PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia 20.6.2012 2012/2047(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie seksualizacji dziewczynek (2012/2047 (INI)) Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia Sprawozdawczyni: Joanna Katarzyna Skrzydlewska PR\904064.doc PE491.090v01-00 Zjednoczona w różnorodności
PR_INI SPIS TREŚCI Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO...3 UZASADNIENIE...8 PE491.090v01-00 2/10 PR\904064.doc
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie seksualizacji dziewczynek (2012/2047 (INI)) Parlament Europejski, uwzględniając art. 1, 3, 11, 23, 24 i 32 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979 r. (CEDAW), uwzględniając art. 2 i 17 Konwencji ONZ o prawach dziecka, uwzględniając sprawozdanie Komisji w sprawie równości kobiet i mężczyzn rok 2010 (COM(2009)0694), uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015 (COM(2010)0491), uwzględniając dokument Komisji pt. Ochrona dzieci w świecie cyfrowym (COM(2011)0556), uwzględniając Europejską strategię na rzecz lepszego internetu dla dzieci (COM(2012)0196), uwzględniając Europejski pakt na rzecz równości płci (2011-2020), przyjęty przez Radę Europejską w marcu 2011 r., uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 lutego 2010 r. w sprawie równości kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej rok 2009 1 oraz z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie równości kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej 2010 r. 2, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie oceny wyników planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2006-2010 oraz zaleceń na przyszłość 3, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie ochrony konsumentów, w szczególności niepełnoletnich, w zakresie korzystania z gier wideo 4, uwzględniając art. 48 Regulaminu, uwzględniając sprawozdanie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A7-0000/2012), A. mając na uwadze, że istotne przejawy seksualizacji wywierają negatywny wpływ na rozwój psychofizyczny dziewczynek, zniekształcają relacje rówieśnicze i osłabiają 1 Dz.U. C 341E z 16.12.2010, str. 35. 2 Texts adopted, of 8.3.2011, P7_TA(2011)0085. 3 OJ C 236E, 12.8.2011, p. 87. 4 OJ C 87E, 1.4.2010, p. 122. PR\904064.doc 3/10 PE491.090v01-00
zdolność do budowania zdrowych związków, obniżają poczucie własnej wartości i powodują szereg zaburzeń w odżywianiu o podłożu psychicznym, prowadzą do samouprzedmiotowienia, ograniczenia wyboru aspiracji zawodowych oraz podnoszą prawdopodobieństwo agresywnych zachowań w stosunku do dziewczynek; B. mając na uwadze, że wzrasta ilość dzieci korzystających z internetu, podczas gdy odnotowuje się obniżenie granicy wieku, od której dzieci zaczynają z niego korzystać w sposób mało kontrolowany przez rodziców, wskutek czego obniża się również wiek pierwszego kontaktu dzieci z pornografią; C. mając na uwadze, że obok rozerotyzowanych wizerunków kobiet wykorzystywanych w reklamach odnotowano wzrost liczby prezentowanych seksualnych wizerunków dzieci w tym przemyśle; D. mając na uwadze, że transformacja nastoletnich gwiazd w symbole seksu w celu zwiększenia ich szans na sukces w show biznesie prowadzi do ugruntowania przekonania wśród dziewczynek, że bycie seksualnie atrakcyjną sprawia, iż inni postrzegają taką osobę jako bardziej dojrzałą; E. mając na uwadze, że degradowanie wartości kobiet i przedstawianie ich wizerunku w sposób uwłaczający ich godności, będące przejawem seksualizacji, przyczynia się do wzrostu przemocy wobec kobiet, nasilenia seksistowskich postaw i poglądów, które w dalszej perspektywie prowadzą do dyskryminacji kobiet jako pracowników, molestowania seksualnego, deprecjonowania ich pracy i osiągnięć; F. mając na uwadze, że w programach telewizyjnych, grach komputerowych i wideoklipach muzycznych coraz wyraźniej zauważalna jest tendencja do ukazywania kobiet prowokacyjnie ubranych, w seksualnych