Buski Kwartalnik EDUKACYJNY Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju ISSN 1730-3095 Nr 42/2013 kwiecień, maj, czerwiec Zespół Szkół w Pińczowie
X Powiatowy Konkurs Wiedzy Regionalnej Moje Ponidzie
W numerze: Mariola Majchrowska BIBLIOGRAFIA TWORCZOŚĆ STANISŁAWA LEMA Elżbieta Żurek, Agnieszka Kowalska CZYTANIE JEST PRZYGODĄ Urszula Klimczak, Piotr Owsiński SZKOLNY KONKURS NAUKA JEST WSZYSTKICH ALBO NICZYJA Irmina Mrożek TERAPIA METODĄ EEG BIOFEEDBACK W SOSW W BRONINIE Emil Margiel WSPÓŁPRACA RODZICÓW DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO Z NAUCZYCIELAMI SZKOŁY SPECJALNEJ Dorota Habas ZAJĘCIA W KOLE FOTOGRAFICZNYM JAKO FORMA ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ ARTYSTYCZNYCH UCZNIÓW Bartłomiej Grzegorz Sala DYKTATOR Z PUSZCZY JODŁOWEJ CZYLI ŚLADAMI MARIANA LANGIEWICZA Barbara Żurek Z ŻYCIA DZIECI Z SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W PACANOWIE Jan Chruśliński BUSKO-ZDRÓJ 1939 ROKU. TRAGICZNY WRZESIEŃ Teresa Kowalska, Anna Garbacz ZESPÓŁ SZKÓŁ W PIŃCZOWIE Koleżanki i Koledzy! Wakacje za progiem, a w szkołach się gotuje. Wszyscy wiedzą co. Po pierwsze wraz z końcem maja zakończyły się po części tzw. ruchy kadrowe. Coraz częściej wiąże się to z ogromnymi emocjami zwłaszcza w sytuacji, gdy ubywa godzin lub w ogóle nauczyciel traci pracę. Zawsze patrzymy na to przez swój pryzmat, ale trzeba też uwzględniać warunki obiektywne, przede wszystkim demografię. Jako czynny dyrektor wiem, że spędza to sen z oczu wielu osobom i znalezienie złotego środka i zadowolenie wszystkich pracowników jest praktycznie niemożliwe. Po drugie do aktualnych dyskusji dochodzą badania IBE dotyczące badania mitycznego czasu pracy nauczycieli. Pokazały one, że nauczyciele pracują ponad czterdzieści godzin. I co z tym fantem zrobić? Już pojawiły się głosy, by różnicować pensum przedmiotowcom. Narażę się może na gromy, ale jestem za. Ciągle coś sprawdzam, wypracowania, czytania ze zrozumieniem, referaty i jeszcze musze sprawdzić, czy to nie kopiuj-wklej, bo po co mi wtedy to czytać. Wreszcie po trzecie wydłużenie roku szkolnego na cały czerwiec zaczyna skutkować niższą frekwencją. Jak to traktować, jak przełożyć to na zachowanie? Na koniec monitorujemy podstawę programową dla liceum ankieta rekord 31 stron rozpisanych na czynniki pierwsze. Co gorsze słyszałam o racjonalizatorach, którzy opracowują własne ankiety, rozpisując każdą treść na temat, co na przykład z języka polskiego jest niewykonalne. Poza tym wakacyjnego odpoczynku życzę.. Teresa Wójcik Wydaje: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju Redaktor naczelny: Teresa Wójcik Zespół redakcyjny: Jolanta Maślicha, Teresa Wójcik, Agnieszka Kaszewska, Anna Bątkowska, Ewa Guździoł. Adres redakcji: 28-100 Busko-Zdrój, Al. Mickiewicza 21, tel. (41) 378 18 56 www.podidnbusko.pl e-mail: podidn@busko.internetdsl.pl Skład i druk: Kazimierska Agencja Drukarska, ul. Przemysłowa 9, 28-500 Kazimierza Wielka, tel. 41 350 2002, www.drukarniakw.pl, e-mail: druk@drukarniakw.pl Redakcja nie zwraca materiałów i nie wprowadza merytorycznych zmian w opublikowanych artykułach. Buski Kwartalnik Edukacyjny 1
Mariola Majchrowska Autorka jest kierownikiem Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach, filii w Kazimierzy Wielkiej BIBLIOGRAFIA TWORCZOŚĆ STANISŁAWA LEMA Stanisław Lem ur. 12 IX 1921 we Lwowie, prozaik, filozof i eseista. Studiował medycynę w rodzinnym mieście oraz w Krakowie, gdzie poza okresem wiedeńskim w latach 1982-1988, żył i tworzył. Pisać zaczął w czasach okupacji lecz pierwszą książkę Astronauci wydał dopiero w roku 1951. Twórczość Lema złożona jest z dwóch, komplementarnych względem siebie nurtów. Pierwszy to opowiadania i powieści futurologiczne, np. Solaris czy Cyberiada. Drugi stanowi eseistyka i rozprawy naukowe, takie jak: Filozofia przypadku lub Fantastyka i Futurologia. Dzieła Lema tłumaczono na 41 języków a ich nakład to ponad 30 milionów egzemplarzy. Otrzymał wiele nagród, w tym miasta Krakowa, ministra kultury i sztuki, państwową i liczne wyróżnienia międzynarodowe. Poniższe zestawienie sporządzone zostało w oparciu o zbiory Biblioteki Pedagogicznej w Kazimierzy Wielkiej. Przybliża literaturę dotyczącą zarówno sylwetki jak i twórczość pisarza. 1. 2. 3. 4. Bibliografia podmiotowa I. Druki zwarte: Lem, Stanisław: Bajki robotów / Stanisław Lem; [posł. Jerzy Jarzębski]. [Wyd. 2 oddzielne, 1 rzut]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983 (Ciech: RSW PKR ). 206, [2] s.; 17 cm. Sygn. 20994 Wypożyczalnia Lem, Stanisław: Biblioteka XXI wieku / Stanisław Lem. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1986 (Krak: DWWLA). 105, [6] s.; 20 cm. Sygn. 24592 Wypożyczalnia Lem, Stanisław: Cyberiada / Stanisław Lem; il. Daniel Mróz. Warszawa: Agora, 2009. 429, [3] s.: il.; 22 cm. (Biblioteka Gazety Wyborczej.). (Dzieła / Stanisław Lem; t. 15.). Sygn. 30562 Wypożyczalnia Lem, Stanisław: Doskonała próżnia; Wielkość urojona / Stanisław Lem. [Wyd. 3]. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1985 (Krak: DWWLA, 1986). 387, [4] s.: rys.; 19 cm. (Dzieła / Lem S.). Sygn. 24793 Wypożyczalnia 5. Lem, Stanisław: Dzienniki gwiazdowe / Stanisław Lem. Warszawa: Agora, 2008. 379, [5] s.: il.; 22 cm. (Biblioteka Gazety Wyborczej.). (Dzieła / Stanisław Lem; t. 1.). Sygn. 30560 Wypożyczalnia 6. Lem, Stanisław: Fantastyka i futurologia. [T.] 1 / Stanisław Lem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, dr. 1970. 292, [4] s.; 23 cm. Sygn. 8047 Wypożyczalnia 7. Lem, Stanisław: Fantastyka i futurologia. [T.] 2 / Stanisław Lem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, dr. 1970. 458, [2] s.; 23 cm. Sygn. 8048 Wypożyczalnia 8. Lem, Stanisław: Głos Pana / Stanisław Lem. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984 (Krak: DWWLA). 239, [1] s.; 19 cm. (Dzieła / Lem S.). Sygn. 22962 Wypożyczalnia 9. Lem, Stanisław: Golem XIV / Stanisław Lem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981 (Krak: DW). 139, [4] s.: 1 il.; 20 cm. Sygn. 19763 Wypożyczalnia 10. Lem, Stanisław: Maska / Stanisław Lem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1976 (Krak: DW). 276, [4] s.; 21 cm. Sygn. 13089 Wypożyczalnia 11. Lem, Stanisław: Moloch / Stanisław Lem; posł. Jerzy Jarzębski. Wyd. 1 w tej ed. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003. 547, [1] s.; 22 cm. (Dzieła zebrane Stanisława Lema.). Sygn. 29779 Wypożyczalnia 12. Lem, Stanisław: Mój pogląd na literaturę: rozprawy i szkice / Stanisław Lem; posł. Jerzy Jarzębski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003. 509, [3] s.; 22 cm. (Dzieła zebrane Stanisława Lema; [24]). Sygn. 29780 Wypożyczalnia 13. Lem, Stanisław: Opowiadania wybrane / Stanisław Lem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1973: (Druk. Wydaw.). 488, [4] s.; 20 cm. Sygn. 10850 Wypożyczalnia 14. Lem, Stanisław: Opowieści o pilocie Pirxie / Stanisław Lem. [Wyd. 4 i. e. 5]. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1986 (Krak: DWWLA). 476, [2] s.; 19 cm. (Dzieła / Lem S.). Sygn. 24390 Wypożyczalnia 2 Buski Kwartalnik Edukacyjny
