Tytuł: RAPORT przedsiębiorstwa w Polsce Autor: Daniel Kubach Copywriter: Edyta Prozorowska Projekt okładki: Aneta Wasilik Wydawca: 8&8 Sp. z o.o. ul. Leszczyńskiego 4/25, 50-078 Wrocław NIP: 8971782498 tel. +48 71 707 02 58, kom. +48 725 041 401 fax +48 71 750 35 50 www: www.rankingmlm.com e-mail: biuro@rankingmlm.com patron wydania: gazetamlb.com
SPIS TREŚCI Wstęp...2 1. Przedsiębiorstwa w Polsce...3 2. Przedsiębiorstwa w innych państwach europejskich...9 3. Zamykane przedsiębiorstwa... 10 4. Bezrobocie w Polsce... 11 5. Podatki w Polsce od osób fizycznych i firm... 14 Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)... 14 Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)... 14 Podatek liniowy... 15 VAT... 16 6. Podatki w Unii Europejskiej... 17 7. Zakładanie działalności gospodarczej w Polsce... 18 ZUS... 18 PODATKI... 19 Podatek w formie ryczałtu... 19 Karta podatkowa... 20 KSIĘGOWOŚĆ... 21 LOKAL... 23 8. Zakładanie spółki z o.o.... 27 Rejestracja spółki z o.o. przez Internet... 29 9. Zatrudnienie stażysty... 30 ~ 1 ~
Wstęp Tabela 1. Różnice między pracownikiem a przedsiębiorcą PRACOWNIK Płaci podatki z góry. Kiedy dużo zarabia płaci podatek w wysokości 32% z góry. ZUS płaci procentowo od dochodu, jeżeli zarabia np. 5 000 netto to łącznie ZUS wynosi 1028zł. Oprócz tego pracodawca również płaci ZUS w kwocie ok. 135, co łącznie stanowi ok. 45% wynagrodzenia netto pracownika. Przy zarobkach netto 10 00, ZUS wyniesie łącznie 4 60 (w tym pracownik płaci ok. 2 000zł) Bezpieczeństwo w każdej chwili można zostać zwolnionym z różnych przyczyn. Zdolność kredytowa łatwiej na umowę o pracę wziąć kredyt. Urlop trzeba uzgodnić z szefem; liczba dni wolnego ograniczona. Godziny pracy decyduje o nich Twój pracodawca. Kontrola ZUS, US, PIP nie dotyczy PRZEDSIĘBIORCA Płaci podatki z dołu. Najpierw dolicza koszty, takie jak paliwo, koszty utrzymania biura, marketing, księgowość, podróże, hotele, zakup telefonów, zakup komputerów i wiele innych. Może zapłacić podatku. Płaci podatek w wysokości 19% bez względu na kwotę, jaką zarobił. ZUS przez pierwsze dwa lata: 414,85 zł ZUS po dwóch latach: 1 026,98 zł Będąc członkiem zarządu Sp. z o.o. lub Spółki Akcyjnej nie płacisz ZUS-u w ogóle. W przypadku, kiedy biznes nie przynosi oczekiwanych efektów można się przebranżowić. Będąc samemu sobie pracodawcą nie sposób zwolnić siebie samego. Trzeba wykazać się dłuższą historią kredytową Masz tyle dnie urlopu ile zechcesz, sam ustalasz swój grafik. Decyzję o tym, kiedy i ile będziesz pracował podejmujesz samodzielnie (biorąc pod uwagę swoich klientów). Kontrole Państwowych Organów Kontroli bywają uciążliwe Szanse, że będziesz bogaty bliskie zeru Szanse, że zarobisz więcej niż na etacie - wysokie Szanse, że będziesz bogaty ok. 50% Wśród 100 najbogatszych Polaków pracowników jest.. 0 Źródło: Opracowanie własne Wśród 100 najbogatszych Polaków przedsiębiorców jest 100% ( za wyjątkiem spadków ) ~ 2 ~
1. Przedsiębiorstwa w Polsce Na początek mamy dobrą wiadomość przedsiębiorczość wśród Polaków nadal utrzymuje się na wysokim poziomie! Świadczy o tym ilość firm działających w naszym kraju, których według danych GUSu w 2012 roku było blisko 4 mln (3 975 334). Najwięcej w województwach: Mazowieckim (699 212), Śląskim (453 496), Wielkopolskim (387 977), Małopolskim (343 375) i Dolnośląskim (336 928). Świętokrzyskie Warmińsko- 3% Mazurskie 3% Podkarpackie 4% Lubelskie 4% Kujawsko-Pomorskie 5% Lubuskie 3% Opolskie 2% Podlaskie 2% Mazowieckie 18% Śląskie 11% Zachodniopomorskie 5% Łódzkie 6% Pomorskie 7% Dolnośląskie 8% Wielkopolskie 10% Małopolskie 9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 1. Firmy w podziale na województwa (2012 rok) Nieco inaczej przedstawia się sytuacja, gdy spojrzymy na ilość firm przypadających na 1000 mieszkańców w każdym województwie. Na pierwszym miejscu nadal pozostaje województwo Mazowieckie (132), ale już na kolejnych plasują się: Zachodniopomorskie (126) oraz ex aequo Pomorskie (116) i Dolnośląskie (116). Województwo Śląskie, które jest drugim pod względem ilości firm, w tej klasyfikacji znajduje się dopiero na ósmym miejscu. ~ 3 ~