pozach, a teksty piosenek dla młodzieży zawierają treści seksualnie sugestywne; G. mając na uwadze, że producenci ubrań proponują dziewczynkom pomniejszone w skali modele ubrań odpowiednie dla dorosłych kobiet, co prowadzi do sytuacji, w której przez środowisko zewnętrzne są one odbierane jako bardziej dorosłe niż w rzeczywistości; Podmiot seksualizacji H. mając na uwadze, że podmiotem rozważań tego sprawozdania są dziewczynki w wieku od 6 do 13 roku życia i wpływ, jaki seksualizacja wywiera na ich szeroko pojęty rozwój osobowościowy, a przedmiotem jest zdefiniowanie pojęcia seksualizacji oraz wskazanie zaleceń dla stron, których pośrednio lub bezpośrednio ten problem dotyczy, mających na celu zniwelowanie skali zjawiska oraz zapobieżenie jego negatywnym skutkom; Definicja seksualizacji I. mając na uwadze, że seksualizacja polega na instrumentalnym podejściu do osoby poprzez postrzeganie jej jako przedmiotu do seksualnego wykorzystywania w oderwaniu od jej godności i aspektów osobowościowych, zaś wartość osoby jest mierzona poziomem atrakcyjności seksualnej; seksualizacją jest również narzucanie seksualności osób dorosłych dziewczynkom, które nie są na nią gotowe ani emocjonalnie, ani psychicznie, PE491.090v01-00 4/10 PR\904064.doc
ani też fizycznie w danym momencie rozwoju; seksualizacją nie jest normalny, zdrowy, biologiczny rozwój seksualności osoby uwarunkowany indywidualnym trybem dojrzewania i następujący w czasie właściwym dla jednostki; Zalecenia 1. zauważa, że należy podjąć szereg zintegrowanych działań mających na celu poszerzenie horyzontów i rozwój poglądów małych dziewczynek i chłopców odnośnie do wartości, którymi się kierują, za pomocą przemyślanych strategii uchronienia dzieci od procesu seksualizacji i uprzedmiotowienia oraz stworzenia nowych narzędzi i przestrzeni, gdzie młode osoby będą mogły rozwijać się i odkrywać swoją seksualność w odpowiednim czasie i na swój własny sposób; 2. zauważa, że rodzice jako pierwszy autorytet i osoby najbliższe powinni wpływać na kształtowanie nastawienia swoich dzieci do kwestii płci i seksualności, a także wspierać je w radzeniu sobie i umiejscawianiu rozerotyzowanych obrazów i treści w szerszym kontekście; 3. uwrażliwia rodziców, aby swoim zachowaniem nie potęgowali samouprzedmiotowienia dziewczynek poprzez zachęcanie ich do brania udziału w konkursach piękności, nadmiernego dbania o wygląd, a w późniejszym etapie zezwalanie na korzystanie z chirurgii kosmetycznej w celu podniesienia samooceny; 4. zauważa, iż należy położyć szczególny nacisk na uświadomienie rodzicom, opiekunom i nauczycielom, że gry komputerowe przepełnione są treściami seksualizujacymi, a wśród dzieci korzystających z nich podnosi się poziom agresji, utrwalają się wzorce przemocy seksualnej i potęguje się uprzedmiotowienie kobiet; 5. wzywa do szerokiego rozpropagowania oznaczeń w ramach ogólnoeuropejskiego systemu klasyfikacji gier (OSKG), który pozwala weryfikować rodzicom zawartość gier komputerowych i ich dostosowanie do wieku dziecka oraz wzywa do rozszerzenia oznaczeń w ramach tego systemu o treści seksualizujące; 6. zachęca do wdrożenia w szkołach w ramach cyklu nauczania programów dla dzieci od 6 do 13 roku życia mających na celu kształtowanie umiejętności korzystania z mediów, rozwijanie zdolności krytycznego myślenia i selekcjonowania dostępnych informacji, z uwzględnieniem zrozumienia technik marketingowych; 7. zaleca wprowadzenie do programów nauczania w szkołach, we współpracy z rodzicami i pod ich kontrolą, przedmiotu: przygotowanie do życia w rodzinie z elementami edukacji seksualnej, który będzie przygotowywał młode dziewczynki i chłopców do budowania zdrowych, pełnych szacunku i emocjonalnie satysfakcjonujących związków; 8. wzywa do odpowiedniego przygotowania nauczycieli poprzez niezbędne szkolenia z zakresu równości płci, wykrywania i reagowania na różnego rodzaju nadużycia z tym związane oraz na przemoc na tle seksualnym; PR\904064.doc 5/10 PE491.090v01-00
