policja i bezpieczeństwo władze komunalne Rząd na czele z kanclerzem, pozycja silniejsza niż premiera w Polsce całkowita władza wykonawcza powoływanie ministrów Podział Niemiec na landy

Założyciel Niemcy w organizacjach międzynarodowych G8 Kandydat na stałego członka Rady Bezpieczeństwa G20

Podsumowanie Położenie geograficzne źródłem historycznego powodzenia Niemiec, ograniczonego brakiem jednolitego organizmu politycznego Federacyjny charakter państwa oraz zróżnicowanie regionalne dziedzictwem burzliwej historii

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Populacja Gęstość zaludnienia w 2008 roku, osoby na km 2 82 miliony mieszkańców najwięcej w UE 16,5% populacji Unii Gęstość zaludnienia 2008 Niemcy 229,9 UE27 116 Legenda Źródło: Eurostat

Gęstość zaludnienia rozbicie na landy Byłe NRD: 1/6 mieszkańców całości 30% powierzchni Meklemburgia Pomorze Przednie Nadrenia- Północna Westfalia Źródło: Eurostat

Starzenie się społeczeństwa Osoby powyżej 65 roku życia jako procent populacji Stopa wzrostu populacji 25.00 0.70 20.00 0.60 0.50 15.00 10.00 5.00 0.00 Niemcy OECD Polska UE27 2005 2010 0.40 0.30 0.20 0.10 0.00-0.10-0.20-0.30 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Niemcy OECD Polska UE27 Obszar Zmiana w pproc Niemcy 1,32 OECD 0,99 Niemcy ciągle ujemna stopa Polska 0,39 UE27 0,68 Źródło: Bank Światowy

Długość życia, choroby i nałogi Odsetek osób otyłych, rok 2008 Oczekiwana długość życia przy narodzinach 80 Niemcy Średnia UE27 Miejsce w UE27 21,15 21,35 15 79 78 77 76 75 Niemcy OECD UE27 Polska Konsumpcja alkoholu na osobę, rok 2005 Niemcy Średnia UE27 Miejsce w UE27 11,7 10,9 9 74 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Odsetek osób palących, rok 2006 Niemcy Średnia UE27 Miejsce w UE27 Bank Światowy, Światowa Organizacja Zdrowia 37,2 32,72 11

Opieka zdrowotna Wydatki na zdrowie per capita, w bieżących $ Liczba łóżek szpitalnych w 2008 r., na 1000 mieszkańców 5000 4500 4720 Niemcy 8,17 4000 3500 3000 3520 Niemcy UE27 5,58 Polska 6,62 2500 2000 1500 1000 971 OECD UE27 Polska OECD 6,12 Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców 500 0 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: Bank Światowy 2008 2009 Niemcy 3,53 UE27 3,41 OECD 2,93 Polska 2,14

Edukacja Niemieckie uniwersytety na 3 miejscu w świecie wg QS World University Rankings Prawie 25% Niemców z wyższym wykształceniem mniej niż średnia OECD ALE W tym 5% absolwentów wyższych uczelni zawodowych Jedne z najwyższych w UE odsetków absolwentów kierunków ścisłych, technicznych i medycznych Źródło: QS World University Rankings, raporty Statistisches Bundesamt oraz OECD

Migracje Migracje w Niemczech w tysiącach osób 5 najważniejszych krajów migracyjnych w 2010, przepływy w tysiącach osób 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2006 2007 2008 2009 2010 Włochy Węgry Saldo Turcja Imigranci Bułgaria Emigranci Rumunia Polska 62 42 0 10 20 30 40 50 60 70 Źródło: Ausländerzentralregister Przyjazdy Wyjazdy Urodzeni poza Niemcami w tysiącach i jako % populacji Źródło: OECD Struktura imigracji jako całości Mniejszość Procent imigrantów Turcy 14,2% Włosi 6,6% Polacy 4,7% Grecy 4,5% Źródło: Statistisches Bundesamt

Turyści Stosunek wyjeżdżających turystów do przyjeżdżających w 2010 roku UE27 1,08 Niemcy 2,93 OECD 1,04 Zagraniczne wyjazdy wakacyjne w milionach podróży Zagraniczne wyjazdy w 2010 roku 40.0 35.0 30.0 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0-40% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kraj Liczba wyjazdów na 100 osób Szwecja 42 Dania 38 Belgia 36 Estonia 32 Niemcy 25 Polska 6 Źródło: Bank Światowy, Eurostat

Czy niemieccy turyści to głównie niemieccy emeryci? Udział osób 65+ w łącznej liczbie wyjazdów, porównanie Liczba wakacyjnych wyjazdów zagranicznych w grupie 65+ 7.0 6.0 + 50% 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Eurostat 0 5% 10% 15% 20% 25% Kraj Udział 65+ Dania 24,50% Szwecja 19,10% Francja 17,03% Niemcy 16,53% Polska 4,48%

