TWÓJ KOD do elektronicznego zeszytu ćwiczeń ZNAJDUJE SIĘ W ŚRODKU 2
Spis tre ci Jak korzysta z papierowego zeszytu wicze... 5 III Ró norodno organizmów III. 4 Królestwo ro lin 1. Charakterystyka ro lin. Glony... 6 2. Mszaki. Paprotniki... 8 3. Ro liny nasienne... 10 4. Korze... 13 5. odyga... 16 6. Li... 18 7. Kwiat... 22 8. Nasiona i owoce... 25 9. Porównanie ro lin nagonasiennych i okrytonasiennych. Znaczenie ro lin nasiennych... 28 10. Podsumowanie dzia u III.4... 31 IV Zwi zki chemiczne w yciu organizmów IV. 1 Chemiczne podstawy ycia 11. Pierwiastki biogenne. Woda i jej znaczenie... 35 12. Zwi zki chemiczne umo liwiaj ce ycie na Ziemi... 39 IV. 2 Sk adniki pokarmów cz owieka 13. Sk adniki pokarmów, ich rola i ród a... 41 14. Witaminy i sk adniki mineralne... 43 15. Podsumowanie dzia u IV... 47 V Budowa i funkcjonowanie organizmu cz owieka V. 1 Organizm cz owieka 16. Organizm cz owieka jako zintegrowana ca o... 50 V. 2 Uk ad pokarmowy 17. Budowa i funkcje uk adu pokarmowego... 53 18. Trawienie pokarmów... 56 19. Potrzeby pokarmowe ludzi... 58 20. W a ciwe od ywianie si... 61 21. Podsumowanie dzia u V.1 i V.2... 65 V. 3 Uk ad kr enia i odporno ciowy 22. Krew i jej funkcje... 68 23. Budowa i funkcje uk adu krwiono nego... 71 24. Serce... 73 25. Higiena uk adu krwiono nego... 75 26. Transport tlenu i substancji od ywczych do komórek... 77 27. Uk ad odporno ciowy... 80 28. Zastosowanie wiedzy o odporno ci... 82 29. Podsumowanie dzia u V.3... 84 V. 4 Uk ad oddechowy i wydalniczy. Skóra 30. Budowa i funkcje uk adu oddechowego... 86 31. Wymiana gazowa w p ucach i tkankach... 88
32. Choroby i higiena uk adu oddechowego... 90 33. Budowa i funkcje uk adu wydalniczego... 92 34. Budowa i funkcje skóry... 94 35. Udzia skóry w termoregulacji. Choroby i higiena skóry... 96 36. Podsumowanie dzia u V.4... 99 V. 5 Uk ad nerwowy i dokrewny 37. Budowa i funkcje uk adu nerwowego... 102 38. Czynno ci o rodkowego uk adu nerwowego... 104 39. Odruchy bezwarunkowe i warunkowe... 106 40. Higiena uk adu nerwowego... 108 41. Budowa i funkcje uk adu dokrewnego... 110 42. Hormony i ich rola... 112 43. Podsumowanie dzia u V.5... 114 V. 6 Narz dy zmys ów i uk ad ruchu 44. Komórki zmys owe... 117 45. Oko narz d wzroku. Wady wzroku... 119 46. Ucho narz d s uchu i równowagi... 121 47. Budowa uk adu ruchu. Funkcje szkieletu... 124 48. Ko ci i stawy... 126 49. Mi nie... 128 50. Aktywno fizyczna a zdrowie cz owieka... 130 51. Podsumowanie dzia u V.6... 132 V. 7 Uk ad rozrodczy 52. Budowa i funkcje m skiego i e skiego uk adu rozrodczego... 135 53. Cykl miesi czkowy kobiety. Zap odnienie... 137 54. Rozwój zarodkowy i p odowy... 140 55. Rozwój cz owieka i potrzeby z nim zwi zane... 142 56. Choroby przenoszone drog p ciow... 145 57. Podsumowanie dzia u V.7... 147 VI Zdrowie i choroby 58. Choroby zaka ne przyczyny... 149 59. Choroby zaka ne profilaktyka... 151 60. Choroby nowotworowe... 153 61. Uzale nienia w yciu cz owieka... 155 62. Podsumowanie dzia u VI... 157 Gra planszowa: Rozpoznawanie pospolitych drzew... 161
