Bruksela, dnia 6 października 2013 r. Sprawozdanie nr 84/2013. Bruksela, dnia 25 września 2013 r. 1. Informacje podstawowe

Bruksela, dnia 6 października 2013 r. Sprawozdanie nr 84/2013 Sprawozdanie z inicjatywy KE na rzecz otwartej edukacji, służącej pobudzaniu innowacji i rozwijaniu umiejętności informatycznych w szkołach i na uczelniach wyższych Bruksela, dnia 25 września 2013 r. 1. Informacje podstawowe Ponad 60% dziewięciolatków w UE uczy się w szkołach, które wciąż jeszcze nie są wyposażone w sprzęt informatyczny. W dniu dzisiejszym Komisja Europejska przedstawiła plan działania na rzecz otwartej edukacji, który ma pomóc zaradzić tej sytuacji i podobnym problemom związanym z dostępem do technologii cyfrowych. Problemy te stanowią dla szkół i uczelni wyższych przeszkodę w oferowaniu kształcenia na wysokim poziomie i przekazywaniu umiejętności informatycznych do 2020 r. takie umiejętności będą wymagane w przypadku 90% miejsc pracy. Aby wesprzeć realizację tej inicjatywy, Komisja uruchamia dzisiaj nowy europejski portal dotyczący otwartych zasobów edukacyjnych Open Education Europa, który umożliwi uczniom i studentom, pracownikom i instytucjom oświatowym dzielenie się otwartymi, wolnodostępnymi zasobami edukacyjnymi. Od 50% do 80% uczniów w państwach UE nigdy nie korzysta z podręczników elektronicznych, oprogramowania z materiałami do ćwiczeń, audycji, podcastów, symulacji czy też cyfrowych gier edukacyjnych. Większość nauczycieli na poziomie podstawowym i średnim nie uważa siebie za biegłych użytkowników technologii 1

cyfrowych ani za zdolnych do tego, by móc skutecznie rozwijać umiejętności uczniów w tym zakresie, a 70% nauczycieli byłoby zainteresowanych dodatkowymi szkoleniami rozwijającymi umiejętność korzystania z technologii informacyjnokomunikacyjnych (ICT). Najczęściej dostęp do internetu w szkołach mają uczniowie na Łotwie, Litwie i w Czechach ponad 90%, dwukrotnie więcej niż w Grecji i Chorwacji około 45%. Szkolnictwo wyższe również musi stawić czoła wyzwaniu związanemu z cyfryzacją: ponieważ w ciągu najbliższych dziesięciu lat liczba studentów w UE wyraźnie wzrośnie, uczelnie wyższe muszą dostosować do tej sytuacji tradycyjne metody nauczania i udostępnić nauczanie w formie mieszanej stanowiącej połączenie bezpośrednich zajęć z wykładowcą z zajęciami przez internet. Na przykład masowe otwarte kursy online MOOC umożliwiają dostęp do edukacji w dowolnym miejscu, czasie i za pośrednictwem dowolnego urządzenia. Wiele uczelni nie jest jednak gotowych na te zmiany. Inicjatywa na rzecz otwartej edukacji, którą wspólnie prowadzą Androulla Vassiliou, komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży, oraz Neelie Kroes, wiceprzewodnicząca Komisji odpowiedzialna za agendę cyfrową, dotyczy głównie trzech następujących obszarów: 1. tworzenie możliwości w zakresie innowacji dla organizacji, nauczycieli i osób uczących się; 2. zwiększenie wykorzystania otwartych zasobów edukacyjnych (OER), zapewniając powszechną dostępność materiałów edukacyjnych opracowanych przy wsparciu z funduszy publicznych; oraz 3. ulepszenie infrastruktury ICT i podłączenia do sieci w szkołach. Sytuacja w szkolnictwie wyższym diametralnie się zmienia, począwszy od szkoły podstawowej po uczelnie wyższe i nie tylko: otwarta edukacja oparta na nowych technologiach stanie się wkrótce dla wszystkich grup wiekowych koniecznością, a nie tylko dodatkową możliwością. Musimy zrobić więcej, aby zapewnić szczególnie młodym ludziom zdobycie umiejętności cyfrowych, których będą potrzebować w przyszłości. Nie wystarczy rozumieć, w jaki sposób korzystać z aplikacji lub programu; potrzebujemy młodych ludzi, którzy potrafią tworzyć własne programy. W otwartej edukacji chodzi o to, aby otworzyć się na nowe metody nauczania, dzięki 2

czemu zwiększą się szanse na zatrudnienie, umiejętności w zakresie kreatywności, innowacyjności i przedsiębiorczości, powiedziała komisarz Vassiliou. Wiceprzewodnicząca Kroes dodała: Moim marzeniem jest, by do 2020 r. każda klasa szkolna była wyposażona w sprzęt komputerowy. Edukacja nie może funkcjonować w oderwaniu od rzeczywistości. Młodzi ludzie chcą korzystać z technologii cyfrowych we wszystkich aspektach życia. Potrzebują umiejętności informatycznych, aby znaleźć pracę. Wszystkie szkoły i uczelnie, a nie tylko niektóre z nich, powinny odzwierciedlać tę rzeczywistość. Działania związane z otwartą edukacją będą finansowane przy wsparciu z programu Erasmus+, nowego programu UE na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu oraz programu Horizon 2020, nowego programu w zakresie badań naukowych i innowacji, a także z funduszy strukturalnych UE. Na przykład, Erasmus+ będzie wspierał finansowo organizatorów kształcenia, aby zapewnić dostosowanie modeli biznesowych do zmian technologicznych i wspierać rozwój nauczycieli poprzez otwarte kursy online. Wszystkie materiały edukacyjne wspierane przez program Erasmus+ będą wolnodostępne w ramach otwartych licencji. Kontekst Żyjemy w społeczeństwach objętych siecią połączeń, w których coraz więcej osób w każdym wieku na co dzień korzysta z technologii cyfrowych. Wiele dzieci uczęszcza jednak do szkół, które nie odpowiadają tej rzeczywistości. Świat internetu zmienia sposób, w jaki nauczanie jest kształtowane, realizowane i odbierane. Przewiduje się, że w najbliższych 10 latach rynek kształcenia się za pośrednictwem nośników elektronicznych (tzw. e-uczenie się) rozrośnie się piętnastokrotnie i będzie stanowił 30% całego rynku edukacji. Korzyści wynikające z tego rozwoju powinni odczuć wszyscy Europejczycy. W przemianach tych powinni aktywnie uczestniczyć nauczyciele i osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki, a nie tylko biernie się im przyglądać. 3