Dostęp do Internetu Użytkownicy Internetu na 100 mieszkańców 95 85 75 65 55 45 35 69 39 2005 2006 2007 2008 2009 80 59 Niemcy Polska Wlk. Brytania UE27 Użytkownicy Internetu na 100 osób w podziale na landy Dolna Saksonia Meklemburgia Pomorze Przednie Kraj Polska Niemcy Wlk. Brytania Zmiany 2005-2009 +20 +11 +14 67 87 67 76 77 79 81 82 84 85 85 86 87

Zakupy w Internecie Kupujący przez Internet na 100 osób, w ciągu ostatniego roku W tym w innym kraju UE: 70 60 50 40 30 64 55 36 28 Polska UE27 Niemcy 2008 2009 2010 UE27 6 8 9 Niemcy 7 9 8 Polska 0 2 2 Wlk. Brytania 7 11 10 20 Wlk. Brytania 10 0 2008 2009 2010 Kraj Polska Niemcy Wlk. Brytania Zmiany 2008-2010 +11 +5 +14 W tym poza UE: 2008 2009 2010 UE27 4 4 5 Niemcy 4 4 4 Polska 0 1 1 Wlk. Brytania 11 12 12 Źródło: Eurostat

Co kupują w Internecie? Osoby, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy zakupiły w Internecie produkt z danej kategorii, na 100 mieszkańców, porównanie między krajami 40 35 30 25 20 15 10 UE27 Polska Niemcy Wlk. Brytania 5 0 Żywność AGD Książki i prasa Ubrania i wyposażenie sportowe Polska tylko 1 pproc mniej niż średnia UE Software Hardware Elektronika Niemcy > Wlk. Brytania Źródło: Eurostat

Podsumowanie Niemcy mają ogromny potencjał ludnościowy, dużo inwestują w kapitał ludzki poprzez edukację i opiekę zdrowotną Duże znaczenie kształcenia technicznego Po 20 latach od zjednoczenia Niemiec, wciąż widać różnice warunków życia w byłych NRD i RFN Niemcy utrzymują silne kontakty kulturowe ze światem

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

PKB Miliardy euro 2 500 2 000 1 500 1 000 500 PKB w latach 2004-2010 Niemcy PKB (bieżące ceny) Niemcy PKB, PPP Stopa wzrostu PKB w cenach bieżących w latach 2005-2010 8.00 6.00 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Bank Światowy Stabilny wzrost aż do roku 2007. 4.00 2.00 0.00-2.00-4.00 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Polska Niemcy UE 27-6.00 Źródło: Bank Światowy

PKB per capita W cenach bieżących w euro 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 Spadek 3,5% Spadek 6% 30 566 EU 27 Germany Poland 10 000 5 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 W 2010 roku: PKB/osobę w Niemczech 124% średniego EU27 Ponad 325% polskiego Źródło: Eurostat

Wschód/zachód PKB 2010 35 000 PKB per capita (euro ceny bieżące) 15.34% byłe NRD 33 000 31 000 29 000 27 000 24% 32 340 30 566 byłe RFN byłe NRD byłe RFN 25 000 23 000 23 462 całość 21 000 19 000 17 000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Wzrost PKB per capita: 1991=100 260 248,49 240 220 200 180 160 159,31 140 120 100 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 byłe NRD całość Efekt doganiania w byłym NRD: od 50% PKB/osobę w 1991 do 75% w 2010 roku. Źródło: Statistisches Bundesamt

PKB per capita w podziale na landy Meklenburgia: PKB/capita 21 735 Granica RFN/NRD Hesja: PKB/capita 37 101 Najbogatszy land 70% wyższy wskaźnik niż najbiedniejszy Źródło: opracowanie własne na podstawie Statistisches Bundesamt

PKB w podziale na gałęzie Miliardy euro 2500 2000 1500 1000 500 0 565 mld 1552 mld 2004 2005 2006 2007 2008 2009 17 mld rolnictwo usługi przemysł rolnictwo 1% Niemcy 2009 usługi 73% przemysł 26% rolnictwo 1% UE 27 2009 Polska 2009 rolnictwo 4% Gospodarka oparta na usługach. przemysł 24% przemysł 30% Ponadprzeciętny udział przemysłu. usługi 75% usługi 66% Źródło: Bank Światowy

PKB w podziale na C, S, G, NX Wysoka łączna konsumpcja: 77%. 57.5% 19,7% NX C G Wysoki udział bilansu handlowego. 17,3% K 5,5% Kapitał i oszczędności w Niemczech i Polsce, jako % PKB 27.0 25.0 Znaczna nadwyżka oszczędności nad kapitałem: wynik bilansu 23.0 21.0 19.0 Niemcy kapitał Polska kapitał Niemcy oszczędności Polska oszczędności handlowego Niemiec. 17.0 15.0 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Import i eksport Import i eksport, % PKB 48 46.8 46 44 42 40 38 41.4 eksport import Znaczna nadwyżka eksportu nad importem. Bardzo wysoki, jak na dużą gospodarkę, udział handlu w PKB. 36 UE 27 Niemcy Polska Źródło: Eurostat euro na mieszkańca 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 Import i eksport na jednego mieszkańca, porównanie -15% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ex UE 27 Ex Niemcy Ex Polska Im UE 27 Im Niemcy Im Polska

