IBM TRIRIGA Wersja 10 Wydanie 5. Podręcznik zarządzania programem i projektem IBM

IBM TRIRIGA Wersja 10 Wydanie 5 Podręcznik zarządzania programem i projektem IBM

Uwaga Przed użyciem niniejszych informacji i produktu, którego one dotyczą, należy zapoznać się z treścią sekcji Uwagi na stronie 29. Niniejsze wydanie dotyczy wersji 10, edycji 5, modyfikacji 0 produktu IBM TRIRIGA oraz wszystkich kolejnych wydań i modyfikacji, o ile nie zaznaczono inaczej w nowych wydaniach. Copyright IBM Corporation 2011, 2015.

Spis treści Rozdział 1. Zarządzanie programami i projektami.............. 1 Rozdział 2. Zarządzanie programem i projektami dla projektów inwestycyjnych 3 Rozdział 3. Konfigurowanie projektów.. 5 Szablony w procesie zarządzania projektem..... 5 Kody kosztów.............. 5 Tworzenie szablonów standardowych kodów kosztów projektu inwestycyjnego.......... 5 Rozdział 4. Tworzenie programów.... 7 Rozdział 5. Tworzenie projektów inwestycyjnych........... 9 Rozdział 6. Planowanie projektów i zarządzanie nimi.......... 11 Zarządzanie budżetem........... 11 Źródła finansowania........... 11 Szacunkowy budżet pierwotny........ 11 Rekordy budżetu........... 11 Zarządzanie harmonogramami i zadaniami..... 12 Proces projektowania............ 13 Rekordy złożenia............. 13 Zarządzanie ryzykiem............ 14 Zarządzanie pozwoleniami.......... 14 Rozdział 7. Zarządzanie zaopatrzeniem w ramach projektu.......... 15 Proces zarządzania zaopatrzeniem........ 15 Procedura przetargowa w celu wyłonienia dostawcy... 15 Procedura przetargowa.......... 15 Tworzenie ofert............ 16 Wyjaśnienia dotyczące przetargów....... 17 Umowy z dostawcami........... 17 Kontrakty standardowe w procesie zakupowym... 17 Wyłanianie wykonawców umów na podstawie ofert.. 18 Rejestrowanie zmian w umowach....... 18 Zapytania cenowe............. 18 Tworzenie zapytań cenowych........ 19 Zamówienia.............. 20 Przyjmowanie zamówień.......... 20 Faktury za zamówienia.......... 20 Zwalnianie płatności............ 21 Rozdział 8. Realizacja projektu.... 23 Zlecenia informacji............ 23 Wydania i zmiany............. 23 Kroniki codzienne............. 23 Spotkania dotyczące projektu......... 24 Korespondencja ws. projektu......... 24 Raporty o postępach............ 25 Rozdział 9. Zamknięcie projektu i programu............. 27 Uwagi............... 29 Znaki towarowe............. 31 Warunki dotyczące dokumentacji produktu..... 31 Oświadczenie IBM o ochronie prywatności w Internecie 32 Copyright IBM Corp. 2011, 2015 iii

iv Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Rozdział 1. Zarządzanie programami i projektami Program IBM TRIRIGA oferuje zestaw narzędzi pozwalających na zautomatyzowanie i uproszczenie szeregu procesów projektów inwestycyjnych, zadań oraz działań związanych z dokumentami, projektami, zmianami, kosztami, ryzykiem oraz planowaniem, a także na zarządzanie nimi. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 1

2 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Rozdział 2. Zarządzanie programem i projektami dla projektów inwestycyjnych Proces zarządzania programem i projektami w oprogramowaniu IBM TRIRIGA służy do automatyzacji i usprawnienia procesów w projekcie inwestycyjnym oraz do zarządzania tymi procesami. Możliwe jest zarządzanie wszystkimi aspektami projektu inwestycyjnego, od przygotowania projektu, poprzez realizację, aż po zamknięcie. Zarządzanie projektem obejmuje zadania niższego poziomu powiązane z osiąganiem celów charakterystycznych dla projektu inwestycyjnego. Celami tymi może być na przykład zaplanowanie i przydzielenie zasobów, określenie budżetu i śledzenie projektów. Przez zarządzanie programem rozumiemy wysokopoziomowe zarządzanie wieloma projektami inwestycyjnymi. Programy zapewniają nadzór nad projektami inwestycyjnymi i korelują cele projektów z całościowymi celami biznesowymi. Załóżmy na przykład, że uniwersytet planuje remont dachów na wszystkich swoich budynkach. Remont dachów na wszystkich budynkach jest programem, a remonty dachów na poszczególnych budynkach są odrębnymi projektami. W procesie zarządzania programem i projektami uczestniczą wszystkie osoby odpowiedzialne za przygotowanie, śledzenie, aktualizowanie projektów i zarządzanie nimi. Proces zarządzania programem i projektami ma w zamierzeniu zapewnić ukończenie i prawidłowy przebieg każdego projektu. Oto typowy proces zarządzania programem i projektami: 1. Przygotowanie programu obejmuje przygotowanie finansowania projektów wchodzących w jego skład. 2. Przygotowanie projektu polega na utworzeniu kodów kosztów, szablonów oraz utworzeniu projektu inwestycyjnego. 3. Planowanie projektów polega m.in. na tworzeniu i przeglądaniu projektów oraz zarządzaniu czynnikami ryzyka, rolami i budżetami w projektach. 4. Zaopatrzenie projektów polega m.in. na organizowaniu przetargów, formułowaniu umów standardowych, zapytań cenowych i zamówień. 5. Realizacja projektów polega m.in. na zarządzaniu pracą, wydawaniu upoważnień do rozpoczęcia prac oraz realizacji prac. W skład tego kroku wchodzą takie zadania, jak zarządzanie zapytaniami (RFI) i potencjalnymi zleceniami zmian. W tym kroku wymagane są także dostawy materiałów i nadzór nad postępami oraz budżetami. 6. W kroku zamknięcia projektu i programu następuje weryfikacja wykonania zakresu prac i list kontrolnych, a także transfer wszelkich pozostałych środków finansowych. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 3

