Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Jak efektywnie wspierać dziecko w nauce? Hanna Micińska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 5 listopada 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1 5 6 Jak efektywnie wspierać dziecko w nauce? 2 4 3 1
1 Okresy rozwoju psychicznego (M.Kreutz) Główną zasadą podziału jest odróżnienie okresów intensywnego rozwoju i okresów zwolnienia tempa rozwojowego. Bierzemy pod uwagę wiek od narodzin do 21 roku życia. Po 21 roku życia okres rozwoju jest już zakończony i człowiek wchodzi w wiek dojrzały. 2
Fazy rozwoju psychicznego 0 5 roku życia intensywny rozwój wczesne dzieciństwo 5 7 roku życia okres pierwszego zastoju zwolnienie tempa rozwoju, powolna zmiana zainteresowań 7 11 roku życia - intensywny rozwój okres obiektywny zainteresowania przechodzą z samego siebie na zewnątrz, na otaczający świat Fazy rozwoju psychicznego 11 14 rok życia - okres drugiego zastoju działania hormonów - wiek przekory opozycja do starszych i młodszych rozdrażnienie, krnąbrność, awanturniczość 3
Fazy rozwoju psychicznego 14 17 roku życia - okres intensywnego rozwoju dojrzewanie - dominują uczucia i pragnienia, nastroje pojawiają się zawiłe kompleksy emocjonalne - relacje z płcią przeciwną, - nowe formy intelektualne (abstrakcyjne, rozwój zdolności spekulatywnych), - sądy wartościujące, krytycyzm, plany życiowe Fazy rozwoju psychicznego 17 21 roku życia - okres harmonizacji zwolnienie tempa rozwojowego - zjawiska intelektualne wybijają się na plan pierwszy - zrównoważenie uczuciowe i zwrot na zewnątrz - intelekt jako czynnik wygładzający nierównomierności i wybujałości okresu dojrzewania 4
Lateralizacja To przewaga jednej strony podczas czynności ruchowych; związana jest z dominowaniem jednej z półkul mózgowych Większość ludzi prezentuje model lateralizacji jednorodnej prawostronnej: dominacja prawego oka, ucha, ręki, nogi Praworęczność ustala się zwykle między 2 a 3 rokiem życia, a leworęczność w wieku 3 4 lat Ostateczna dominacja ustala się w tak zwanym wieku szkolnym (6 7 lat) Nieprawidłowa lateralizacja nie musi być powodem niepokoju, dopóki nie towarzyszą jej dodatkowe zaburzenia motoryczne, percepcji wzrokowej, orientacji w przestrzeni oraz wtórne zaburzenia emocjonalne Preferencje sensoryczne Model sensoryczny- właściwy nam sposób odbierania i reagowania na informacje przekazane kanałem wzrokowym, słuchowym i kinestetycznym. Na co dzień posługujemy się wszystkimi trzema systemami. To, jaki system jest nam bliższy, decyduje o tym, w jaki sposób się uczymy, jak rozumiemy innych. www.medicon.pl 5
Wzrokowiec: efektywniej zapamiętuje informacje korzystając z diagramów, map, rysunków, często uczy się pisząc, potrafi precyzyjnie określić miejsce, w którym znajduje się potrzebna mu informacja ton głosu wzrokowca określany jest jako wysoki, mówi szybko, gesty ma na wysokości głowy jego słownictwo jest bogate w wyrażenia odwołujące się do wzroku np. czy zauważasz to, czy potrafisz to dostrzec etc. charakterystyczna cecha wzrokowca jest to, że w momencie kiedy sobie coś stara przypomnieć kieruje wzrok w jedna stronę najczęściej w prawo ku górze. Słuchowiec: podczas przypominania sobie pewnych informacji często patrzy w lewą i prawą stronę na wysokości ucha jego ton głosu jest zazwyczaj melodyjny, bardzo dobrze się go słucha, tempo mówienia ma średnie, jego słownictwo często odwołuje się do słuchu np. czy słyszysz, co do ciebie mówię itd. słuchowcy najlepiej zapamiętują informacje, jak sama nazwa wskazuje, słuchając. Rozmowa, dyskusja, to najlepszy sposób dla nich na zapamiętanie wiadomości. 6