Lubelskie 77 Podlaskie 79 Warmińsko- Mazurskie 83 Świętokrzyskie 85 Kujawsko-Pomorskie 90 Podkarapckie 73 Mazowieckie 132 Zachodniopomorskie 126 Pomorskie 116 Dolnośląskie 116 Łódzkie 93 Wielkopolskie 112 Opolskie 98 Śląskie 98 Małopolskie 102 Lubuskie 105 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 2. Ilość firm na 1000 mieszkańców (2012 rok) Ogromną większość w ogólnej liczbie przedsiębiorstw stanowią przedsiębiorstwa prywatne (3 851 828), natomiast przedsiębiorstw publicznych jest zaledwie 123 506 w skali całego kraju. 3% 97% Prywatne Publiczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 3. Podział firm ze względu na własność kapitału (2012 rok) W sektorze prywatnym większość firm to podmioty założone i prowadzone przez osoby fizyczne (84%), następnie spółki handlowe (10%), stowarzyszenia i organizacje (2,9%) i spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego (2,2%). Listę zamykają spółdzielnie (0,5%) oraz fundacje (0,4%). ~ 4 ~
0,5% osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą spółki handlowe 9,9% 2,9% 3,1% 0,4% spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego spółdzielnie 84,1% 2,2% fundacje stowarzyszenia i organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 4. Podział firm w sektorze prywatnym (2012 rok) W miastach znajduje się działa blisko 75% wszystkich polskich przedsiębiorstw (2 933 437), natomiast na wsiach jest zarejestrowanych ponad milion firm (1 041 897). 26% Miasto Wieś 74% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 5. Podział firm ze względu na miejsce (2012 rok) Zdecydowanie najwięcej firm w Polsce to mikroprzedsiębiorstwa (95,5%), które zatrudniają poniżej 10 pracowników. Im większe firmy, tym jest ich mniej. Przedsiębiorstw małych (10-49 pracowników) jest już tylko 3,7%, średnich (od 50 do 249 pracowników) stanowi 0,75% wszystkich przedsiębiorstw, a przedsiębiorstwa duże (250 pracowników i powyżej) to zaledwie 0,11%. ~ 5 ~
0,75% Mikro 95,45% 4,55% 3,68% 0,11% Małe Średnie Duże Wykres 6. Podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość (2012 rok) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Według GUSu najwięcej polskich firm działa w Sekcji G Polskiej Klasyfikacji Działalności, która obejmuje: handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (27%), na drugim miejscu plasują się firmy branży budowlanej (12%), dalej przetwórstwo przemysłowe oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (po 9%). Na piątym miejscu znajdują się firmy zajmujące się transportem i gospodarką magazynową oraz naprawą i konserwacją komputerów i sprzętu AGD (po 6%), obsługą nieruchomości, a także opieka medyczna i pomoc społeczna (po 5%). Sekcja G 20,5% 26,8% Sekcja F Sekcja C 5,1% 5,3% 6,1% 11,9% Sekcja M Sekcja H Sekcje S i T Sekcja L 6,4% 8,9% 9,1% Sekcja Q Pozostałe Wykres 7. Podział przedsiębiorstw ze względu na przedmiot działalności (2012 rok) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (włączając motocykle) Sekcje S i T naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja H transport i gospodarka magazynowa Sekcja C przetwórstwo przemysłowe Sekcja F budownictwo Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna ~ 6 ~