Rozdział 3. Konfigurowanie projektów Przed rozpoczęciem projektu można utworzyć szablony i kody kosztów, które pozwolą zaoszczędzić czas w trakcie procesów zarządzania programem i projektem. Dzięki szablonom dane są spójne we wszystkich projektach. Struktury kodów kosztów pozwalają śledzić i usprawniają działania finansowe, jakie mają miejsce w organizacji. Szablony w procesie zarządzania projektem Szablony są powtarzalnymi wzorcami do wykorzystania w projekcie. W wielu projektach występują podobne wymagania, podobnie przebiega też ich realizacja. Szablony zatwierdzania definiują rolę i tożsamość osób, które zatwierdzają lub odrzucają projekt bądź niektóre jego aspekty. Tego typu szablony definiują wymagania dotyczące zatwierdzania, reguły zatwierdzania i wymagany typ przeglądu. Można używać takich szablonów do wygenerowania tych informacji w projekcie. Aby utworzyć szablon zatwierdzania, wybierz kolejno opcje Narzędzia > Zatwierdzenia& Powiadomienia > Szablony zatwierdzania. Szablony pierwotnego budżetu projektu to kolejny rodzaj szablonów używanych w zarządzaniu programem i projektami. Szablony takie są często powiązane z projektami inwestycyjnymi, ponieważ umożliwiają wstępne zdefiniowanie kodów kosztów. Szablony projektów inwestycyjnych to powtarzalne informacje, które można wykorzystać do wprowadzania informacji do projektów inwestycyjnych. W sekcji Budżet tego szablonu można zastosować szablon pierwotnego budżetu, aby wygenerować strukturę kodów kosztów. Po wybraniu opcji Narzędzia > Administracja > Szablony można utworzyć szablon pierwotnego budżetu projektu, szablon projektu inwestycyjnego i wiele innych szablonów. Kody kosztów Struktury kodów umożliwiają śledzenie i usprawnianie działań finansowych, jakie mają miejsce w organizacji. Działania finansowe są zwykle złożone, dlatego kody kosztów są podzielone na kategorie rozmieszczone hierarchicznie na podpoziomach. Na stronie Umowy > Konfiguracja > Kody kosztów można wyznaczyć pojedyncze lub złożone struktury kodowania, umożliwiające definiowanie budżetów i zobowiązań. Na przykład dla projektu opracowano budżety dotyczące rozbudowy fundamentów budynku, wznoszenia budynku oraz dla budowy wnętrz. Kody kosztów mogą ułatwić śledzenie budżetów i zobowiązań dla każdego z tych działań. Tworzenie szablonów standardowych kodów kosztów projektu inwestycyjnego Istnieje możliwość utworzenia standardowego kodu kosztu projektu inwestycyjnego. Ten szablon pozwala wygenerować strukturę kodu kosztu projektu po aktywowaniu projektu inwestycyjnego. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 5

Procedura 1. Na pasku menu w IBM TRIRIGA wybierz opcje Umowy > Konfiguracja > Kody kosztów. 2. W panelu Hierarchia wybierz kolejno Nowy > Standardowy kod kosztu projektu inwestycyjnego. 3. Wprowadź datę kodu kosztu dla standardowego projektu inwestycyjnego. 4. Wybierz opcję Utwórz wersję roboczą i zapisz. 6 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Rozdział 4. Tworzenie programów Istnieje możliwość utworzenia programu w celu koordynowania wielu powiązanych projektów. Programy upraszczają planowanie, zarządzanie i zapewniają nadzór nad różnymi projektami. Przykładowo, finanse dla wszystkich projektów zostaną zagregowane w ramach programu, który będzie opracowywał główny harmonogram dla kluczowych dat projektu. Procedura 1. Wybierz opcję Projekty i przejdź do obszaru Programy. 2. Wybierz kolejno opcje Strony pokrewne - Programy > Programy i źródła finansowania > Utwórz program. 3. Wprowadź dane programu na każdej karcie i wybierz opcję Utwórz wersję roboczą. 4. Wydaj program. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 7

Rozdział 5. Tworzenie projektów inwestycyjnych Tworzenie projektu inwestycyjnego to proces, który umożliwia zarządzanie, dodawanie i definiowanie aspektów projektu, takich jak zakres projektu, harmonogram, budżet, zadania i role. Przykładowo, można zdefiniować zespół projektu i dostęp wg uprawnień dla każdego członka zespołu. Procedura 1. Na pasku menu wybierz opcję Projekty > Inwestycje. 2. W portalu Strony pokrewne wybierz opcje Projekty > Utwórz projekt inwestycyjny. 3. Wprowadź dane projektu inwestycyjnego na każdej karcie i wybierz opcję Utwórz wersję roboczą. 4. Opcjonalne: Aby zastosować szablon, wybierz opcję Więcej. 5. Aktywuj projekt inwestycyjny. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 9

Rozdział 6. Planowanie projektów i zarządzanie nimi Zarządzanie budżetem Planowanie projektów i zarządzanie nimi jest procesem ciągłym, który trwa przez cały czas życia projektu. Planuje się takie pozycje, jak budżety, harmonogramy i projekty, a następnie monitoruje się te pozycje i zarządza się nimi. Wszystkie aspekty planowania projektu i zarządzania nim ukierunkowane są na osiągnięcie celów w ramach ograniczeń finansowych, czasowych i innych. Zarządzanie budżetem obejmuje pozyskiwanie funduszy za pośrednictwem źródeł finansowania, szacowanie kosztów projektów oraz śledzenie kosztów. Źródła finansowania Źródła finansowania i zasoby budżetowe dla programów i projektów. Typy finansowania obejmują dotacje, obligacje, nagrody federalne i stanowe, prywatne dotacje lub wewnętrzne zasoby pieniężne, które są przeznaczone dla firmy lub organizacji. Rekord źródeł finansowania zawiera szczegółowe informacje na temat organizacji finansującej, daty rozpoczęcia i zakończenia oraz sum funduszy i przydziałów. W wielu przypadkach konieczne jest określenie źródła finansowania i zatwierdzenie go przed rozpoczęciem programu lub projektu. Podania źródeł finansowania mogą wymagać agencje rządowe, korporacje i organizacje non-profit, takie jak uniwersytety, biblioteki i muzea. Aby projekt został odpowiednio sfinansowany i aby fundusze zostały zatwierdzone zgodnie z przeznaczeniem, konieczne jest określenie źródła finansowania i rozliczenie go. W źródłach finansowania waluta może się różnić od waluty projektu. Jeśli przydziały funduszy zostaną zatwierdzone, źródła, dla których użyto innej waluty, zostaną przeliczone na walutę użytą w projekcie. Istnieje możliwość utworzenia lub wyświetlania rekordu źródła finansowania po przejściu na poziom projektu, wybrania projektu i przejścia do obszaru Strony pokrewne - Budżet projektu inwestycyjnego > Program i finansowanie > Źródło finansowania. Można również utworzyć lub wyświetlić źródło finansowania na poziomie firmy; w tym celu należy przejść na stronę Projekty i wybrać kolejno opcje Kapitał > Strony pokrewne - Projekty inwestycyjne > Programy i źródła finansowania. Szacunkowy budżet pierwotny Szacunkowy budżet pierwotny opracowuje się przed rozpoczęciem projektu. Na poziomie projektu w systemie IBM TRIRIGA można po wybraniu projektu przejść na stronę Budżet. W trakcie cyklu życia projektu, szacując budżet, można tworzyć rekordy pierwotnego budżetu projektu, przewidywać zmiany i prognozować budżet, a także przesuwać i zmieniać przypisania budżetów. Rekordy budżetu Budżety rekordu określają koszty, jakie są przeznaczone na projekt, przewidywane koszty całkowite dla projektu oraz transfery i zmiany w budżecie. Do tworzenia rekordów budżetu służb strona Budżet. Rekordy pierwotnego budżetu projektu Należy określić kwotę budżetu, która została wstępnie przeznaczona dla projektu. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 11