9. zauważa, że personel świadczący pomoc psychologiczną w szkołach powinien być odpowiednio przygotowany do rozwiązywania problemów związanych z seksualizacją; 10. zachęca rządy państw członkowskich do podjęcia dialogu z dostawcami usług internetowych, organizacjami konsumenckimi, organizacjami społecznymi oraz organizacjami rodzicielskimi w celu zdefiniowania zjawiska seksualizacji i jej wpływu na rozwój dzieci oraz oddziaływania na normy kulturowe w odniesieniu do zachowań i postaw seksualnych; 11. wzywa rządy państw członkowskich do nawiązania współpracy z dostawcami usług internetowych w celu blokowania dostępu do stron internetowych promujących anoreksję ( pro-ana ) i bulimię ( pro-mia ) oraz do usuwania, a tam gdzie jest to niemożliwe do blokowania stron zawierających pornografię dziecięcą; 12. wzywa państwa członkowskie do utworzenia stron internetowych, zawierających informacje skierowane do rodziców dotyczące norm handlowych w obrocie produktami przeznaczonymi dla dzieci w połączeniu z systemem łatwego składania skarg online do odpowiednich organów kontrolujących; 13. zachęca państwa członkowskie, aby korzystając z dobrych praktyk i rozwiązań zapoczątkowanych np. w Wielkiej Brytanii, zapewniły odpowiednimi regulacjami prawnymi uwzględnienie opinii organizacji rodzicielskich w kontekście dobra dzieci, w zakresie standardów obowiązujących w przemyśle reklamowym; 14. zachęca państwa członkowskie do skontrolowania dostępności reklam zawierających treści seksualne, których odbiorcami mogą być dzieci, oraz do wprowadzenia zakazu zatrudniania dzieci jako ambasadorów marek; 15. zachęca państwa członkowskie do nawiązania współpracy z producentami asortymentu przeznaczonego dla dzieci, w tym ubrań i zabawek, w celu opracowania kodeksu najlepszych praktyk uwzględniającego dobro dzieci i promowania wysokich standardów etycznych; 16. wzywa Komisję do opracowania danych statystycznych w kontekście seksualizacji w obszarach takich jak: nasycenie treściami erotycznymi programów telewizyjnych, które mogą być dostępne dla dzieci, poziom przemocy na tle seksualnym w szkołach, poziom przemocy i treści uwłaczających godności kobiet w grach komputerowych, dostęp do internetu dzieci, poczynając od najmłodszych grup wiekowych, trendy w korzystaniu z nowych mediów i wykorzystywanie wizerunku dziewczynek w reklamach; 17. wzywa Komisję do opracowania narzędzi służących rodzicom do kontrolowania i filtrowania treści dostępnych dla dzieci w ramach wdrażania programu Bezpieczny internet oraz apeluje o zastosowanie podobnych rozwiązań w odniesieniu do telefonów komórkowych, smartfonów i urządzeń przenośnych z dostępem do internetu; 18. wzywa Komisję do uwzględnienia w opracowywanych programach dotyczących równości płci i niedyskryminacji wpływu treści seksualizujących na psychikę i rozwój dziewczynek, PE491.090v01-00 6/10 PR\904064.doc
a w kontekście całego społeczeństwa na utrwalanie się dyskryminujących stereotypów jako konsekwencji tego zjawiska; 19. zachęca Komisję do promowania i rozpowszechniania dobrych praktyk oraz standardów już opracowanych indywidualnie w niektórych krajach UE, takich jak Wielka Brytania i Francja, wynikających z uświadomienia sobie problemu i dobrze rozwiniętej społecznej odpowiedzialności korporacyjnej, polegających np. na wprowadzeniu samoregulacji; 20. wzywa Komisję do wspomagania państw członkowskich w walce z seksualizacją nie tylko przez opracowanie niezbędnych danych, promowanie dobrych praktyk, organizowanie kampanii informacyjnych, ale także przez finansowe wspieranie działań podejmowanych w państwach członkowskich; 21. zobowiązuje przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji. PR\904064.doc 7/10 PE491.090v01-00