W ciągu ostatnich dziesięciu lat liczba przedsiębiorstw w Polsce wzrosła o 11%, z czego największy wzrost zanotowała grupa mikroprzedsiębiorstw (11,7 %), a najmniejszy wzrost grupa średnich przedsiębiorstw (4,9%). W najgorszej sytuacji znajdują się przedsiębiorstwa duże, ponieważ ich liczba spadła o 9,8%. 4100000 4000000 3900000 3800000 3700000 3600000 3500000 3400000 3300000 Wykres 8. Liczba firm w latach 2003-2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Mimo kryzysu roku 2011 i spowodowanego nim niewielkiego spadku liczba mikroprzedsiębiorstw stale rośnie. Tendencja ta utrzymuje się również w roku 2013 w czerwcu zanotowano rekordowy wzrost zarejestrowanych firm jednoosobowych, tj. ich liczba wzrosła o 11 tysięcy, co w porównaniu do średniej z ostatnich 12 miesięcy (4,6 tysiąca) daje naprawdę dobry rezultat. Ponadto spada liczba wyrejestrowywanych podmiotów. Coraz więcej Polaków zakłada własne działalności gospodarcze i przechodzi na samozatrudnienie. 4000000 3800000 3600000 3400000 3200000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wykres 9. Liczba mikroprzedsiębiorstw w latach 2003-2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 165000 160000 155000 150000 145000 140000 135000 130000 125000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wykres 10. Liczba małych firm w latach 2003-2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS ~ 7 ~
30000 29500 29000 28500 28000 27500 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 11. Liczba średnich firm w latach 2003-2012 5100 5000 4900 4800 4700 4600 4500 4400 4300 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 12. Liczba dużych firm w latach 2003-2012 Jak łatwo zauważyć na wykresach z kryzysem najgorzej radzą sobie duże przedsiębiorstwa. Od 2009 roku ich liczba systematycznie spada. W najgorszej sytuacji nadal znajduje się branża budowlana, problemy ma również branża spożywcza. 1 Z innej strony bardzo korzystnie przedstawia się obraz nowych inicjatyw biznesowych. W 2012 roku powstało 358 367 firm (9%), z czego 4 271 zasiliło sektor publiczny, a 354 096 prywatny. W 2011 roku wskaźnik ten stanowił również 9%, co jest wyróżniającym nas wynikiem na tle innych krajów europejskich (Niemcy 5,6%, Francja 5,7%, Szwecja 5,8%). 1 http://www.dziennikpolski24.pl/pl/aktualnosci/kraj/1283645-gdy-duze-firmy-upadaja-malych-przybywa.html [data dostępu: 12.08.2013] ~ 8 ~
450000 400000 402 005 350000 300000 297 302 295 033 317 954 349 656 358 367 346 087 250000 200000 253 519 261 507 233 520 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 13. Nowe firmy w Polsce w latach 2003-2012 Od 2003 do 2012 w liczba nowo otwartych firm w Polsce wyniosła 3 114 950, co oznacza, że zaledwie 22% polskich firm jest starsza niż 10 lat. 2. Przedsiębiorstwa w innych państwach europejskich Tabela 2. Liczba firm w wybranych państwach europejskich (2012 rok) Kraj Liczba mieszkańców Liczba przedsiębiorstw Liczba przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców Czechy 10 509 286 2 727 654 259,5 Słowacja 5 404 555 610 381 112,9 Litwa 2 971 905 167 596 56,4 Ukraina 45 633 000 1 341 781 29,4 Węgry 9 931 925 1 806 062 181,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze stron urzędów statystycznych wybranych państw ~ 9 ~
3. Zamykane przedsiębiorstwa W 2012 roku zamknięto 252 313 przedsiębiorstw - 1 678 publicznych oraz 250 635 prywatnych. 400000 350000 357 530 383 617 300000 250000 200000 194 666 214 778 271 090 242 790 244 965 237 693 252 313 150000 100000 144 752 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 14. Przedsiębiorstwa zamykane w latach 2003 2012 W ciągu ostatnich 4 lat z polskiego rynku zniknęło ponad 1,2 miliona przedsiębiorstw (1 231 153). Najwięcej w branży handlowej i budowlanej odpowiednio 422 200 i 180 699. Na dalszych pozycjach znajdują się przetwórstwo przemysłowe (112 363), transport i gospodarka magazynowa (88 581) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (86 122). Najczęściej zamykane firmy w latach 2009-2012: Przedsiębiorstwa zakmnięte 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2009 2010 2011 2012 Sekcja G 128463 81189 129095 83453 Sekcja F 45123 37431 57590 40555 Sekcja C 36252 20952 33998 21161 Sekcja H 25111 16186 30648 16636 Sekcja M 28127 14619 26851 16525 Wykres 15. Zamykane przedsiębiorstwa wg przedmiotu działalności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS ~ 10 ~
Sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (włączając motocykle) Sekcje S i T naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja H transport i gospodarka magazynowa Sekcja C przetwórstwo przemysłowe Sekcja F budownictwo Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4. Bezrobocie w Polsce Według GUSu stopa bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych danej kategorii w liczbie aktywnych zawodowo danej kategorii (wyróżnionej m. in. ze względu na płeć, wiek). Bezrobotni według GUS-u zgodnie z Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r. to osoby między 18 a 67 rokiem życia, niezatrudnione i niewykonujące innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (bądź jeśli są to osoby niepełnosprawne zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy), nieuczące się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli m.in.: 2) nie nabyły prawa do emerytury lub renty; 3) nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych; 4) nie uzyskują miesięcznego przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę; 5) nie pobierają, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka. 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 20,4 19,0 19,9 18,2 16,6 19,1 13,0 14,9 9,0 10,3 8,0 6,4 8,7 7,8 10,0 10,4 9,3 9,0 10,9 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 (III kw.) 9,4 13,2 Ogółem Mężczyźni Kobiety Wykres 16. Średnioroczna stopa bezrobocia w Polsce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS ~ 11 ~
20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 Ogółem 21,0 20,5 19,7 Mężczyźni 19,3 Kobiety 18,5 15,3 16,9 13,2 10,6 10,3 10,7 11,2 8,1 8,9 9,1 9,5 9,1 9,6 6,5 7,9 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wykres 17. Średnioroczna stopa bezrobocia w Polsce ludności w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 14 12 13,2 13,1 10 8 6 11,1 11,8 10,5 9 11 10,4 8 9,5 9,3 9,6 9,4 11,1 8,5 11 4 2 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 18. Stopa bezrobocia w 2012 roku wg województw Nieco inaczej liczona jest stopa bezrobocia według metodyki europejskiej. Podobnie jak w rzypadku GUS-u jest to udział bezrobotnych w grupie osób aktywnych zawodowo, jednak za bezrobotnego uznaje się każdą osobę w wieku od 15 do 74 lat bez zatrudnienia, która jest w stanie podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni, a poszukiwała jej aktywnie od przynajmniej czterech. Nie istnieje natomiast konieczność bycia zarejestrowanym w urzędzie pracy. ~ 12 ~
19,8 10,1 2003 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu Wykres 19. Bezrobocie w Polsce wg Eurostatu 20,6 19,4 Kobiety Mężczyźni 10,9 9,4 Wykres 20. Bezrobocie w Polsce wg Eurostatu ze względu na płeć Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu 2003 2012 41,9 <25 25-74 26,5 16,4 8,5 Wykres 21. Bezrobocie w Polsce wg Eurostatu ze względu na wiek Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu 2003 2012 ~ 13 ~