Wartość ta jest określana w walucie używanej dla całego projektu inwestycyjnego. Można zdefiniować koszt całkowity projektu poprzez utworzenia powiązania pomiędzy różnym rekordami kodu kosztu. Przykładowo suma 1 000 000 USD jest zdefiniowana jako nakład kapitałowy na projekt. Ta kwota jest rozdzielana pomiędzy różnymi komponentami, zgodnie z wymaganiami projektu. Na przykład 25 000 USD może zostać przeznaczone na zakup materiałów, a 50 000 USD na usługi związane z wymaganą robocizną. Wydatki te mogą zostać określone za pomocą przeznaczonych do tego celu kodów kosztów. Takie rozbicie pozwala na zarządzanie wymaganą kwotą, która została zdefiniowana w projekcie. Rekordy prognozy budżetu projektu Udokumentowanie przewidywanych kosztów projektu. Prognozy można tworzyć okresowo, odpowiednio do przebiegu projektu (np. zmiana panujących warunków i oczekiwań). Rekord Prognoza budżetu projektu przedstawia szacowaną kwotę, która może być wyższa lub niższa od pierwotnie oszacowanych kosztów projektu. Prognoza opiera się na analizie czynników, które mają wpływ na projekt i pozwala na śledzenie zmian w rozliczeniach. Wszystkie prognozy wykonywane są w tej samej walucie, jaka została wybrana dla projektu, do którego należy budżet. Rekordy transferu budżetu projektu Ponowne przypisanie funduszy budżetu w ramach tego samego źródła finansowania. Ten rekord ułatwia przenoszenie przypisanych pieniędzy z jednego rekordu kodów kosztów do drugiego. Rekord transferu budżetu projektu może być używany do przenoszenia funduszy pomiędzy pozycjami wiersza budżetu. Po przeniesieniu budżetu i jego zatwierdzeniu staje się on budżetem skorygowanym. Na przykład ustalono, że pierwotny budżet dla budowy budynku wynosi 5 milionów USD. Suma 100 000 USD jest przeznaczona na betonowanie, a kolejne 50 000 USD na potrzeby związane z konstrukcjami stalowymi. Na pewnym etapie menedżer projektu zdał sobie sprawę, że na betonowanie potrzeba tylko 75 000 USD, ale do wykonania konstrukcji stalowych potrzeba dodatkowych 25 000 USD. Można utworzyć rekord transferu budżetu projektu, aby przenieść nadwyżkę kwoty z kodu kosztów dla betonu do kodu kosztów dla stali. Rekordy zmiany budżetu projektu Zmiana i modyfikacja budżetu zdefiniowanego dla projektu. Na przykład, projekt jest początkowo zdefiniowany z budżetem 3 000 000 USD dla różnych działań. Z upływem czasu na skutek czynników niedających się przewidzieć koszty gwałtownie rosną i konieczne jest wystąpienie o zwiększenie przydzielonej kwoty projektu. Można utworzyć rekord Zmiana budżetu projektu, aby określić wymaganą kwotę po korekcie. Zarządzanie harmonogramami i zadaniami Jednym z najważniejszych aspektów wpływających na postępy w każdym projekcie jest przestrzeganie zaplanowanego harmonogramu. Aby zaplanować harmonogram, można rozbić projekt na mniejsze zadania. Możliwe jest modyfikowanie harmonogramu projektu w celu przypisywania zadań do ról tak aby osoby odpowiedzialne znały opisy swoich zadań i związane z nimi wymagania. Proces zarządzania harmonogramem ustanawia się często w trakcie tworzenia projektu inwestycyjnego. Można wyświetlić stronę Harmonogram na poziomie projektu, aby przejrzeć informacje dotyczące harmonogramu, takiej jak zadania przypadające już do wykonania. 12 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Proces projektowania Rekordy złożenia Po zaplanowaniu budżetów, harmonogramów i zadań można rozpocząć proces projektowania. Możliwe jest tworzenie i wielokrotne wykorzystanie specyfikacji takich pozycji, jak typy ścian lub osprzęt oświetleniowy. Można publikować i udostępniać specyfikacje pozycji dla pracowników i działów wewnętrznych, a także dla zewnętrznych dostawców, klientów lub podwykonawców, aby wszyscy uczestnicy projektu korzystali z tych samych danych. Tworzenie, przeglądanie i dostęp do wszelkich aspektów procesu projektowania odbywa się na stronie Projekt. Proces projektowania obejmuje następujące kroki: 1. Architekt tworzy rysunek projektowy lub inną wizualną reprezentację projektu, np. rysunek architektoniczny. Rekord rysunków projektowych zawiera wyłącznie rysunki. 2. Architekt lub inna osoba uczestnicząca w projekcie zarządzania projektem tworzy rekord specyfikacji projektu. W rekordzie tym określone są różne informacje o projekcie. Informacji tych zwykle nie ma na rysunku. Łącznie rysunek i specyfikacja zawierają informacje o szczegółach, układzie projektu i związanych z nim wymaganiach. 3. Tworzony jest dokument projektowy. Dokument ten zawiera informacje z rekordu rysunku projektowego i rekordu specyfikacji projektu. W dowolnym momencie można zastosować dowolny rekord lub zmienić dokument projektowy. 4. Jeśli używanych jest wiele dokumentów lub rysunków projektowych, można utworzyć pakiet projektowy. W razie potrzeby można wysłać rekord pakietu projektowego do wielu osób jednocześnie. 5. Po utworzeniu pakiet projektowy wysyłany jest do grupy osób przeglądających. Pakiet można wysłać w formie rekordu przeglądu projektu. Każda osoba w grupie osób przeglądających przegląda rekord, zatwierdza go lub odrzuca i odsyła do nadawcy. 6. Jeśli wymagana jest zmiana w projekcie, rekord powiadomienia o zmiany w projekcie definiuje zmiany w dokumencie lub rysunku projektowym. Grupa osób przeglądających przegląda zmianę i zatwierdza ją lub odrzuca. 7. Proponując zmianę w projekcie mającą na celu ograniczenie kosztów, można utworzyć rekord opracowania oferty kompleksowej. Grupa osób przeglądających przegląda zmiany i zatwierdza je lub odrzuca. Proces składania umożliwia wykwalifikowanym specjalistom poświadczenie jakości elementów używanych w projekcie. Na przykład, jeśli w projekcie budowlanym wymagane jest zastosowanie płytek podłogowych, to ich ilość i typ musi zatwierdzić architekt. Aby uzyskać zatwierdzenie, tworzy się rekord złożenia. Można tworzyć i wyświetlać rekordy złożenia oraz zarządzać nimi, korzystając z odsyłaczy na stronie Projekt. Rekordy te wymagają zatwierdzenia przez osoby z listy dystrybucyjnej dopiero potem możliwe jest potwierdzenie przyjęcia rekordu i wykonanie określonych czynności. Listę dystrybucyjną można utworzyć w sekcji Zatwierdzenie rekordu. Listę dystrybucyjną tworzyć się, wybierając wykwalifikowanych specjalistów, którzy muszą zatwierdzić projekt. Jeśli pierwsza osoba zatwierdzi rekord złożenia, rekord wysyłany jest do następnej osoby z listy dystrybucyjnej, dopóki wszystkie osoby nie zatwierdzą lub nie odrzucą rekordu. Jeśli którakolwiek z osób na liście dystrybucyjnej odrzuci rekord, rekord wraca do osoby, która go wysłała, jako odrzucony. Rozdział 6. Planowanie projektów i zarządzanie nimi 13

Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie pozwoleniami Gdy ostatnia osoba na liście zatwierdzi rekord, rekord wraca do osoby, która go wysłała, jako zatwierdzony. Zatwierdzone pozycje można dodać do projektu. Czynnikiem ryzyka jest dowolny czynnik lub zagrożenie mogące niekorzystnie wpłynąć na pomyślne ukończenie projektu. Zarządzanie ryzykiem to proces umożliwiający monitorowanie wszystkich czynników ryzyka związanych z projektem. Aby zarządzać czynnikami ryzyka związanymi z projektem, można przejść na stronę postępu projektu i wybrać stronę Ryzyko. Na tej stronie można utworzyć rekord czynnika ryzyka. Rekord czynnika ryzyka to pojedyncza pozycja definiująca zagrożenie dla projektu. W ramach rekordu czynnika ryzyka można określić ten czynnik, sposób jego wyeliminowania, a także wskazać osobę zatwierdzającą, do której rekord zostanie wysłany. Jeśli istnieje więcej niż jeden rekord czynnika ryzyka, można je pogrupować w rekordzie przeglądu czynników ryzyka. Efektywnie zarządzając czynnikami ryzyka, można zwiększyć prawdopodobieństwo pomyślnego zrealizowania projektu i rozpoznać oraz poprzez odpowiednie działania wyeliminować czynniki ryzyka zanim zagrożą one postępom w projekcie. Do wykonywania pewnych działań, takich jak budowa lub rozbiórka, wymagane są pozwolenia organów nadzoru. Proces zarządzania pozwoleniami rozpoczyna się od utworzenia rekordu wniosku o pozwolenia. Rekord ten zawiera informacje o lokalizacji oraz potwierdza zgodność projektu z planem zagospodarowania przestrzennego oraz innymi wymaganiami. Po uzyskaniu pozwolenia na podstawie wniosku można utworzyć rekord pozwolenia. W rekord pozwolenia wprowadza się informacje o pozwoleniu udzielonym przez organy nadzoru, a dotyczący, projektów lub zadań, takich jak np. zamontowanie windy. Na stronie Projekt w sekcji Strony pokrewne Projekt dla projektu inwestycyjnego. 14 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Rozdział 7. Zarządzanie zaopatrzeniem w ramach projektu Zarządzanie zaopatrzeniem to proces pozyskania materiałów i usług wymaganych do zrealizowania projektu. Proces ten obejmuje zarządzanie procedurą przetargową dla umowy i dla zamówień, przetwarzanie faktur oraz zwalnianie płatności. Proces zarządzania zaopatrzeniem Użytkownik tworzy, rejestruje i monitoruje umowy, zamówienia i inne zobowiązania w procesie zarządzania zaopatrzeniem. Można również rejestrować i śledzić płatności, zlecenia zmiany, powiadomienia o dostawie, faktury i przyjęcia. Typowy proces zarządzania zaopatrzeniem obejmuje następujące kroki: 1. Następuje określenie zapotrzebowania i wysłanie zlecenia do działu zakupów. Odpowiedni kierownik ds. zakupów lub inny upoważniony przedstawiciel biznesowy wybiera najlepszą metodę zaopatrzenia. 2. Menedżer gospodarki magazynowej organizuje produkty i usługi, jakie organizacja zamierza nabyć i dzieli je na kategorie. 3. Jeśli istnieją zamówienia zbiorcze lub umowy o świadczenie usług zawarte z dostawcą i przeprowadzone były negocjacje dotyczące produktów lub usług, wówczas agent ds. zakupu może wystawić zamówienie na podstawie istniejącej mowy. Jeśli nie istnieją żadne umowy dotyczące żądanego materiału lub usługi, wówczas do producentów lub dostawców wysyłane jest zapytanie cenowe. Dział zakupów lub osoba zlecająca może zainicjować proces procedurę przetargową. 4. Dostawcy lub producenci odpowiadają na ofertę przetargową lub zapytanie cenowe. 5. Kierownik ds. zakupów analizuje odpowiedź dostawcy i przyjmuje umowę lub zamówienie. Umowy i zamówienia można wygenerować na podstawie oryginalnego przetargu, co eliminuje zbędne dane i pomaga uniknąć błędów. 6. Kierownik ds. zakupów kupuje produkty lub usługi. Zakup może zrealizowany poprzez powiązanie rekordów produktów z zamówieniem. 7. Kierownik ds. zakupów płaci dostawcy produktów lub usług, korzystając z faktur i płatności. Procedura przetargowa w celu wyłonienia dostawcy Procedura przetargowa jest metodą stosowaną w procesie zaopatrzenia, dzięki której można wybrać dostawcę potrzebnych towarów lub usług wykonywanych na zasadzie podwykonawstwa, realizowanych w ramach ustalonego budżetu i w określonym czasie. Procedura przetargowa Procedura przetargowa umożliwia wyłonienie dostawcy realizującego projekt jako podwykonawca lub dostarczającego produkty i usługi wymagane w ramach projektu. W rekordach przetargów znajdują się specyfikacje projektu lub szczegóły dotyczące produktów i usług, jakie są nabywane. Typowa procedura przetargowa składa się z następujących etapów: 1. Menedżer projektu, umów lub menedżer zakupów tworzy ofertę, w której przedstawia specyfikacje i szacowany koszt realizacji projektu. 2. Następnie wydaje ofertę. 3. Recenzenci zatwierdzają ofertę. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 15