10 RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW 3 Ro liny nasienne 1. Na rysunku pokazano paprykę. a) Uzupełnij opis rysunku. Obok każdej nazwy elementu budowy papryki wpisz odpowiedni numer. A. owoc B. liście C. kwiat D. łodyga E. korzenie b) Uzupełnij zdania. Zaznacz odpowiednie numery. I. Organ, w którym roślina wytwarza substancje odżywcze, oznaczono na rysunku numerem 1 / 2 / 3 / 4 / 5. II. Organ, którym roślina pobiera wodę z solami mineralnym, oznaczono na rysunku numerem 1 / 2 / 3 / 4 / 5. III. Organ, który służy roślinie do rozmnażania płciowego, oznaczono na rysunku numerem 1 / 2 / 3 / 4 / 5. 1 2 3 4 5 c) Uzupełnij zdanie. Wskaż literę przyporządkowaną odpowiedniemu wyrazowi. U roślin substancje odżywcze powstają w procesie A / B / C. A. fotosyntezy B. oddychania C. trawienia 2. Podkreśl wszystkie cechy charakterystyczne roślin nasiennych. A. Są zaliczane do plechowców. B. Są zaliczane do organowców. C. Ich ciało jest zbudowane z tkanek. D. Rozmnażają się wyłącznie bezpłciowo. E. Wytwarzają zarodniki służące do rozmnażania. F. Wytwarzają nasiona.
Rośliny nasienne 11 3. Rozpoznaj tkanki przedstawione na rysunkach. Wpisz nazwy poszczególnych tkanek pod właściwymi rysunkami. Wykorzystaj wybrane wyrazy z ramki. twórcza okrywająca miękiszowa wzmacniająca przewodząca 4. Na ilustracjach przedstawiono przykłady form roślin nasiennych. Obok nazwy każdej formy rośliny wskaż literę, którą oznaczono odpowiedni przykład. B D A C Forma rośliny drzewo A / B / C / D krzew A / B / C / D roślina zielna A / B / C / D
18 RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW 6 Li 1. Przeanalizuj ilustrację budowy zewnętrznej liścia i wykonaj poniższe polecenia. a) Wpisz obok nazw numery przyporządkowane odpowiednim częściom liścia. A. ogonek liściowy B. blaszka liściowa 1 2 C. nerwacja liścia 3 b) Wskaż funkcję, jaką pełnią elementy oznaczone na ilustracji numerem 1. A. Transportują wodę i sole mineralne oraz produkty fotosyntezy. B. Przeprowadzają proces fotosyntezy. C. Odpowiadają za transpirację. D. Prowadzą wymianę gazową. 2. Na rysunku pokazano przekrój liścia. 1 2 3 Przeanalizuj rysunek i wykonaj polecenia. 4
Liść 19 a) Przyporządkuj zaznaczone na rysunku elementy budowy liścia do ich nazw. Wpisz numery w odpowiednie miejsca. A. skórka górna B. aparat szparkowy C. miękisz palisadowy D. wiązka przewodząca b) Przyporządkuj zaznaczone na rysunku elementy budowy liścia do odpowiednich funkcji. Wpisz numery we właściwe miejsca. A. wymiana gazowa B. przeprowadzanie fotosyntezy C. transport wody z solami mineralnymi D. ochrona przed nadmiernym parowaniem 3. Na ilustracji pokazano przekrój przez cebulę. Uzupełnij ilustrację. Wpisz we właściwe miejsca podane w ramce poniżej nazwy elementów budowy cebuli. liście spichrzowe korzenie liście asymilacyjne łodyga
26 RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW 3. Wskaż poprawne dokończenie zdania. Liczbę nasion w owocu można w przybliżeniu określić na podstawie liczby A. zalążków w zalążni. B. pręcików w kwiecie. C. słupków w kwiecie. D. zalążni w słupku. 4. Na rysunkach pokazano dwa etapy rozwoju fasoli. 1 2 3 Przeanalizuj rysunki i wykonaj poniższe polecenia. a) Dokończ zdanie. Podkreśl odpowiednią liczbę. Liście zarodkowe liścienie zaznaczono na rysunku numerem 1 / 2 / 3. b) Wskaż dwa poprawne dokończenia zdania, dotyczącego podstawowych funkcji liścieni. Liścienie A. magazynują substancje odżywcze. B. przeprowadzają fotosyntezę. C. inicjują kiełkowanie. D. wytwarzają kwiaty. E. utrzymują owoce.
