Wyniki ankiety ewaluacyjnej przeprowadzonej wśród uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w ramach projektu Niewidomy uczeń w naszej szkole finansowanego ze środków Ministra Edukacji Narodowej
Informacje ogólne Ankieta bada poziom zakorzenienia się różnych stereotypów dotyczących osób niewidomych w świadomości osób pełnosprawnych. Stereotypy te mają bezpośredni wpływ na postrzeganie osoby niewidomej i na stosunek do niej. Powodują przyjmowanie określonych postaw i prezentowanie określonych zachowań w środowisku szkolnym. Ankieta ewaluacyjna była przeprowadzana na koniec zajęć edukacyjnych realizowanych w ramach projektu Niewidomy uczeń w naszej szkole finansowanego ze środków Ministra Edukacji Narodowej. Projekt był realizowany od 15.08 do 31.12.213 przez Fundację Vis Maior. Zajęcia zakończone ankietą odbyły się w 26 szkołach podstawowych i gimnazjach. Łącznie przeprowadzono 290 godzin zajęć w szkołach z terenu całej Polski. W ankiecie wzięło udział łącznie 5806 uczniów, w tym 1577 uczniów szkół podstawowych z klas I III, 2194 uczniów szkół podstawowych z klas IV VI oraz 2035 uczniów gimnazjum. W zależności od grupy wiekowej został przygotowany zestaw 5 pytań. Na każde pytanie możliwa była jedna z 3 odpowiedzi: tak, nie lub nie wiem. Podczas zajęć edukator nie odnosił się bezpośrednio do pytań zawartych w ankiecie, lecz po przekazaniu wiadomości, pokazaniu ciekawych pomocy, z których korzystają osoby niewidome i zaproponowaniu różnorodnych ćwiczeń pozwolił, by uczestnicy zajęć sami wyciągnęli wnioski oparte na zdobytej wiedzy. Wnioski te wynikają także częściowo z dotychczasowego doświadczenia uczniów i już ugruntowanych przekonań.
Odpowiedzi w grupie dzieci z klas I III szkoły podstawowej: Pytania Tak Nie Nie wiem Razem 1. Czy osoba niewidoma może uprawiać sport? 91,91 5,65 2,44 100 % 2. Czy Niewidomi lepiej słyszą? 26,68 69,24 4,08 100 % 3. Czy każda osoba niewidoma nosi ciemne okulary? 3,90 92,40 3,70 100 % 4. Czy pies może pomagać niewidomemu? 99,64 0,06 0,3 100 % 5. Czy osoba niewidoma może pracować? 97,4 1,27 1,33 100 % Z odpowiedzi wynika, że dzieci potrafią odróżnić prawdziwe stwierdzenia dotyczące osób niewidomych od stereotypowych i nieprawdziwych. Choć nadal pewna grupa dzieci ma silnie zakorzenione przekonania, że osoba niewidoma lepiej słyszy od osoby widzącej (26,68 %). Dlatego potrzebne są dalsze działania w celu zwiększania świadomości uczniów dotyczących możliwości ich kolegów z wadą wzroku. Odpowiedzi w grupie dzieci z klas IV - VI szkoły podstawowej: Pytania Tak Nie Nie wiem Razem 1. Czy osoba niewidoma może pływać? 87,37 9,91 2,72 100 % 2. Czy niewidomy zawsze potrzebuje pomocy? 7,96 89,14 2,9 100 % 3. Czy każda osoba niewidoma nosi ciemne okulary? 8,03 89,17 2,8 100 % 4. Czy niewidomy może korzystać z komputera? 97,4 1,58 1,02 100 % 5. Czy osoba niewidoma może ugotować obiad? 92,46 4,28 3,26 100 % Niektóre pytania celowo pozostały takie same, jak w przypadku dzieci młodszych, a inne zostały zawężone do konkretnej aktywności np. w grupie dzieci młodszych pytano o uprawianie sportu, a w grupie dzieci starszych o pływanie. W tej grupie wiekowej dzieci również w większości udzieliły prawidłowych odpowiedzi. Jednak pragniemy zwrócić uwagę, że prawie 4,5 % ankietowanych dzieci twierdzi, że osoba
niewidoma nie może samodzielnie ugotować obiadu, co świadczy o nieprawidłowych wyobrażeniach dotyczących aktywności i samodzielności osoby niewidomej. Tak więc w tej grupie wiekowej także wskazane jest dalsze prowadzenie działań promujących wiedzę o osobach niewidomych w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa niewidomych uczniów w szkole i umożliwienia im socjalizacji z pełnosprawnymi rówieśnikami. Odpowiedzi w grupie uczniów gimnazjum: Pytania Tak Nie Nie wiem Razem 1. Czy osoba niewidoma może się wspinać na ściance wspinaczkowej? 89,19 6,48 4,33 100 % 2. Czy osoba niewidoma może założyć rodzinę? 95,73 2,8 1,47 100 % 3. Czy każda osoba niewidoma nosi ciemne okulary? 3,65 94,05 2,3 100 % 4. Czy osoba niewidoma może sama mieszkać? 93,46 4,07 2,47 100 % 5. Czy osoba niewidoma może pracować w urzędzie? 90,51 2,96 6,53 100 % W tej grupie wiekowej zauważalny jest spadek prawidłowych odpowiedzi, a zatem mniej osób postrzega osoby niewidome jako aktywne i samodzielne. Np. tylko nieco ponad 90 % uważa, że osoba niewidoma może pracować w urzędzie, i tylko nieco ponad 89 % uważa, że osoby niewidome mogą być aktywne w sporcie wspinając się na ściance wspinaczkowej. Pytania w tej grupie wiekowej były trudniejsze, gdyż dzieci wiedzą już znacznie więcej o świecie, niż ich młodsi rówieśnicy. Z drugiej strony najmniejsza ilość dzieci spośród wszystkich grup wiekowych twierdzi, że każda osoba niewidoma nosi ciemne okulary, a więc dzieci nie poddają się stereotypowemu myśleniu. W tej grupie wiekowej należy więc pracować przede wszystkim nad ugruntowaniem pozytywnego wizerunku osoby niewidomej, jako osoby aktywnej zawodowo i społecznie.
Podsumowanie nasze badanie pokazuje, że stereotypy w myśleniu u dzieci są silnie zakorzenione i po przeprowadzonych zajęciach nadal wiele dzieci nie zmieniło swoich przekonań. Z drugiej strony ankieta pokazuje dużą wiedzę dzieci, którą one posiadają lub zdobyły ją w trakcie zajęć. Ankieta ta była jedynie krótkim podsumowaniem i próbą zrozumienia postaw dzieci i ich postrzegania osób niewidomych. W przyszłości nadal będziemy tworzyć podobne narzędzia i przeprowadzać podobne badania w celu lepszego przygotowania nowych projektów.