Handel i handel usługami 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 Całość handlu jako % PKB 89% 77% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 UE<Niemcy UE27 Niemcy Państwa OECD Świat Zmiany udziału handlu w PKB w pproc. 2005 2006 2007 2008 2009 UE27 3 5 1 2-10 Niemcy 5 8 2 2-12 Państwa OECD 2 3 1 2-8 Świat 2 3 1 2-9 25 Handel usługami jako % PKB UE>Niemcy Wyhamowanie wzrostu 20 15 10 5 UE27 Niemcy Państwa OECD Świat Brak wyraźnego wpływu kryzysu 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: Bank Światowy, WDI

Podsumowanie Przemysł i handel motorami niemieckiej gospodarki Spadek PKB podobny do średniej unijnej: dowód na silną zależność między losem Niemiec a Unii Europejskiej. Wyższy niż unijna przeciętna udział przemysłu i handlu w PKB: wrażliwość na zewnętrzne zawirowania.

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Udział poszczególnych kontynentów eksport 2010 import 2010 Źródło: COMTRADE

Udział poszczególnych kontynentów eksport zestawienie z rokiem 2005-0,49% 5,16% 0,28% -1,52% 0,74% 0,21% Źródło: COMTRADE

Udział poszczególnych kontynentów import zestawienie z rokiem 2005 0,95% 3,18% -0,01% -0,78% 0,53% 0,05% Źródło: COMTRADE

Udział wybranych grup państw eksport zestawienie lat 2010 i 2005 import (%) (%) UE27 strefa euro OECD BRIC -4,61-4,03-5,14 4,75 UE27 strefa euro OECD BRIC 14,05 8,43 17,87 8,31 Źródło: COMTRADE

Wybrane grupy państw - stopa wzrostu (2005=100) Eksport Import 2007-2006 2008-2007 2009-2008 2010-2009 UE27 0,02-0,05-0,32 0,32 strefa euro 0,03-0,05-0,30 0,29 OECD 0,00-0,04-0,31 0,34 BRIC -0,10-0,01-0,40 0,49 Zmiana stopy wzrostu 2007-2006 2008-2007 2009-2008 2010-2009 -0,06 0,02-0,31 0,34 UE27-0,07 0,03-0,31 0,33 strefa euro -0,08 0,03-0,31 0,33 OECD -0,08 0,02-0,38 0,48 BRIC Źródło: COMTRADE

Główni partnerzy handlowi top5 dla roku 2010 Koncentracja handlu dla top5 zestawienie lat 2005 i 2010 Źródło: COMTRADE

Główni partnerzy handlowi udział w całkowitym eksporcie zestawienie z rokiem 2005 Źródło: COMTRADE

Główni partnerzy handlowi eksport (2005=100) 128% 118% 111% 103% 102% 277% Źródło: COMTRADE

Główni partnerzy handlowi udział w całkowitym imporcie zestawienie z rokiem 2005 Źródło: COMTRADE

Główni partnerzy handlowi udział w całkowitym imporcie dynamika Źródło: COMTRADE Chiny Stany Zjednoczone Francja Włochy Holandia Wielka Brytania delta 3,88% -0,61% -0,73% -0,65% -0,31% -1,28%

Wymiana handlowa UE27 i Niemiec z Chinami import porównanie stopy wzrostu eksport porównanie stopy wzrostu Źródło: COMTRADE

Podsumowanie Kraje UE największym partnerem Niemiec ich żywotnym interesem jest jej pomyślność Rosnące znaczenie handlu z rynkami wschodzącymi oraz malejąca koncentracja handlu zmniejszające się uzależnienie od kryzysów nieekonomicznych w pojedynczym kraju

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Struktura rzeczowa 2010- agregaty Udziały % w 2010 roku Eksport 7.81% 27.19% 0.99% 0.92% 63.10% Maszyny, części, pochodne metali Inne np. chemiczne, elektronika Żywność Produkty rolne i leśne Surowce i minerały 3.29% 10.39% 10.52% Import 26.62% 49.18% Produkt Maszyny, części, pochodne metali Inne np. chemiczne, elektronika Wartość w miliardach bieżących $ 748,56 322,50 Żywność 92,69 Produkty rolne i leśne 11,70 Surowce i minerały 10,86 Różnice 261,82 59,10-11,47-20,88-91,91 Produkt Maszyny, części, pochodne metali Inne np. chemiczne, elektronika Wartość w miliardach bieżących $ 486,74 263,40 Żywność 104,16 Produkty rolne i leśne 32,58 Surowce i minerały 102,78 Źródło: COMTRADE, CPC