Nasiona i owoce 27 5. Przeanalizuj ilustracje przedstawiające owoce, a następnie wykonaj polecenia. A B C E F D a) Dokończ zdania. Podkreśl odpowiednie litery i nazwy roślin. I. Owoce mięsiste oznaczono na rysunkach literami A / B / C / D / E / F. II. Są to owoce wiśni / pomarańczy / mniszka / śliwy / klonu / groszku. b) Wskaż poprawne dokończenie zdania. Kryterium podziału na owoce suche i mięsiste stanowi A. budowa owocni. B. wielkość nasienia. C. liczba nasion w owocu. D. zawartość wody w nasieniu.
Właściwe odżywianie się 61 20 W a ciwe od ywianie si 1. Rysunek przedstawia piramidę żywieniową. Ilość zalecanych do spożycia pokarmów z każdej grupy składników pokarmowych można przedstawić w formie piramidy. Podstawę piramidy stanowią pokarmy, których w ciągu dnia należy spożywać najwięcej, a wierzchołek te, których należy jeść najmniej. Przeanalizuj tekst i rysunek, a następnie wykonaj polecenie. Uzupełnij zdania. Wpisz podane informacje w odpowiedniej formie gramatycznej. wapń witamina D białka grupa produktów zbożowych z pełnego ziarna tłuszcze I. Podstawę piramidy żywieniowej tworzy, na jej szczycie znajdują się. II. Orzechy i fasola należą do produktów mających wysoką zawartość. III. Grupa produktów mlecznych i ich przetworów jest bogata w witaminy, np. i składniki mineralne, np..
62 BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA 2. W zrównoważonej diecie powinna się znajdować właściwa ilość substancji odżywczych, wody i błonnika. W tabeli przedstawiono zawartość tych składników w różnych pokarmach. Przeanalizuj dane zawarte w tabeli i wykonaj polecenia. Produkty spożywcze Zawartość (%) woda błonnik cukier tłuszcz białko łącznie Ryba 83 0 0 2 15 100 Chleb pełnoziarnisty 34? 47 4 8 100 Fasola z puszki 65 10 20 0 5 100 a) Na podstawie danych odczytanych z tabeli oblicz zawartość procentową błonnika w chlebie pełnoziarnistym i uzupełnij zdanie. Wpisz odpowiednią liczbę. Zawartość błonnika w chlebie pełnoziarnistym to %. b) Wskaż poprawną odpowiedź. Jaką rolę odgrywa błonnik w organizmie człowieka? A. Dostarcza wielu cennych witamin. B. Ułatwia trawienie oraz usprawnia perystaltykę jelit. C. Stanowi źródło energii zawartej w węglowodanach. D. Wpływa na prawidłowy wzrost i dobrą kondycję skóry człowieka. 3. Na rysunku pokazano zakresy właściwej masy ciała człowieka. Przeanalizuj rysunek i wykonaj polecenia. Wskaż poprawne dokończenie każdego zdania. I. Osoba o wzroście 168 cm ma nadwagę, gdy waży A. poniżej 50 kg. B. od 50 kg do 72 kg. C. od 73 kg do 84 kg. D. od 85 kg do 114 kg. 188 184 180 176 172 168 164 160 156 152 148 40 60 80 100 120 140 niedowaga norma nadwaga