15. Lem, Stanisław: Prowokacja / Stanisław Lem. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984 (Krak: DWWLA, 1983). 80, [3] s.; 20 cm. Sygn. 21926 Wypożyczalnia 16. Lem, Stanisław: Rasa drapieżców: teksty ostatnie / Stanisław Lem; wybór i posł. Tomasz Fiałkowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006. 280, [3] s.; 20 cm. Sygn. 29781 Wypożyczalnia 17. Lem, Stanisław: Rozmowy ze Stanisławem Lemem / Stanisław Bereś. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987 (Wroc.: WZG). 399, [4] s.; 21 cm. Sygn. 25509 Wypożyczalnia 18. Lem, Stanisław: Solaris / Stanisław Lem. Warszawa: Agora, 2008. 235, [5] s.: il.; 22 cm. (Biblioteka Gazety Wyborczej.). (Dzieła / Stanisław Lem; t. 3.). Sygn. 30561 Wypożyczalnia 19. Lem, Stanisław: Summa technologiae / Stanisław Lem. Wyd. 4. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1984. 352 s.; 20 cm. Sygn. 23225 Wypożyczalnia 20. Lem, Stanisław: Świat na krawędzi: ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski. Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007. 317, [2] s.: il.; 22 cm. Sygn. 30065 Wypożyczalnia 1. 2. 3. 4. Bibliografia przedmiotowa I. Druki zwarte: Balcerzak Ewa: Człowiek jutra // W: O literaturze polskiej. Cz. 2. Polska literatura współczesna / wybór i oprac. Andrzej Z. Makowiecki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976. s. 78 82. Sygn. 14587 Wypożyczalnia Balcerzak, Ewa: Stanisław Lem / Ewa Balcerzak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydaw., 1973 (Kraków: Druk. Wydaw.). 177, [31] s.: portr., tabl. 1; 20 cm. (Portrety Współczesnych Pisarzy Polskich.). Sygn. 10759 Wypożyczalnia Brzostek, Dariusz: James Joyce, autor Gilgamesza. O pewnej aluzji literackiej Stanisława Lema // W: Aluzja literacka. Teoria interpretacja konteksty / pod red. Andrzeja Stoffa i Anny Skubaczewskiej-Pniewskiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007. s. 285 297. Sygn. 29957 Wypożyczalnia Cieślikowska Teresa: Wstęp do neantologii, czyli rzecz o quasi-recenzjach i quasi-przedmowach // W: Modele świata i człowieka. Szki- Buski Kwartalnik Edukacyjny ce o powieści współczesnej / pod red. Jerzego Święcha. Lublin: Wydaw. Lubelskie, 1985. s. 342 357. Sygn. 23479, 24053 Wypożyczalnia 5. Handke, Ryszard: Odruch warunkowy Stanisława Lema // W: Nowela, opowiadanie, gawęda / pod red. Kazimierza Bartoszyńskiego, Marii Jasińskiej-Wojtkowskiej i Stefana Sawickiego. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1979. s. 411 425. Sygn. 17643, 17749 Wypożyczalnia 6. Jarzębski, Jerzy: Diariusz filozoficzny łgarza. O dziennikach gwiazdowych Stanisława Lema // W: Lektury polonistyczne / pod red. Ryszarda Nycza i Jerzego Jarzębskiego. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 1997. s. 119 130. Sygn. 28443 Wypożyczalnia 7. Jarzębski, Jerzy: Emocje i opowieści // W: Solaris / Stanisław Lem. Warszawa: Agora, 2008. s. 213 218. Sygn. 30561 Wypożyczalnia 8. Jarzębski, Jerzy: Naprawić świat // W: Cyberiada / Stanisław Lem. Warszawa: Agora, 2009. s. 399 405. Sygn. 30562 Wypożyczalnia 9. Jarzębski, Jerzy: Science fiction a polityka (wersja Stanisława Lema) // W: W Polsce czyli wszędzie: szkice o polskiej prozie współczesnej / Jerzy Jarzębski. Warszawa: PEN, 1992. s. 148 175. Sygn. 27346 Wypożyczalnia 10. Jarzębski, Jerzy: Scylla metodologii i Charybda polityki // W: Mój pogląd na literaturę / Stanisław Lem. Kraków: Wydaw. Literackie, 2003. s. 501 506. Sygn. 29780 Wypożyczalnia 11. Jarzębski, Jerzy: Spór między Münchhausenem a Guliwerem // W: Dzienniki gwiazdowe / Stanisław Lem. Warszawa: Agora, 2008. s. 359 364. Sygn. 30560 Wypożyczalnia 12. Jarzębski, Jerzy: We władzy molocha // W: Moloch / Stanisław Lem. Kraków: Wydaw. Literackie, 2003. s. 536 544. Sygn. 29779 Wypożyczalnia 13. Kalin, Arkadiusz: Poetyka chaosu w prozie polskiej drugiej połowy XX wieku na przykładzie powieści kryminalnej Gombrowicza i Lema // W: Efekt motyla. Humaniści wobec teorii chaosu / pod red. Kordiana Bakuły i Doroty Heck. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006. s. 225 237. Sygn. 29975 Wypożyczalnia 14. Kołakowski, Leszek: Informacja i utopia // W: Pochwała niekonsekwencji: pisma rozproszone z lat 3
1955 1968 / Leszek Kołakowski. London: Puls, 1989. s. 42 50. Sygn. 27147 Wypożyczalnia 15. Kowalska, Aniela: Stanisław Lem: Między utopią a antyutopią // W: Od utopii do antyutopii / Aniela Kowalska. Warszawa: Wydaw-a Szkolne i Pedagogiczne, 1987. s. 79 87. Sygn. 25220 Wypożyczalnia 16. Krywak, Piotr: Poznanie czy podbój. (O Niezwyciężonym Stanisława Lema) // W: Literackie wizje i rewizje / pod red. Mariana Stępnia i Wacława Waleckiego. Warszawa: Wydaw-a Szkolne i Pedagogiczne, 1980. s. 242 248. Sygn. 18503, 18629 Wypożyczalnia 17. Krywak, Piotr: Stanisław Lem / Piotr Krywak. Kraków: Państ. Wydaw. Naukowe, 1974 (Druk. Uniw. Jag.). 33, [1] s.; 20 cm. (Nauka dla Wszystkich / Polska Akademia Nauk Oddział w Krakowie; nr 234.). Sygn. NdW, 12328 Wypożyczalnia 18. Lam, Andrzej: Spojrzenie w otchłań // W: Wyobraźnia ujarzmiona / Andrzej Lam. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967. s. 281 286. Sygn. 05284 Wypożyczalnia 19. Markiewicz, Henryk: Summa literaturae Stanisława Lema sposobem niecybernetycznym wyłożona // W: Nowe przekroje i zbliżenia / Henryk Markiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974. s. 259 275. Sygn. 11353 Wypożyczalnia 20. Melkowski, Stefan: Sam na sam z naturą // W: Domena prozy / Stefan Melkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1984. s. 222 233. Sygn. 22829 Wypożyczalnia 21. Orliński, Wojciech: Co to są sepulki?: wszystko o Lemie / Wojciech Orliński. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2007. 281, [3] s.: il.; 21 cm. Sygn. 29963 Wypożyczalnia 22. Ryszkiewicz, Marcin: W obronie Homo sapiens // W: Cztery miliardy lat: eseje o ewolucji / Marcin Ryszkiewicz. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007. s. 120 127. Sygn. 30266 Wypożyczalnia 23. Stiller, Robert: Lemie! po co umarłeś?: opowieść w reminiscencjach / Robert Stiller. Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis/Etiuda, 2006. 130, [2] s.; 20 cm. Sygn. 29997 Wypożyczalnia 24. Stoff, Andrzej: Powieści fantastyczno-naukowe Stanisława Lema / Andrzej Stoff; Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. 178, [2] s.; 23 cm. (Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, ISSN 0208 497X; t. 19, z. 2). Sygn. 22062 Wypożyczalnia 25. Stoff, Andrzej: Stanisława Lema dialog z czytelnikami // W: Dialog w literaturze / pod red. Eugeniusza Czaplejewicza i Edwarda Kasperskiego. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1978. s. 163 190. Sygn. 17242, 17360 Wypożyczalnia 26. Szpakowska, Małgorzata: Młot na czarownice // W: O kulturze i znachorach / Małgorzata Szpakowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1983. s. 165 176. Sygn. 21930 Wypożyczalnia 27. Szpakowska, Małgorzata: O wróżeniu z fusów i moralnej odpowiedzialności // W: O kulturze i znachorach / Małgorzata Szpakowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1983. s. 207 214. Sygn. 21930 Wypożyczalnia II. Artykuły z prasy: 1. Bugajski, Leszek: Maski fantastyki naukowej / Leszek Bugajski // Miesięcznik Literacki. 