Z niedawnej ankiety na temat korzystania z ICT w szkołach wynika, że tylko co czwarty dziewięciolatek uczy się w szkole o wysokim stopniu zaawansowania cyfrowego wyposażonej w najnowszy sprzęt, z dostępem do szybkich sieci szerokopasmowych (od 10mbps) oraz wysokim stopniem łączności (strona internetowa, e-mail dla studentów i nauczycieli, lokalna sieć, wirtualne środowisko nauki). Tylko połowa 16-latków uczęszcza do takich szkół o wysokim stopniu zaawansowania cyfrowego, a 20% uczniów szkół średnich nigdy lub prawie nigdy nie korzystało z komputera na lekcjach. Znaczenie inicjatywy na rzecz otwartej edukacji wzmocnią zalecenia, jakie grupa wysokiego szczebla ds. modernizacji szkolnictwa wyższego ma opublikować latem przyszłego roku. Grupa powstała z inicjatywy komisarz Vassiliou, a jej pracom przewodniczy była prezydent Irlandii Mary McAleese. Obecnie grupa zajmuje się analizą tego, jak szkolnictwo wyższe może najlepiej wykorzystać nowe sposoby nauczania i uczenia się. Inicjatywa ta wpisuje się również w działania wielkiej koalicji na rzecz miejsc pracy w sektorze cyfrowym, będącej wielostronną platformą, która służy rozwiązaniu problemu braku umiejętności w dziedzinie ICT i związanych z tym sektorem 900 tys. nieobsadzonych miejsc pracy. 2. Informacje dodatkowe Co należy rozumieć przez otwieranie edukacji? Otwieranie edukacji oznacza przeprowadzenie w niej rewolucji cyfrowej. Dzięki technologiom cyfrowym wszyscy będą mogli uczyć się w dowolnym miejscu i czasie, posługując się wszelkimi dostępnymi urządzeniami, swobodnie korzystając z pomocy innych. Jakie są główne cele tej inicjatywy? Stworzenie instytucjom, nauczycielom i uczniom możliwości nauczania i uczenia się w sposób bardziej nowatorski, dzięki zwiększeniu zakresu stosowania cyfrowych technologii i treści. Komisja będzie wspierać placówki 4

edukacyjne po to, by modyfikowały dotychczasowe strategie, propagowały reformy służące poprawie kształcenia nauczycieli, tworzyły wśród swoich pracowników dydaktycznych wspólnoty praktyków i zachęcały do realizacji innowacyjnych programów nauczania Powszechniejsze wykorzystanie OZE (Otwartych Zasobów Edukacyjnych) dzięki zagwarantowaniu, że materiały edukacyjne, których opracowanie zostało sfinansowane ze środków publicznych, z funduszy np. nowego programu edukacyjnego UE Erasmus+, będą dostępne bez żadnych ograniczeń. Dzięki Open Education Europa, nowemu portalowi uruchamianemu dzisiaj, wszyscy chętni uzyskają dostęp do wysokiej jakości OZE powstających w Europie, w oryginalnej wersji językowej. Będą to komponenty merytoryczne programów nauczania, na ogół cyfrowe. Korzystanie z nich i przekazywanie innym będzie nieodpłatne. Większa, z punktu widzenia użytkowników, jasność w kwestii praw autorskich do zasobów edukacyjnych. W wielu szkołach infrastruktura TIK jest uboga, a jakość połączeń internetowych niska. Otwarcie edukacji pomoże szkołom i klasom uzyskać szerokopasmowy dostęp do internetu i zbudować infrastrukturę pomocniczą technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) do stosowania w procesie nauczania i kształcenia. Będzie również stymulować rynek do tworzenia nowych interaktywnych komponentów programowych i narzędzi nauczania, sprzyjając tworzeniu otwartych modeli i standardów interoperacyjności dla cyfrowych treści edukacyjnych, aplikacji i usług nadających się do stosowania w różnych środowiskach. Zacieśnienie współpracy z organizacjami międzynarodowymi oraz innymi podmiotami działającymi w branży, służące lepszemu zrozumieniu znaczenia technologii w procesie kształcenia i uczenia się, oraz umożliwiające poznawanie i testowanie nowych rozwiązań w tej dziedzinie. Jakie konkretne działania są przewidywane? W niniejszym komunikacie wymieniono 24 działania, dzięki którym znacznie wzrośnie wykorzystanie technologii cyfrowych w edukacji i poprawi się umiejętność posługiwania się nimi (pełna lista tych działań w aneksie). 5

Jak wymienione działania będą finansowane/realizowane? Wszystkie wymienione działania będą finansowane z budżetu programów Erasmus+ i Horyzont 2020 (Horyzont 2020: nowy program badań i innowacji), oraz z funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Dla przykładu, od roku 2014 w ramach programu Erasmus+ przyznawane będą środki dla placówek prowadzących działalność edukacyjną, przeznaczone na adaptację ich struktur do nowoczesnych technologii, ocenę stopnia zaawansowania w posługiwaniu się technologiami cyfrowymi i przedsięwzięcia służące podnoszeniu kwalifikacji nauczycieli w systemie otwartych kursów online. Wszystkie materiały edukacyjne opracowane dzięki wsparciu z programu Erasmus+ będą ogólnie dostępne i rozpowszechniane nieodpłatnie na podstawie otwartych licencji. Realizacji wymienionych 24 działań posłuży również Open Method of Coordination in Education and Training 2020 (Otwarta Metoda Koordynacji w Edukacji i Szkoleniach 2020). Dlaczego działania Komisji są potrzebne właśnie teraz? Dlatego, że posługujemy się dzisiaj technologiami cyfrowymi w każdej dziedzinie życia, ale wiele szkół również wyższych uczelni nie nadąża za rewolucją informatyczną. Badania wykazały na przykład, że: 63% dziewięciolatków uczy się w szkołach, które nie mają odpowiedniego sprzętu TIK, szerokopasmowego internetu ani szybkiego łącza internetowego; 50 80% uczniów i studentów w krajach UE nigdy nie korzystało z podręczników w formie cyfrowej, oprogramowania komputerowego, broadcastów/podcastów, symulacji komputerowych ani komputerowych gier edukacyjnych; 70% nauczycieli chciałoby przejść szkolenie, dzięki któremu potrafiliby lepiej posługiwać się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. W Unii Europejskiej brakuje wystarczającej ilości dobrej jakości treści merytorycznej i aplikacji do nauczania pewnych przedmiotów oraz wielu języków. Te różnice poziomów i różnice pomiędzy rynkami mogą spowodować powstanie nowych podziałów na tych, którzy mają dostęp do innowacyjnej edukacji z wykorzystaniem technologii cyfrowych, i na tych, którzy są jej pozbawieni. 6

Wykres 1: odsetek uczniów klas czwartych (9 10 lat) uczestniczących w zajęciach szkolnych, których więcej niż ¼ prowadzona jest z wykorzystaniem TIK Wykres 2: odsetek uczniów klas ósmych (13 14 lat) uczestniczących w zajęciach szkolnych, których więcej niż ¼ prowadzona jest z wykorzystaniem TIK Źródło: European Schoolnet i Université de Liège (2013) Jakie działania służące rozwiązaniu tego problemu podjęła dotychczas Komisja? Do tej pory opracowano kilka projektów i wzorcowych procedur ( good practices ), korzystając, między innymi, ze środków UE na badania i innowacje. Wiele z tych inicjatyw Komisji było i jest realizowanych z doskonałym skutkiem, na przykład ITEC: designing the future classroom lub Open Discovery Space. W dziedzinie 7

