Rozwój Edukacji i Aktywności Osób Starszych Prof. dr hab. Beata Tobiasz-Adamczyk Uniwersytet Jagielloński 20 listopada 2015
Populacja Polski Stan na dzień 31.12.2014 Liczba ludności: 38 478 602 osoby Miasto: 23 216 352 (60,3 %) Wieś: 15 262 250 Kobiety: 19 858 793 (51,6%) Mężczyźni: 18 619 809 Liczba ludności w wieku 65+: 5 874 047 osób Miasto: 3 792 903 (64,6%) Wieś: 2 081 144 Kobiety: 3 600 626 (61,3%) Mężczyźni: 2 273 421 GUS, 2015
Odsetek ludności w wieku 65 lat i więcej w Polsce w roku 2011 Polska odsetek 13,6 mediana 38,1 W roku 2013 ludność w wieku 65 lat i więcej stanowiła 14,7 % populacji. Mediana wieku: 38,6
Active ageing. A Policy Framework. 2002
Struktura populacji osób w wieku 65 lat i więcej prognozy do roku 2050 Dane GUS, za: Prognoza ludności na lata 2014-2050
Oczekiwana długość życia w Polsce W 2014 roku: 81,6 - kobiety 73,8 - mężczyźni Trwanie życia w 2014 r.; GUS, 2015
Przeciętne dalsze trwanie życia w wieku 60 lat w Polsce W 2014 roku: 24,3 - kobiety 19,2 - mężczyźni Trwanie życia w 2014 r.; GUS, 2015
Przeciętne dalsze trwanie życia oraz przeciętne dalsze trwanie życia w zdrowiu w wieku 65 lat mężczyźni, 2012 Źródło: EUROSTAT
Przeciętne dalsze trwanie życia oraz przeciętne dalsze trwanie życia w zdrowiu w wieku 65 lat kobiety, 2012 Źródło: EUROSTAT
Udział głównych przyczyn hospitalizacji - mężczyźni 2010 Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, NIZP-PZH, 2012
Udział głównych przyczyn hospitalizacji - kobiety 2010 Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, NIZP-PZH, 2012
Singularyzm 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 29,7% 1353168 152279 419187 42,8% 21,8% 890100 179237 486606 57,9% 210524 85108 203874 31,3% 40,8% 60-69 70-79 >=80 Gosp. jednoosobowe samodzielne Gosp. Jednoosobowe niesamodzielne Gosp. Wieloosobowe
Healthy ageing, a challenge for Europe (2006) Trendy demograficzne (Europa) 2005-2050 długość życia wzrośnie o 7 lat u mężczyzn i o 5 lat u kobiet o 44% wzrost ludności w grupie wiekowej 65-79 lat o 33% wzrost ludności w wieku powyżej 80 lat Zdrowe starzenie się wyzwania dla promocji zdrowia Aktywnego starzenia się WHO: Aktywne starzenie się oznacza proces optymalizacji sposobności podnoszenia zdrowia, zwiększania partycypacji społecznej i poczucia bezpieczeństwa w celu polepszania jakości życia osób starszych.
Statyczne podejście do wieku starszego (homogeniczność vs heterogeniczność) Dynamiczne ujęcia wieku starszego z perspektywy przebiegu życia (life course approach - teoria konwoju społecznego, budowania zasobów psychospołecznych)
Perspektywa life course approach w chorobach układu krążenia Rozwój chorób układu krążenia Życie płodowe Niemowlęctwo i dzieciństwo Dojrzewanie Życie dorosłe Kumulacja ryzyka choroby przewlekłej Wiek Wiek jako marker kumulujących się czynników ryzyka, które można modyfikować
Active ageing. A Policy Framework. 2002
Pełen sukcesów wiek starszy Zdrowe starzenie się Aktywne starzenie się Poczucie satysfakcji Wysoka jakość życia
Rola wymiaru duchowego w starszym wieku Zaangażowanie w aktywne życie Successful ageing Zminimalizowanie ryzyka i niepełnosprawności Zmaksymalizowanie fizycznej i psychicznej zdolności Zmaksymalizowanie pozytywnych uczuć duchowych * M.R. Crowther, M.W. Parker, W.A. Achenbaum, W.L. Larimore, H.G. Koenig, Rowe and Kahn s Model of Successful Aging Revisited: Posityve Spirituality The Forgotten Factor, The Gerontological, 2002, 42, 5, 613-620