1977, nr 1, s. 123 125 2. Bugajski, Leszek: Niezwykłe skutki kataru / Leszek Bugajski // Miesięcznik Literacki. 1977, nr 5, s. 124 126 3. Bugajski, Leszek: Paradoksy Lema i Szpakowskiej / Leszek Bugajski // Twórczość. 1996, nr 9, s. 102 105 4. Filip, Grzegorz: Gdzie ten Lem? / Grzegorz Filip // Nowe Książki. 1997, nr 9, s. 41 5. Gondowicz, Jan: Bez holajzy ani rusz / Jan Gondowicz // Nowe Książki. 1994, nr 6, s. 52 53 6. Gräfrath, Bernd: Dylematy wyzwolonego rozumu / Bernd Gräfrath // Polonistyka. 2000, nr 1, s. 10 14 7. Jarzębski, Jerzy: Racjonalista i zmysły. (O twórczości literackiej Stanisława Lema) / Jerzy Jarząbski // Ruch Literacki. 1977, nr 2, s. 86 101 8. Konkowski, Andrzej: Zabawa w schematy / Andrzej Konkowski // Miesięcznik Literacki. 1972, nr 3, s. 145 146 9. Krywak, Piotr: Z problemów poetyki sciencefiction. (Konstrukcja powieści fantastycznonaukowej Stanisława Lema) / Piotr Krywak // Ruch Literacki. 1973, nr 5, s. 301 308 10. Lichański, Jakub Zdzisław: Advocatus Laboratoris / Jakub Zdzisław Lichański // Miesięcznik Literacki. 1975, nr 3, s. 83 88 11. Morawiec, Arkadiusz: Z obserwatorium Lema / Arkadiusz Morawiec // Nowe Książki. 2006, nr 10, s. 36 37 4 Buski Kwartalnik Edukacyjny
12. Nasiłowska, Anna: Rozziew / Anna Nasiłowska // Twórczość. 1988, nr 3, s.109 111 13. Niewiadowski, Andrzej: Fiasko według Lema / Andrzej Niewiadomski // Miesięcznik Literacki. 1988, nr 5, s. 143 146 14. Nowak, Mateusz: Nad otchłanią, czyli rozmowy ze Stanisławem Lemem po raz drugi / Mateusz Nowak // Polonistyka. 2003, nr 2, s. 118 119 15. Okołowski, Paweł: Futurologia Lema / Paweł Okołowski // Nowe Książki. 1996, nr 10, s. 34 35 16. Oramus, Marek: Pożytek z Lema / Marek Oramus // Nowe Książki. 1994, nr 2, s. 35 36 17. Orliński, Wojciech: Między Swiftem a Wolterem / Wojciech Orliński // Wiadomości Kulturalne. 1996, nr 37, s. 4 18. Pąkciński, Marek: Stanisław Lem / Marek Pąkciński // Nowe Książki. 2006, nr 5, s. 1 19. Pieczara, Marek: Dlaczego lubimy Lema? / Marek Pieczara // Nowe Książki. 1991, nr 2, s. 44 45 20. Pieszczachowicz, Jan: Pokusy fantastyki i grozy futurologii / Jan Pieszczachowicz // Miesięcznik Literacki. 1971, nr 9, s. 64 68 21. Pieszczachowicz, Jan: Wieża Babel / Jan Pieszczachowicz // Miesięcznik Literacki. 1969, nr 7, s. 66 68 22. Płaza, Maciej: [Groteska w twórczości Stanisława Lema recenzja] / Maciej Płaza // Pamiętnik Literacki. 2009, z. 1, s. 232 240 23. Poprawa, Adam: Czy aby na pewno 22? / Adam Poprawa // Nowe Książki. 2000, nr 12, s. 45 24. Poprawa, Adam: Listy z nieoptymalnego świata / Adam Poprawa // Nowe Książki. 2003, nr 3, s. 13 25. Poprawa, Adam: Próba z monografią / Adam Poprawa // Nowe Książki. 2003, nr 6, s. 37 26. Pysiak, Krzysztof: Ciotka na kanapie? / Krzysztof Pysiak // Nowe Książki. 1996, nr 4, s. 32 27. Sobolewska, Anna: Między grozą a gnozą / Anna Sobolewska // Twórczość. 1982, nr 8, s. 111 116 28. Sterna-Wachowiak, Sergiusz: Prawda światoobrazu i światoobraz prawdy / Sergiusz Sterna-Wachowiak // Nowe Książki. 2000, nr 8, s. 26 27 29. Symotiuk, Stefan: 10 tez o Lemie / Stefan Symotiuk // Miesięcznik Literacki. 1989, nr 4, s. 128 130 30. Symotiuk, Stefan: Kopernikański przewrót w antropologii zła / Stefan Symotiuk // Miesięcznik Literacki. 1985, nr 8, s. 81 91 31. Szpakowska, Małgorzata: Budowniczowie / Małgorzata Szpakowska // Twórczość. 1997, nr 7, s. 58 67 32. Szpakowska, Małgorzata: Lem wśród innych / Małgorzata Szpakowska // Twórczość. 1995, nr 12, s. 70 85 33. Szybist, Maciej: Wielkość urojona / Maciej Szybist // Miesięcznik Literacki. 1975, nr 3, s. 79 82 34. Szyma, Tadeusz: Stanisława Lema empiryczna teoria literatury / Tadeusz Szyma // Miesięcznik Literacki. 1969, nr 10, s. 132 136 35. Wawrzyniak, Wacław: Humanistyczny wymiar fantastyki Stanisława Lema / Wacław Wawrzyniak // Polonistyka. 1983, nr 6, s. 403 415 36. Wesołowska, Danuta: Język fantastyczny w utworach Stanisława Lema / Danuta Wesołowska // Język Polski. 1963, nr 1/2, s. 13 27 37. Wieczorkowski, Aleksander J.: Przemówienie z 2121 r. / Aleksander J. Wieczorkowski // Miesięcznik Literacki. 1973, nr 9, s. 124 125 38. Zawada, Andrzej: Turysta czasu teraźniejszego / Andrzej Zawada // Nowe Książki. 2003, nr 11, s. 28 Elżbieta Żurek, Agnieszka Kowalska Autorki są nauczycielkami w Zespole Placówek Oświatowych w Zbludowicach CZYTANIE JEST PRZYGODĄ Książka jest twoim najlepszym przyjacielem, nie zdradzi, nie wyśmieje, a nauczy wiele. Kształcenie szkolne rozwijając najistotniejszą i podstawową część zadań związanych z edukacją współczesnego człowieka formuje odpowiednią Buski Kwartalnik Edukacyjny motywację do dobrej nauki w różnych ogniwach systemu oświaty oraz do samokształcenia. Wyrabia gotowość do ciągłego uzupełniania i aktualizowania wiedzy. Szkolna edukacja wyposaża ucznia w umiejętność samodzielnego uczenia się, w dociekliwość poznawczą, kształtuje otwartość 5
i elastyczność umysłu. Realizuje się ją za pomocą wielostronnych form uczenia się w różnorodnych sytuacjach poznawczych korzystając z różnych źródeł informacji. Sprzyja temu m.in. wyposażenie uczniów w praktyczne umiejętności korzystania z bibliotek, czyli ze zbiorów literatury pięknej, popularnonaukowej i naukowej, telewizji, teatrów czy Internetu. Podstawową rolę w kształtowaniu dziecka spełnia i stanowi język ojczysty. W treściach kształcenia z edukacji polonistycznej podkreśla się znaczenie samodzielnej lektury na potrzebę rozwijania zainteresowań czytelniczych. Lektura bowiem stanowi ważne źródło poznawania świata, przyczynia się do usprawniania techniki czytania i rozumienia tekstu, doskonali wyrażanie w mowie i piśmie. Książka to nie tylko źródło informacji, nosiciel wiedzy, ale przy pomocy bohaterów w nich występujących silnie oddziaływuje na kształtowanie postaw i osobowości czytelnika. Książki wywierają duży wpływ na rozwój strony emocjonalnej oraz kultury uczuć odbiorcy. Poprzez książkę czytelnik, a w szczególności ten mały uczy się wrażliwości moralnej i estetycznej. Tak więc wychowanie czytelnika, wyrabianie w nim aktywnej postawy czytelniczej to jedno z najważniejszych długofalowych zadań dydaktycznych realizowanych przez nauczyciela od klasy pierwszej. Za pomocą książki wielu ludzi staje się ludźmi uczonymi nawet i poza szkołą, a bez książek nikt nie wykształcił się nawet w szkole pisał Jan Amos Komeński i wiele miał racji. Wychodząc naprzeciw nauczyciele p. Renata Wolańska, p. Agnieszka Kowalska, p. Marta Kiełb oraz p. Elżbieta Żurek ze Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Zbludowicach organizują XII już edycję Międzyszkolnego Konkursu Czytelniczego. Celem konkursu jest zachęcenie uczniów do czytania literatury pięknej, zapoznawanie z twórczością znanych pisarzy, budzenie zainteresowań czytelniczych, kształtowanie umiejętności przekazywania przez dzieci zapamiętanych wiadomości, zachęcanie do brania udziału w konkursach, wyrabia- 6 Buski Kwartalnik Edukacyjny