5 hitów handlu Niemiec Eksport Import Kategoria Maszyny i ich wyposażenie Wartość handlu w miliardach $ 316,54 Kategoria Maszyny i ich wyposażenie Wartość handlu w miliardach $ 164,85 Wyroby chemiczne 220,40 Wyroby chemiczne 160,61 Pojazdy i części 213,25 Elektronika 93,26 Elektronika 60,33 Pojazdy i części 86,27 Wyposażenie transportu Udział 5 największych kategorii w całości: 49,96 Ropa naftowa 52,60 Źródło: COMTRADE, GTAP

Porównanie lat 2005/2010 - agregaty Eksport Wartość handlu w miliardach bieżących $ Import 800 700 135 (22%) 600 500 106 (28%) 600 500 400 300 200 100 75 (31%) 4 (43%) 8 (273%) 25 (36%) 2005 2010 400 300 200 100 78 (42%) 10 (46%) 26 (34%) 23 (28%) 0 0 Inne np. chemiczne, elektronika Maszyny, części, pochodne metali Produkty rolne i leśne Surowce i minerały Żywność Inne np. chemiczne, elektronika Maszyny, części, pochodne metali Produkty rolne i leśne Surowce i minerały Żywność 2005 26,3% 65,3% 0,9% 0,3% 7,2% 2010 27,2% 63,1% 1% 0,9% 7,8% w pp + 0,9-2,2 +0,1 +0,6 +0,6 2005 24,9% 51% 3% 10,2% 10,9% 2010 26,6% 49,2% 3,3% 10,4% 10,5% w pp + 1,5-0,8 +0,3 +0,2 +0,4 Udziały % - porównanie 2005/2010 Źródło: COMTRADE, CPC

Kryzys i jego efekty Eksport Wartość handlu w miliardach bieżących $, lata 2008-2010 Import 400 350 300 250 200 150 100 50 0-20% +10% -32% +27% 2008 2009 2010 Maszyny i ich wyposażenie Wyroby chemiczne Pojazdy i części Elektronika 200 180 160 140 120 100 Udziały % w latach 2008-2010 80 60 40 20 0-22% +7% -18% +27% 2008 2009 2010 30% 20% 25% 20% +1,01 pp -0,67 pp 16% 15% 10% 5% -1,97 pp +1,85 pp 12% 8% 0-0,73 pp +0,44 pp +0,83 pp 0% 2008 2009 2010 4% 2008 2009 2010 Źródło: COMTRADE, GTAP

Produkt Handel z UE a handel z Chinami UE27 Eksport Wartość w mld bieżących $ Udział % Wyroby chemiczne 139,51 20,90% Maszyny i części 133,34 19,98% Pojazdy i częsci 121,44 18,19% Elektronika 33,04 4,95% Metale kolorowe 26,33 3,95% Produkt Chiny Eksport Wartość w mld bieżących $ Udział % Maszyny i części 33,32 48,53% Pojazdy i częsci 17,85 16,91% Wyroby chemiczne 8,90 11,99% Wyposażenie transportu 3,34 4,46% Elektronika 2,40 5,16% Produkt Import Wartość w mld bieżących $ Udział % Wyroby chemiczne 115,23 18,88% Maszyny i części 105,17 17,23% Pojazdy i częsci 74,87 12,27% Elektronika 40,48 6,63% Metale kolorowe 28,41 4,66% Produkt Import Wartość w mld bieżących $ Udział % Elektronika 21,32 31,34% Maszyny i części 13,32 19,58% Odzież 6,05 8,89% Wyroby chemiczne 4,58 6,72% Tekstylia 4,10 6,03% Źródło: COMTRADE, GTAP

UE27 Eksport Wpływ kryzysu Dynamika zmian, rok 2004=1 Chiny Import 2.0 4.5 1.8 4.0 1.6 Wyroby chemiczne 3.5 Elektronika 1.4 Maszyny i części 3.0 Maszyny i części 1.2 1.0 v 0.8 Pojazdy i częsci Elektronika Metale kolorowe 2.5 2.0 1.5 Odzież Wyroby chemiczne Tekstylia 0.6 2005 2006 2007 2008 2009 2010 1.0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Import Eksport 2.0 1.8 1.6 1.4 1.2 1.0 0.8 2005 2006 2007 2008 2009 2010 4.5 4.0 Wyroby chemiczne 3.5 Maszyny i części 3.0 Pojazdy i częsci 2.5 Elektronika 2.0 Metale kolorowe 1.5 1.0 0.5 Źródło: COMTRADE, GTAP 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Wyposażenie transportu Pojazdy i częsci Wyroby chemiczne Maszyny i części Elektronika