integracji TIK z procesem edukacji i szkolenia ciągle jeszcze nie wykorzystano w pełni potencjału tych technik. Rozwiązaniu wymienionych problemów ma służyć Otwieranie edukacji : inicjatywa ta pomoże lepiej skoordynować działania władz, placówek edukacyjnych, nauczycieli, uczniów i wszystkich zainteresowanych osób i instytucji z branży. Jakie korzyści przyniesie Otwieranie edukacji? Dzięki tej inicjatywie powstanie więcej lepszych otwartych środowisk uczenia się TIK zaczną być na szeroką skalę stosowane w praktyce. Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE), takie jak podręczniki, materiały wideo, teksty i oprogramowanie, darmowe i nadające się do adaptowania do konkretnych potrzeb użytkowników, będą stosowane częściej, co przyniesie oszczędności i pozwoli uzyskiwać lepsze wyniki. Ponieważ zasoby te są dostępne nieodpłatnie, możliwe, że zmniejszą się koszty edukacji i kształcenia ponoszone przez władze, instytucje i same osoby uczące się. Szkoły, wyższe uczelnie i instytucje szkoleniowe wprowadzą zmiany ułatwiające włączenie nowych technologii i wysokiej jakości Otwartych Zasobów Edukacyjnych do procesu dydaktycznego. Poprawi się infrastruktura TIK oraz dostęp do internetu w szkołach różnego typu. Wzrośnie popyt na nowe interaktywne treści i narzędzia uczenia się, co będzie sprzyjać powstawaniu w Europie firm specjalizujących się w zaspokajaniu takich potrzeb edukacyjnych. Kiedy efekty tej inicjatywy staną się widoczne? Harmonogram dla każdego z 24 działań jest różny. Portal Open Education Europa rusza dzisiaj; skala niektórych przedsięwzięć ma się stopniowo zwiększać, inne natomiast, takie jak EPALE (Electronic Platform for Adult Learning in Europe, Elektroniczna Platforma Kształcenia Dorosłych w Europie), zaczną być realizowane na początku 2015 r. Jaką rolę będzie pełnić serwis internetowy Open Education Europa? Portal Open Education Europa ma gromadzić w jednym miejscu wszystkie otwarte zasoby edukacji z całej Europy. Każdy znajdzie tu materiały we własnym języku. 8

Uczniowie, nauczyciele i studenci będą mogli korzystać z nich i udostępniać je innym nieodpłatnie. Jak Otwieranie edukacji ma się do dorocznych zaleceń Komisji dla poszczególnych państw członkowskich? Raz do roku Komisja ocenia wyniki gospodarcze każdego z krajów UE oraz jego dokonania w sferze społecznej i formułuje szczegółowe zalecenia, które mają służyć jako wytyczne polityki poszczególnych państw na rok następny. Otwieranie edukacji jest po części reakcją Komisji związaną z realizacją tego celu na szczeblu Unii. Wszystkie państwa członkowskie otrzymały zalecenia dotyczące edukacji w Semestrze Europejskim Zaleceniach dla poszczególnych krajów. W najnowszym, zatytułowanym Wyjście Europy z kryzysu, opublikowanym w maju 2013 r., podkreślono, że wszystkie państwa członkowskie powinny więcej inwestować w edukację, zapewnienie młodym ludziom umiejętności potrzebnych w gospodarce XXI wieku oraz tworzenie warunków sprzyjających innowacyjności i konkurencyjności. http://ec.europa.eu/education/index_en.htm UCZNIOWIE I STUDENCI: co będzie oznaczać dla nich Otwieranie edukacji? Dzięki tej inicjatywie zyskają nowe umiejętności, które po zakończeniu edukacji pozwolą im znaleźć dobrą pracę - zwłaszcza, jeśli w miejscu zamieszkania nie mają najlepszego dostępu do internetu i nowoczesnych urządzeń wykorzystujących technologie cyfrowe. NAUCZYCIELE: co ta inicjatywa będzie oznaczać dla nich? Szkolenia i opanowanie nowych umiejętności w zakresie technologii cyfrowych dadzą im pewność siebie potrzebną do prowadzenia zajęć. Otwieranie edukacji będzie wspierać podnoszenie kwalifikacji nauczycieli przez organizację otwartych kursów online, zgodnie z założeniami projektu Grand Coalition for Digital Jobs (Wielka koalicja na rzecz miejsc pracy w sektorze cyfrowym), oraz przez tworzenie nowych 9

(lub zwiększanie skali działania już istniejących) platform dla nauczycieli, wspólnot praktyków, takich jak etwinning i EPALE Elektroniczna Platforma Kształcenia Dorosłych w Europie, w całej Unii Europejskiej. RZĄDY PAŃSTW CZŁONKOWSKICH: co Otwieranie edukacji będzie oznaczać dla władz państwowych? Rządy wielu państw członkowskich przeznaczyły olbrzymie środki na TIK w edukacji i szkolnictwie, ale poniesione nakłady rzadko przynoszą oczekiwane zyski. Otwieranie edukacji daje państwom członkowskim możliwość wspólnego działania i korzystania z doświadczeń innych, pozwalając uniknąć powielania działań i zmniejszyć koszty. GOSPODARKA: co nowa inicjatywa będzie oznaczać dla firm z branży technologii cyfrowych i edukacji? Bazę dla edukacji stanowią nie tylko placówki edukacyjne, ale również firmy działające w branży, które dostarczają podręczniki, narzędzia e-learningu oraz aplikacje do nauczania matematyki i języków obcych. Stosowanie na większą skalę nowoczesnych technologii w edukacji oznacza, że przed całą branżą otworzy się cały szereg nowych możliwości; z kolei skoordynowanie działań na poziomie ogólnoeuropejskim przyspieszy wzrost tamtejszych rynków. Jakie będą skutki Otwierania edukacji dla tradycyjnie działających wydawców publikacji edukacyjnych? Komisja Europejska ma świadomość, że technologie cyfrowe oznaczają koniec dotychczasowych modeli biznesowych, podkreślając zarazem, że wydawcy powinni ściśle współpracować z władzami, instytucjami i firmami z branży TIK, aby wykorzystać możliwości pojawiające się wraz z rozwojem nowych metod uczenia się. Wydawcy wyrażają obawy w związku z tym, że Otwarte Zasoby Edukacyjne nie spełniają rygorystycznych wymogów określonych w procedurach kontroli jakości obowiązujących na rynku wydawniczym; Komisja nadal wspiera opracowanie materiałów wysokiej jakości i nie opowiada się za żadnym konkretnym modelem biznesowym. 10

Jak nowa inicjatywa wpłynie na prawo własności intelektualnej? Z badań wynika, że ponad połowa nauczycieli nie udostępnia nikomu materiałów edukacyjnych, którymi dysponuje, ponieważ obawia się konsekwencji prawnych. Taka sytuacja uniemożliwia stosowanie metod dydaktycznych opartych na współpracy i mających charakter spersonalizowany. Otwarte Zasoby Edukacyjne są zwykle udostępniane na podstawie licencji pozwalających na nieodpłatne ich wykorzystanie, ponowne wykorzystanie i udostępnianie innym. Nie naruszając obowiązujących regulacji z zakresu prawa własności intelektualnej, licencje takie mogą jednak stanowić wyzwanie dla tradycyjnych modeli biznesowych stosowanych przez wydawców czy uczelnie. Otwieranie edukacji będzie sprzyjać eksperymentom służącym określeniu wpływu tego procesu na tradycyjne modele biznesowe i zachęcać do wymiany najlepszych praktyk. W ramach tej inicjatywy proponuje się opracowanie rozwiązań technicznych, dzięki którym użytkownicy cyfrowych zasobów edukacyjnych uzyskają przejrzyste informacje dotyczące praw autorskich i odnośne licencje. Przykładem może tu być branżowa inicjatywa Linked Content Coalition (Koalicja na rzecz Powiązanych Treści), mająca na celu usprawnienie procesu ustalania, kto jest posiadaczem praw autorskich do materiałów, które podlegają ich ochronie, a tym samym ułatwienie legalnego korzystania z takich materiałów. Działania w ramach Otwierania edukacji Co? Wykonuje Otwarte środowiska uczenia się: możliwości wprowadzania innowacji przez instytucje, nauczycieli i osoby uczące się Wsparcie dla placówek edukacyjnych w opracowaniu nowych modeli biznesowych i modeli edukacyjnych, oraz w inicjowaniu badań prowadzonych na dużą skalę i Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon eksperymentalnego wprowadzania polityk służących 2020 testowaniu nowych koncepcji dydaktycznych, zmian w programach nauczania i ocenie umiejętności; Wsparcie rozwoju zawodowego nauczycieli przez organizację otwartych kursów online, co wynika ze zobowiązań przyjętych po przystąpieniu do Wielkiej koalicji na rzecz miejsc pracy w sektorze cyfrowym oraz tworzenie nowych i zwiększanie skali działania istniejących platform europejskich służących nauczycielskim wspólnotom praktyków (np. etwinning, EPALE) w celu wspólnego wypracowania w całej UE technik nauczania Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 11