UZASADNIENIE Żyjemy w czasach, w których rozerotyzowane treści są łatwo dostępne nie tylko dla dorosłych, ale i dla dzieci. Powszechność obrazów nacechowanych seksualnie spowodowała nasilenie zjawiska seksualizacji, która polega na postrzeganiu osoby wyłącznie przez pryzmat jej atrakcyjności seksualnej, utożsamianej z atrakcyjnością fizyczną, na uprzedmiotowieniu jej, czyli postrzeganiu jako rzeczy do seksualnego wykorzystania. W stosunku do dziewczynek przekłada się to przede wszystkim na przypisywanie im cech seksualnych dorosłych kobiet. Wraz z zaprzestaniem postrzegania jednostki jako osoby powstaje przestrzeń, w której łatwo o nadużycia, agresywne zachowania seksualne, a także przemoc. Chcąc zrozumieć zjawisko seksualizacji, trzeba je osadzić w kontekście kulturowym i postarać się zrozumieć, jak niebezpieczne jest ono szczególnie w dzisiejszych czasach, w których przesycenie rozerotyzowanymi obrazami jest większe niż kiedykolwiek. Osoby młode i dzieci mają nieograniczony dostęp do treści nieodpowiednich dla ich wieku zamieszczanych w internecie, telewizji, grach wideo itp. Oddziaływanie tych treści na życie codziennie dzieci i ich rozwój jest ogromne, a jednym z następstw jest postrzeganie dziecka jako obiektu seksualnego. Mówiąc o seksualizacji należy zaznaczyć, że pojęcie to jest często mylone z pojęciem seksualności człowieka, która jest częścią naturalnego rozwoju człowieka i czynnikiem motywującym do nawiązywania pozytywnych i zdrowych relacji z innymi ludźmi. Seksualność kształtowana jest przez czynniki biologiczne, psychiczne, a także społecznokulturowe, dlatego tak ważne jest środowisko, w którym dorasta jednostka. Wychowując się w kulturze, która ulega seksualizacji, dzieci i młodzież napotykają na treści, na których zinternalizowanie nie są poznawczo i emocjonalnie gotowi. W okresie dojrzewania dzieci i młodzież ulegają presji rozerotyzowanych i wyretuszowanych obrazów ukazujących pożądany seksowny i pociągający wygląd. Wzór idealnego wyglądu fizycznego jest nierealny, a co za tym idzie niemożliwy do osiągnięcia. Ciągła ekspozycja na takie obrazy prowadzi do nieustającego monitorowania własnego ciała i porównywania swojego wyglądu z wyglądem prezentowanym w mediach, co z kolei skutkuje rozwojem depresji, niskiej samooceny i zaburzeń odżywania. Badania jednoznacznie wskazują na negatywny wpływ seksualizacji na dzieci i młodzież, a w szczególności na dziewczynki. Jednym z głównych źródeł rozerotyzowanych obrazów i treści są czasopisma, które w dużym stopniu stanowią punkt odniesienia dla młodych dziewcząt budujących swoją tożsamość. Trendem przedstawianym w czasopismach jest promowanie seksualnej atrakcyjności kobiet i wmawianie im, że tylko i wyłącznie poprzez wygląd fizyczny można zwrócić uwagę mężczyzn. Ponieważ coraz częściej w czasopismach w roli modelek pojawiają się dzieci, a w szczególności dziewczynki, to przedstawianie dzieci jako obiektów seksualnych staje się normą, co może przyczyniać się do wzrostu liczby nadużyć seksualnych w stosunku do dzieci. Kolejnym zagadnieniem jest przedstawianie kobiet w telewizji. W przypadku tego medium należy rozpatrywać dużo więcej negatywnych konsekwencji seksualizacji, ponieważ w telewizji pokazuje się nie tylko obrazy, ale także wzorce zachowań. Badania wskazują na to, że ilość scen ukazujących przemoc seksualną, które pojawiają się w telewizji i kinie, stale rośnie. Z kolei instrumentalne przedstawianie kobiet jako poddanych mężczyznom i skoncentrowanych jedynie na zaspokajaniu ich potrzeb w znacznym stopniu wpływa na zachowanie i rozwój dziewcząt, które przyswajają treści zawarte w tych filmach i wzorują się na nich. Prowadzi to do zaniżonej samooceny, wycofania, braku przebojowości, a co za tym PE491.090v01-00 8/10 PR\904064.doc
