Historia zatrudnienia i aktywność po zakończeniu kariery zawodowej. Leszek Morawski

Transkrypt

1 Historia zatrudnienia i aktywność po zakończeniu kariery zawodowej Leszek Morawski Projekt: Wsparcie realizacji badań panelowych osób w wieku 50 lat i więcej w międzynarodowym projekcie Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (SHARE) Warszawa,

2 Historia zatrudnienia i aktywność po zakończeniu kariery zawodowej Cel Opis zależności pomiędzy różnymi aspektami doświadczenia zawodowego i najważniejszymi aspektami życia osób w wieku 50+, z uwzględnieniem aktywności zawodowej, sytuacji materialnej i stanu zdrowia. Metoda Opisowa analiza danych z wykorzystaniem danych z rundy 3. SHARE (SHARE- LIFE) połączonych z informacjami z rundy 4. i 6. 2

3 Historia zatrudnienia i aktywność po zakończeniu kariery zawodowej Plan prezentacji: Historia zatrudnienia i zróżnicowanie decyzji emerytalnych na podstawie danych SHARE badanie SHARE-LIFE i próby badawcze wykorzystane w analizach historia zatrudnienia, staż pracy, sytuacja emerytów na rynku pracy Retrospektywna ocena kariery zawodowej i głównego miejsca pracy Aktywność po zakończeniu kariery zawodowej praca zarobkowa oraz zaangażowanie w wolontariat i działalność charytatywną determinanty aktywności osób w wieku 50+ Podsumowanie 3

4 Charakterystyka badania SHARE-LIFE i próby badawczej wykorzystanej w analizach SHARE-LIFE realizacja w latach krajów z rundy 2 zdarzenia z dzieciństwa, sytuacja mieszkaniowa, historia zdrowotna, korzystanie z opieki zdrowotnej, historia zatrudnienia retrospektywna ocena kariery zawodowej i głównego miejsca pracy Enkelejda i Mazzonna, Can we trust older people s statements on their childhood circumstances? Evidence from SHARELIFE, SHARE Working Paper Series , 2011 Garrouste i Paccagnella, Data Quality: Three Examples of Consistency Across SHARE and SHARELIFE, w SHARELIFE Methodology. Mannheim Research Institute for the Economics of Aging (MEA), 2010 nawiązanie do koncepcji teorii przebiegu życia (the life-course perspective) Layard i in., What Predicts a Successful Life? A Life-Course Model of Well-Being, the Economic Journal, no.124, str. F720-F738,

5 Charakterystyka badania SHARE-LIFE i próby badawczej wykorzystanej w analizach Próba podstawowa SHARE-LIFE 50+ Runda 6 kiedykolwiek wykonywali pracę zarobkową emeryci staż pracy co najmniej 10 lat Liczebności obserwacji Kraj N Polska 870 Czechy 843 Niemcy 628 Grecja 922 Hiszpania 656 Francja 875 Szwecja 973 Razem

6 Historia zatrudnienia (SHARE-LIFE) Mężczyźni Polska Kobiety Wiek (lata) Wiek (lata) Edukacja Praca pełnoetatowa Praca niepełnoetatowa Bezrobocie Emerytura Zajmowanie się domem Niepełnosprawność Inne 6

7 Historia zatrudnienia (SHARE-LIFE) Hiszpania Szwecja Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety Wiek (lata) Wiek (lata) Edukacja Praca pełnoetatowa Praca niepełnoetatowa Bezrobocie Emerytura Zajmowanie się domem Niepełnosprawność Inne 0 0 Wiek (lata) Wiek (lata) Edukacja Praca pełnoetatowa Praca niepełnoetatowa Bezrobocie Emerytura Zajmowanie się domem Niepełnosprawność Inne 7

8 Staż pracy (SHARE-LIFE) Mężczyźni Kobiety 32% 32% 28% 28% 24% 24% 16% 16% 12% 12% 8% 8% 4% 4% Staż pracy (lata) Staż pracy (lata) PL SE PL SE 8

9 Retrospektywna ocena kariery zawodowej Ogólnie rzecz biorąc, jestem zadowolony/a ze swojej kariery zawodowej Doświadczyłe(a)m poważnego rozczarowania w mojej karierze zawodowej M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie 9

10 Retrospektywna ocena głównego miejsca pracy Podstawa teoretyczna model braku równowagi między wysiłkiem a nagrodą (Siegriest, 1998, 2004,2012) Dwanaście pytań ocenianych od 1-4: wysiłek fizyczny Moja praca wymagała dużego wysiłku fizycznego. Moje najbliższe środowisko pracy było uciążliwe (na przykład z powodu hałasu, gorąca, tłoku). obciążenia psychospołeczne Moja praca wymagała dużego wysiłku emocjonalnego. Byłem(am) narażony(a) na powtarzające się konflikty i niepokoje. brak kontroli Byłem(am) pod ciągłą presją czasową z powodu dużego obciążenia pracą. Miałem(am) bardzo niewiele swobody w decydowaniu o tym, w jaki sposób wykonuję moją pracę. wsparcie socjalne Otrzymywałem(am) odpowiednie wsparcie w trudnych sytuacjach. Atmosfera między mną a moimi współpracownikami była dobra. Ogólnie rzecz biorąc pracownicy byli traktowani sprawiedliwie. wynagrodzenia Miałem(am) możliwość zdobywania nowych umiejętności. W moim miejscu pracy spotykałem(am) się uznaniem, na które zasługiwałem(am) Biorąc pod uwagę cały wysiłek, który wkładałem(am) w moją pracę i wszystkie moje osiągnięcia, wysokość moich zarobków była odpowiednia. 10

