Liceum Ogólnokształcącego Sióstr Salezjanek w Ostrowie Wielkopolskim SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI okres 2005 2008 Al. Słowackiego 33a 63-400 Ostrów Wielkopolski
Spis treści Liceum Ogólnokształcącego Sióstr Salezjanek... 1 SZKOLNY PROGRAM... 1 WPROWADZENIE... 3 1. Podstawa prawna działań profilaktycznych... 3 2. «Wychowanie najskuteczniejszą profilaktyką» podstawy teoretyczne programu profilaktyki 3 3. Adresaci programu:... 4 4. Cel działań profilaktycznych w naszej szkole:... 4 DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO... 4 1. Wstępna analiza sytuacji... 4 Głosy nauczycieli oraz pracowników szkoły zostały odnotowane w oparciu o codzienne obserwacje, analizę sytuacji wychowawczej szkoły podczas spotkań rad pedagogicznych i zespołu wychowawców oraz wyniki ankiet przeprowadzonych w maju 2005r.... 5 2. Identyfikacja problemów pojawiających się w naszej szkole... 5 Analiza sytuacji szkolnej pozwoliła na identyfikację następujących problemów:... 5 REALIZACJA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH... 6 1. Osoby odpowiedzialne za realizację programu... 6 2. Treści programu... 6 2.1. Uczniowie... 6 2.2. Rodzice... 6 2.3. Nauczyciele... 6 3. Strategie profilaktyczne:... 6 EWALUACJA PROGRAMU... 7 2
WPROWADZENIE «W każdym młodym człowieku, są struny wrażliwe na dobro. Obowiązkiem wychowawcy jest odnaleźć je i odpowiednio poruszyć». Św. Jan Bosko Szkolny Program Profilaktyki tworzy spójną całość ze Szkolnym Programem Wychowania - wspomaga on proces wychowawczy chroniąc przed rozpoznanymi zagrożeniami. Jest dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb środowiska, w którym wzrastają. Opisuje treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli oraz rodziców, a także określa formę ewaluacji przeprowadzonych działań. 1. Podstawa prawna działań profilaktycznych Rozporządzenie MENiS z dnia 31stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. Nr 10 poz. 96); Rozporządzeniu MEN z dnia 15 stycznia 2001r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. nr 13 z dnia 23 lutego 2001r., poz. 110); Konstytucji RP; Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomani (Dz.U. nr 75, poz. 468); Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. nr 35, poz. 230 z p. zm.), nowelizacja z dnia 12 września 1996r. (Dz. U. nr 127, poz. 593); Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, z późniejszymi zmianami z 21 stycznia, 18 lutego 2000r.i 23 sierpnia 2001r.; Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. nr 111, poz. 535), z późniejszymi zmianami (Dz.U. nr 113, poz. 732); Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 1996r. nr 10, poz. 55, z 1997r. nr 88, poz. 554 i nr 121, poz. 770 oraz z 1999r. nr 96, poz. 1107), Program polityki prorodzinnej państwa z dnia 17 listopada 1998r. przygotowany przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa. 2. «Wychowanie najskuteczniejszą profilaktyką» podstawy teoretyczne programu profilaktyki 1 W procesie wychowania młody człowiek, prowadzony na drodze dokonywania swoich codziennych wyborów, rozwija się i umacnia w sobie to, co czyni go coraz pełniej człowiekiem. Zadaniem profilaktyki jest więc chronić jego człowieczeństwo przed różnymi zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Profilaktyka jako całokształt oddziaływań wychowawczych powinna więc koncentrować się na dwóch płaszczyznach: przeciwstawianie się negatywnym naciskom i tendencjom oraz nabywanie właściwych umiejętności życiowych. Tak postrzegane działanie będzie mogło spełniać dwa główne cele: wzmacnianie czynników chroniących 2 1 2 Podstawa teoretyczna opracowana jest w oparciu o następujące pozycje: Dziewiecki Marek, Integralna profilaktyka uzależnień w szkole; Szymańska Joanna, Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki; Wojcieszek Krzysztof, Wygrać życie. Szkolny program profilaktyki; Gaś Zbigniew, Profilaktyka w szkole. Najważniejsze czynniki chroniące to: - silna więź emocjonalna z rodzicami - motywacja do nauki - rozwijana sfera religijna 3
