A. Then, Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa zajmującego się wyrobem produktów z drewna. Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, cykl konwersji gotówki, zarządzanie należnościami Streszczenie: Raport ma na celu przedstawienie cyklu operacyjnego przedsiębiorstwa w odniesieniu do zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie. Analizy zawarte w raporcie mają na celu zobrazowanie bieżącej sytuacji w przedsiębiorstwie oraz zaproponowanie rozwiązań służących ograniczeniu ryzyka. Cykl konwersji gotówki oraz propozycja nowej polityki kredytowej przedstawiają sposoby ograniczenia ryzyka płynności w przedsiębiorstwie. 1
WSTĘP Każde przedsiębiorstwo prowadząc swoją działalność narażone jest na sytuacje, które związane są z niepewnością i ryzykiem. Ryzykiem nazwać można stan, w którym istnieje prawdopodobieństwo uzyskania wyniku innego niż oczekiwany. Ze względu na wcześniejsze obserwacje i występowanie podobnych zdarzeń możemy określić prawdopodobieństwo wystąpienia podobnej sytuacji. Można wyróżnić dwa podejścia do ryzyka, w jednym z nich ryzyko jest traktowane jako zagrożenie czyli występuje możliwość poniesienia straty, natomiast w postrzeganiu ryzyka jako szansy, mamy nadzieję, że rezultat działań będzie lepszy niż oczekiwany. Jeżeli nie jesteśmy w stanie określić prawdopodobieństwa dotyczącego podobnych zdarzeń mamy do czynienia z niepewnością. 1 Proces zarządzania cyklem operacyjnym przedsiębiorstwa oraz jego poziomem aktywów obrotowych wpływa na wzrost wartości przedsiębiorstwa. W sytuacji niedopasowania poziomu środków pieniężnych, należności i zobowiązań występuje w przedsiębiorstwie ryzyko utraty płynności. Praca odnosi się do ryzyka płynności finansowej i sposobów zarządzania kapitałem obrotowym oraz ich wpływem na wartość przedsiębiorstwa. OPIS TEORETYCZNY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM Aby przedsiębiorstwo dążyło do wzrostu wartości i ograniczenia ryzyka płynności, zarządzający nim powinni określić taki poziom środków pieniężnych, który pozwalałby przede wszystkim na terminowe regulowanie zobowiązań, bowiem brak wypłacalności może doprowadzić do bankructwa przedsiębiorstwa. Na poziom płynności wpływają aktywa obrotowe oraz zobowiązania krótkoterminowe, dlatego analiza cyklu operacyjnego dotyczy właśnie tych składników. Cykl operacyjny zawierający zakupy z odroczonym terminem zapłaty jest cyklem konwersji gotówki, jest on jednym z podstawowych narzędzi, które są wykorzystywane w procesie zarządzania kapitałem obrotowym netto. Dzięki niemu możemy wyznaczyć szybkość obiegu środków pieniężnych oraz wielkość środków, jakie są zaangażowane w bieżącą działalność przedsiębiorstwa. 2 1 G. Michalski, Strategie finansowe przedsiębiorstw, wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2009, s.87 2 W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R. Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s.133 2
W trakcie działalności przedsiębiorstwa pieniądz, który jest źródłem spłaty zobowiązań jest w ciągłym obiegu. W procesie tym, pieniądz przechodzi przez różne etapy, w których występuje pod różną postacią. Wyróżnić można tu postać pieniądza obiegowego, która jest używana do zapłaty za zakupione towary oraz powraca do przedsiębiorstwa gdy następuje spływ należności, pieniądz w formie zakupionych materiałów i surowców oraz pieniądz w różnych fazach przetwarzania. Procesowi temu odpowiadają następujące etapy cyklu operacyjnego: zakup materiałów i surowców, zapłata za materiały i surowce, wytworzenie produktów gotowych, sprzedaż produktów, spływ należności za sprzedane produkty. PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE Prowadzenie bieżącej działalności oraz regulowanie zobowiązań wiąże się z motywem transakcyjnym utrzymywania gotówki, innym motywem, dla którego przedsiębiorstwo utrzymuje pewną ilość środków płynnych jest motyw ostrożnościowy - wynikający z obaw i niepewności co do przyszłych przepływów. Ostatni to motyw spekulacyjny, który jest powiązany ze zmianami cen na rynkach. Z poziomem utrzymywanych przez przedsiębiorstwo środków pieniężnych związana jest płynność. Jej utrzymywanie wiąże się z przekonaniem, że wartość jaką możemy zyskać na oprocentowanych depozytach z utrzymywanych środków zostanie wynagrodzona przez wartość korzyści jaką możemy osiągnąć przez utrzymywanie odpowiedniego poziomu płynności. 3 Na podstawie poniższej tabeli wyznaczone zostały długości poszczególnych etapów cyklu operacyjnego oraz długość cyklu konwersji gotówki. Tabela 1 Wartość wybranych składników aktywów obrotowych netto dla analizowanego przedsiębiorstwa (dane w tyś, PLN) Stan na początek roku Stan na koniec roku Stan przeciętny Zapasy 7 301 12 142 9721 Należności 44 494 67 885 56189 Zobowiązania bieżące 111 501 120 380 115940 3 Michalski G. Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2013, str. 89 3
