5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy

Transkrypt

1 5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy Seminarium Poziom 5 Polskiej Ramy Kwalifikacji: rynek pracy i regulacje ustawowe Prof. Ewa Chmielecka (na podstawie prezentacji I. Kotowskiej i A. Chłoń-Domińczak) Fundacja Rektorów Polskich, 25 września 2017 r. 1

2 Pytanie: Czy potrzebujemy utrzymania lub zwiększenia liczby osób studiujących w Polsce? Odpowiedź: Spójrzmy na potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy i kapitał ludzki, który mamy do dyspozycji. 2

3 Wyzwania dla edukacji w Europie i w Polsce Starzenie się populacji, w tym spadek liczby dzieci i młodzieży w Europie Rosnące zapotrzebowania na umiejętności niezbędne do życia i pracy w coraz bardziej zaawansowanym technologicznie i globalizującym się świecie Utrzymywanie się nierówności szans i efektów w systemach edukacji PL (Country Report Poland 2017): przy znacznym spadku liczby osób w wieku produkcyjnym niezbędne jest podejmowanie działań takich jak: zwiększanie uczestnictwa osób na rynku pracy inwestowanie w kapitał ludzki wzrost produktywności 3

4 Relatywne zmiany wielkości populacji w wieku lata oraz populacji w wieku 65 + w okresie w krajach UE Liczba osób starszych podwoi się w PL Spadek o więcej niż 30% Source: 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States 4 ( ), European Economy , p.23

5 Zmiany liczby i struktury wieku ludności Polski, projekcje Eurostatu P0P2010 VS. POP PROGNOZA GUS 2013 WSKAZUJE SPADEK DO 33,95 MLN W 2050 R , , , , bardzo intensywne starzenie się populacji : liczba osób w wieku 65 lat i więcej wzrośnie o 117% (99,8%) w latach 2010 (2013) , a udział z 13,5% (14,2%) do 35% (32,9%) jeden z najgłębszych spadków potencjalnych zasobów pracy w UE28: liczba osób w wieku produkcyjnym spadnie odpowiednio o 36% /30,9 % 5

6 Liczba osób [tys.] Spadek podaży pracy w Polsce do 2050r. sięgnie 5 mln osób głównie wskutek zmian struktur wieku Rok Efekt zmian we współczynnikach aktywności Efekt zmian w strukturze demograficznej Efekt zmian wielkości populacji Łączna zmiana od 2015 roku Źródło: A.Kiełczewska, P.Lewandowski, Starzenie się ludności a podaż pracy w Polsce w horyzoncie roku 2050, w: Starzenie się ludności rynek pracy i finanse publiczne w Polsce, 6 Komisja Europejska, Warszawa 2017

7 tys. osób Liczba osób w wybranych grupach w wieku w Polsce w latach (dane obserwowane) oraz (projekcja Eurostatu POP2013) lat lata lat Źródło: A.Chłoń-Domińczak, 2017, Uzasadnienie społeczne dla kształcenia na 5 poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji w kontekście rozwoju kapitału ludzkiego Czy jest możliwe przeciwdziałanie spadkowi kapitału ludzkiego na poziomie całej populacji w Polsce, gdzie wraz z redukcją potencjalnych zasobów pracy będzie występować intensywne starzenie się populacji i samych zasobów pracy? 7

8 Kapitał ludzki pomiar na poziomie indywidualnym i w skali makro Pomiar kapitału na poziomie indywidualnym w przebiegu życia i na poziomie całej populacji uwzględniający: - formalne wykształcenie - zdobywanie wiedzy i umiejętności podczas kariery zawodowej - stan zdrowia jako czynnik wpływający na deprecjację wiedzy - starzenie się wiedzy i umiejętności - zapominanie nabytej wiedzy - interakcje między jednostkami (w skali populacji) M.Stonawski, Kapitał ludzki w warunkach starzenia się ludności a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków

9 Szacunek kapitału ludzkiego na poziomie populacji Projekcje kapitału ludzkiego w Polsce w latach (populacja w wieku lata) Projekcje przygotowane przy różnych scenariuszach zmian płodności (P), poziomu wykształcenia (W) i aktywności zawodowej (A) Źródło: M.Stonawski, s.114 9

10 Szacunek kapitału ludzkiego per capita w Polsce Kapitał ludzki w Polsce per capita w latach Źródło: M.Stonawski, s.114 Poprawa jakości zasobów ludzkich nie rekompensuje ubytku wielkości tych zasobów (spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym) i starzenia się ludności; mimo postępu w stanie zdrowia, wykształceniu, zwiększeniu aktywności zawodowej i płodności kapitał ludzki w Polsce będzie maleć Szczególna rola wykształcenia wyższego jako głównego stymulatora wzrostu 10 kapitału ludzkiego

11 Zmiany odsetka osób posiadających wykształcenie wyższe w krajach UE w latach 2001 i 2013 Mimo awansu edukacyjnego (najmłodszych) Polaków luka wykształcenia między Polską a czołowymi krajami UE jest wyraźna, zwłaszcza dla zasobów pracy ogółem Źródło: Instytut Badań Strukturalnych, Zatrudnienie w Polsce 2013, s

12 Czy poziom 5 ważny jest dla podnoszenia poziomu kapitału ludzkiego w Polsce? Badanie Uwarunkowania decyzji edukacyjnych potwierdziło, iż dostęp do wyższego wykształcenia jest ograniczony dla niektórych grup ludności. Są to osoby, które stosunkowo wcześnie usamodzielniają się, kosztem możliwości dalszego własnego kształcenia Subiektywna luka edukacyjna, czyli różnica między poziomem wykształcenia, jaki respondent chciał osiągnąć, a poziomem który osiągnął dla osób z wykształceniem średnim określa potencjał dla rozwoju 5. poziomu Subiektywna luka edukacyjna według poziomu wykształcenia Źródło: Kotowska et al. (2015) w: A.Chłoń-Domińczak, 2017, Uzasadnienie społeczne dla kształcenia na 5 poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji w kontekście rozwoju kapitału ludzkiego 12

13 Uwagi końcowe Głębokie i trwałe przekształcenia struktur wieku ograniczają możliwości wzrostu ekonomicznego w krajach UE (spadek podaży pracy, spadek kapitału ludzkiego); ograniczenia te są szczególnie silne w Polsce i innych krajach Europy Środkowo- Wschodniej dla przeciwdziałania negatywnym dla wzrostu skutkom zmian ludnościowych kluczowe są wzrost aktywności zawodowej i zatrudnienia oraz poprawa produktywności, a te są zależne od poziomu wykształcenia i aktywności edukacyjnej dorosłych znaczenie inwestycji w wykształcenie wyższe szczególnie ważne w Polsce ze względu na przewidywany spadek kapitału ludzkiego w skali całej populacji, Kształcenie na piątym poziomie PRK tworzy możliwości rozwinięcia oferty edukacyjnej adresowanej do osób, które do tej pory nie korzystały z oferty szkół wyższych. Doświadczenia międzynarodowe pokazują, że studia takie mogą stanowić znaczną część rynku edukacyjnego, pozwalając na wykształcenie grupy wykwalifikowanej kadry technicznej. 13