wykorzystujących doświadczenia kolegów-dydaktyków; Badanie i testowanie, we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi i państwami członkowskimi, modeli kompetencji cyfrowej i narzędzi samooceny dla osób uczących się, nauczycieli i placówek edukacyjnych; Badanie, w jaki sposób istniejące i nowo tworzone narzędzia walidacji i certyfikacji umiejętności, takie jak tzw. open badges, mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb osób uczących się. Gwarantowanie, że narzędzia wykorzystywane do oceny przejrzystości i zasady ujmowania instrumentów finansowych stosowane w branży edukacji formalnej zostaną zaadaptowane do nowych form uczenia się, w tym walidacji umiejętności uzyskanych online, odpowiednio do wskazań dla poszczególnych państw członkowskich w kontekście zalecenia Rady w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego; Koordynowanie i ułatwianie wymiany doświadczeń i wyników między państwami członkowskimi, zdobytych i uzyskanych w toku realizacji programów krajowych, a także formułowanie wytycznych celowych do wprowadzenia w polityce grup państw członkowskich, które to wytyczne pomogą im ustalić, jakie działania powinny podjąć, aby z powodzeniem rozwiązać swoje problemy, uwzględniając zalecenia dla poszczególnych państw sformułowane w Semestrze Europejskim Europa 2020; Wspieranie innowacyjnych środowisk nauczania i uczenia się, również z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i inwestycyjnych UE; Wspieranie nauczycieli w zwiększaniu ich kompetencji cyfrowych i wprowadzanie innowacyjnych metod nauczania przez zastosowanie elastycznych programów szkoleń, systemów motywacyjnych, zmodyfikowanych programów kształcenia początkowego nauczycieli i nowych mechanizmów oceny kompetencji zawodowych; Podniesienie poziomu kompetencji informatycznych w placówkach edukacyjnych i szkoleniowych, w tym również na zajęciach dla grup upośledzonych społecznie, oraz ponowna ocena osób uczących się, która pozwoli uzyskać pewność, że wszystkie ich umiejętności zdobyte dzięki nauczaniu cyfrowemu mogą zostać uznane. Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Otwarte Zasoby Edukacyjne: możliwości wykorzystania otwartej wiedzy w celu poprawy jakości edukacji i lepszego dostępu do niej Zagwarantowanie, że wszystkie materiały edukacyjne Komisja opracowane ze środków Erasmus+ są ogólnie dostępne na podstawie otwartych licencji i propagowanie podobnych praktyk w ramach innych programów UE; Wykorzystanie nowych programów, Erasmus+ i Horizon Komisja 12

2020 jako zachęty do tworzenia spółek przez twórców treści edukacyjnych (np. nauczycieli, wydawców, firm z branży TIK), dzięki której wzrosłaby podaż wysokiej jakości OZE i innych cyfrowych materiałów edukacyjnych w różnych językach, a także powstawałyby nowe modele biznesowe i rozwiązania techniczne pozwalające użytkownikom cyfrowych zasobów edukacyjnych na uzyskiwanie przejrzystych informacji o prawach autorskich i otwartych licencjach; Uruchomienie portalu Open Education Europa, mającego połączenie z istniejącymi repozytoriami OZE w różnych językach: dzięki temu wysokiej jakości OZE powstające w Europie będą ciekawsze i lepiej widoczne; Działania na rzecz coraz powszechniejszego wprowadzania zasady otwartego dostępu do materiałów edukacyjnych finansowanych ze środków publicznych; Zachęcanie placówek prowadzących edukację formalną i szkolenia, aby wśród materiałów zalecanych dla uczących się na wszystkich poziomach kształcenia umieszczały również treści cyfrowe, w tym OZE, a także aby stwarzały warunki, np. przez system zamówień publicznych, sprzyjające opracowaniu wysokiej jakości materiałów edukacyjnych, których właścicielami praw autorskich byłyby władze publiczne. Komisja Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Łączność i innowacje: zawiązywanie spółek w celu tworzenia infrastruktury, nowych produktów i usług oraz zapewnienia interoperacyjności stosowanych rozwiązań Wspieranie prac nad otwartymi modelami i standardami interoperacyjności cyfrowych treści edukacyjnych, aplikacji i usług, w tym OZE, oraz warunkami, jakie muszą one spełniać, aby można było korzystać z nich w różnych środowiskach, badanie możliwości współpracy w ramach europejskich instytucji i programów standaryzacyjnych, tworzenie komponentów dla efektywnego rynku technologii edukacyjnych, co obejmowałoby również koordynację w zakresie wspólnych specyfikacji dla zamówień publicznych na opracowanie innowacyjnych rozwiązań umożliwiających stosowanie sprzętu, oprogramowania i treści, których zakup nie przekraczałby możliwości finansowych użytkownika; Wspieranie badań i innowacji w dziedzinie technologii uczenia się adaptowanych do potrzeb użytkownika, analityki uczenia się i edukacyjnych gier cyfrowych, inicjowanie kontaktów pomiędzy innowacyjnymi przedsiębiorcami; Zapewnienie każdej szkole w wersji idealnej każdej klasie szerokopasmowego internetu, modernizacja urządzeń TIK i utworzenie otwartych krajowych repozytoriów zasobów służących uczeniu się cele te Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 Komisja, w ramach programów Erasmus+ i Horizon 2020 Państwa członkowskie i placówki edukacyjne 13