4. Menedżer wysyła ofertę do grupy dostawców, aby udzielili odpowiedzi. 5. Dostawcy przeprowadzają analizę oferty i wyliczają koszt realizacji projektu. Każdy dostawca udziela odpowiedzi na ofertę, szczegółowo opisując wymagane produkty i usługi oraz podając koszt całkowity. 6. Menedżer analizuje odpowiedzi na potencjalnych wykonawców. 7. Na podstawie oferty menedżer wybiera dostawce, który najlepiej spełnia wymagania projektu. 8. Automatycznie tworzona jest standardowa umowa, w której zamieszczane są szczegóły oferty oraz informacje z odpowiedzi. W trakcie procedury menedżer lub dostawca mogą zwrócić się z prośbą o udzielenie wyjaśnień na temat oferty. W poniższym diagramie opisano procedurę przetargową. Rysunek 1. Procedura przetargowa Tworzenie ofert Dokument ofertowy zawiera specyfikacje i szacowane koszty realizacji projektu. W dokumencie tym znajduje się również lista potencjalnych dostawców. Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. 16 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Procedura 1. Wybierz kolejno opcje Zaopatrzenie > Propozycje > Przetargi i dodaj ofertę. 2. Na karcie Ogólne wpisz nazwę oferty i inne szczegóły. 3. Na karcie Formularz kosztów dodaj produkty lub usługi wymagane do projektu. 4. Na karcie Dostawcy dodaj firmy dostawców, którzy uczestniczą w procedurze przetargowej. 5. Utwórz wersję roboczą i wydaj ofertę. Wyniki Jeśli na liście dystrybucji znajdują się recenzenci, wysyłana jest do nich oferta, a status oferty zostanie zmieniony na Przegląd w toku. Po zatwierdzeniu ofert przez wszystkich recenzentów status oferty zostaje zmieniony na Wydane. Wyjaśnienia dotyczące przetargów Jeśli w czasie trwania procedury przetargowej potrzebne są wyjaśnienia, można utworzyć rekord objaśnienia ofert i wysłać go do właściwego dostawcy. Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. Procedura Umowy z dostawcami 1. Wybierz opcje Zaopatrzenie > Propozycje > Objaśnienia oferty i wybierz opcję Dodaj. 2. Na karcie Ogólne wpisz nazwę i inne szczegóły. 3. W sekcji Do określ osobę, do której chcesz wysłać objaśnienie. 4. W sekcji Przetarg kliknij przycisk Wyszukaj i powiąż ofertę, która wymaga objaśnienia. 5. W sekcji zlecenie wpisz pytania dotyczące oferty. 6. Utwórz wersję roboczą i prześlij objaśnienie. Po nawiązaniu porozumienia pomiędzy organizacją a dostawcą należy je zapisać w formie umowy. Umowa może być wynikiem procedury przetargowej lub może zostać utworzona w sposób niezależny. Kontrakty standardowe w procesie zakupowym Umowa stanowi prawne zobowiązanie pomiędzy organizacją a dostawcą. W umowie określane są szczegóły porozumienia, takie jak zakres projektu i koszty materiałów. Po zakończeniu procedury przetargowej i wyłonieniu dostawcy tworzony jest kontrakt standardowy. Stanowi on początkowe porozumienie pomiędzy dostawcą a organizacją. Kontakt standardowy jest porozumieniem wiążącym i dlatego nie można wprowadzać zmian bezpośrednio w takim kontrakcie. Rozpatrzmy na przykład zlecenie budowy nowej restauracji z budżetem 5 000 000 USD, jakie właściciel hotelu składa w przedsiębiorstwie budowlanym. W ramach procedury przetargowej definiowany jest wykonawca, a system generuje kontrakt standardowy. Kontrakt określa, że jedna strona ma wybudować restaurację, a druga ma zapłacić 5 000 000 USD. Rozdział 7. Zarządzanie zaopatrzeniem w ramach projektu 17

Wyłanianie wykonawców umów na podstawie ofert Po uzyskaniu odpowiedzi od dostawcy na ofertę przetargu można przeprowadzić jej analizę i zdecydować, kto zostanie wykonawcą umowy. Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. Oferta przetargu musi mieć status Ukończono, a odpowiedź na ofertę musi mieć status Wydano. Procedura 1. Wybierz kolejno opcje Zaopatrzenie > Propozycje > Przetargi, a następnie otwórz przetarg. 2. Na karcie Analiza w sekcji Odpowiedzi potencjalnych wykonawców wybierz odpowiedź dostawcy, który ma zostać wykonawcą. 3. Wybierz ofertę. Rejestrowanie zmian w umowach Standardowa umowa stanowi porozumienie wiążące. Nie można wprowadzać zmian bezpośrednio w umowie. W celu zarejestrowania wszystkich zmian wprowadzonych w trakcie realizacji umowy można użyć zlecenia zmian do umów. Zmianie mogą ulec na przykład warunki. Zapytania cenowe Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. Procedura 1. Wybierz opcje Umowy > Zlecenia zmian umów standardowych > Umowy. 2. Dodaj zlecenie zmiany i określ szczegóły dotyczące zmian w umowie. 3. Utwórz wersję roboczą i wydaj zmiany. Rekord zapytania cenowego umożliwia wybór dostawcy nabywanych produktów lub usług wymaganych w ramach projektu. Po wydaniu rekordu zapytania cenowego w rekordzie zapytania rejestrowane są odpowiedzi udzielone przez dostawcę. Zapytanie cenowe jest zwykle używane w przypadku niewielkiego lub jednorazowego zapotrzebowania, w przypadku którego nie ma potrzeby zawierania umowy. Kierownik projektu tworzy rekord zapytania cenowego w pierwszym etapie cyklu zakupowego. Rekord zapytania cenowego zawiera dane potrzebne dostawcy do udzielenia odpowiedzi, takie jak informacje na temat potrzebnych materiałów i szacowanego budżetu. Po otrzymaniu i przeanalizowaniu wszystkich odpowiedzi na podstawie zapytania cenowego zostaje wyłoniony dostawca i automatycznie tworzone zamówienie. Po wyłonieniu na podstawie zapytania cenowego dostawcy tworzone jest zamówienie. Tego typu zakup stanowi jednorazowe zobowiązanie związane z projektem. 18 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Rysunek 2. Proces zapytania cenowego Tworzenie zapytań cenowych Rekord zapytania cenowego zawiera szczegółowe informacje na temat produktów i usług, jakie użytkownik zamierza nabyć, szczegóły dotyczące kosztów oraz dane o firmie dostawcy. Dla małych projektów lub projektów jednorazowych, które nie wymagają umowy tworzony jest rekord zapytania cenowego. Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. Procedura 1. Wybierz kolejno opcje Zaopatrzenie > Propozycje > Zapytania cenowe i dodaj rekord zapytania cenowego. 2. Na karcie Ogólne wprowadź nazwę projektu i określ osobę kontaktową. 3. Na karcie Formularz kosztów dodaj produkty lub usługi wymagane do projektu. 4. Na karcie Dostawcy dodaj firmy dostawców, do których zamierzasz wysłać rekord zapytania cenowego. 5. Utwórz wersję roboczą i wydaj rekord zapytanie cenowego. Rozdział 7. Zarządzanie zaopatrzeniem w ramach projektu 19