Podsumowanie Przewaga produktów przemysłowych w strukturze rzeczowej handlu Niemiec Kryzys w roku 2009 bez znaczącego wpływu na strukturę handlu Handel z Chinami w porównaniu z UE27 bardziej skoncentrowany W imporcie z Chin ważna i spektakularnie rosnąca rola tekstyliów i odzieży

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Wskaźniki użyte w analizie The Revealed Comparative Advantage Index (RCA) mierzy relatywną specjalizację w eksporcie kraju c w sektorze j. The Regional Orientation Index (ROI) mierzy relatywne znaczenie handlu wewnątrzregionalnego kraju c dla danej grupy produktów j. Katarzyna Śledziewska

Ujawniona przewaga komparatywna (RCA) na rynku UE - lata 2005 i 2010 kategoria 2005 nr kategorii RCA Udział w handlu z UE27 kategoria 2010 nr kategorii RCA dzieła sztuki, antyki 21 1,63 pojazdy 17 1,43 przyrządy, narzędzia maszyny, sprzęt elektr. tworzywa sztuczne papier, ścier drzewny 18 1,24 16 1,12 7 1,10 10 1,01 0,68% 21,38% 3,34% 27,61% 6,48% 3,10% 0,77% 18,46% 3,53% 6,91% 25,00% 0,99% dzieła sztuki, antyki 21 1,52 pojazdy 17 1,42 przyrządy, narzędzia tworzywa sztuczne maszyny, sprzęt elektr. kamienie (pół)szlachetne, perły, metale szlachetne 18 1,26 7 1,12 16 1,11 14 1,07 Źródło: COMEXT 2,95% papier, ścier drzewny 10 1,01

Źródło: COMEXT kategoria RCA: 5 naj w latach 2005 i 2010 nr kategorii RCA dzieła sztuki, antyki 21 1,63 kategoria nr kategorii RCA dzieła sztuki, antyki 21 1,52 pojazdy 17 1,43 pojazdy 17 1,42 2 przyrządy, narzędzia 18 1,24 przyrządy, narzędzia 18 1,26 2 0 0 maszyny, sprzęt elektr. 16 1,12 tworzywa sztuczne 7 1,10 skóry 8 0,54 tworzywa sztuczne 7 1,12 maszyny, sprzęt elektr. 16 1,11 broń i amunicja 19 0,65 0 1 5 broń i amunicja 19 0,49 pr. mineralne 5 0,47 skóry 8 0,58 obuwie, nakrycia głowy 12 0,52 0 obuwie, nakrycia głowy 12 0,41 pr. mineralne 5 0,42 pr. poch. roślinnego 2 0,38 pr. poch. roślinnego 2 0,42

RCA: największe przyrosty i spadki top3 zestawienie dla 2010 i 2005 Źródło: COMEXT

Produkty przemysłu chemicznego - brak przewagi komparatywnej? RCA podgrup kategorii nr 6 w roku 2010 30: pr. farmaceutyczne 32: ekstrakty garbników i środków barwiących 34: preparaty piorące 35: substancje białkowe, skrobie modyfikowane, kleje 36: materiały wybuchowe 38: pr. chemiczne różne Źródło: COMEXT

ROI dla kategorii z ujawnioną przewagą komparatywną Rok 2010 największy przyrost gdzie? kategoria wartość UE15 perły 0,3 poza UE27 perły 0,45 Rok 2005 największy spadek gdzie? kategoria wartość nowa UE maszyny -2,44 nowa UE narzędzia -8,07 Źródło: COMEXT

ROI i wybrane kategorie z ujawnioną przewagą komparatywną Słaba pozycja państw nowej UE (12 krajów) W porównaniu z pozostałymi grupami szczególnie od 2007 roku ROI dla kategorii nr 14 (perły, kamienie szlachetne) ROI dla kategorii nr 17 (pojazdy) Źródło: COMEXT

Podsumowanie Ujawniona przewaga komperatywna Niemiec w kategoriach produktów przemysłowych: maszyn, narzędzi Niejednoznaczne wyniki dot. przemysłu chemicznego mimo dużego znaczenia eksportu tego sektora Małe znaczenie handlu z krajami nowej Unii

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Indeks Grubela - Lloyda w i udział obrotów produktem i w dwustronnym handlu między badanymi partnerami, X i (M i ) eksport (import) i-tego produktu z (do) analizowanego kraju do (od) badanego odbiorcy (dostawcy). Katarzyna Śledziewska

Handel wewnątrzgałęziowy z UE26 porównanie 2010 i 2008 Źródło: COMEXT 5 najlepszych i 5 najsłabszych kategorii 2010 indeks G-L nr sekcji produkty 0,75 11 wyroby włókiennicze 0,74 7 tw. sztuczne 0,74 8 skóry 0,73 6 chemia 0,72 12 obuwie i spółka 0,55 3 tłuszcze i oleje 0,50 14 perły, kamienie szlach. 0,46 19 broń i amunicja 0,44 5 pr. mineralne 0,40 2 pr. roślinne 2008 indeks G-L nr sekcji produkty 0,79 21 dzieła sztuki 0,75 11 wyroby włókiennicze 0,75 8 skóry 0,72 12 obuwie i spółka 0,72 7 tw. sztuczne 0,54 3 tłuszcze i oleje 0,51 19 broń i amunicja 0,50 14 perły, kamienie szlach. 0,41 5 pr. mineralne 0,40 2 pr. roślinne