miałyby być osiągnięte do roku 2020 i byłyby realizowane przy wykorzystaniu funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Wspólny, zdecydowany wysiłek na rzecz wykorzystania możliwości, jakie stwarza rewolucja cyfrowa Uruchomienie platformy otwartej dla wszystkich Komisja, w ramach zainteresowanych (nauczycieli, osób uczących się, rodzin, programów społeczności internetowych, partnerów w sferze Erasmus+ i gospodarczej lub społecznej itp.), która umożliwi Horizon 2020 rejestrowanie i dokonywanie porównań stanu instytucji edukacyjnych w aspekcie wykorzystywania przez nie technologii cyfrowych; Utworzenie Europejskiego Konsorcjum Placówek Komisja, w ramach Edukacyjnych Ośrodków Innowacji TIK (European Hub programów of Digitally Innovative Educational Institutions) Erasmus+ i prezentujących i pilotujących stosowanie w praktyce Horizon 2020 nowatorskich rozwiązań dydaktycznych i organizacyjnych, bazujących na narzędziach TIK; Wspieranie sieci nauczycieli-ochotników, członków społeczności internetowych i specjalistów TIK w podejmowaniu inicjatyw (takich jak kursy informatyczne lub programy typu wracamy do szkoły (ang. back-toschool programmes) i ustanawianie wyróżnień dla nauczycieli za osiągnięcia w stosowaniu TIK w pracy dydaktycznej we wszystkich dziedzinach edukacji. Tytuł Mistrza Technologii Cyfrowych (ang. Award of Digital Excellence). Państwa członkowskie i placówki edukacyjne Wsparcie Komisji Europejskiej dla zasad polityki bazujących na możliwie rozległej wiedzy i rzetelnych, przekonujących dowodach Całościowa realizacja przyszłościowych scenariuszy, Komisja przedstawionych w dokumencie Europe 2030, w porozumieniu z tymi, których głos bardzo się liczy: przedstawicielami takich gremiów, jak Europejski Okrągły Stół Przemysłowców (European Round Table of Industrialists, ERT), Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów Kształcących na Odległość (European Association of Distance Teaching Universities, EADTU), Liga Europejskich Uniwersytetów Badawczych (League of European Research Universities, LERU), Europejskiego Stowarzyszenia Uniwersytetów (European University Association, EUA) i sieć European Schoolnet, na podstawie dotychczasowych dokonań JRC-IPTS i zgodnie z realizowanym obecnie projektem FUTURIUM. Jeżeli chodzi o szkolnictwo wyższe, Komisja będzie również pracować z Grupą wysokiego szczebla ds. modernizacji szkolnictwa wyższego nad sformułowaniem zaleceń w sprawie sposobów uczenia się; Opracowanie instrumentów pomiarowych i wskaźników pozwalających ściślej monitorować proces integracji TIK w placówkach edukacyjnych i szkoleniowych oraz dostarczać Komisja 14

dane dla celów ogólnoeuropejskich badań ilościowych; Zainicjowanie oceny konkretnych skutków gospodarczych i społecznych inicjatywy UE na rzecz upowszechnienia otwartego dostępu do materiałów edukacyjnych, których opracowanie było finansowane ze środków publicznych; Odkrywanie przy współudziale posiadaczy praw, placówek edukacyjnych i innych zainteresowanych osób/instytucji nowych sposobów pozwalających zrozumieć i ocenić obecnie stosowane praktyki i aktualne potrzeby w zakresie dostępu do materiałów edukacyjnych (w tym OZE), z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z prawa autorskiego i przepisów dotyczących udzielania licencji, wielojęzyczności, procedur kontroli jakości itp., zarówno w kontekście krajowym, jak i transgranicznym. Komisja Komisja Dalsze informacje Najnowsze metody uczenia się z wykorzystaniem TIK (ang. Advances in Technology Advanced Learning): https://itunes.apple.com/book/advances-in-technology-enhanced/id663022333?ls=1 Komunikat pt.: Działania na rzecz otwartej edukacji: innowacyjne metody nauczania i uczenia się dla wszystkich z pomocą nowych technologii i otwartych zasobów edukacyjnych (COM (2013) 654): http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2013:0654:fin:pl:pdf Dokument roboczy służb Komisji Analiza i identyfikacja innowacyjnych metod nauczania i uczenia się dla wszystkich z pomocą nowych technologii i otwartych zasobów edukacyjnych w Europie (w języku angielskim): http://ec.europa.eu/education/news/doc/openingswd_en.pdf Komisja Europejska - Kształcenie i szkolenie: http://ec.europa.eu/education/index_en.htm Opracowała: dr Magdalena Skulimowska 1 1 Na podstawie informacji Komisji Europejskiej. 15

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 25.9.2013 r. COM(2013) 654 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Działania na rzecz otwartej edukacji: innowacyjne nauczanie i uczenie się dla wszystkich dzięki nowym technologiom i otwartym zasobom edukacyjnym {SWD(2013) 341 final} PL PL

Technologia i otwarte zasoby edukacyjne jako możliwości przekształcenia modelu edukacji w UE W niniejszym komunikacie przedstawiono europejski program działań na rzecz kreowania wysokiej jakości, innowacyjnych sposobów uczenia się i nauczania dzięki wykorzystaniu nowych technologii i treści cyfrowych. W ramach inicjatywy na rzecz otwartej edukacji proponuje się działania w celu większego otwarcia środowiska edukacyjnego na rzecz nauczania o wyższej jakości i większej skuteczności, przyczyniając się tym samym do osiągnięcia celów strategii Europa 2020 dotyczących zwiększenia konkurencyjności UE i wzrostu gospodarczego dzięki lepiej wykwalifikowanej sile roboczej i wyższemu poziomowi zatrudnienia. Inicjatywa ta przyczynia się do osiągnięcia zasadniczych celów UE, jakimi są zmniejszenie odsetka osób wcześnie kończących naukę oraz zwiększenie odsetka osób z wykształceniem wyższym bądź równoważnym 1, i opiera się na najnowszych inicjatywach dotyczących nowego podejścia do edukacji 2, europejskiego szkolnictwa wyższego na świecie 3 oraz na inicjatywie przewodniej Europejska agenda cyfrowa 4. W inicjatywie tej proponuje się działania na szczeblu unijnym i na krajowym, przede wszystkim: - pomoc dla instytucji oświatowych, nauczycieli i osób uczących się w nabywaniu umiejętności informatycznych i zapoznawaniu się z metodami nauczania; - wspieranie opracowywania i udostępniania otwartych zasobów edukacyjnych; - podłączanie lokali dydaktycznych do internetu i wprowadzanie cyfrowych urządzeń oraz treści; - mobilizowanie wszystkich zainteresowanych stron (nauczycieli, osób uczących się, rodzin, a także partnerów gospodarczych i społecznych) w celu zmiany roli technologii cyfrowych w instytucjach oświatowych. Mimo że powodzenie planu zależy przede wszystkim od państw członkowskich, rola Unii jest również ważna. Może ona propagować najlepsze praktyki i wspierać wymianę między państwami członkowskimi. Może także zapewnić korzyści skali i interoperacyjność, unikając tym samym rozproszenia zasobów. Może wspierać rozwój i dostępność cyfrowych technologii i treści poprzez wsparcie finansowe, partnerstwa publiczno-prywatne i zalecenia. Systemy edukacji w UE nie nadążają za cyfrowym społeczeństwem i gospodarką... Technologie cyfrowe są w pełni zakorzenione w stosunkach społecznych, zawodowych i handlowych. Mimo to nie są one w pełni wykorzystywane w systemach kształcenia i szkolenia w Europie. Niedawne badanie 5 na temat stanu zasobów cyfrowych w szkołach w Unii wykazało, że 63 % dziewięciolatków nie chodzi do szkoły o dużym stopniu zaawansowania cyfrowego, tzn. posiadającej właściwy sprzęt i dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych o wysokim stopniu łączności. Choć 70 % nauczycieli w UE uznaje znaczenie kształcenia za pomocą metod z wykorzystaniem technologii i treści cyfrowych, jedynie 20 25 % uczniów ma nauczycieli, którzy są w tej dziedzinie kompetentni i którzy ich wspierają. Większość nauczycieli wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) głównie w celu przygotowania zajęć, a rzadziej do pracy z uczniami w ich trakcie 6. Osoby uczące się oczekują obecnie bardziej zindywidualizowanego programu, ściślejszej współpracy i powiązań między uczeniem się formalnym a nieformalnym, co jest możliwe w 1 2012/C 70/05 2 COM(2012) 669 3 COM(2013) 499 4 COM(2010) 245 5 Zob. http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/dae/document.cfm?doc_id=1800 6 Wszelkie dane i fakty przytoczone w niniejszym komunikacie zamieszczono w dokumencie roboczym służb Komisji. 2