Zamówienia Zamówienie służy do kupowania produktów u wybranego dostawcy. Zawiera szczegóły dotyczące produktów i usług, dostawcy, u którego zamówienie jest realizowane oraz warunków zamówienia. Każda pozycja, która ma być zakupiona, jest jedną pozycją wiersza na zamówieniu. Wiele powiązanych pozycji wiersza tworzy rekord zamówienia. Zamówienia można tworzyć na kilka sposobów: v Automatycznie, jeśli przyjęte zostało zapytanie cenowe lub zapytanie ofertowe. Rekord zamówienia ma taką samą nazwę, jak odpowiadający mu rekord zapytania ofertowego lub cenowego. v Automatycznie, jeśli następuje ponowne zamówienie pozycji z magazynu. v Na podstawie zamówienia zbiorczego na karcie Produkty i usługi. v Za pomocą menu dostępnego po wybraniu kolejno opcji Zaopatrzenie > Zapotrzebowania i zamówienia. Alternatywnie rekord zamówienia można utworzyć ręcznie i dokonać zamówienia bezpośrednio u wybranego dostawcy. Aby utworzyć zamówienie, wybierz kolejno opcje Zaopatrzenie > Zapotrzebowania i Zamówienia > Zamówienia. Przyjmowanie zamówień Po uzyskaniu odpowiedzi od dostawcy na przekazane mu zapytanie cenowe (RFQ) można przeprowadzić jej analizę i przyjąć zamówienie. Zanim rozpoczniesz Użytkownik musi zalogować się jako menedżer umów, zakupów lub menedżer projektu. Zapytanie musi mieć status Ukończone, a odpowiedź na zapytanie musi mieć status Wydano. Procedura 1. Wybierz kolejno opcje Zaopatrzenie > Propozycje > Zapytania cenowe i otwórz zapytanie. 2. Na karcie Analiza w sekcji Odpowiedzi na zapytania cenowe otwórz odpowiedź, jaką zamierzasz wybrać dla zamówienia. 3. Udziel zamówienia. Faktury za zamówienia Faktura stanowi żądanie dokonania płatności za wykonane usługi lub dostarczone produkty. Jeśli nie istnieje żadna umowa pomiędzy dostawcą a organizacją, faktura za zamówienie będzie zawierała szczegóły dotyczące dostarczonych produktów lub usług. Faktura jest generowana w celu pobrania opłaty za produkty lub usługi. Faktura za zamówienie jest powiązana z odpowiednim zamówieniem. Jest również powiązana z budżetem. Po dokonaniu płatności kwota określona w zamówieniu lub na fakturze za zamówienie jest deklarowana w budżecie. Aby utworzyć fakturę za zamówienie, wybierz kolejno opcje Umowy > Zobowiązania > Faktury > Faktury do zamówień. 20 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Zwalnianie płatności Po zwolnieniu płatności dla umowy lub zamówienia tworzony jest rekord zwolnienia z płatności. Płatności mogą być zrealizowane po zakończeniu całej umowy lub po dostarczeniu wymaganych produktów i usług. Procedura 1. Wybierz opcje Umowy > Zobowiązania > Płatności > Zwolnienia i kliknij przycisk Dodaj. 2. Na karcie Ogólne wpisz nazwę i inne szczegóły. 3. Na karcie Faktury utwórz powiązanie faktur ze zwalnianymi płatnościami. 4. Zapisz i wydaj zwolnienie z płatności. Rozdział 7. Zarządzanie zaopatrzeniem w ramach projektu 21

Rozdział 8. Realizacja projektu Zlecenia informacji Wydania i zmiany Kroniki codzienne Realizacja projektu obejmuje śledzenie informacji, zarządzanie codziennymi raportami oraz zarządzanie rekordami i tworzenie rekordów dla zapewnienia właściwego przebiegu projektu. Zadania i procesy w ramach realizacji projektu mają charakter bieżący i codzienny. Jeśli projekt jest w toku, podwykonawcy i menedżerowie projektu komunikują się ze sobą za pośrednictwem zleceń informacji. Można tworzyć i śledzić rekordy zleceń informacji oraz zarządzać nimi na stronie Projekt. W przypadku udzielenia podwykonawcy zamówienia na określoną część projektu wysyła się do podwykonawcy potrzebne mu specyfikacje projektowe, rysunki inne wymagane dokumenty. Jeśli podwykonawca ma pytania dotyczące projektu lub innych aspektów związanych ze zleceniem (tj. umową), wysyła rekord zlecenia informacji w celu wyjaśnienia wątpliwości lub nieporozumień dotyczących projektu. Do tego rekordu dodawane są potrzebne wyjaśnienia, po czym rekord jest odsyłany do podwykonawcy. Problem to sytuacja, która może wystąpić na każdym poziomie projektu i wymaga rozwiązania. Problemy mogą wpływać na koszty, harmonogramy, rysunki, dokumenty lub inne czynniki. Określane są w rekordzie problemu i mogą być dokładniej opisane w rekordzie potencjalnej zmiany. Można tworzyć i wyświetlać rekordy problemów i potencjalnej zmiany oraz nimi zarządzać na stronie Postęp. W rekordzie problemu znajduje się wiele pozycji problemów, które są z nim powiązane. Pozycja problemu umożliwia wymianę informacji pomiędzy menedżerem problemu i innymi osobami zaangażowanymi w opracowanie rozwiązania. Na przykład menedżer problemu udziela wskazówek podwykonawcy zajmującego się konstrukcjami betonowymi, aby wymienił kawałek chodnika, tak aby był o 2,5 cm grubszy. Podwykonawca odpowiada, przekazując menedżerowi problemu informację o terminie wykonywania prac lub ich zakończeniu. Na skutek wystąpienia problemu lub zasugerowanych rozwiązań może dojść do zmiany zakresu projektu, budżetu lub harmonogramu. Potencjalne zmiany nie dotyczą zmian, które wystąpiły. Są to zmiany możliwe, które mogą powodować zlecenie zmiany w umowie standardowej i wyniku tego wprowadzenie zmian z w projekcie. Zatwierdzone rekordy zlecenia potencjalnej zmiany mogą zmienić się w zlecenia zmiany, które zwykle skutkują zmianami w zakresie projektu. Rekordy kronik codziennych umożliwiają śledzenie zdarzeń, jakie mają miejsce w ośrodku projektu każdego dnia. Informacje obejmują gości odwiedzających ośrodek projektu, prognozę pogody na każdy dzień oraz kod kosztu i szczegóły finansowe dotyczące każdego działania, jakie zostało zaplanowane na każdy dzień. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 23