nie nawyku poszukiwania informacji w zbiorach biblioteki, rozwijanie fantazji i twórczej wyobraźni, rozwijanie wrażliwości estetycznej. Pozytywem stało się to, iż konieczność kształtowania postaw czytelniczych u dzieci rozumieć zaczęły coraz szersze kręgi społeczne. Codzienne głośne czytanie dzieciom jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek. Chroni dziecko przed uzależnieniem od telewizji i komputerów. Czytanie z rodzicami tworzy więź i daje siłę do pokonywania trudności życiowych, wielu pokus i zagrożeń. Dbajmy więc o rozwijanie ich czytelnictwa i pamiętajmy, że zasadniczy wpływ na kształtowanie potrzeb czytelniczych ma środowisko dziecka rodzice, opiekunowie, nauczyciele. Uczmy książkę szanować, żyć z nią na co dzień, traktować jak najlepszego przyjaciela. Mimo wydanych wielu pozycji i prac na temat rozwoju czytelnictwa i jego wpływu na ogólny rozwój ucznia uważamy, że podjęty temat nie jest do końca wyczerpany, nadal jest aktualny i ciekawy. Książka nieprzeczytana w dzieciństwie jest bezpowrotnie stracona jako istotny czynnik rozwoju uczuć, wyobraźni, intelektu i moralności. Bibliografia: 1. Mrówkowska Z. Wilkowa A. Kształcenie języka dziecka w klasach I III. Warszawa 1965. 2. Papuzińska J. Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa 1988. 3. Papuzińska J. Książka, dzieci, biblioteka. Warszawa 1992. 4. Świerczyńska-Jelonek A.- Czytelnictwo dzieci w młodszym wieku szkolnym. Życie Szkoły 1995 nr 1. Urszula Klimczak Autorka jest nauczycielką w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Stopnicy Piotr Owsiński Autor jest nauczycielem w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Stopnicy oraz asystentem w Zakładzie Językoznawstwa Germańskiego Instytutu Filologii Germańskiej UJ w Krakowie SZKOLNY KONKURS NAUKA JEST WSZYSTKICH ALBO NICZYJA Szkolny konkurs na najlepszy PROJEKT INTER- DYSCYPLINARNY pt. NAUKA JEST WSZYSTKICH ALBO NICZYJA, w ramach którego uczniowie klas drugich i trzecich Liceum Ogólnokształcącego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy przygotowują, pod kierunkiem nauczycieli: biologii i chemii Urszuli Klimczak języka niemieckiego Piotra Owsińskiego, w formie prezentacji multimedialnej w języku polskim i niemieckim, prace poświęcone niemieckojęzycznym przyrodnikom, których zakres badań naukowych obejmował BIOLOGIĘ, CHEMIĘ, FIZYKĘ oraz MEDYCYNĘ. Ów konkurs może być uznany za swego rodzaju kontynuację projektu edukacyjnego BUDUJMY MOSTY! przygotowywanego przez maturzystów ZSP im. Orląt Lwowskich w Stopnicy pod kierunkiem moim oraz nauczyciela języka polskiego Magdaleny Durnaś w roku szkolnym 2010/2011 (por. Owsiński Piotr; Durnaś Magdalena: Projekt edukacyjny BUDUJMY MOSTY!, w: Buski Kwartalnik Edukacyjny. Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju, Nr 33/2011, I, II, III, Busko-Zdrój 2011, s. 16 19). W mojej opinii ta część również stanowi element, który zbliża polską młodzież do zagadnień niemieckiego obszaru językowego i pozwoli im łamać pewne stereotypy wynikające z wycho- Buski Kwartalnik Edukacyjny 7
wania lub też najczęściej niedostatecznego poziomu wiedzy w zakresach złączonych z niemieckim obszarem językowym. Z tego powodu, jako nauczyciel-germanista, apeluję do młodzieży, aby ta przynajmniej próbowała przezwyciężać te straszne klisze oraz starała się zgłębiać wiedzę na temat osiągnięć naukowych naszych zachodnich sąsiadów. Proszę także moich kolegów nauczycieli języka niemieckiego, przyrody, biologii, chemii i fizyki, aby zachęcali swych uczniów do odkrywania zagadnień naukowych związanych z niemieckim obszarem językowym, co może choć w nieznacznym stopniu zmieni światło, które od tylu pokoleń pada na przedstawicieli, kulturę i język niemieckojęzycznego obszaru, zwłaszcza że żyjemy w zjednoczonej i stale jeszcze bardziej jednoczącej się Europie XXI-go wieku. Piotr Owsiński nauczyciel języka niemieckiego I. Celem ogólnym przedsięwzięcia była prezentacja osiągnięć naukowych niemieckiego obszaru językowego, które mają znaczenie dla całej ludzkości. II. Celami szczegółowymi zadania były: 1) poznanie wybranego przez siebie niemieckojęzycznego naukowca oraz badanej przez niego dziedziny nauki; 2) prezentacja jego życiorysu, osiągnięcia oraz znaczenia tegoż osiągnięcia dla nauki, ludzi i świata; 3) doskonalenie umiejętności wyszukiwania i selekcjonowania informacji; 4) poznanie słownictwa specjalistycznego związanego z daną dziedziną; III. 5) praca nad gramatycznością tworzonych w języku obcym wypowiedzi; 6) doskonalenie swoich umiejętności pracy z programami komputerowymi i Internetem; 7) kształtowanie postawy cechującej się umiejętnością doceniania osiągnięć ludzi odmiennej narodowości oraz ich znaczenia dla ogółu; 8) rozwijanie umiejętności zespołowej współpracy. Organizacja konkursu: 1) Organizatorzy: Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy: Teresa Wójcik nauczyciel języka polskiego, Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy; Urszula Klimczak nauczyciel biologii i chemii w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy; Piotr Owsiński nauczyciel języka niemieckiego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy; 2) Konkurs kierowany był do uczniów klas II i III Liceum Ogólnokształcącego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Orląt Lwowskich w Stopnicy; 3) Organizacją i przebiegiem konkursu kierowali nauczyciele uczący i organizujący konkurs; 4) Uczestnictwo w konkursie miało charakter zespołowy: zespół stanowi dwu- lub trzyosobowa grupa uczniów; 5) Konkurs przebiegał jednoetapowo: uczniowie przygotowywali swoją prezentację na wybrany przez siebie temat od 1 paździer- Fragment prezentacji Karoliny Wąsik i Katarzyny Musiał Fragment prezentacji Karoliny Wąsik i Katarzyny Musiał 8 Buski Kwartalnik Edukacyjny
Fragment prezentacji Arkadiusza Czerw Fragment prezentacji Arkadiusza Czerw nika 2012 r. do 14 grudnia 2012 r. Uczniowie, po wyborze tematu zaproponowanego przez nauczyciela, dobierali się w pary lub grupy trzyosobowe, które opracowywały określone zagadnienie (zarówno w języku polskim jak i niemieckim), do którego zostali uprzednio wprowadzeni przez nauczycieli uczących. Podczas przygotowań projektu uczniowie spotykali się systematycznie z nauczycielami-opiekunami w celu omówienia ewentualnych problemów i rozwiania wątpliwości pojawiających się w trakcie pracy nad danym zagadnieniem. Z końcem listopada 2012 r. uczniowie prezentowali nauczycielom-opiekunom stopień zaawansowania oraz wstępny kształt ich prac. Ogłoszenie zwycięzców konkursu nastąpiło w styczniu 2013 r. Ponadto wszystkie prezentacje multimedialne zostały ocenione (oceny z języka niemieckiego oraz biologii lub chemii), a najlepsze i najbardziej atrakcyjne prace zostały wyróżnione nagrodami rzeczowymi. Ocena obejmowała: zawartość merytoryczną; poprawność językową tekstu; atrakcyjność tekstu oraz jego układ; umieszczenie informacji dodatkowych, zaczerpniętych z różnorodnych źródeł; zastosowane elementy graficzne, wykorzystanie animacji, czytelność tekstu na ekranie (wielkość czcionek, kolorystyka), tempo wyświetlania slajdów itp. IV. Źródła: Do wyboru. Po zebraniu i wnikliwej analizie merytorycznej, językowej oraz edytorskiej nadesłanych prezentacji, najwyżej oceniono pracę przygotowaną przez uczniów klasy II B: Aleksandra Lelasa oraz Karola Fragment prezentacji Arkadiusza Czerw Buski Kwartalnik Edukacyjny Fragment prezentacji Arkadiusza Czerw 9