dużym stopniu dzięki uczeniu się z wykorzystaniem technologii i treści cyfrowych. Między 50 % a 80 % uczniów w UE nigdy nie korzystało jednak z podręczników elektronicznych, oprogramowania do ćwiczeń, przekazów audiowizualnych/podcastów, symulacji ani gier edukacyjnych. W UE brakuje masy krytycznej w zakresie dobrej jakości treści i aplikacji edukacyjnych w konkretnych przedmiotach i wielu wersjach językowych, jak również połączonych urządzeń dla wszystkich uczniów i nauczycieli. W UE w wyniku rozproszenia koncepcji i rynku powiększa się przepaść cyfrowa między osobami mającymi dostęp do edukacji o charakterze innowacyjnym i opartej na technologii, a tymi, które tego dostępu nie mają. UE pozostaje również w tyle za innymi regionami świata. Stany Zjednoczone i niektóre państwa azjatyckie inwestują w strategie oparte na ICT w celu przekształcenia modelu kształcenia i szkolenia. Państwa te przekształcają, modernizują i otwierają na świat swoje systemy edukacji, co daje wymierne efekty w szkołach i na wyższych uczelniach w zakresie dostępu do edukacji i jej kosztów, sposobów nauczania oraz reputacji i wizerunku danej placówki. Dowodzi tego fakt, że wiele treści cyfrowych pochodzi spoza Europy, w tym z instytucji oświatowych oferujących zajęcia na całym świecie przez masowe otwarte kursy online (ang. massive open online courses MOOC ).... a przecież technologia umożliwia zwiększenie wydajności i równości dostępu do edukacji. Potencjalne korzyści z rewolucji cyfrowej w edukacji są liczne: poszczególne osoby mogą łatwo poszukiwać i zdobywać wiedzę, często nieodpłatnie, ze źródeł innych niż nauczyciele i instytucje 7 ; oferta edukacyjna może dotrzeć do nowych grup osób uczących się, ponieważ uczenie się nie jest ograniczone określonymi planami zajęć lub metodami nauczania i może być dostosowane do indywidualnych potrzeb; pojawiają się nowi organizatorzy kształcenia; nauczyciele mogą łatwo tworzyć treści pedagogiczne i udostępniać je kolegom i osobom uczącym się z różnych państw; można uzyskać dostęp do znacznie szerszego zakresu zasobów edukacyjnych. Otwarte technologie umożliwiają wszystkim naukę w dowolnym miejscu, czasie, za pośrednictwem dowolnego urządzenia i przy wsparciu wszystkich użytkowników. Co najważniejsze, kształcenie i wiedza docierają znacznie łatwiej za granicę, bardzo zwiększając wartość i potencjał współpracy międzynarodowej. Dzięki otwartym zasobom edukacyjnym (ang. open educational resources OER ) 8, a konkretnie MOOC, nauczyciele i placówki oświatowe mogą obecnie docierać jednocześnie do tysięcy uczniów ze wszystkich kontynentów, dowodząc tego, że odmienność językowa nie zawsze stanowi przeszkodę. Współpraca zacieśnia się dzięki temu, że uczniowie, nauczyciele, badacze oraz instytucje mogą tworzyć, udostępniać i omawiać treści pedagogiczne z partnerami z całego świata. Oprócz zwiększania dostępu do kształcenia szersze zastosowanie nowych technologii i otwartych zasobów edukacyjnych może przyczynić się do zmniejszenia kosztów dla instytucji oświatowych i studentów, zwłaszcza z grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Aby jednak zwiększyć równość dostępu do kształcenia, trzeba stale inwestować w infrastrukturę oświatową i zasoby ludzkie, Otwarte technologie są szansą dla Europy w zakresie przyciągania nowych talentów, wyposażenia obywateli w odpowiednie umiejętności, promowania nauki i badań naukowych oraz napędzania innowacji, wydajności, zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Europa powinna teraz stworzyć odpowiednie ramy polityczne i bodziec do wprowadzenia nowatorskich metod uczenia się i nauczania w szkołach, na uczelniach wyższych, placówkach kształcenia i szkolenia zawodowego oraz kształcenia dorosłych. Ramy polityki UE (otwarta 7 Słowo nauczyciele oznacza nauczycieli, szkoleniowców, wykładowców i innych nauczycieli ze wszystkich poziomów kształcenia oraz sektorów. 8 OER to zasoby łatwe do wykorzystania, otwarte na szczególne potrzeby edukacyjne oraz wolno dostępne. 3

metoda koordynacji w dziedzinie kształcenia i szkolenia do 2020 r.) oraz programy UE (zwłaszcza program Erasmus+, Horyzont 2020 oraz fundusze strukturalne i inwestycyjne) mogą dostarczyć zachęt do takiego działania i stworzyć ku temu odpowiednie warunki ogólne. Może to pomóc wszystkim państwom członkowskich, a szczególnie tym słabiej rozwiniętym, w odnoszeniu podobnych korzyści z kształcenia oraz zwiększyć ich możliwości w zakresie wzrostu gospodarczego, utrzymując przez to konwergencję gospodarczą i społeczną. Jak opisano wyżej, UE będzie wspierać działania proponowane w niniejszym dokumencie; będą one także odzwierciedlać wyniki konsultacji z udziałem szerokiego grona zainteresowanych stron, które miały miejsce od lata 2012 r. Ich wyniki i szczegółowy materiał dowodowy przedstawiono również w dokumencie roboczym służb Komisji, który zawiera analizę obecnej, bardzo różnej sytuacji w państwach członkowskich; w dokumencie tym wyróżniono także najlepsze praktyki i zbadano główne przeszkody na szczeblu UE we wprowadzaniu innowacji w dziedzinie edukacji poprzez treści i technologie cyfrowe. Kwestie te mają naturalnie odmienne znaczenie dla poszczególnych sektorów związanych z uczeniem się, tj. dla kształcenia obowiązkowego, szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz oświaty dorosłych) i dla uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. 1. Otwarte środowisko uczenia się: możliwości tworzenia innowacyjnych rozwiązań dla organizacji, nauczycieli i osób uczących się 1.1 Innowacyjne organizacje Instytucje oświatowe i szkoleniowe muszą dokonać przeglądu swoich strategii organizacyjnych... Wszystkie instytucje oświatowe muszą zwiększyć swoją umiejętność przystosowywania się, wspierać innowacje i wykorzystywać potencjał technologii i treści cyfrowych. W rzeczywistości jednak w strategiach poszczególnych instytucji istnieje tendencja do odrzucania otwartości na edukację, którą umożliwiają ICT. W edukacji szkolnej oraz w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego restrykcyjne przepisy dotyczące programów nauczania i metod oceny utrudniają pełne wykorzystanie koncepcji w zakresie nauczania i uczenia się opartych na technologii. W szkolnictwie wyższym zmiany utrudnione są przez inne czynniki, takie jak mało elastyczne struktury finansowania i zarządzania wraz z dodatkowymi ograniczeniami środków budżetowych. W oświacie dorosłych ICT również dają ogromne możliwości zmian strukturalnych: badanie przeprowadzone w Finlandii 9 wykazało, że tylko 41 % fińskich przedsiębiorstw przemysłowych wykorzystywało e-uczenie się w 2012 r. Tymczasem stosowanie ICT w szkoleniu może obniżyć koszty i zwiększyć elastyczność pod względem czasu i wykorzystania lokali dydaktycznych. Instytucje oświatowe skorzystają z możliwości oferowanych przez ICT dopiero wówczas, gdy zmienią ramowe warunki swojego funkcjonowania. Otwarte środowisko uczenia się wymaga od kadry instytucji oświatowych odgrywania aktywnej roli przez: opracowanie podejścia strategicznego; przekształcenie zamkniętych na świat instytucji w połączone w sieć społeczności osób uczących się oraz nagradzanie nauczycieli za nowatorskie podejście do nauczania. Przywództwo musi iść w parze ze zmianami organizacyjnymi i instytucjonalnymi planami rozwoju. Instytucje oświatowe powinny rozważyć ocenę stanu swoich możliwości i gotowości w zakresie korzystania z ICT oraz ewentualnie dostosować odpowiednio swoje modele organizacyjne i biznesowe. Oznacza to na przykład oszacowanie korzyści pod względem wydajności, które może przynieść cyfryzacja działu administracji, ocenę stopnia bezpieczeństwa integracji ICT, którą można przeprowadzić za pomocą znaku esafety dla 9 http://www.ek.fi/ek/fi/tutkimukset_julkaisut/2013/4_huhti/henko_tiedustelu2013.pdf 4