Spotkania dotyczące projektu Korespondencja ws. projektu Można tworzyć lub przeglądać wszystkie rekordy kroniki codziennej i zarządzać nimi na stronie Postęp. Kronika codzienna może składać się z następujących typów rekordów: Rekordy szczegółów codziennych Zawiera informacje dotyczące pogody i gości dla jednego dnia w ośrodku projektu. Informacje o pogodzie obejmują kierunek wiatru, opady atmosferyczne, wilgotność powietrza (w %), widoczność i inne typowe charakterystyki atmosferyczne. Gośćmi są osoby, które okazjonalnie przybywają do ośrodka projektu. Rekordy zdarzeń dziennych Opis wszystkich działań, jakie wystąpiły jednego dnia w miejscu pracy. Każdy rekord zdarzenia dziennego opisuje pojedyncze zdarzenie lub pojedyncze działanie. Rekordy raportów codziennych Grupowanie rekordów zdarzeń codziennych lub udostępnianie szczegółów na temat wszystkich zdarzeń, które miały miejsce jednego dnia. Ponadto możliwe jest tworzenie powiązań zaplanowanego działania na stronie Zadanie z rekordem raportów codziennych. Istnieje możliwość śledzenia spotkań i tematów spotkań, takich jak planowanie projektu, szczegóły kodów kosztów, harmonogramy projektu oraz różne czynniki ryzyka występujące w projekcie. Można tworzyć i przeglądać wszystkie rekordy spotkań i zarządzać nimi w sekcji spotkań na stronie Postęp. Do śledzenia spotkań dotyczących projektu służą następujące rekordy: Rekordy pozycji spotkań Zawierają szczegółowe informacje o spotkaniach, w tym omawiane i oceniane elementy, które są ujęte w rekordzie spotkania. Można na przykład utworzyć rekord pozycji spotkania zawierający szczegółowe informacje o problemach z instalacją elektryczną omawianych na spotkaniu. Rekordy spotkań Zawierają wszystkie informacje o spotkaniu, w tym listę uczestników, termin, miejsce i pozycje spotkania. Z rekordem spotkania można powiązać rekordy pozycji spotkania. Wszelkie sprawy nierozstrzygnięte na spotkaniu można przenieść do następnego spotkania. Rekordy serii spotkań Grupują rekordy spotkań o podobnej tematyce. W programie IBM TRIRIGA rekordy, raporty i powiadomienia w sprawie korespondencji służą do tworzenia i śledzenia korespondencji wewnętrznej i zewnętrznej oraz śledzenia jej. Rekordy, raporty i powiadomienia w sprawie korespondencji można tworzyć i zarządzać nimi w sekcji korespondencji na stronie Postęp. Następujące rekordy, raporty i powiadomienia w sprawie korespondencji służą do zarządzania całością komunikacji dotyczącej projektu: 24 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Raporty o postępach Raport z wypadku Dokumentuje zdarzenia i przyczyny, które doprowadziły do obrażeń ciała lub wypadku. Raport zawiera także szczegółowe informacje o środkach podjętych w celu ograniczenia skutków wypadku. Uwagi dotyczące bezpieczeństwa Powiadamiają wszystkich pracowników o środkach bezpieczeństwa, jakie należy podejmować w celu zapobiegania wypadkom w miejscu prowadzenia prac. Rekordy ta zawierają szczegółowe informacje o procedurach, których należy przestrzegać w celu uniknięcia wypadku. Uwagi dotyczące bezpieczeństwa stosuje się w celu przekazywania informacji osobom nieprzestrzegającym zasad bezpieczeństwa w projekcie. Naruszanie zasad bezpieczeństwa zwiększa ryzyko odniesienia obrażeń lub śmierci. Dlatego uwagi dotyczące bezpieczeństwa pomagają w zapobieganiu obrażeniom i ograniczają odpowiedzialność organizacji. Rekord rozmowy Zawiera szczegóły rozmowy telefonicznej między dwiema lub większą liczbą osób uczestniczących w projekcie. Można użyć tego rekordu do opisania rozmowy i wprowadzenia dodatkowych informacji, takich jak data, godzina i liczba osób uczestniczących w rozmowie. Instruktaż w terenie Jest to zgoda na wprowadzanie zmian w projekcie bez formalnego zatwierdzenia. Instruktaż w terenie ogranicza odpowiedzialność osoby dokonującej zmian i umożliwia postęp w projekcie. Zwykle instruktaż w terenie stosuje się, gdy niewykonanie jakichś prac grozi utknięciem projektu w miejscu. Wezwanie do zaprzestania naruszeń Wiadomość wysyłana w razie podjęcia czynności, która narusza obowiązujące prawo. Na przykład, jeśli jakaś osoba rozpocznie wykopy bez zgody na tę czynność, wysyłane jest wezwanie do zaprzestania naruszeń nakazujące tej osobie wstrzymanie wykopów. Zignorowanie wezwania do zaprzestania naruszeń może skutkować podjęciem dalej idących działań. Możliwe jest tworzenie raportów dotyczących projektu, umowy i zamknięcia. Raporty takie zawierają szczegółowe informacje o postępach projektu. Raporty o postępach można przeglądać na dowolnym etapie cyklu życia projektu. Można także wyświetlać raporty w celu sprawdzenia, jak postępuje realizacja umów lub zamknięcie projektu. Aby utworzyć lub wyświetlić raport o postępie lub zarządzać nim, przejdź do sekcji Strony pokrewne - Postęp projektu inwestycyjnego na stronie Postęp. Rozdział 8. Realizacja projektu 25

Rozdział 9. Zamknięcie projektu i programu Zamknięcie projektu jest ostatnim krokiem w cyklu życia projektu. W procesie zamknięcia kierownik projektu ma za zadanie dopilnować ukończenia projektu we wszystkich aspektach. Jeśli wszystkie projekty w programie są zamknięte, menedżer programu zamyka program. Strona Postęp zawiera wszystkie informacje potrzebne do zamknięcia projektu, w tym przypomnienia, raporty i listy kontrolne. Aby ułatwić sobie zamknięcie projektu, można wykorzystać rekordy zakresów pracy, które zostały wykonane przed zakończeniem projektu. Listy kontrolne zamknięcia przypominają kierownikowi projektu o pozycjach, które wymagają ukończenia przed zamknięciem projektu. Jeśli projekty wchodzą w skład jednego programu, zamknięcie programu zapewnia zakończenie i zamknięcie wszystkich projektów. Jeśli po zamknięciu wszystkich projektów pozostaną dostępne środki finansowe przeznaczone dla tych projektów, to może zajść konieczność przesunięcia tych środków do innego programu. Aby przesunąć środki, przejdź do sekcji finansowania programu w rekordzie programu. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 27

Uwagi Niniejsza publikacja została przygotowana z myślą o produktach i usługach oferowanych w Stanach Zjednoczonych. Materiał ten jest również dostępny w IBM w innych językach. Jednakże w celu uzyskania dostępu do takiego materiału istnieje konieczność posiadania egzemplarza produktu w takim języku. Produktów, usług lub opcji opisywanych w tym dokumencie IBM nie musi oferować w innych krajach. Informacje o produktach i usługach dostępnych w danym kraju można uzyskać od lokalnego przedstawiciela IBM. Jakakolwiek wzmianka na temat produktu, programu lub usługi IBM nie oznacza, że może być zastosowany jedynie ten produkt, ten program lub ta usługa IBM. Zamiast nich można zastosować ich odpowiednik funkcjonalny, pod warunkiem, że nie narusza to praw własności intelektualnej IBM. Jednakże cała odpowiedzialność za ocenę przydatności i sprawdzenie działania produktu, programu lub usługi, pochodzących od producenta innego niż IBM spoczywa na użytkowniku. IBM może posiadać patenty lub złożone wnioski patentowe na towary i usługi, o których mowa w niniejszej publikacji. Używanie tego dokumentu nie daje żadnych praw do tych patentów. Wnioski o przyznanie licencji można zgłaszać na piśmie pod adresem: IBM Director of Licensing IBM Corporation North Castle Drive, MD-NC119 Armonk, NY 10504-1785 U.S.A. Zapytania w sprawie licencji na informacje dotyczące zestawów znaków dwubajtowych (DBCS) należy kierować do lokalnych działów własności intelektualnej IBM (Intellectual Property Department) lub zgłaszać na piśmie pod adresem: Intellectual Property Licensing Legal and Intellectual Property Law IBM Japan Ltd. 19-21, Nihonbashi-Hakozakicho, Chuo-ku Tokyo 103-8510, Japonia INTERNATIONAL BUSINESS MACHINES CORPORATION DOSTARCZA TĘ PUBLIKACJĘ W STANIE, W JAKIM SIĘ ZNAJDUJE ("AS IS") BEZ UDZIELANIA JAKICHKOLWIEK GWARANCJI (RĘKOJMIĘ RÓWNIEŻ WYŁĄCZA SIĘ), WYRAŹNYCH LUB DOMNIEMANYCH, A W SZCZEGÓLNOŚCI DOMNIEMANYCH GWARANCJI PRZYDATNOŚCI HANDLOWEJ, PRZYDATNOŚCI DO OKREŚLONEGO CELU ORAZ GWARANCJI, ŻE PUBLIKACJA TA NIE NARUSZA PRAW OSÓB TRZECICH. Ustawodawstwa niektórych krajów nie dopuszczają zastrzeżeń dotyczących gwarancji wyraźnych lub domniemanych w odniesieniu do pewnych transakcji; w takiej sytuacji powyższe zdanie nie ma zastosowania. Informacje zawarte w niniejszej publikacji mogą zawierać nieścisłości techniczne lub błędy drukarskie. Informacje te są okresowo aktualizowane, a zmiany te zostaną ujęte w kolejnych wydaniach tej publikacji. IBM zastrzega sobie prawo do wprowadzania ulepszeń i/lub zmian w produktach i/lub programach opisanych w tej publikacji w dowolnym czasie, bez wcześniejszego powiadomienia. Copyright IBM Corp. 2011, 2015 29