Farboty, którzy swoją bardzo poprawną prezentację nt. życia i osiągnięć Roberta Kocha przygotowali w wyjątkowo atrakcyjny sposób w programie prezi.com, i którą to można podziwiać pod adresem: http://prezi.com/ykcv3g0cedy_/robert-koch/. Drugą pracą okazała się prezentacja uczennicy klasy II B Karoliny Wąsik i Katarzyny Musiał dotycząca Wilhelma Röntgena, a na trzecim miejscu uplasowała się praca Arkadiusza Czerw z klasy I A, który swoją pracę poświęcił Paracelsusowi. Wszystkim uczniom, którzy wzięli udział w konkursie składamy najserdeczniejsze dzięki za trud włożony w przygotowanie swych prezentacji i ufamy, że ta forma pracy choć trochę ich zainteresowała oraz poszerzyła ich horyzonty. DZIĘKUJEMY!!! Irmina Mrożek Autorka jest nauczycielką w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Broninie TERAPIA METODĄ EEG BIOFEEDBACK W SOSW W BRONINIE Od naszego mózgu oczekuje się rzeczy niezwykłych, ale tak naprawdę on sam już jest niezwykły. Ludzie wykorzystują bardzo niewielką cząstkę jego możliwości. Za pomocą biofeedbacku właśnie uczymy się używać własnego umysłu. Dr n.med. Michaela Pakszys, dla Priority Pass Biofeedback należy do technik neurotechnologicznych. Po raz pierwszy metoda ta została wykorzystana w roku 1958 w USA przez Japończyka Joe Kamiya, który zaobserwował, że czynność bioelektryczna mózgu może być zmieniona za pomocą sprzężenia zwrotnego, wysłaniem informacji do osoby trenowanej. Metodę biofeedback wykorzystywano początkowo w Amerykańskim Centrum Badań Kosmicznych NASA, by uzyskać maksymalne parametry funkcji poznawczych u astronautów. Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej stosuje ją w trakcie szkolenia astronautów i pilotów statków kosmicznych, którzy w warunkach ogromnego stresu i w ekstremalnych sytuacjach muszą bezbłędnie wykonywać złożone czynności. Od 1999 roku metoda EEG biofeedback wykorzystywana jest również w polskich szpitalach, przychodniach, gabinetach i szkołach. Pomaga w: uczeniu się, zwalczaniu tremy i stresu. Wykorzystują ją też sportowcy, naukowcy, artyści. Na polskim gruncie rozpropagowała ją dr Michaela Pakszys, dr nauk medycznych, autorytet w dziedzinie neurologii, dyrektor Instytutu w Warszawie. Są różne rodzaje biofeedbacku: Nexus, eeg pomiaru czynności mózgu, HRV rytmu serca, oddechowe, ciśnieniowe, AVS relaksacyjne. Trening metodą EEG Biofeedback oparty jest na biologicznym sprzężeniu zwrotnym, wykorzystującym neuroplastyczność mózgu, czyli zdolność tworzenia synaps, pomiędzy neuronami. Oparty jest na mechanizmie świadomej regulacji wybranych fal mózgowych. Podstawową ideą terapii jest uzyskanie umiejętności zwiększenia pożądanych fal mózgowych, i tłumienia fal niepożądanych. Wykorzystuje on zdolność układu nerwowego do samonaprawy. Energia fal mózgowych osoby trenującej zostaje przetworzona na przebieg wideogry a komputer nagradza trenowanego punktami sygnalizowanymi dźwiękiem. Pozwala to nauczyć się reakcji własnego mózgu i modyfikować jego pracę. Trenująca osoba może świadomie odwracać nieprawidłowy stan fal mózgowych i dzięki temu osiągać optymalny stan równowagi fizjologicznej. Terapeuta śledzi pracę fal mózgowych osoby trenującej na monitorze, nagradzając fale potrzebne takie jak: fale Beta 1 odpowiadające za myślenie, kreatywność, obszary poznawcze, nowe wartości oraz fale SMR odpowiadające za poczucie szczęścia, relaksu, dobrego samopoczucia. Jednocześnie prowadzący trening dąży do tłumienia wartości fal niepożądanych takich jak: fale Beta 2 fale czynności szybkiej, czyli to co nas ogranicza panika, lęk, stres oraz fale Theta, występujące podczas senności, których nadmiar w okolicach centralnych wywołuje ADHD. W różnych stanach świadomości zmienia się układ fal mózgowych, np. podczas dnia dominują fale Beta 1, fale Alfa występują w twórczych stanach inspiracji, przy pozytywnym myśleniu, fale Delta fale czynności wolnych pojawiają się podczas snu, fale Gamma bardzo szybkie występują 10 Buski Kwartalnik Edukacyjny
przy stresie, tremie, lęku, w sytuacjach ekstremalnych przeżyć. Różne zaburzenia i dysfunkcje mózgu łączą się ze szczególnymi wzorcami fal bioelektrycznych. Podczas treningu metodą EEG Biofeedback tworzą się nowe, prawidłowe wzorce fal mózgowych. Powstawanie tych nowych fal jest nagradzane sygnałem dźwiękowym trenowany dążąc do zdobycia kolejnych punktów, kieruje aktywnością swojego umysłu optymalizując powstawanie prawidłowych fal. W wyniku tego, usprawnieniu ulegają zaburzone funkcje i procesy, zachowanie ulega poprawie przy jednoczesnej relaksacji. W SOSW w Broninie stosujemy tę metodę w pracy rewalidacyjnej z dziećmi. Treningi biofeedback są bardzo skuteczną a jednocześnie przyjemną formą terapii, gdyż wykorzystują ulubioną formę aktywności dzieci i młodzieży grę na komputerze. Uczniowie spędzając na zajęciach czas w sposób atrakcyjny mają większą motywację i wykazują ogromne zaangażowanie, co wpływa pozytywnie na efekty terapii. Trenowani grają w ulubioną grę komputerową całkowicie bezdotykowo, sterując nią jedynie za pomocą umysłu. Dzięki temu sami kontrolują przebieg gry przez swoje myśli, próbując wygrać z komputerem. Jest to możliwe dzięki małym czujnikom w formie elektrod, podpiętym do skóry głowy. Elektrody te zbierają informacje o interesujących nas, ważnych, bieżących parametrach, w tym przypadku o aktywności fal mózgowych. Terapeuta otrzymuje stałą, natychmiastową informację o pracy mózgu. Duży wybór gier o ciekawej grafice pozwala na urozmaicenie treningów i dostosowanie ich do upodobań, wieku i zainteresowań naszych uczniów. Obserwacje i przeprowadzane badania wykazują, że treningi polepszają funkcje poznawcze uczniów z jednej strony, z drugiej relaksują, wyciszają lęki, agresję. Poprzez powtarzanie sesji trenujący uczy się wytwarzać prawidłową czynność mózgu. Zajęcia prowadzone metodą EEG Biofeedback przynoszą wspaniałe efekty przy zaburzeniach koncentracji uwagi, pamięci, myślenia, zaburzeniach rozwoju mowy, zaburzeniach uczenia się, zaburzeniach orientacji przestrzennej, zaburzeniach motorycznych nadruchliwość, impulsywność lub apatyczność. Poprawiają motywację zadaniową, wyzwalają poczucie własnej wartości, zwiększają poziom samooceny, łagodzą zaburzenia emocjonalne, stres lęk, eliminują zaburzenia snu. Są bardzo polecane przez specjalistów przy terapii autyzmu. Badania naukowe wykazały, że efekty treningu EEG Biofeedback są długotrwałe, całkowicie bezpieczne i w odróżnieniu od farmakoterapii nie