Źródło: COMEXT Handel wewnątrzgałęziowy z UE26 różnice największe przyrosty i spadki top3 5 najlepszych i 5 najsłabszych w 2010 zestawienie z 2008 nr grupy produkty 0,13 6 chemia 0,04 9 wyroby z drewna 0,04 17 pojazdy -0,02 15 metale nieszlachetne -0,05 19 broń i amunicja -0,20 21 dzieła sztuki -0,01 + - 0,13 0,02-0,05 0,01 0,03 pr. roślinne tłuszcze pr. mineralne chemia tw. sztuczne skóry wyroby obuwie perły broń włókiennicze

Handel wewnątrzgałęziowy z resztą świata (poza UE27) zestawienie 2010 i 2008 5 najlepszych i 5 najsłabszych kategorii 2010 0,86 21 dzieła sztuki 0,64 14 perły, kamienie szlach. 0,59 18 narzędzia 0,55 20 wyroby różne 0,52 13 gips, cement 0,26 17 pojazdy 0,18 1 pr. zwierzęce 0,14 3 tłuszcze i oleje 0,13 2 pr. roślinne 0,06 5 pr. mineralne 2008 0,71 21 dzieła sztuki 0,66 14 perły, kamienie szlach. 0,58 18 narzędzia 0,53 7 tw. sztuczne 0,52 13 gips, cement 0,27 4 gotowe spożywcze 0,19 1 pr. zwierzęce 0,13 5 pr. mineralne 0,12 2 pr. roślinne 0,12 3 tłuszcze i oleje Źródło: COMEXT

Handel wewnątrzgałęziowy z resztą świata (poza UE27) różnice 5 najlepszych i 5 najsłabszych w 2010 zestawienie z 2008 nr grupy produkty 0,15 21 dzieła sztuki 0,08 6 chemia 0,07 20 wyroby różne -0,05 8 skóry -0,06 12 obuwie i spółka -0,07 5 pr. mineralne -0,02 + - największe przyrosty i spadki 0,07 top3 0,15-0,04-0,01 0,02 0,02-0,07 zwierzęce roślinne tłuszcze mineralne gips, cement perły pojazdy narzędzia różne dzieła sztuki Źródło: COMEXT

Handel wewnątrzgałęziowy z UE w 2010 roku różnice największe różnice najmniejsze różnice kategoria kategoria 0,38 chemia -0,08 broń 0,35 zwierzęce 0,02 pojazdy 0,32 dzieła sztuki 0,06 0,30 perły 0,07 metale nieszlachetne wyroby z kamieni Źródło: COMEXT

Różnice między IIT z UE26 a IIT z resztą świata =UE-reszta min 2008 min 2010 min 2008 min 2010 max 2008 max 2010 max 2010 max 2010 min 2010 dla najwyższych delt dla najniższych delt UE26 kategoria reszta świata 0,55 tłuszcze 0,14 0,75 włókiennicze 0,32 0,70 pojazdy 0,26 2010 0,50 perły 0,64 0,46 broń 0,46 0,60 dzieła sztuki 0,86 dla najwyższych delt dla najniższych delt UE26 kategoria reszta świata 0,57 zwierzęce 0,19 0,54 tłuszcze 0,12 0,75 włókiennicze 0,35 2008 0,59 wyroby z kamieni 0,52 0,50 perły 0,66 0,65 narzędzia 0,58 Źródło: COMEXT

Podsumowanie Większe znaczenie handlu wewnątrzgałęziowego w obrębie Unii Europejskiej (najwyższe wartości indeksu G-L dla rynku zewnętrznego bliskie najsłabszym wynikom UE26): Niemcy stawiają na UE Poza UE IIT istotne w niewielu kategoriach Inna struktura rzeczowa handlu wewnątrzgałęziowego - w przypadku rynku zewnętrznego przede wszystkim dobra luksusowe

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Rachunek obrotów bieżących CA podział na strony kredytową i debetową w latach 2005-2010 Dynamika stron CA w latach 2005-2010 1600 1.20 1400 1.15 1200 1.10 1000 800 600 Ct Dt 1.05 1.00 0.95 Ct Dt 400 0.90 200 0.85 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0.80 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Wzrost Ct > wzrost Dt Spadek Ct = spadek Dt Źródło: Eurostat

Saldo obrotów bieżących Saldo CA całkowite 2005-2010, w mld euro 200 181 180 160 140 120 113 145 155 134 141 100 80 60 40 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Saldo CA jako procent PKB w latach 2005-2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 5,08% 6,27% 7,46% 6,26% 5,63% 5,71% Źródło: Eurostat