5. Podatki w Polsce od osób fizycznych i firm Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) W Polsce Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) stanowi obowiązkowe świadczenie dla wszystkich osób fizycznych, które uzyskały dochód w danym roku obrotowym. Dochód rozumiemy jako osiągnięcie łącznego przychodu, który przewyższył koszt jego uzyskania. Według przepisów prawa istnieje konieczność wykazania związku między konkretnym poniesionym kosztem oraz przychodem, aby można było zmniejszyć podstawę opodatkowania. Niektóre formy uzyskania przychodu nie są poddane opodatkowaniu PIT. Są to między innymi: świadczenia rodzinne, stypendia, zasiłki porodowe; odprawy, odszkodowania związane ze skróceniem umowy o pracę, renty; bony, talony uprawniające do uzyskania posiłków, artykułów spożywczych i napojów niealkoholowych; przychód uzyskany z tytułu zamiany mieszkania; podróże służbowe pracowników. W Polsce są 2 zasadnicze stawki podatku dochodowego od osób fizycznych 18% i 32%. Kwotą rozgraniczającą obie stawki jest dochód roczny na poziomie 85 528 zł, czyli 7 127zł miesięcznie. Przy czym po stawka 32% dotyczy jedynie dochodu przekraczającego kwotę 85 528zł rocznie. Zatem zarabiając rocznie 100 000 kwota 85 528 zł jest opodatkowana na poziomie 18%, a pozostałe 14 472 zł stawką 32%. Od kwoty podatku odejmuje się tak zwaną kwotę zmniejszającą, która wynosi 556 zł i 2 gr. W przypadku dochodu 100 00 rocznie, zapłacimy więc 19 47 podatku. Jeżeli nasz dochód roczny nie przekroczy 3091 zł rocznie, jesteśmy zwolnieni z płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nadal jednak musimy złożyć deklarację podatkową. Mniejszy podatek pobierany jest od przychodu w postaci nagród (10%). Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) Podatek dochodowy od osób prawnych (Corporate Income Tax CIT) to obowiązująca niemal na całym świecie danina od podmiotów gospodarczych, które osiągają dochód na terenie danego kraju. Dochód w przypadku CITu rozumiemy jako nadwyżkę przychodów na kosztami osiągnięty w danym roku rozliczeniowym. CIT jest podatkiem bezpośrednim, płaconym przez przedsiębiorstwo i stanowi koszt działalności gospodarczej. W Polsce obowiązek płacenia podatku CIT spoczywa na osobach prawnych, spółkach kapitałowych oraz niektórych spółkach nieposiadających osobowości prawnej z wyjątkiem spółek jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych. Zwolnione z podatku CIT są między innymi jednostki publiczne, organizacje religijne oraz fundusze emerytalne i inwestycyjne. Wszystkie podmioty gospodarcze zarejestrowane lub mające siedzibę w Polsce mają obowiązek płacenia podatku dochodowego od dochodów osiągniętych niezależnie w jakim miejscu do polskiego Urzędu Skarbowego. Jeśli natomiast siedziba podmiotu gospodarczego lub jego zarządu ~ 14 ~
znajduje się poza granicami RP, to ma on obowiązek zapłacenia podatku CIT jedynie za dochód osiągnięty w Polsce. Dochodami zwolnionymi z opodatkowania CITem są dochody uzyskane z: rolnictwa, gospodarki leśnej oraz floty morskiej. Na te dochody nałożone są odpowiednio podatki: rolny (równowartość 2,5q żyta/hektar), leśny (równowartość 0,22m 3 drewna/hektar) i tonażowy. W Polsce podatek CIT jest podatkiem liniowym i jego stawka w myśl ustawy o podatku dochodowym wynosi 19%. Ta sama ustawa przewiduje jednak możliwość podniesienia tej stawki do 50%, jeśli jednostka gospodarcza zaniżyła wysokość dochodów. Zeznanie podatkowe składa się do 3 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego (w Polsce pokrywa się on z rokiem kalendarzowym). Urząd skarbowy może wymagać od podatnika złożenia wraz z zeznaniem podatkowym bilansu rocznego, rachunku wyników lub odpisu uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Podatek liniowy Podatek liniowy występuje w sytuacji, w której stopa podatkowa jest wprost proporcjonalna do podstawy opodatkowania. Dotyczy on podatku dochodowego zarówno od osób fizycznych jak i prawnych. W praktyce może oznaczać to kilka rzeczy. W szerokim rozumieniu podatek