wywołują skutków ubocznych. Ponadto odbywają się w przyjemnej, miłej dla uczniów atmosferze. Emil Margiel Autor jest wychowawcą w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Broninie WSPÓŁPRACA RODZICÓW DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO Z NAUCZYCIELAMI SZKOŁY SPECJALNEJ Dobrze jest oprzeć się o drugiego bo nikt nie dźwiga życia sam Friedrich Hölderlin Jednym z podstawowych założeń pracy rewalidacyjnej z dziećmi umysłowo upośledzonymi jest ścisła współpraca szkoły z rodzicami uczniów. Jest to wyrazem przekonania, że jednolite i prawidłowo ukierunkowane oddziaływanie szkoły i rodziny na dziecko upośledzone stanowi podstawowy warunek powodzenia w pracy z tym dzieckiem. Nauczyciel powinien doskonale poznać środowisko swoich uczniów, ocenić je, zrozumieć Buski Kwartalnik Edukacyjny wszystkie jego wpływy i czerpać z tego środowiska najżywotniejsze tematy do programu swojej pracy. Dlatego też wychowawca chcąc w pełni realizować zadania rewalidacyjne w stosunku do uczniów, musi nie tylko z nimi pracować, ale również z ich rodzicami i to w znacznie szerszym zakresie, aniżeli to czynią nauczyciele innych szkół. Jest to konieczne z tego względu, że błędy pedagogiczne rodziców popełniane w stosunku do dziecka umysłowo upośledzonego i ich zaniedbania w wypełnianiu rodzicielskich obowiązków są częstsze i o wiele groźniejsze w skutkach. Dość często rodzice porażeni faktem kalectwa swego dziecka przeży- 11
wają ogromny wstrząs. Oskarżają się wzajemnie, skupiają swe pretensje na dziecku, odsuwają się od niego, nie akceptują go. Zadaniem nauczyciela jest pomoc rodzicom w odzyskaniu równowagi psychicznej, w akceptacji sytuacji, w której się znaleźli, w dostrzeganiu w swoim kalekim dziecku istoty szczególnie potrzebującej ciepła rodzinnego, z równoczesnym uznawaniem jego praw i obowiązków. Przywrócenie poczucia rodzinie własnej wartości, wzmocnienie wewnętrznych związków uczuciowych, włączenie rodziny do pracy rewalidacyjnej to zadania trudne i odpowiedzialne, spoczywające jednak także na nauczycielu kształcenia specjalnego. W związku z tym współpraca szkoły specjalnej z domem rodzinnym uczniów, nie może mieć charakteru doraźnego, nie może ograniczać się tylko do wzajemnego informowania się o dziecku, o jego zachowaniu i postępach w nauce, lecz powinna swą treścią i zakresem obejmować wszystkie potrzeby rewalidacyjne dziecka umysłowo upośledzonego, wszystkie potrzeby rodziców (jako pierwszych wychowawców tych dzieci) oraz potrzeby szkoły, która kieruje procesem rewalidacji swoich uczniów. Celem szkoły specjalnej powinno być przede wszystkim zapewnienie swoim uczniom warunków do prawidłowego rozwoju i osiągnięcie możliwie najlepszych wyników rewalidacji oraz zapobieganie błędom i zaniedbaniom wychowawczym domu rodzinnego. Generalną zasadą, jaką powinniśmy się kierować jest pozyskiwanie zaufania i życzliwości rodziców, czego raczej nie osiągniemy informując ich podczas szkolnych zebrań jedynie o brakach i wadach ich dzieci. Jednym z najlepszych sposobów nawiązywania dobrego kontaktu jest podkreślanie mocnych stron dziecka. Z doświadczenia nauczycieli, którzy widzą w rodzicach najlepszych partnerów do pracy, wynika, że sprawdzone, skuteczne formy budowania więzi między nauczycielami a rodziną to: bliższe poznanie rodziny w sytuacjach pozaszkolnych, niekoniecznie w ich domach, ale w miejscach i okolicznościach neutralnych (obóz rehabilitacyjny, ognisko, wycieczka), inicjowanie i pomoc w organizowaniu grup wsparcia dla rodziców, ale bez udziału pracowników szkoły, zasięganie opinii rodziców, np. za pomocą ankiet, na tematy dotyczące działalności szkoły i oczekiwań wobec niej, organizowanie lekcji otwartych, imprez szkolnych w terminie dogodnym dla rodziców, np. w soboty, zapraszanie rodziców na zebrania zespołów wychowawczych, w części dotyczących ich dziecka, zasięganie u nich informacji dotyczących jego rozwoju, stanu zdrowia itp., zachęcanie i pomoc w tworzeniu struktur formalnych, współdziałających z placówką (rada szkoły, stowarzyszenia, agendy organizacji społecznych itp.), popularyzowanie wiedzy na temat niepełnosprawności intelektualnej, metod rehabilitacji, sytuacji prawnej rodziny, indywidualne kontakty rodziców z nauczycielami. Niekiedy współpraca z rodzicami może nastręczyć wiele trudności. Czasami, gdy rodzice nie wywiązują się ze swych obowiązków wobec własnych dzieci, a podejmowane przez nauczycieli środki są nieskuteczne, trzeba uciec się do pomocy innych instytucji, np. poradni psychologiczno-pedagogicznej, ośrodka pomocy społecznej lub sądu rodzinnego. Bariery ze strony postaw rodzica mogą być warunkowane następującymi przekonaniami: przekonanie, że pedagog specjalny jest niekompetentny, nie potrafi pomóc dziecku, optymalnie wspomagać jego rozwoju i procesu rehabilitacji, przekonanie, że rodzice nie mogą być partnerami dla pedagoga specjalnego uważającego siebie za specjalistę nie potrzebującego uwag innych osób, przekonanie, że dziecko niepełnosprawne i tak nie ma szans na normalne funkcjonowanie społeczne, szkoda więc ich czasu i zaangażowania w coś, co nie przyniesie konkretnych efektów, koncentracja na zaspakajaniu własnych potrzeb i przyjemności- realizowanie siebie poprzez karierę zawodową, podróże-ucieczka od problemów wzbudzających poczucie winy, obniżających samoocenę i nasilających lęki przed przyszłością, poczucie krzywdy z powodu sprawowania opieki nad takim dzieckiem, w czym nierzadko utwierdza ich alkohol i inne używki. Podane schematy przekonań rodziców, utrudniających ich współpracę z pedagogiem specjal- 12 Buski Kwartalnik Edukacyjny
nym to tylko przykłady, w rzeczywistości jest ich znacząco więcej i w dodatku są mocno zindywidualizowane, bo sytuacja każdej z rodzin sprawujących opiekę nad dzieckiem z niepełnosprawnością różni się od pozostałych, stojących przed podobnymi problemami wychowawczo-rewalidacyjnymi. Rodzice powinni uzyskiwać informacje od nauczyciela szkoły specjalnej min., że: ich dziecko podlega tym samym prawom rozwojowym jak każde inne, jego potrzeby są takie same jak dzieci o normalnej inteligencji, wpływ upośledzenia nie jest totalny. Jak każde inne dziecko ma ono swoje pozytywy i negatywy, mocne i słabe strony. Są dziedziny, w których jest lepiej rozwinięte, w innych gorzej. Chodzi o wpojenie wiary u rodziców, że przestaną się bać swojego dziecka, jeśli będą je znali, jeśli będą wiedzieli pod jakim względem jego rozwój jest opóźniony względem wieku metrykalnego, a pod jakim nie odstaje od poziomu rówieśników. Podczas tych rozmów rodzice będą też informowani: o możliwościach dziecka na danym etapie rozwoju, np. czego można od niego wymagać, a w czym trzeba mu pomóc, o czynnikach rozwoju dziecka, przy czym omawia się je ze szczególnym uwzględnieniem roli rodziców i rodzeństwa oraz konieczności stymulacji aktywności własnej i niektórych potrzeb, np. poznawczych dziecka z upośledzeniem umysłowym, o potrzebach dziecka charakterystycznych dla danego etapu jego rozwoju, a nie do wieku metrykalnego