idzie poważnych konsekwencji w dorosłym życiu, szczególnie w kontekście tworzenia związków i budowania kariery zawodowej. Stereotypowe przedstawianie kobiet oraz epatowanie scenami przemocy prowadzi do szeregu negatywnych następstw, takich jak seksistowskie postawy, dyskryminujące poglądy, dyskryminacja kobiet w miejscu pracy oraz negowanie ich zdolności i kwalifikacji zawodowych. Medium, które w największym stopniu przyczynia się do rozpowszechniania zjawiska seksualizacji, jest niezaprzeczalnie internet. Złożony charakter internetu sprawia, że pozostaje on często poza kontrolą rodziców i nauczycieli, którzy nie są świadomi tego, na jakie treści napotykają dzieci. Nawet jeżeli dzięki uruchomionym filtrom rodzinnym dziecko nie ma bezpośredniego dostępu do nieodpowiednich treści, to jest ono narażone na otrzymanie takich treści poprzez konta e-mail lub telefony komórkowe. Niezwykle negatywnym zjawiskiem jest publikowanie własnych zdjęć nacechowanych seksualnie przez same dzieci, co ukazuje w prosty sposób, w jak dużym i zauważalnym stopniu treści ukazywane w mediach przekładają się na zachowanie dzieci i młodych osób. Nie należy zapominać o tym, że prezentując zdjęcia siebie samych w wyzywających i seksualnych pozach dzieci, a w szczególności dziewczynki, narażają się na wzbudzenie zainteresowania dorosłych osób, które mogą dążyć do nawiązania z nimi relacji seksualnej. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii w jasny sposób wskazują, że dzieci surfujące w internecie często napotykają na strony pornograficzne, zaś przekazywanie treści pornograficznych odbywa się w główniej mierze przy pomocy telefonów komórkowych. W ostatnich latach nagminne stały się incydenty przemocy i molestowania seksualnego, które zarejestrowane za pomocą telefonu komórkowego stają się narzędziem kontroli, niejednokrotnie przyczynkiem do depresji i wycofania ofiary lub, w skrajnych przypadkach, nawet do jej samobójstwa. Podczas dyskusji o seksualizacji nie można pominąć zagadnienia gier komputerowych, które kojarzone z popularną wśród dzieci i młodzieży rozrywką pozostają poza kontrolą dorosłych, którzy często nie uświadamiają sobie, że gry komputerowe przepełnione są nieodpowiednimi treściami, często o zabarwieniu seksualnym. Rynek gier komputerowych staje się pełen produktów, które zaprojektowane są z myślą o umożliwieniu uczestnikowi gry zachowań na tle seksualnym lub używania przemocy wobec kobiet w postaci np. gwałtu. W odróżnieniu od innych mediów, gry komputerowe pozwalają dzieciom na tworzenie alternatywnych tożsamości i interakcję opartą na przemocy. Biorąc pod uwagę fakt, że możliwości poznawcze dzieci we wczesnych fazach rozwoju są ograniczone, jasnym staje się, że łatwo mogą mylić one rzeczywistość przedstawioną w grze komputerowej z rzeczywistością życia codziennego i przenosić na nią zachowania, których dopuszczają się podczas gry, co często skutkuje agresywnym zachowaniem na tle seksualnym. Zjawisko seksualizacji można zaobserwować także w reklamie, która ściśle łączy się z przemysłem odzieżowym i w znacznym stopniu na niego wpływa. Wizerunek kobiet kreowany w reklamie jest zniekształcony, co skutkuje utrwalaniem stereotypów płciowych w społeczeństwie. Przedstawianie w reklamach coraz młodszych modelek prezentujących ubrania dla dorosłych zachęca producentów odzieży do tworzenia linii ubranek dla dziewczynek wzorowanych na ubraniach dla kobiet np. stringów lub biustonoszy typu pushup. Noszenie przez dziewczynki tego typu ubrań ukazuje je jako dorosłe kobiety i zwraca uwagę na cechy seksualne, których jeszcze nie posiadają, a co za tym idzie sprawia, że dorośli mężczyźni mogą mieć wobec nich oczekiwanie podobne do oczekiwań, jakie mają w stosunku do dorosłych kobiet. W konsekwencji może doprowadzić to do uprzedmiotowienia kobiecego ciała, pogłębienia stereotypizacji kobiet, a także zachęty do traktowania małych dziewczynek jako obiektów męskiego pożądania. Z powyższego jasno wynika, że wiele zagadnień, którymi zajmuje się Parlament Europejski, PR\904064.doc 9/10 PE491.090v01-00
takich jak dyskryminacja płciowa, nierówność płac, wzrost przemocy na tle seksualnym lub też problem pornografii ma swoje źródło w dużym stopniu w coraz bardziej powszechnej seksualizacji życia społecznego. PE491.090v01-00 10/10 PR\904064.doc