liniowy stanowi jednakową stawkę opodatkowania niezależnie od uzyskanych dochodów. Każdy podatnik, nieważne, czy zarobił w ciągu roku 10 tysięcy czy 10 milionów, oddaje w formie podatku dochodowego jednakową część swojego dochodu przykładowo 20%. Takie ujęcie podatku oznacza brak kwoty zwolnionej z opodatkowania oraz ulg podatkowych. Dla każdego obywatela, którego dochód w ciągu roku jest niezerowy, stawka opodatkowania jest jednakowa. W znaczeniu węższym podatek liniowy to jednakowe stawki podatku dla podstawy opodatkowania. Tutaj istnieje możliwość wprowadzenia ulg podatkowych oraz kwoty wolnej. Co pewną ilość zarobionych pieniędzy pojawia się nowy próg, opodatkowany taką samą stawką jak poprzedni. Jednak podstawę stanowi jedynie wartość graniczna. Nie jest to klasyczne ujęcie podatku liniowego, jednak takie rozwiązania były stosowane na świecie. W Polsce, jak pisaliśmy wcześniej naliczany liniowo jest podatek dochodowy od osób prawnych - 19% od dochodu w ciągu roku obrotowego. Stawka ta została wprowadzona w 2004 roku. Obecnie podatek dochodowy od osób fizycznych w formie liniowej jest stosowany w kilku krajach europejskich, między innymi w: Czechach, Rosji, Ukrainie, Rumunii, Bułgarii. Stawka opodatkowania osób fizycznych w tych krajach waha się od 10% do 35%. Podatek liniowy ma na celu pobudzenie wzrostu gospodarczego oraz przedsiębiorczości społeczeństwa. Jest on korzystny dla przedsiębiorców o stosunkowo wysokich dochodach oraz niezamierzających rozliczać się wspólnie z małżonkiem/ą lub z dziećmi. Podatek liniowy wyklucza wspólne opodatkowanie małżonków oraz ulgi na dzieci. Można jednak odliczyć od dochodu kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, a od podatku - zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne w określonej przez ustawę wysokości (7,75% podstawy wymiaru składki). Kwestią dyskusyjną jest sprawiedliwość podatku liniowego. Zwolennicy podatku liniowego twierdzą, że oddanie takiej samej części dochodów przez każdego obywatela jest bardziej sprawiedliwe, niż większe obciążanie ludzi, którzy radzą sobie w życiu lepiej. Jednocześnie ~ 15 ~
przeciwnicy podatku zwracają uwagę na fakt konieczności kompensowania mniejszych wpływów od podatników bogatych większymi od biedniejszych, zatem zwiększeniem nominalnej stopy podatkowej. Trzecia opcja to wprowadzenie tzw. podatku pogłównego jednakowej kwoty pobieranej od każdego obywatela, niezależnie od dochodów. VAT Podatek od wartości dodanej - Value Added Tax (VAT) - zwany inaczej podatkiem od towarów i usług (PTU). Jest to podatek pośredni, którym obłożone jest każde dobro i usługa, niezależnie od etapu obrotu. Pobierany jest zarówno podczas zakupu od producenta surowców, jak i przy sprzedaży do finalnego odbiorcy. Istnieje jednak możliwość odliczenia podatku pobranego w poprzednich etapach obrotu. Opodatkowaniu podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów, import towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Podstawą opodatkowania jest obrót przedsiębiorstwa, rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku. Obrotem jest również otrzymana dotacja, subwencja lub podobna dopłata związana z dostawą lub świadczeniem usług. Podstawowa stawka VAT w Polsce wynosi 23%. Stosuje się jednak stawki obniżone do 8% i 5% wartości, którymi objęte są niektóre towary i usługi. Dodatkowo istnieją grupy towarów i usług całkowicie zwolnione z podatku VAT. Wszystkie te stawki reguluje ustawa o podatku od towarów i usług wraz z załącznikami, dostępna na rządowej stronie www.isap.sejm.gov.pl. Podstawą opodatkowania są deklaracje VAT składane co miesiąc przez płatnika lub kwartalnie, jeśli wartość sprzedaży podatnika nie przekroczyła w poprzednim roku równowartości 1 200 000 euro. W przypadku działalności w handlu lub gastronomii płatnik VAT ma możliwość odliczenia naliczonego podatku od należnego i odprowadzić jedynie różnicę. Naliczanie podatku VAT (z pominięciem kosztów wytworzenia): Kamieniołom Sprzedaż kamienia 123 (z VAT) Zakład kamieniarski Sprzedaż nagrobka 246 (z VAT) Klient 23 46 23 = 23 Urząd skarbowy ~ 16 ~