11 Retrospektywna ocena kariery zawodowej Moja praca wymagała dużego wysiłku fizycznego Miałem(am) bardzo niewiele swobody w decydowaniu o tym, w jaki sposób wykonuję moją pracę M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie 11

12 Retrospektywna ocena kariery zawodowej 10 Moja praca wymagała dużego wysiłku emocjonalnego 10 Biorąc pod uwagę cały wysiłek, który wkładałem(am) w moją pracę i wszystkie moje osiągnięcia, wysokość moich zarobków była odpowiednia M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie 12

13 Retrospektywna ocena głównego miejsca pracy Podstawa teoretyczna model braku równowagi między wysiłkiem a nagrodą (Siegriest, 1998, 2004,2012) Metoda empiryczna - analizy danych porządkowych na podstawie podejścia Wahrendorf i in. (2016) oraz Siegrest i Wahrendorf (2011) Odsetki osób z nadmiernym wysiłkiem fizycznym PL CZ DE EL ES FR SE Komentarz. Binarny indeks nadmiernego wysiłku (Siegrest i Wahrendorf, 2011) 13

14 Aktywność po zakończeniu kariery zawodowej Praca zarobkowa Wolontariat i działalność charytatywna M K M K M K M K M K M K M K M K M K M K M K M K M K M K PL CZ DE EL ES FR SE PL CZ DE EL ES FR SE 14

15 Retrospektywna ocena głównego miejsca pracy a praca zarobkowa na emeryturze Wysiłek fizyczny Obciążenie psychospołeczne 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% M K Możliwość kontroli 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% M Adekwatność wynagrodzenia K 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% M K 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% M K 15

16 Co wpływa na wybór aktywności? Czynniki uwzględnione w analizie zróżnicowania aktywności: Podstawowe: Jakość głównego miejsca pracy: wiek wysiłek fizyczny płeć wysiłek emocjonalny kraj (ref. kat. = PL) możliwość kontroli zadań wykształcenie (ref. kat. = brak lub podstawowe) wsparcie społeczne adekwatność wynagrodzenia liczba dzieci mieszkanie z partnerem mieszkanie na wsi Historia zatrudnienia: staż pracy epizod bezrobocia Zdrowie: zły stan zdrowia 1+ IADL 1+ MOBILITY Sytuacja materialna duże trudności w wiązaniu końca z końcem własność nieruchomości Zmienne kontrolne sektor zatrudnienia w głównym miejscu pracy runda badania 16

17 Co wpływa na wybór aktywności? Regresja logistyczna Praca płatna Wolontariat i działalność charytatywna Ilorazy szans Ilorazy szans M K M K Zmienne podstawowe Wiek 0,86*** 0,86*** 0,97*** 0,97*** Wykształcenie: średnie 1,47*** 1,38** 1,90*** 1,03 Wykształcenie: wyższe 2,82*** 2,07*** 2,59*** 1,83** Liczba dzieci 1,00 1,10* 1,03 1,03 Zamieszkiwanie z partnerem 0,77* 0,59*** 0,91 0,80*** Wieś 0,83* 0,91 0,97 1,12 Zdrowie Zły stan zdrowia 0,72 0,64*** 0,65** 0,50*** 1+MOBILITY 0,82*** 0,82 0,88 1,01 1+iADL 0,61*** 0,71*** 0,54** 1,05 Sytuacja materialna Duże trudności z wiązaniem końca z końcem 0,73 1,02 0,78** 0,99 Właściciel nieruchomości 0,87 1,01 1,24* 1,10 Zmienne kontrolne: sektor zatrudnienia, kraj, runda badania * p < 0.05, ** p < 0.01, *** p <

18 Co wpływa na wybór aktywności? Regresja logistyczna Praca płatna Wolontariat i działalność charytatywna Ilorazy szans Ilorazy szans M K M K Jakość głównego miejsca pracy Duży wysiłek fizyczny 0,71*** 0,58*** 0,78*** 0,82** Brak kontroli w miejscu pracy 0,53*** 0,62*** 1,08 0,96 Duże obciążenie psychospołeczne 1,04 0,82* 1,31** 1,28* Odpowiednie wsparcie socjalne 1,27 1,52** 1,27 1,11 Odpowiednie wynagrodzenie 0,99 0,96 1,41*** 0,97 Historia zatrudnienia Staż pracy 1,06*** 1,05*** 0,98*** 1,01 Epizod bezrobocia 1,02 1,10 0,75* 1,15 N Zmienne kontrolne: sektor zatrudnienia, kraj, runda badania * p < 0.05, ** p < 0.01, *** p <

19 Podsumowanie Wnioski Duże zróżnicowanie historii zatrudnienia SHARE-LIFE pod względem rodzajów zatrudnienia i stażu pracy Emeryci urodzeni przed 1959 r. w Polsce gorzej oceniają warunki zatrudnienia w głównym miejscu pracy od emerytów w innych porównywanych krajach Retrospektywne oceny jakości zatrudnienia w głównym miejscu pracy upodabniają Polskę bardziej do krajów Europy Południowej (Hiszpania, Grecja) niż do Niemiec i Szwecji Aktywność zawodowa i społeczna po przejściu na emeryturę jest skorelowana z wartościami indeksów opisujących retrospektywne oceny jakości zatrudnienia Nadmierny wysiłek fizyczny negatywnie wpływa na podejmowanie każdej z analizowanych aktywności niezależnie od płci respondenta Wpływ jakości zatrudnienia jest silniejszy na aktywność zawodową niż społeczną 19

20 Historia zatrudnienia i aktywność po zakończeniu kariery zawodowej Leszek Morawski Współpraca: Michał Myck, Monika Oczkowska 20