Obliczenia na podstawie: W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R. Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s.133 Tabela 2 Dni Cykl konwersji zapasów 6,3 Okres spływu należności 56,4 Okres odroczonej płatności 78,0 Cykl konwersji gotówki -15,24 Obliczenia na podstawie: W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R. Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s.133 Założenie: 65% przychodów pochodzi ze sprzedaży kredytowej, 97% składników kosztów wytworzenia zostało zakupionych z odroczonym terminem płatności Z wyliczeń wynika, że przedsiębiorstwo posiada ujemy cykl konwersji gotówki, wartość finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa obliczona jako iloczyn dziennej sprzedaży i długości cyklu konwersji gotówki jest także na ujemnym poziomie. Podmiot finansuje swoją działalność bieżącą zobowiązaniami bieżącymi, co nie jest sytuacją korzystną. Należałoby się zastanowić nad skróceniem okresu spłaty zobowiązań lub podniesienia ilości należności przez na przykład bardziej liberalną politykę kredytowania. przykładzie: Wpływ zmiany polityki kredytowej na wartość przedsiębiorstwa zostanie przedstawione na Założenia: Przedsiębiorstwo w celu zwiększenia przychodów ze sprzedaży oraz zwiększenia płynności przez krótszy okres spływu należności postanawia zaproponować klientom rabaty i upusty za wcześniejszą spłatę należności. Przychody ze sprzedaży wynoszą 551 965 przed zmianą polityki, a po zmianie prognozuje się że nastąpi ich wzrost o 15%. Przedsiębiorstwo w celu przyspieszenia spływu należności zamierza zwiększyć procent skonta z 2% przed zmianą do 5% po zmianie polityki kredytowania. W związku ze zmianami wzrasta odsetek klientów korzystających ze skonta oraz spada okres spływu należności. 4
Tabela 3 Przed zmianą polityki Po zmianie polityki Przychody ze sprzedaży S 551 965 000 634 760 000 Procent skonta PS 2% 5% Procent klientów korzystających ze skonta W 25% 45% Przeciętne straty z tytułu złych długów L 9% 8% Okres spływu należności OSN 56,4 40 Opracowanie na podstawie Operational Risk of the Purchasers Portfolio Management Approach in Accounts Receivable Management (Grzegorz Michalski) http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=997027, Value Based Accounts Receivable Monitoring Techniques (Grzegorz Michalski) http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1006841, Dane dotyczące założeń polityki są danymi hipotetycznymi Tabela 4 Koszty zmienne wyrażone jako % przychodów ze sprzedaży Kz 30% Koszt obsługi należności C 18% Przyrost przeciętnego poziomu należności NAL - 22 385 238,89 zł Korzyść ze zmiany polityki kredytowej EBIT 49 359 618,00 zł Przyrost zysku po opodatkowaniu NOPAT 39 981 290,58 zł Koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo CC 13,05% Przyrost wartości przedsiębiorstwa V 355 849 381,80 zł Zmiana polityki kredytowej prowadzi do zwiększenia zysku netto przedsiębiorstwa oraz wzrostu jego wartości. Szybszy spływ należności oddziałuje pozytywnie na zwiększenie płynności oraz większą rotację należności. WNIOSKI W przedsiębiorstwie proces zarządzania działalnością powinien być zintegrowany z zarządzaniem ryzykiem dotyczącym podejmowanych decyzji, bieżącej działalności oraz wykorzystywanych strategii. Zarządzający dążący do wzrostu wartości powinni działać uwzględniając ryzyko, czynniki ryzyka oraz skutki jakie mogą towarzyszyć ich działaniom. Zwiększenie przepływów pieniężnych a co za tym idzie wartości przedsiębiorstwa jest skutkiem unikania strat i szkód, które mogłyby wystąpić jeśli ryzyko nie zostałoby ograniczone. Tylko tak zbudowany system pozwoli ograniczyć ryzyko i skutecznie realizować wybrane strategie. 5
Bibliografia: Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 6
Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2009, s.87 W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R. Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s.133 Michalski G., Wpływ wyboru strategii inwestowania w aktywa bieżące na koszt kapitału i na wartość przedsiębiorstwa (Influence of choice current assets investment strategy on cost of capital and firm value in Polish), [in:] J. Dziechciarz [ed.], Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (Research Papers of Wroclaw University of Economics) nr 163 (Ekonometria 30, Wrocław 2011, ISSN: 1899-3192, ISSN: 1507-3866, s. 130-142. Michalski G., Wpływ długości cyklu operacyjnego na wzrost wartości przedsiębiorstwa (Operating Cycle Length Influence on Value of the Firm Creation, in Polish), [in:] Finanse wobec sfery realnej gospodarki, K. Znaniecka, T. Zieliński (ed.), Katowice 2008, ISBN: 978-83-7246-593-1, t.2, p. 89-95, 7