6. Podatki w Unii Europejskiej Tabela 3. Maksymalne podatki CIT, PIT i VAT w krajach UE Kraj CIT PIT VAT Kraj CIT Austria 25,00% 50,00% 20,00% Bułgaria 10,00% Belgia 33,99% 50,00% 21,00% Cypr 10,00% Bułgaria 10,00% 10,00% 20,00% Irlandia 12,50% Chorwacja 20,00% 40,00% 25,00% Litwa 15,00% Cypr 10,00% 35,00% 18,00% Łotwa 15,00% Czechy 19,00% 22,00% 21,00% Rumunia 16,00% Dania 22,00% 55,56% 25,00% Słowenia 17,00% Estonia 21,00% 21,00% 20,00% Czechy 19,00% Finlandia 24,50% 53,00% 24,00% Polska 19,00% Francja 33,33% 49,00% 19,60% Węgry 19,00% Grecja 25,00% 42,00% 23,00% Chorwacja 20,00% Hiszpania 30,00% 42,00% 21,00% Estonia 21,00% Holandia 25,00% 52,00% 21,00% Dania 22,00% Irlandia 12,50% 41,00% 23,00% Szwecja 22,00% Litwa 15,00% 15,00% 21,00% Słowacja 23,00% Wielka Luksemburg 28,59% 38,95% 15,00% Brytania 23,00% Łotwa 15,00% 23,00% 21,00% Finlandia 24,50% Malta 35,00% 35,00% 18,00% Austria 25,00% Niemcy 33,33% 45,00% 19,00% Grecja 25,00% Polska 19,00% 32,00% 23,00% Holandia 25,00% Portugalia 27,50% 46,50% 23,00% Portugalia 27,50% Rumunia 16,00% 16,00% 24,00% Luksemburg 28,59% Słowacja 23,00% 19,00% 20,00% Hiszpania 30,00% Słowenia 17,00% 50,00% 22,00% Włochy 31,40% Szwecja 22,00% 56,60% 25,00% Niemcy 33,33% Węgry 19,00% 16,00% 27,00% Francja 33,33% Wielka Brytania 23,00% 45,00% 20,00% Belgia 33,99% Włochy 31,40% 45,00% 21,00% Malta 35,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z en.wiki.org [data dostępu: 12.08.2013] Podatki w Unii Europejskiej są bardzo zróżnicowane, jednak wszystkie muszą być zgodne z prawem unijnym. Minimalna stawka VAT w Unii Europejskiej wynosi 15%, jednak tylko Luksemburg zdecydował się na taką wysokość podatku. Najniższy nominalny podatek od osób prawnych płaci się na Cyprze i w Bułgarii, gdzie stawka CIT wynosi po 10%. Osoby fizyczne najmniej na rzecz skarbu państwa tracą w Bułgarii. Średnie wartości stawek podatkowych dla krajów Unii Europejskiej to 21,32% dla podatku pośredniego, 22,76% dla podatku od osób prawnych i 37,85% dla podatku od osób fizycznych. ~ 17 ~
7. Zakładanie działalności gospodarczej w Polsce Zakładanie działalności gospodarczej zostało mocno uproszczone, a czas rejestracji skrócony. Podstawą przed założeniem działalności jest oczywiście znalezienie pomysłu na biznes. W kwestii formalnej, obecnie wymaga się jedynie złożenia formularza CEIDG-1. Obecnie ten jeden formularz pozwala na zarejestrowanie działalności w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), Urzędzie Skarbowym, Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i Głównym Urzędzie Statystycznym. Wniosek można złożyć elektronicznie na stronie firma.gov.pl lub tradycyjnie w urzędzie gminy. Po wejściu na portal firma.gov.pl wystarczy krok po kroku przejść przez formularz CEIDG-1. Aby formularz był wiarygodny musimy opatrzyć go podpisem elektronicznym, wydrukować i podpisać tradycyjnie, a następnie złożyć w urzędzie gminy. Można również utworzyć zaufany profil na platformie epuap.gov.pl, który pozwoli na złożenie autoryzowanego wniosku online. Po złożeniu wniosku zostanie nam nadany numer REGON oraz NIP jeśli nie mieliśmy go wcześniej. Jeżeli nasza działalność wymaga dodatkowych pozwoleń i licencji możemy się o nie starać zarówno przed jak i po założeniu działalności gospodarczej. Wobec powyższego opisu zakładanie działalności gospodarczej nie jest trudne rzeczywiście, nie jest. Jedyne koszty