Struktura salda obrotów bieżących Elementy CA w latach 2005-2010, w mld euro Struktura CA w 2010 r w mld euro 200 150 100 50 Saldo obrotów towarowych Saldo usług Saldo dochodów Saldo transferów bieżących Saldo obrotów towarowych 157,44 Saldo usług -22,34 Saldo dochodów 44,48 Saldo transferów bieżących -38,09 0-50 2005 2006 2007 2008 2009 2010 + 17 mld euro Najwyższy deficyt w UE27 Największa nadwyżka w UE27 Źródło: Eurostat

Struktura salda usług Elementy salda usług w mld euro 10.00 Eksporter netto 5.00 0.00-5.00-10.00-15.00-20.00-25.00-30.00-35.00 Importer netto Źródło: Eurostat

CA: Niemcy a Europa Saldo CA w roku 2007 Saldo CA w roku 2010 Deficyt CA powyżej średniego deficytu Deficyt CA poniżej średniego deficytu Nadwyżka CA powyżej średniej nadwyżki Źródło: Eurostat Nadwyżka CA poniżej średniej nadwyżki

Rachunek kapitałowy Saldo KA Niemiec w latach 2005-2010, w mln euro Saldo KA, porównanie europejskie 2010 600 400 200 0-200 -400-600 -800-1 000-1 200-1 400-1 600 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Strony KA Niemiec w latach 2004-2010, w mld euro 6 5 4 3 Ct Dt 2 Deficyt KA powyżej średniego deficytu Deficyt KA poniżej średniego deficytu Nadwyżka KA powyżej średniej nadwyżki Nadwyżka KA poniżej średniej nadwyżki 1 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Eurostat

Rachunek finansowy Saldo FA całkowite 2005-2010, w mld euro 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0-50 -100-150 -200 + 70 mld -250 Źródło: Eurostat

Struktura salda obrotów finansowych Elementy FA w latach 2005-2010, w mld euro 200 Struktura FA w 2010 r w mld euro 150 100 Inwestycje bezpośrednie -45 923 50 0-50 -100-150 -200-250 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Inwestycje portfelowe -124 920 Pozostałe inwestycje 49 762 Wyższy deficyt tylko Holandia Największy deficyt w UE Źródło: Eurostat

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Wartość całkowita i przepływy roczne w miliardach bieżących euro Dynamika wartości całkowitych FDI 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 +95% -63% +46% -68% 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: Eurostat 140 120 100 80 60 40 20 0 Całkowite FDI Niemiec za granicą Całkowiete FDI w Niemczech Odpływ roczny Napływ roczny 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0 2006 2007 2008 2009 1,11 1,13 1,00 1,11 1,12 1,07 1,01 1,06 Zmiany 2009/2005 Całkowite FDI Niemiec za granicą Całkowite FDI w Niemczech 2005 2006 2007 2008 2009 + 40% + 28% Średnia napływów i odpływów jako % PKBporównanie z Japonią i USA w latach 2005-2009 Niemcy USA Japonia

Inwestycje zagraniczne wg partnerów Niemiec za granicą (2008) Zagranicy w Niemczech UE 76% Reszta świata 24% UE 73% Reszta świata 24% Partner Holandia 24,5% Wlk. Brytania 15,4% Luksemburg 9,6% Francja 8,1% Austria 5,9% Udział w FDI Niemiec za granicą Partner Holandia 34,2% Luksemburg 18,9% Francja 14,3% Wlk. Brytania 10,9% Włochy 6,9% Udział w FDI zagranicy w Niemczech Źródło: Eurostat

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Nadwyżka aktywów zagranicznych nad pasywami, w mld euro 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 951 834 647 644 617 468 1.30 1.10 0.90 0.70 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2.10 1.90 1.70 1.50 Indeks dynamiki, poprzedni rok = 100 Źródło: Eurostat

Podsumowanie Niemcy są eksporterem dóbr i importerem usług Niemcy eksportują kapitał i mają nadwyżkę aktywów zagranicznych nad pasywami

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Kształtowanie się poziomu cen (HICP) Obliczanie wartości referencyjnej 3 państwa UE o najniższej inflacji (HICP) X Y X + Y + Z 3 + 1,5% = Z Wartość referencyjna W ciągu roku przed badaniem nie wolno nam jej przekroczyć!