Zdrowe starzenie się Wymiar fizyczny - Brak chorób przewlekłych - Brak ograniczeń w sposobie funkcjonowania - Aktywność, niezależność w czynnościach dnia codziennego - Samoopieka Wymiar psychiczny - Brak ograniczeń w funkcjach poznawczych, intelektualnych - Dobre samopoczucie psychiczne - Zdobywanie nowej wiedzy, nowych umiejętności Wymiar społeczny - Pełnienie ról - Partycypacja w życiu społecznym - Sieci relacji społecznych - Silne więzi społeczne
Autonomia: kontrolowanie, podejmowanie decyzji. Płeć Niezależność. Jakość życia satysfakcja z życia. Determinanty ekonomiczne Zdrowie i usługi zdrowotne Determinanty behawioralne styl życia Aktywne starzenie Determinanty społeczne Determinanty indywidualne Fizyczne determinanty Kultura
Unikanie, zapobieganie wypadkom Zachowania prewencyjne Kapitał społeczny Przejście na emeryturę Jakość życia ludzi starszych Wzory żywieniowe Środowisko, udogodnienia architektoniczne Ogólny stan zdrowia Używanie używek Zażywanie leków
Społeczne determinanty zdrowego starzenia się - Przemoc i wykorzystywanie - Wykształcenie i wtórny analfabetyzm Ekonomiczne determinanty Dochód, praca Aktywne starzenie się Uczestnictwo w życiu społecznym Active ageing. A Policy Framework. 2002 Zdrowie Uwarunkowania zdrowego starzenia się System zabezpieczeń społecznych dla osób starszych Bezpieczeństwo
Sieć relacji społecznych Rodzina Osoba starsza
Bezrobocie Środowisko pracy Warunki mieszkaniowe Papierosy Alkohol Ruch, komunikacyjny Środki psychoaktywne Wsparcie społeczne Wykształcenie Zwyczaje żywieniowe Relacje społeczne Produkcja żywności Aktywność fizyczna Woda i jakość powietrza Życie seksualne Wpływ znaczących innych Sen System ubezpieczeń społecznych System opieki zdrowotnej Wiek, płeć, uwarunkowania genetyczne
Wskaźniki pozytywnego starzenia się Samodecydowanie o sobie Wolność wyborów życiowych Niezależność Cieszenie się życiem Umiejętność pokonywania trudności, adaptacji do zmian Nowe plany na bliską i dalszą przyszłość Realizowanie własnych potrzeb, marzeń, pragnień Brak poczucia samotności i izolacji Dostrzeganie problemów osób obok nas Otwarcie na nowe doświadczenia
- Zmiana stylu życia Dieta Palenie papierosów Alkohol Aktywność fizyczna - Spirytualność, duchowość - wewnętrzny spokój - Podróżowanie, sport, hobby, wolontariat - Akceptacja procesu starzenia się - Budowanie pomostów pomiędzy generacjami - Wspieranie młodszych pokoleń solidarność pomiędzypokoleniowa, wymiana doświadczeń, uczuć i emocji, wiedzy
Jaka jest Pana(i) definicja successful ageing Wymiary % Zdrowie 30,0 Satysfakcja 28,4 Aktywność 20,5 Aktywność fizyczna 19,6 Rodzina 18,5 Niezależność 16,7 Życie społeczne 7,5 Zadania, cele życiowe 7,6 Bezpieczeństwo materialne Aktywność w czasie wolnym Bycie społecznie użytecznym, potrzebnym 7,3 6,0 5,8 Dobry humor 2,2 * Robert B. Tate, Leedine Lah, and T. Edward Cuddy, Definition of Successful Aging by Elderly Canadian Males: The Manitoba Follow-Up Study, The Gerontologist 2003, 43, 5, 735-744 % Wymiary Badania polskie 93,6 Zdrowiu 81,1 Miłości, szczęściu rodzinnemu, dobrym stosunkom rodzinnym 66,7 Godnemu życiu zgodnie z przekonaniami światopoglądowymi 64,9 Niezależności, samodzielności życiowej 62,7 Życiu w wolnym kraju, szanowaniu praw człowieka 55,4 Zabezpieczeniu materialnemu na przyszłość 54,7 Zapewnieniu dzieciom jak najlepszego wykształcenia 46,0 Pomocy materialnej dzieciom 37,0 Osiągnięciu wysokich dochodów 29,2 Wygodnemu urządzeniu mieszkania 17,0 Prestiżu w środowisku 16,7 Zwiedzaniu świata, poznawaniu nowych miejsc i ludzi 16,4 Realizacji zainteresowań, uprawianiu hobby 9,2 Wyposażeniu domu i siebie w luksusowe przedmioty na poziomie światowym 13,6 Podnoszeniu posiadanych kwalifikacji 10,9 Karierze zawodowej 3,2 Zdobyciu władzy, pełnieniu funkcji politycznych * Frąckiewicz L. Ludzie starzy a problem starości 2006