szkół 10 oraz stwierdzenie, czy system kształcenia i szkolenia opiera się na technologiach i treściach cyfrowych. Może to również wymagać zastanowienia się, czy dana instytucja jest powołana do przekazywania wiedzy czy poświadczania jej nabycia. Pojawienie się rewolucyjnych rozwiązań, takich jak MOOC, może przekształcić szkolnictwo wyższe i stworzyć nową konkurencję i centra doskonałości wśród uniwersytetów na całym świecie. Choć pierwszy projekt kursów otwartych rozpoczęto w Niemczech, największe zmiany mają miejsce w Stanach Zjednoczonych. Podczas gdy trzech głównych organizatorów MOOC w tym państwie oferuje około 400 rodzajów kursów dla trzech milionów użytkowników na całym świecie, w Europie zajęcia takie prowadzone są przez niewielką liczbę uczelni wyższych. Z niedawno przeprowadzonego badania 11 wynika, że jedna trzecia z 200 biorących w nim udział europejskich uczelni nie znała nawet pojęcia MOOC i że znów tylko jedna trzecia rozważała podjęcie inicjatywy związanej z takim kursami. Najlepszym sposobem wykorzystania możliwości związanych z tą sytuacją są partnerstwa strategiczne. Pozytywnym przykładem takiego działania jest niedawne powołanie europejskiej inicjatywy na rzecz MOOC przez Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów Nauczających na Odległość 12. Inicjatywa ta dowodzi, że działania o charakterze transgranicznym mają zakres niezbędny do opracowywania nowych rozwiązań w dziedzinie edukacji, które byłyby niedostępne, jeśli każda instytucja działałaby na własną rękę. aby pobudzać do opracowywania innowacyjnych sposobów uczenia się. Szersze wykorzystanie doświadczeń w uczeniu się, łączących bezpośredni kontakt z wykładowcą z zajęciami online (uczenie się mieszane), może zwiększyć motywację studentów i skuteczność uczenia się. Przykładowo w szkoleniu o charakterze przyuczenia do zawodu różne technologie mogą być użyte do symulacji prawdziwych sytuacji, w ramach których osoby uczące się mogą poprawić swoje umiejętności techniczne i zdolność rozwiązywania problemów. Dzięki technologii można również stosować nowe sposoby uczenia się i oceny, skupiając się bardziej na tym, co uczący się potrafi zrobić, a nie tylko na pozyskiwaniu informacji i możliwości ich odtwarzania. Technologia umożliwia opracowywanie nowych rozwiązań na rzecz uczenia się lepiej dopasowanego do indywidualnych potrzeb dzięki udostępnianiu nauczycielom dokładniejszych i bardziej aktualnych informacji o postępach uczących się. Dzięki analizie procesu uczenia się 13 opracować można nowe i bardziej nastawione na ucznia metody nauczania, jako że postępy osób uczących się, które regularnie korzystają z ICT, mogą być ściśle monitorowane nauczyciele mogą zapoznawać się z dokładnymi wynikami uczenia się poszczególnych osób oraz określić potrzebę dodatkowego wsparcia w zależności od indywidualnego sposobu uczenia się. 1.2 Innowacyjni nauczyciele Nauczyciele powinni móc nabywać zaawansowane kompetencje informatyczne... Przez całe lata nauczyciele byli stałymi orędownikami innowacji w nauczaniu w europejskich instytucjach oświatowych. Jeśli jednak chodzi o integrację ICT, wielu z nich nie ma 10 http://www.esafetylabel.eu/ znak esafety jest inicjatywą opracowaną przez niektóre z ministerstw edukacji sieci European Schoolnet 11 http://www.eua.be/news/13-0225/massive_open_online_courses_moocs_eua_to_look_at_development_of_moocs_and_trends_in_ innovative_learning.aspx 12 http://www.openuped.eu 13 Analiza procesu uczenia się oznacza pomiar, gromadzenie, analizę i rozpowszechnianie danych dotyczących osób uczących się i ich charakterystyki. Zob. http://www.solaresearch.org/ 5