Kinestetycy i tak zwani czuciowcy : podczas przypominania sobie informacji spoglądają w dół ton głosu charakteryzujący reprezentantów tego systemu jest niski i poważny. Charakterystyczne jest to, że zastanawiają się zanim coś powiedzą gestykulacja na wysokości bioder, mowa wolna kinestetyk jest niejako cały czas w ruchu, nie potrafi długo usiedzieć, wierci się, kręci. kinestetyk w procesie nauczania oraz zdobywania informacji wykorzystuje najczęściej zmysł dotyku. w procesie nauczania przydatne są dla niego zajęcia laboratoryjne, praktyczne. Czuciowiec ( odmiana kinestetyka) to osoba, która jest raczej spokojna, wyciszona, empatyczna i wrażliwa. lubi myśleć, snuć refleksje, zastanawiać się mówi cicho, spokojnie silnie wszystko przeżywa ma bogate życie emocjonalne 7
Główne założenia teorii inteligencji wielorakich Każdy człowiek posiada wszystkie typy inteligencji w różnym stopniu rozwinięte Tworzą one niepowtarzalny profil inteligencji, który podlega zmianom Wszystkie inteligencje wzajemnie ze sobą współpracują Każdą inteligencję można rozwijać - słabsze inteligencje można rozwijać poprzez mocniejsze Rozwojowi inteligencji sprzyja właściwie zorganizowane środowisko domowe Każde dziecko jest zdolne! Jeśli dziecko gorzej radzi sobie w jakiejś dziedzinie, nie znaczy to, że jest gorsze od rówieśników Dziecko może mieć świetnie rozwiniętą np. inteligencję ruchową czy interpersonalną, przez co lepiej od innych radzi sobie w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami lub w sporcie Każdy człowiek ma jedne rodzaje inteligencji silniej rozwinięte, a inne słabiej. Kiedy uda się określić co jest mocną, a co słabą stroną dziecka, można potem tę wiedzę wykorzystać wspierając jego rozwój 8
3 4 9
Mechanizm uczenia się przez modelowanie, zwany też uczeniem się przez identyfikację, polega na przejmowaniu psychicznych właściwości modela, jego upodobań, motywacji, sposobu przeżywania. Tak jak i prostsze od niego uczenie się naśladowcze, polegające na odtwarzaniu konkretnych zachowań, uczenie się przez modelowanie kształtuje się przez obserwację modela, a także mimowolnie, przez codzienne z nim przebywanie. Modelowanie Modelowanie wykracza poza zewnętrzne upodobnianie się, ponieważ powoduje przejęcie zachowań stanowiących symboliczne równoważniki zachowania modela. (Bronfenbrenner) Wyróżnia się dwie fazy procesu modelowania: - przyswojenie - wykonanie 10
Identyfikacja Tendencja, przeważnie podświadoma lub nie w pełni uświadomiona, do bycia takim samym jak ktoś, kto jest przedmiotem dodatnich uczuć o dużym nasileniu, ideałem, wzorem postępowania. Podobieństwo modela do podmiotu z nim się identyfikującego, jak również proces projekcji rzutowania własnych przeżyć uczuciowych na płaszczyznę przeżyć bohatera, a także współodczuwanie jego stanów emocjonalnych ułatwia identyfikację. Wspólną cechą mechanizmów naśladownictwa, identyfikacji i modelowania jest istnienie wzorca lub modela, którego czynności i (lub) cechy skłaniają jednostkę do reagowania w określony sposób. 11
5 12
Cykl Eksperymentalnego Uczenia Dawida A. Kolba. Teoria eksperymentalnej nauki D. Kolba przyniosła przełom w sposobie przekazywania wiedzy. Cykl zawiera w sobie cztery różne stadia uczenia się z doświadczenia i może być rozpoczęty z każdego z nich, pod warunkiem wskazanej kolejności. Ważne jest odnoszenie się do doświadczenia, by tworzyć generalizacje i formułować koncepcje, które mogą być stosowane w nowych sytuacjach. 13
6 Motywacja! Uczenie się to sposób, w jaki nabywamy informacje o świecie, pamięć jest metodą przechowywania ich w czasie. (Eric R. Kandel, noblista z dziedziny fizjologii) to próba stworzenia trwałego śladu pamięciowego to proces, który prowadzi do względnie trwałej zmiany zachowania lub możliwości zachowania, które opiera się na doświadczeniu. 14
Mnemotechnika (gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji. Symonides z Keos V wiek p.n.e., który jako pierwszy stosował tzw. pałac pamięci, (rzymski pokój) Metoda ta polega na wytworzeniu skojarzeń, pomiędzy dobrze znanymi ci elementami (haki pamięciowe), a nowymi informacjami. Zamienniki cyfr: metoda obrazkowa 15