jakie należy ponieść na tym etapie to 17 zapłacone w Urzędzie Skarbowym, jeżeli chce się zostać płatnikiem VAT. Więcej przeszkód i wyzwań czeka na młodych przedsiębiorców w czasie prowadzenia własnego biznesu. Teraz więc opiszę w skrócie, jakie kwestie należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o własnej firmie. ZUS Każda osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowi ubezpieczenia i z tego tytułu odprowadzania składek. W firmach za pracownika robi to pracodawca. W gruncie rzeczy jest to największy regularny koszt, jaki należy comiesięcznie ponosić. Składki oblicza się na podstawie zadeklarowanej przez przedsiębiorcę kwocie wymiaru. Świeży przedsiębiorca może skorzystać z ulgi, która przysługuje mu przez pierwsze dwa lata. Obniża ona podstawę wymiaru odprowadzania składek do 30%, żeby jednak z niej skorzystać należy spełnić następujące warunki: nie można prowadzić działalności gospodarczej w czasie zakładania nowej działalności oraz w okresie 5 lat przed dniem rozpoczęcia nowej działalności gospodarczej, nie można wykonywać na rzecz byłego pracodawcy takich samych czynności wchodzących w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej, jakie przed dniem jej rozpoczęcia były wykonywane w ramach stosunku pracy w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym. W 2013 roku podstawa wymiaru składek społecznych dla przedsiębiorcy wynosi 2 227,8 lub 48 (w przypadku ulgi), a zdrowotnej 2 908,13 zł. Miesięcznie przedstawia się to w następujący sposób: ~ 18 ~
Tabela 4. Wysokość składek ZUS w 2013 r. Ubezpieczenie społeczne (z dobrowolnym chorobowym) Składki ZUS minimalne przy zasadach ogólnych 2013 Preferencyjny ZUS 2013 710,67 zł 153,12 zł zdrowotne 261,73 zł 261,73 zł Fundusz Pracy 54,58 zł SUMA 1 026,98 zł 414,85 zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z en.wiki.org [data dostępu: 12.08.2013] Fizycznie pierwszą składkę ZUS płaci się w kolejnym miesiącu od daty założenia firmy, co oznacza, że jeżeli działalność została założona np. 1 marca to składkę za marzec należy opłacić do 10 kwietnia (jeżeli nie zatrudnia się pracowników) lub do 15 (w odwrotnej sytuacji). Jeżeli firma została założona w środku miesiąca, to w kolejnym należy zapłacić niepełną składkę. Jest ona trudna do wyliczenia, dlatego przy rejestracji firmy warto poprosić pracownika ZUS-u o wyliczenie wysokości pierwszej składki. PODATKI Kolejnym regularnym kosztem, który przedsiębiorca musi ponosić jest podatek. Osoba prowadząca własną działalność gospodarczą ma do wyboru kilka opcji, tj. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa, podatek liniowy czy też opodatkowanie według skali podatkowej. Dwa ostatnie rodzaje podatków opisaliśmy w rozdziale 3.1. Podatki. Czym natomiast charakteryzują się zryczałtowane formy opodatkowania? Podatek w formie ryczałtu Podstawą opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych inaczej niż w przypadku podatku dochodowego jest przychód, który nie jest pomniejszany o koszty jego uzyskania. Ustalając podstawę opodatkowania, podatnicy mogą natomiast odliczyć od przychodu: składki na ubezpieczenie społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne, ulgę internetową, ulgę rehabilitacyjną, kwoty przekazywanych darowizn, ulgę abolicyjną. Wysokość stawki ryczałtu uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. W 2013 r. obowiązują stawki ryczałtu: 20% (m.in. wykonywanie określonych wolnych zawodów), 17% (m.in. wynajem samochodów osobowych lub prowadzenie usług parkingowych), 8,5% (m.in. działalność gastronomiczna obejmująca sprzedaż napojów o zawartości alkoholu wynoszącej powyżej1,5%), 5,5% (m.in działalność wytwórcza i budowlana) oraz 3% (m.in. usługi w zakresie handlu i gastronomii). ~ 19 ~