niezbędnych kompetencji w zakresie wykorzystania tych technologii w nauczaniu. Jedynie w siedmiu państwach 14 30 do 50 % uczniów w 4. lub 8. roku nauczania ma nauczycieli kompetentnych w tej dziedzinie, wspierających w niej uczniów, oraz korzysta z łatwego dostępu do ICT i napotyka jedynie niewielkie przeszkody w ich wykorzystywaniu w szkole. Z prowadzonych badań wynika również, że 70 % nauczycieli w UE chciałoby doskonalić się zawodowo przez nabywanie umiejętności w dziedzinie ICT. W początkowym kształceniu nauczycieli powinno się kłaść silny nacisk na metody nauczania z wykorzystaniem technologii i treści cyfrowych. Z sondażu przeprowadzonego przez WE i OECD wynika, że sześciu na dziesięciu nauczycieli nie zostało przeszkolonych ze sposobów korzystania z ICT podczas zajęć lekcyjnych. Nacisk na informatyczne kompetencje pedagogiczne jest również pilnie potrzebny dla ustawicznego doskonalenia zawodowego nauczycieli, aby mieli oni możliwość aktualizacji swoich kompetencji. Podjęcie tej kwestii leży w centrum zainteresowania wielu podmiotów, które w kontekście tzw. wielkiej koalicji na rzecz miejsc pracy w sektorze cyfrowym, zobowiązały się już do uruchomienia europejskich MOOC celem szkolenia nauczycieli w zakresie konkretnych umiejętności, tak aby przyczynić się do poprawy ich kompetencji informatycznych. Komisja będzie między innymi nadal korzystała z doświadczeń European Schoolnet 15 Academy w celu opracowywania i oferowania na dużą skalę internetowych kursów doskonalenia zawodowego dla nauczycieli w konkretnych obszarach, takich jak nauki matematyczne, przyrodnicze i techniczne, oraz wspierała sieć organizacji zaangażowanych w szkolenia nauczycieli przygotowującego do nauczania oraz w ramach doskonalenia zawodowego nauczycieli....aby nawiązywać łączność za pośrednictwem prężnych wspólnot praktyków... Wykorzystywanie treści edukacyjnych i otwartych zasobów edukacyjnych jest ograniczone ze względu na trudności w znalezieniu odpowiednich zasobów pod kątem specyficznych potrzeb każdego użytkownika nauczyciele korzystają raczej głównie z zasobów, które polecili im inni nauczyciele. Wspólnoty praktyków na szczeblu unijnym okazały się być trwałymi sposobami wymiany dobrych praktyk i udzielania wzajemnego wsparcia, czego dowodzi bardzo liczny udział nauczycieli w platformie e-twinning 16 skupiającej ponad 200 000 zarejestrowanych użytkowników, we wspólnocie SCIENTIX na rzecz edukacji w dziedzinie nauk przyrodniczych w Europie 17 oraz w Open Discovery Space 18. Aby duże wspólnoty praktyków korzystały z możliwości doskonalenia zawodowego dzięki zasobom online i partnerskiemu uczeniu się, Komisja zbada sposoby zwiększenia wpływu istniejących sieci i stworzenia nowych, w tym przyszłej elektronicznej platformy na rzecz kształcenia dorosłych w Europie (EPALE). Zbadane zostaną również możliwości współpracy w dziedzinie nauczania i kształcenia w szkolnictwie wyższym, obecnie słabiej rozwiniętej niż w dziedzinie badań naukowych....i być nagradzanymi za nowe metody nauczania. Nauczyciele przykładają dużą wagę do sposobu, w jaki oceniane są wyniki ich pracy. Choć systemy oceny różnią się w zależności od państwa i sektora edukacji, rzadko obejmują one parametry związane z otwartymi praktykami pedagogicznymi. Państwa członkowskie, władze regionalne oraz placówki zajmujące się kształceniem i szkoleniem muszą przyjrzeć się systemom oceny, aby stworzyć odpowiednie zachęty dla nauczycieli oraz wprowadzić i ugruntować innowacyjne metody nauczania. 14 BG, EE, IE, PT, SK, SI, SE 15 Sieć 30 europejskich ministerstw edukacji zaangażowana w innowacje w dziedzinie technologii edukacyjnych. 16 http://www.etwinning.net/ 17 http://www.scientix.eu 18 Open Discovery Space www.opendiscoveryspace.eu daje wspólnotom praktyków stały dostęp do OER. 6

1.3 Innowacje dla osób uczących się Osoby uczące się oczekują nabycia umiejętności cyfrowych na miarę XXI wieku... Obywatele muszą nabywać nowe umiejętności potrzebne w świecie cyfrowym 19. Chociaż kompetencje informatyczne mają zasadnicze znaczenie dla zatrudnienia, młodym ludziom brakuje obecnie zdolności do korzystania z nich w sposób twórczy i krytyczny. Samo przyjście na świat w epoce cyfrowej nie daje kompetencji informatycznych. Z badań wynika, że średnio tylko 30 % uczniów w UE można uznać za posiadających kompetencje informatyczne, a 28 % uczniów i studentów w UE wciąż nie ma praktycznie żadnego dostępu do ICT ani w szkole, ani w domu. Tylko około połowa osób kształcących się i szkolących zawodowo w Europie uczęszcza na zajęcia, podczas których nauczyciele korzystają z ICT przez ponad 25 % czasu. Ponadto niewielkie umiejętności informatyczne u wielu osób dorosłych lub ich brak zmniejszają ich wydajność oraz innowacyjność w miejscu pracy i ograniczają udział w społeczeństwie 20. W ramach wielkiej koalicji na rzecz miejsc pracy w sektorze cyfrowym Komisja współpracuje już z przedstawicielami branży w celu propagowania umiejętności niezbędnych dla specjalistów w dziedzinie ICT. Więcej osób musi jednak zdobyć bardziej zaawansowane umiejętności informatyczne i przyzwyczaić się do aktywnego korzystania z technologii w celu zwiększenia swych szans na zatrudnienie. Istotne jest zwiększenie umiejętności informatycznych przez uczenie się nieformalne i pozaformalne oraz dzięki nowym programom nauczania, w których coraz częściej stosowane jest np. programowanie komputerowe. Na szczególną uwagę zasługują grupy znajdujące się w niekorzystnej sytuacji, takie jak osoby uczące się, które osiągają raczej słabe wyniki lub osoby z trudnościami w uczeniu się. i chciałyby, żeby potwierdzanie i uznawanie umiejętności zdobytych z wykorzystaniem technologii i treści cyfrowych było łatwe w celu dalszej nauki lub zatrudnienia. Osoby uczące się oczekują, że ich umiejętności będą uznawane przez potencjalnych pracodawców lub instytucje oświatowe, i wybierają organizatorów kształcenia i szkolenia, którzy mogą przyznać im odpowiednie kwalifikacje. Ocena i certyfikacja osiągnięć osób uczących się stanowi wyzwanie dla organizatorów kształcenia online; oznaczają one włączenie praktyk związanych z uczeniem się online do formalnych programów nauczania oraz znalezienie sposobów walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego wspieranego technologią. Niektórzy organizatorzy zaczęli oferować otwarte odznaki (ang. open badges) zaświadczające, że dana osoba ukończyła kurs lub nabyła pewne umiejętności. Nie są one jednak jeszcze uznawane przez organy zajmujące się uznawaniem kwalifikacji i często są nieznane na rynku pracy. Walidacja i uznawanie kwalifikacji w kształceniu formalnym muszą zostać dostosowane do pojawiającej się o wiele bardziej zróżnicowanej oferty edukacyjnej, w tym do nowych organizatorów kształcenia i nowych form uczenia się możliwym dzięki technologii. Jednocześnie należałoby stworzyć nowe narzędzia, aby uczenie się wspierane przez technologię, które odbywa się poza formalnym systemem edukacji, było walidowane, oraz aby zachęcić osoby uczące się do większego zaangażowania w otwarte praktyki w zakresie uczenia się. Przy opracowywaniu tych nowych narzędzi powinno się przestrzegać zasad ustalonych w zaleceniu Rady w sprawie walidowania efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego 21 w synergii z ustalonymi narzędziami służącymi walidacji i uznawaniu 19 W uczeniu się przez całe życie kompetencje informatyczne stanowią jedną z 8 kluczowych kompetencji (zgodnie z zaleceniem 2006/962/WE). 20 48 % Europejczyków w wieku 16 74 lat ma niewielkie umiejętności w dziedzinie ICT lub nie posiada ich wcale. 21 Zalecenie Rady (2012/C 398/01) 7