i o typowych dla tego okresu problemach wychowawczych. Rodzice muszą dojść do przekonania, że ich kłopoty wychowawcze nie są nietypowe, specyficzne jedynie dla nich, lecz przeciwnie-większość tych problemów jest wspólna wszystkim rodzicom, bo związana nie z upośledzeniem dziecka, lecz z fazą rozwoju i sytuacją wychowawczą w domu, o wspólnych dla wszystkich rodziców dzieci upośledzonych problemach. Na przykład rodzice często boją się własnych uczuć, są bezradni wobec trudności, w procesie terapii zaś odzyskują nowe spojrzenie na swoją sytuację. Uzmysławiają sobie, że przeżywane przez nich uczucia i przejawiane reakcje są normalną odpowiedzią człowieka na stres. Muszą więc ciągle szukać, próbować, rewidować, odkrywać, poprawiać, Buski Kwartalnik Edukacyjny zmieniać, tworzyć. Przysługuje im dlatego szczególne prawo do błędu. Reasumując, możemy wymienić następujące podstawowe cele współpracy nauczyciela szkoły specjalnej z rodzicami dzieci upośledzonych umysłowo: Uświadomienie rodzicom, że wszechstronny rozwój dziecka zależy od wspólnie przyjętych do realizacji działań. Ustalenie wspólnego systemu oddziaływań wychowawczych. Usprawnienie pracy wychowawczo-opiekuńczej oraz zwiększenie jej efektywności. Stworzenie klimatu wzajemnego porozumienia. Nawiązanie pozytywnych relacji z rodzicami. Wspomaganie rodziców w procesie wychowania. Pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Wzbogacenie świadomości pedagogicznej i kompetencji rodziców w wybranych aspektach wychowania i kształcenia (pedagogizacja rodziców). Rozwijanie aktywnej współpracy z placówką. Z całą pewnością można stwierdzić, że dobrze zorganizowana i systematycznie prowadzona współpraca szkoły z domem przynosi duże korzyści dziecku, rodzicom i szkole, że wpływa na polepszenie warunków życia i pracy dziecka, na podwyższenie wyników nauczania, a przy tym jest bardzo ważnym czynnikiem w procesie rewalidacyjnym. Musimy jednak mieć świadomość, że jeszcze dla wielu rodzin dzieci upośledzonych umysłowo stwierdzenie to jest nieznane i zbędne. Dlatego też często nauczyciele-wychowawcy szkoły specjalnej zmuszeni są szukać z tymi ludźmi kontaktów, przezwyciężając piętrzące się trudności, błędne teorie i przyzwyczajenia domu rodzinnego dzieci upośledzonych umysłowo. Nauczyciel-wychowawca pracujący z dziećmi upośledzonymi umysłowo powinien zawsze pamiętać, że Pomagając dziecku, pomagamy także jego rodzicom. Nie można rozdzielać myślenia o dziecku od myślenia o rodzicach. Musimy przekonać rodziców, że upośledzenie ich dziecka jest częścią ogólną problemu ludzkich niedoskonałości. Każdy człowiek jest pod jakimś względem niesprawny, a szczególnie wymaga pomocy w latach swego dzieciństwa i będzie jej 13
potrzebował w okresie starości. Każdy z rodziców styka się z problemem akceptacji niedoskonałości swego dziecka (różnica dotyczy rodzaju tych niesprawności i ich zasięgu). Upośledzenie jakiejkolwiek natury stanowi więc integralny element istoty ludzkiej, jest cechą naszego bytowania. Bibliografia 1. Ponadgimnazjalna, specjalna szkoła przysposobienia do pracy, organizacja, metody pracy, scenariusze, regulacje prawne poradnik dla nauczycieli i specjalistów pod. red. Teresy Serafin Warszawa 2005 r. 2. Szkoła Specjalna Nr.1/2007 r. Socjopedagogiczne aspekty współpracy pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka niepełnosprawnego M. Chodakowska 3. Pedagogika upośledzonych umysłowo Janina Wyczesany Kraków 2006 r. 4. O współdziałaniu między szkołą a domem J.A. Radziwiłł, Warszawa 1979 r. 5. Jak pracować z rodzicami dziecka upośledzonego J. Kielin Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2006 Dorota Habas Autorka jest bibliotekarzem nauczycielem w Publicznym Gimnazjum Samorządowym w Kazimierzy Wielkiej ZAJĘCIA W KOLE FOTOGRAFICZNYM JAKO FORMA ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ ARTYSTYCZNYCH UCZNIÓW Zainteresowania rozumiane są potocznie jako pasja, zamiłowanie, hobby. Według słownika jest to ulubione zajęcie o charakterze amatorskim wykonywane w czasie wolnym. Może to być zajęcie typu intelektualnego (samokształcenie w wybranej dziedzinie), typu naukowo-badawczego, artystycznego, technicznego, sportowego 1. Hobby to również szczególne zamiłowanie do czegoś, ulubione zajęcie, któremu poświęca się wolny czas 2. Na podstawie analizy wyników ankiety przeprowadzonej w grupie uczniów gimnazjum najpopularniejsze formy aktywności podejmowane przez młodzież w czasie wolnym to: słuchanie muzyki 84%, zajęcia sportowe 56%, korzystanie z komputera i Internetu 56%. Formą aktywności, na którą wskazało 9,4% badanych jest fotografowanie. Aparaty fotograficzne są obecnie jednymi z najbardziej rozpowszechnionych narzędzi rejestrowania otaczającej rzeczywistości. Zabieramy je wyjeżdżając w podróż, lub uczestnicząc w ważnych wydarzeniach. Mimo dużego rozwoju techniki, począwszy od pierwszego utrwalonego zdjęcia na płycie szklanej w 1827 roku, idea wykonywania zdjęć pozostała ta sama utrwalanie istotnych wydarzeń, zjawisk, sytuacji. Aparaty cyfrowe ułatwiły fotografowanie i przyczyniły się znacznie do spopularyzowania fotografii. Dokumentowanie historii, przyrody, czy własnego życia stało się dla wielu ludzi ważnym hobby i wielką przyjemnością. Odpowiadając na postulaty uczniów, od września 2008 roku działa w gimnazjum Koło Fotograficzne. Spotkania w ramach koła odbywają się cyklicznie 2 razy w tygodniu. Działalności koła przyświeca idea rozwijania wśród młodzieży zainteresowań sztuką fotograficzną. Uczniowie na- 1 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Żak, Warszawa 1996. 2 Nowy słownik języka polskiego, [red.] E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. 14 Buski Kwartalnik Edukacyjny
Koło fotograficzne działa przy bibliotece szkolnej i skupia uczniów artystycznie uzdolnionych. W zależności od potrzeb uczniów udzielano im instruktażu indywidualnego, posiłkując się również literaturą tematyczną. Opracowano zestawienie tematyczne dotyczące szeroko pojętej fotografii, ujmując w spisie materiały (książki, czasopisma) dostępne w bibliotece szkolnej. Zakupiono odpowiednią fachową literaturę. leżący do koła posiadają zróżnicowany poziom umiejętności posługiwania się technikami fotografowania, dlatego program zajęć jest dostosowany zarówno do potrzeb grupy uczniów początkujących jak i tych zaawansowanych. Zajęcia w ramach koła korelują z innymi przedmiotami (informatyka, matematyka, plastyka, biologia), wpływając na poszerzenie wiadomości z innych dziedzin. Celem zajęć z uczniami jest: kształcenie ukierunkowane na rozwijanie postawy twórczej, wspomaganie rozwoju indywidualnych talentów, rozwijanie inwencji, wyobraźni i wrażliwości plastycznej, podejmowanie działalności artystycznej, ekspresja przez sztukę, poznanie historii fotografii, nabycie wiadomości z zakresu teorii fotografii, rozwijanie zainteresowań kulturą i pięknem własnego regionu, wskazywanie źródeł i dostarczanie wiedzy na temat regionalnego dziedzictwa narodowego, rozbudzanie zainteresowań pięknem i bogactwem najbliższego środowiska przyrodniczego, nabywanie opiekuńczego stosunku do świata, prowadzenie dokumentacji fotograficznej, umożliwienie uczniom zaprezentowania swoich prac w postaci albumu, galerii zdjęć, nabywanie umiejętności organizacji wystaw prac fotograficznych, ich eksponowania i prezentacji. Wiele z wymienionych powyżej obszarów, wzbogacających twórczo uczniów, jest rozwijanych w toku udziału w konkursach fotograficznych oraz przedsięwzięciach o charakterze ekspozycyjnym Buski Kwartalnik Edukacyjny 15