Łańcuchowa metoda skojarzeń Masz do zapamiętania szereg słów: Buty, motyle, trąba, prysznic, czajnik, samochód, krawat lub Szpilka, żaluzja, szklanka, biurko, samochód, fajka, skrzynia, pizza Stwórz komiczną, absurdalną historyjkę, w której znajdą się rzeczy z listy Wykorzystuj zmysły zobacz to, usłysz, poczuj, dotknij! SWOT PKO SMART U2 Akronimy Przykład: Nazwy planet. Merkury Moja Wenus Wiecznie Ziemia Zapracowana Mars Mama Jowisz Jutro Saturn Sama Uran Usmaży Neptun Nam Pluton Placki 16
Mind mapping Mapy myśli Aktywne powtórki Zacznij zawczasu w miarę wzrostu informacji czas uczenia się wzrasta Często powtarzaj Ułatwiaj zrozumienie sięgaj po przykłady z życia Metoda SQ4R : S Survey, czyli Przegląd Q Question, czyli Pytanie (formułowanie pytań) R Read, czyli Czytanie R Recite, czyli Recytacja lub Odtwarzanie R Review, czyli Odtwarzanie lub Przeglądanie R Reflect, czyli Zastanawianie się Czas uczenia się: pełny cykl aktywności trwa ok. 1 1,5 godziny. Pod koniec godziny zauważysz wyraźny spadek koncentracji i poczucie utkwienia w martwym punkcie. To oznacza, że czas na relaks. Przez kolejne 5-10 możesz zrobić przerwę i totalnie się odprężyć. Najlepiej położyć się w ciszy i ciemności, koncentrując się na oddechu. 17
Zasady w uczeniu się: Zasady w uczeniu się: Powtarzanie transfer z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej Przedłużone uczenie się ćwiczenie umiejętności dalszego powtarzania wykraczającego poza punkt wstępnego przyswojenia (już umiem, ale jeszcze raz powtórzę) Zrozumienie łączenie informacji Rodzaje pamięci Pamięć sensoryczna - pobudzenie w komórkach nerwowych trwa dłużej niż działanie bodźca Pamięć krótkotrwała - do dwóch dni. Pamięć długotrwała - pamięć w zasadzie nieograniczona, zależy od umiejętności posługiwania się nią, na dłużej lub na całe życie. 18
Rozwój pamięci Doskonalenie się pamięci następuje z wiekiem dziecka i jest efektem dwóch zasadniczych zmian zachodzących stopniowo w rozwoju: wzrastania dowolności pamięci kształtowania się umiejętności zapamiętywania logicznego Szczególnie intensywny rozwój dowolności pamięci przypada na wiek szkolny (11-12 lat). Rozwojowi ulega także metapamięć, czyli wiedza na temat systemu pamięci i czynników wpływających na jej efektywność. Początki rozwoju metapamięci mają miejsce w wieku przedszkolnym (dziecko zaczyna rozumieć, że w pewnych sytuacjach powinno podejmować wysiłek, aby coś zapamiętać). W wieku szkolnym dziecko zdaje sobie już sprawę z ograniczeń pamięci krótkotrwałej i tego, że trwałe zapamiętywanie wymaga pewnych specjalnych zabiegów 19
7 Nagradzać czy Nagroda jest zdarzeniem, które dostarcza jednostce informacji, jakie zachowanie prowadzi do pożądanego celu, pomaga wykrywać związki między własnym zachowaniem się i celem, wytwarza oczekiwanie na sukces. Sam fakt nagradzania wpływa więc pozytywnie na szybkość uczenia się. Trwałość efektów uczenia się może natomiast rosnąć, gdy nagrody występują nieregularnie. 20
karać? Uważa się, że kara blokuje jedynie karane zachowanie się poprzez strach, przy czym gdy strach ustąpi, karane zachowanie pojawia się na nowo. Kara zatem nie oducza reakcji, a nie wnosząc informacji o pożądanym zachowaniu się nie wpływa na uczenie się tegoż zachowania się. Skutkiem dotkliwej kary może być natomiast wyuczenie się odpornej na wygaszanie reakcji unikania, jeśli strach spowodowany karą utrzymuje się przez dłuższy czas. Całkowita rezygnacja z kary w procesie nauczania nie jest celowa. Kara jako informacja o błędzie czy niewłaściwej reakcji może działać korzystnie, jeśli zestawi się ją z nagrodą za poprawienie błędu czy anulowanie skutków niewłaściwej reakcji. Kara ta nie może być jednak dotkliwa. Wystarcza sama uwaga o błędzie czy też polecenie zaniechania czynności niepożądanej. Drodzy Rodzice, pamiętajmy że: Dzieci potrzebują miłości - szczególnie wtedy gdy na nią nie zasługują. Henry David Thoreau Dziecko to wyspa ciekawości otoczona morzem znaków zapytania. Autor nieznany Dzieci nigdy nie słuchają starszych, ale zawsze ich naśladują. James Baldwin 21
Dziękuję Państwu za uwagę i zachęcam do wspólnej nauki z dzieckiem to może łatwe nie jest, ale za to jaka satysfakcja i to po obydwu stronach! Hanna Micińska 22