Kształtowanie się poziomu cen (HICP) rok 2005 Wartość referencyjna 2,53 0,8% 0,8% UE - średnia 2,53 Strefa euro (12) średnia 2,48 1,5% Niemcy 1,9 Źródło: Eurostat

Kształtowanie się poziomu cen (HICP) rok 2010 deflacja! -1,2% -1,6% 0,7% Źródło: Eurostat

Kształtowanie się poziomu cen (HICP) rok 2010 Wartość referencyjna 2,43 UE - średnia 2,06 Strefa euro (16) - średnia 1,74 Niemcy 1,2 0,9% 1,2% 0,7% Źródło: Eurostat

% Kształtowanie się poziomu cen (HICP) 2005-2010 0,79% 1,26% Niemcy ani razu poniżej wartości referencyjnej UE27 powyżej wartości referencyjnej 2007-2008 Źródło: Eurostat

Sytuacja finansów publicznych Kryteria dotyczące dyscypliny budżetowej: 1. Deficyt / PKB 3% Chyba że stosunek ten, znacznie i stale malejąc, osiągnął poziom zbliżony do wartości referencyjnej przekroczenie wartości referencyjnej ma charakter wyjątkowy i tymczasowy, a stosunek pozostaje zbliżony do wartości referencyjnej 2. Zadłużenie publiczne / PKB poziom 60% Chyba że stosunek ten maleje w wystarczającym stopniu i zbliża się do wartości referencyjnej w zadowalającym tempie.

Sytuacja finansów publicznych deficyt do PKB W 2005 roku Niemcy oblewają egzamin. To samo w 2009 i w 2010 W tych latach znaczny spadek Ale Okres ten fatalny dla wszystkich Źródło: Eurostat

Sytuacja finansów publicznych dług publiczny do PKB Dla badanego okresu strefa euro oraz Niemcy nie spełniają wymaganego warunku. Stosunek maleje do roku 2007, dalej ostro w górę. Jedynie w roku 2007 UE (27) poniżej granicy 60% Źródło: Eurostat

Kształtowanie się kursów walut miesięczna stopa wzrostu, 1997- styczeń 1999 Najwyższy przyrost 0,8% lipiec/czerwiec 1996 Największy spadek - 0,56% kwiecień/marzec Źródło: Eurostat 1998

Długoterminowe stopy procentowe Obliczanie wartości referencyjnej 3 państwa UE o najniższej inflacji (HICP) X Y X + Y + Z 3 + 2% = Wartość referencyjna W ciągu roku przed badaniem nie wolno nam jej przekroczyć! Z

Długoterminowe stopy procentowe Niemcy, jak i cała Unia w bezpiecznej strefie przez cały okres 2005-2010 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2009/2008 2010/2009 Niemcy 12,24% 12,23% -5,69% -19,10% -14,91% UE 8,92% 13,15% -0,44% -9,03% -7,51% Strefa euro 12,28% 12,50% -0,23% -11,37% -5,50% Wartość referencyjna 7,75% 8,22% -0,16% -16,80% -0,95% tempo wzrostu Źródło: Eurostat

Podsumowanie 1. Inflacja: poniżej wartości referencyjnych Kryterium spełnione 2. Oficjalnie: deficyt/pkb przekracza 3% w 2010 + dług publiczny/pkb powyżej 60% Kryterium niespełnione Ale! Problem ten dotyczy całej UE. 3. Długoterminowe stopy procentowe: poniżej wartości referencyjnych Kryterium spełnione

Plan 1. Ogólne wprowadzenie do specyfiki Niemiec 2. Społeczeństwo w dobie globalizacji 3. Makroekonomiczna analiza gospodarki 4. Analiza handlu 1. Struktura geograficzna 2. Struktura rzeczowa 3. Przewagi komperatywne 4. Handel wewnątrzgałęziowy 5. Analiza bilansu płatniczego 6. Kryteria konwergencji z Maastricht 7. Podsumowanie

Pytania badawcze Skąd pochodzi i w czym objawia się siła gospodarcza Niemiec? Jak gospodarka zareagowała na kryzys? Co jest szansą a co zagrożeniem dla szybkiego wyjścia z kryzysu?

Skąd pochodzi siła gospodarcza Niemiec? Potencjał ludnościowy oraz wysoki poziom kapitału ludzkiego Potężny, konkurencyjny w skali świata przemysł, ze szczególnym uwzględnieniem gałęzi wymagających wysokich kwalifikacji Zdrowa polityka makroekonomiczna: utrzymywanie niskiej inflacji, niskiego (do 2009 roku) deficytu i długu

W czym objawia się siła gospodarcza Niemiec? Największa gospodarka UE Drugi największy eksporter na świecie Bardzo wysoki poziom zagranicznych aktywów netto

Jak gospodarka zareagowała na kryzys? Spadki PKB oraz PKB per capita - jednak mniejsze niż średnie unijne Szczególnie ucierpiał handel wewnątrzunijny Reakcją rządu: zwiększenie deficytu budżetowego powyżej 3% wymaganych traktatem z Maastricht

Co jest szansą, a co zagrożeniem dla szybkiego wyjścia z kryzysu? Szanse Silne odbicie handlu w 2010 Wciąż niski poziom długu: zdrowe długookresowe fundamenty gospodarki Wysoki poziom oszczędności Zagrożenia Silna zależność od sytuacji na świecie, a szczególnie w strefie euro