Wszelkie wzmianki w tej publikacji na temat stron internetowych innych podmiotów zostały wprowadzone wyłącznie dla wygody użytkownika i w żadnym wypadku nie stanowią zachęty do ich odwiedzania. Materiały dostępne na tych stronach nie są częścią materiałów opracowanych do tego produktu IBM, a użytkownik korzysta z nich na własną odpowiedzialność. IBM ma prawo do używania i rozpowszechniania informacji przysłanych przez użytkownika w dowolny sposób, jaki uzna za właściwy, bez żadnych zobowiązań wobec ich autora. Licencjobiorcy tego programu, którzy chcieliby uzyskać informacje na temat programu w celu: (i) wdrożenia wymiany informacji między niezależnie utworzonymi programami i innymi programami (łącznie z tym opisywanym) oraz (ii) wspólnego wykorzystywania wymienianych informacji, powinni skontaktować się z: IBM Director of Licensing IBM Corporation North Castle Drive, MD-NC119 Armonk, NY 10504-1785 U.S.A. Informacje takie mogą być udostępnione, o ile spełnione zostaną odpowiednie warunki, w tym, w niektórych przypadkach, zostanie uiszczona odpowiednia opłata. Licencjonowany program opisany w niniejszej publikacji oraz wszystkie inne licencjonowane materiały dostępne dla tego programu są dostarczane przez IBM na warunkach określonych w Umowie IBM z Klientem, Międzynarodowej Umowie Licencyjnej IBM na Program lub w innych podobnych umowach zawartych między IBM i użytkownikami. Dane dotyczące wydajności i cytowane przykłady zostały przedstawione jedynie w celu zobrazowania sytuacji. Faktyczne wyniki dotyczące wydajności mogą się różnić w zależności do konkretnych warunków konfiguracyjnych i operacyjnych. Informacje dotyczące produktów innych podmiotów niż IBM zostały uzyskane od dostawców tych produktów, z ich publicznych ogłoszeń lub innych dostępnych publicznie źródeł. IBM nie testował tych produktów i nie może potwierdzić dokładności pomiarów wydajności, kompatybilności ani żadnych innych danych związanych z tymi produktami. Pytania dotyczące możliwości produktów innych podmiotów należy kierować do dostawców tych produktów. Wszelkie stwierdzenia dotyczące przyszłych kierunków rozwoju i zamierzeń IBM mogą zostać zmienione lub wycofane bez powiadomienia. Publikacja ta zawiera przykładowe dane i raporty używane w codziennej działalności biznesowej. W celu kompleksowego ich zilustrowania, podane przykłady zawierają nazwiska osób prywatnych, nazwy przedsiębiorstw oraz nazwy produktów. Wszystkie te nazwy/nazwiska są fikcyjne i jakiekolwiek podobieństwo do istniejących nazw/nazwisk jest całkowicie przypadkowe. LICENCJA W ZAKRESIE PRAW AUTORSKICH: Niniejsza publikacja zawiera przykładowe aplikacje w kodzie źródłowym, ilustrujące techniki programowania w różnych systemach operacyjnych. Użytkownik może kopiować, modyfikować i dystrybuować te programy przykładowe w dowolnej formie bez uiszczania opłat na rzecz IBM, w celu projektowania, używania, sprzedaży lub dystrybucji aplikacji zgodnych z aplikacyjnym interfejsem programowym dla tego systemu operacyjnego, dla którego napisane zostały programy przykładowe. Programy przykładowe nie zostały 30 Copyright IBM Corp. 2011, 2015

Znaki towarowe gruntownie przetestowane. IBM nie może zatem gwarantować lub sugerować niezawodności, użyteczności i funkcjonalności tych programów. Programy przykładowe są dostarczane w stanie, w jakim się znajdują ("AS IS"), bez jakichkolwiek gwarancji, w tym także rękojmi. IBM nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z używania programów przykładowych. Każda kopia lub dowolna część programów przykładowych, albo też dowolna praca pochodna, musi zawierać poniższą informację o prawach autorskich: (nazwa przedsiębiorstwa użytkownika, rok). Fragmenty niniejszego kodu pochodzą z programów przykładowych IBM Corp. Copyright IBM Corp. (wprowadź rok lub lata). IBM, logo IBM i ibm.com są znakami towarowymi lub zastrzeżonymi znakami towarowymi International Business Machines Corp. zarejestrowanymi w wielu systemach prawnych na całym świecie. Nazwy innych produktów i usług mogą być znakami towarowymi IBM lub innych podmiotów. Aktualna lista znaków towarowych IBM dostępna jest w serwisie WWW IBM, w sekcji "Copyright and trademark information" Informacje o prawach autorskich i znakach towarowych), pod adresem www.ibm.com/legal/copytrade.shtml. Java oraz wszystkie znaki towarowe i logo dotyczące języka Java są znakami towarowymi lub zastrzeżonymi znakami towarowymi Oracle i/lub przedsiębiorstw afiliowanych. Linux jest znakiem towarowym Linusa Torvaldsa w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Microsoft, Windows, Windows NT oraz logo Windows są znakami towarowymi Microsoft Corporation w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. UNIX jest zastrzeżonym znakiem towarowym The Open Group w Stanach Zjednoczonych i innych krajach. Nazwy innych produktów i usług mogą być znakami towarowymi IBM lub innych podmiotów. Warunki dotyczące dokumentacji produktu Zezwolenie na korzystanie z publikacji jest przyznawane na poniższych warunkach. Możliwości zastosowania Niniejsze warunki stanowią uzupełnienie warunków używania serwisu WWW IBM. Użytek osobisty Użytkownik ma prawo kopiować te publikacje do własnego, niekomercyjnego użytku pod warunkiem zachowania wszelkich uwag dotyczących praw własności. Użytkownik nie ma prawa dystrybuować ani wyświetlać tych publikacji czy ich części, ani też wykonywać na ich podstawie prac pochodnych bez wyraźnej zgody IBM. Użytek służbowy Użytkownik ma prawo kopiować te publikacje, dystrybuować je i wyświetlać wyłącznie w ramach przedsiębiorstwa Użytkownika pod warunkiem zachowania wszelkich uwag Uwagi 31