(wystawy, prezentacje, galerie prac). Dotychczas uczniowie wzięli udział w 20 konkursach odbywających się na szczeblu lokalnym, wojewódzkim i ogólnopolskim. Szczególne osiągnięcia to sukcesy młodych fotografów odniesione w konkursach: Dziękuję Ci Ziemio za wodę, powietrze, żywność, Świętokrzyskie, jakie cudne!, Moja ziemia rodzinna figurki, świątki i przydrożne kapliczki naszego regionu, Drzewa, sercem malowane, Sport to pasja, Wszystkie barwy jesieni, Radość kibica w obiektywie. Ponadto uczniowie przystąpili do ogólnopolskich konkursów edukacyjnych jak: Matematyka w obiektywie, REPORTER, Biblioteka dobre miejsce dla człowieka. Podjęta tematyka konkursów przyczyniła się do poszerzenia wiedzy ogólnej, właściwa interpretacja tematu sprzyjała nabywaniu nowych umiejętności i wymianie doświadczeń. Konkursy przede wszystkim jednak pozwoliły młodzieży na zaprezentowanie swojej twórczości szerszej publiczności oraz konfrontację swoich osiągnięć z osiągnięciami rówieśników. Niejednokrotnie odniesione sukcesy wzmacniały wiarę we własne siły dając impuls do podejmowania wyzwań w przyszłości. Zajęcia prowadzone w ramach Koła Fotograficznego stanowią dla młodzieży alternatywną formę spędzania czasu wolnego. Służą nie tylko rozwijaniu pasji i umiejętności fotografowania, lecz również wszechstronnie kształtują i uwrażliwiają młodych ludzi na otaczającą ich rzeczywistość. Ponadto dla niektórych uczniów udział w zajęciach jest swoistą formą terapii przez sztukę, odskocznią od szarej codzienności. Obcowanie z wytworami sztuki fotografiami zarówno już uznanych twórców, jak również pracami autorstwa gimnazjalistów (często pracami o wysokich walorach estetycznych) sprzyja wyrabianiu dobrego smaku i kształtowaniu wrażliwości na piękno. Zajęcia w kole fotograficznym sprzyjają nabywaniu kompetencji kluczowych świadomości i ekspresji kulturalnej, co niewątpliwie przełoży się na podejmowanie wyzwań i kreatywność na dalszych etapach kształcenia. Fot. Magdalena Bobek 16 Buski Kwartalnik Edukacyjny
Fot. Kacper Kotwica Fot. Magdalena Bobek Fot. Kinga Przytuła Fot. Magdalena Bobek Fot. Karolina Zachariasz Fot. Weronika Szmigiel Kółko posiada tablicę ścienną, na której eksponowane są efekty pracy uczniów. Ponadto ciekawe zdjęcia uczniowie zamieszczają na stronie internetowej National Geographic Polska. Działalność koła sprzyja promowaniu informacji o szkole w społeczności lokalnej, w lokalnych mediach, na portalu internetowym gminy. Uczniowie włączają Fot. Kinga Przytuła Buski Kwartalnik Edukacyjny 17
się aktywnie w życie szkoły, poprzez uczestnictwo i dokumentację ważnych wydarzeń. Kształtowanie zainteresowań i pasji uczniów sprzyja rozwijaniu ich kreatywności. Zmienność współczesnego świata stawia przed nami wciąż nowe wyzwania, którym niełatwo sprostać. Tradycyjny system edukacyjny przygotowywał do gromadzenia i przetwarzania zdobytej wiedzy. Dzisiaj przed naszymi dziećmi otwiera się świat przemian niespotykanych dotąd w historii, mających charakter cywilizacyjny, ustrojowy i gospodarczy. Codziennością będzie rozwiązywanie sytuacji problemowych, uczenie się przez całe życie, tworzenie własnych pomysłów, odkrywanie, rozwijanie uzdolnień. Sprostać tym wymogom może nie tyle ten, kto wiedzę posiadł, ale ten, kto potrafi ją wykorzystać w praktyce3. Dlatego należy kłaść szczególny nacisk na kształcenie ludzi kreatywnych, ponieważ tylko człowiek zdolny do twórczego myślenia, posiadający umiejętność rozwiązywania problemów i korzystania ze zdobytej wiedzy potrafi odnaleźć się w ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Świadome oddziaływanie nauczyciela ukierunkowane na rozwijanie zainteresowań, pasji i talentów sprzyja rozwijaniu twórczej postawy uczniów. 3 M. Mickiewicz: Rozwijanie twórczości uczniów, Życie Szkoły nr3/2010. Bartłomiej Grzegorz Sala Autor jest historykiem, antropologiem kultury, krajoznawcą, publicystą DYKTATOR Z PUSZCZY JODŁOWEJ CZYLI ŚLADAMI MARIANA LANGIEWICZA Jeszcze jeden mazur dzisiaj, nim poranek świta, Czy pozwoli panna Krzysia? młody ułan pyta. I tak długo błaga, prosi, boć to w polskiej ziemi: W pierwszą parę ją ponosi, a sto par za niemi. On coś pannie szepce w uszko i ostrogą dzwoni, Pannie tłucze się serduszko i liczko się płoni. Cyt, serduszko, nie płoń liczka, bo ułan niestały: O pół mili wre potyczka, słychać pierwsze strzały. Słychać strzały, głos pobudki, dalej na koń, hurra! Lube dziewczę porzuć smutki, dokończym mazura. Jeszcze jeden krąg dokoła, jeden uścisk bratni, Trąbka budzi, na koń woła, mazur to ostatni. Ludwik Ksawery Pomian-Łubieński, Ostatni mazur W powszechnych wyobrażeniach krakowianie słyną z dwóch rzeczy: daleko posuniętej oszczędności i niezwykłego fetowania wszelakich rocznic, których burzliwe dzieje Polski dostarczyły aż nazbyt wiele. Tutaj wszak najgłośniej i najwspanialej obchodzono pięćsetlecie batalii grunwaldzkiej, a gdy trzeba było to i w taką samą rocznicę pochowano po raz drugi wielkiego króla Przyznać się muszę, że krakowianin ze mnie trochę na pół gwizdka, albowiem chyba nigdy mi się nie zdarzyło zachować jakiejkolwiek części pensji do dnia wypłacenia następnej W zamian przypominam w tym miejscu z galicyjską gorliwością, że wkrótce czekają nas kolejne rocznice związane z najsłynniejszym polskim malarzem, malarzem bardzo krakowskim, a przecież oddającym na swych płótnach chwałę całego narodu polskiego. Oto bowiem sto pięćdziesiąt lat temu spod pędzla Jana Matejki wyszedł legendarny, zadumany Stańczyk, który w kolejnych dziesięcioleciach stał się wręcz symbolem refleksji nad polskimi losami, trwale goszczącym w malarstwie (choćby Piłsudski ze Stańczykiem i Wernyhorą Kazimierza Sichulskiego), literaturze (Wesele Stanisława Wyspiańskiego!), twórczości muzycznej (poemat symfoniczny Ludomira Różyckiego z 1903 r.) i galicyjskiej polityce, od 1869 r. patronując nurtowi ukształtowanemu ponad kartami sławnego pamfletu Stanisława Koźmiana, Stanisława Tarnowskiego, Józefa Szujskiego i Ludwika Wodzickiego. Ażeby być nadal w swoim mieście mile widzianym, przypomnę też na zaś, że rychło minie sto dwudziesta piąta rocznica powstania najsłynniejszego z pocztu królów i książąt polskich wybitnego Polaka o czeskich korzeniach, w którym zabrakło co prawda kilku władców, ale za to zbójnicki pas Bolesława III Krzywoustego pozwala nam pochylić się nie tylko nad losami Piastów, ale i nad znaczeniem Tatr i Podhala w dziejach polskiej kultury. A ten znowu o górach i góralach! jęknie pewnie nie- 18 Buski Kwartalnik Edukacyjny