132 BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA 51 Podsumowanie dzia u V.6 Tekst źródłowy do zadań 1. i 2. Ciało człowieka ma złożoną budowę. Wiele narządów musi ze sobą ściśle współpracować, aby organizm człowieka działał właściwie. Niedziela, 23 wrze nia Maciek jest kibicem pi ki no nej i zawsze stara si siedzie jak najbli ej boiska, eby wszystko dok adnie widzie. Na ostatnim meczu prze y niebezpieczn przygod. Pi ka kopni ta z wielk si przez zawodnika lecia a w kierunku g owy Ma ka. Na szcz cie, w ostatniej chwili ch opiec bezwiednie si uchyli. Troch zdenerwowany tym, co mog o si zdarzy, poszed do bufetu. Tam dotar do niego przyjemny zapach zapiekanki. Poczu g ód. Wprawdzie zamierza tylko napi si herbaty, lecz zamówi równie zapiekank. By a gor ca, a w smaku przypomina a pizz grzybow, danie, które tak lubi. Szybko zapomnia o wydarzeniach na stadionie, a gdy us ysza d wi ki ulubionej piosenki z listy przebojów, poczu si szcz liwy. Nie trwa o to jednak d ugo. W drzwiach bufetu stan nielubiany przez niego szkolny kolega. 1. Przeczytaj tekst źródłowy i wskaż poprawną odpowiedź na pytanie. Który typ mięśnia nie był zaangażowany w reakcję, dzięki której chłopiec uniknął uderzenia piłką? A. Gładki. C. Szkieletowy. B. Sercowy. D. Poprzecznie prążkowany. 2. W opisie wymieniono kilka zachowań Maćka. Ustal, czy były to odruchy warunkowe, czy bezwarunkowe. Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie pola +. Zachowanie Uchylenie głowy przed lecącą piłką Odruch warunkowy Odruch bezwarunkowy Niechęć do nielubianego kolegi Nagły apetyt na zapiekankę
134 BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA 7. Uzupełnij zdanie. Wskaż po jednej z każdej pary wyróżnionych liter, tak aby powstało zdanie prawdziwe. A B Tkankę kostną przedstawia rysunek A / B, ponieważ C / D. C. komórki układają się w pierścienie D. komórki są umieszczone w jamkach 8. W tabeli podano skład chemiczny kości. Wskaż wykres, który ilustruje dane zawarte w tabeli. Składniki Zawartość (%) Fosforan(V) wapnia 35 Węglan wapnia 11 Chlorek i fluorek wapnia 2 Fosforan(V) magnezu 2 Inne (w tym związki organiczne) 50 A Skład chemiczny kości B Skład chemiczny kości fosforan(v) wapnia węglan wapnia chlorek i fluorek wapnia fosforan(v) magnezu inne (w tym związki organiczne)
Nowa przygoda w nauce biologii Wejdź na www.wsipnet.pl i skorzystaj z elektronicznej wersji swojego zeszytu ćwiczeń. Skutecznie przygotujesz się do kartkówek, sprawdzianów i egzaminu gimnazjalnego. Rozwiążesz ćwiczenia samodzielnie, a system od razu poda ci wynik. Dowiesz się, co robisz dobrze, a co jeszcze musisz powtórzyć. I to wszystko przy komputerze, online, tak jak lubisz. wsipnet pl dobry sposób na egzamin WYDAWNICTWA SZKOLNE I PEDAGOGICZNE wsip.pl infolinia: 800 220 555