eliminowanie czynników ryzyka 3 zwiększających prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych. Profilaktyka, ze względu na adresatów dzieli się na: pierwszorzędową (uprzedzająca, promuje zdrowy styl życia, skierowana do grup niskiego ryzyka, ma zapobiegać i opóźniać wiek inicjacji zachowań ryzykownych); drugorzędową (adresowana do grup podwyższonego ryzyka i osób po inicjacji zachowań ryzykownych, której celem jest obniżenie czasu i głębokości dysfunkcji oraz wycofanie się z ryzykownego działania, obejmuje specyficzną pracę z młodzieżą zagrożoną uzależnieniami ze względu na czynniki osobowościowe, doświadczenia życiowe, warunki rodzinne,...) trzeciorzędową (interwencja po wystąpieniu uzależnienia ma przeciwdziałać pogłębianiu się procesu chorobowego oraz umożliwienie osobie leczonej powrót do społeczeństwa). Do zadań szkoły należy podejmowanie zadań przypisanych do profilaktyki pierwszorzędowej, a w niektórych przypadkach także drugorzędowej. 3. Adresaci programu: Adresatami programu są: - uczniowie Liceum Ogólnokształcącego - nauczyciele - rodzice uczniów 4. Cel działań profilaktycznych w naszej szkole: wychowanie do szacunku wobec wartości życia ludzkiego: - afirmacja życia, - wskazywanie sensu życia ludzkiego, - pomoc w rozwiązywaniu trudności życiowych, - promocja zdrowego stylu życia 1. Wstępna analiza sytuacji DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO Tworzenie poniższego programu zostało poprzedzone wstępną diagnozą sytuacji wychowawczej. Wypowiedzi rodziców uczniów zostały zaczerpnięte z ankiet, które wypełniali przed rozpoczęciem roku szkolnego oraz z ankiet przeprowadzonych w maju 2005r. W ankietach tych 3 - interioryzacja wartości, szacunek do norm i zasad - relacje z osobami dorosłymi oparte na zasadach zaufania i autorytetu - konstruktywne rozwiązywanie problemów i konfliktów - wrażliwość społeczna - poczucie własnej wartości Najczęściej wskazywane czynniki ryzyka to: - środowisko społeczne promujące niewłaściwe wzorce zachowań - grupa rówieśnicza przejawiająca zachowania dysfunkcyjne - normy społeczne promujące/prowokujące takie zachowania - łatwy dostęp do substancji psychoaktywnych - wczesna inicjacja zachowań ryzykownych - konflikty i doświadczenie izolacji w dzieciństwie 4
przedstawili swoje oczekiwania wobec szkoły, wskazali cenione przez siebie wartości oraz określili główne problemy dostrzegane w środowisku młodzieżowym. Uczniowie wypowiadali się poprzez anonimowe ankiety przeprowadzone w klasach pierwszych i drugich w maju 2005r. Pomogły one wskazać czynniki ryzyka na jakie są oni narażeni w swoich środowiskach, czego oczekują ze strony szkoły i na jakich wartościach chcą opierać swoje życie. Głosy nauczycieli oraz pracowników szkoły zostały odnotowane w oparciu o codzienne obserwacje, analizę sytuacji wychowawczej szkoły podczas spotkań rad pedagogicznych i zespołu wychowawców oraz wyniki ankiet przeprowadzonych w maju 2005r. 2. Identyfikacja problemów pojawiających się w naszej szkole Analiza sytuacji szkolnej pozwoliła na identyfikację następujących problemów: - trudności w radzeniu sobie z problemami i stresem związanym z nauką, które prowadzą do ucieczki przed niepowodzeniem (np. wagary) - zbyt łatwy dostęp do różnego rodzaju używek - brak szacunku i dbałości o własne zdrowie (np. nieracjonalne żywienie, uzależnienie od Internetu, niewłaściwe gospodarowanie czasem) - brak szacunku wobec drugiej osoby (wyśmiewanie, poniżanie, krytyka, wulgaryzmy) - manipulowanie i presja grupy (lęk przed publicznym wyeksponowaniem własnej osoby, nieumiejętność dialogu i współpracy) - rozdźwięk pomiędzy deklarowaną wiarą a życiem (brak autorytetów i relatywizm etyczny) - brak odpowiednich warunków sprzyjających rozwijaniu osobistych pasji i zainteresowań (źle wyposażone pracownie, uboga oferta zajęć pozalekcyjnych i duża ilość zajęć lekcyjnych) 5
REALIZACJA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH 1. Osoby odpowiedzialne za realizację programu - dyrektor szkoły - wychowawcy klas - nauczyciele przedmiotów - psycholog - pedagog szkolny - rodzice - pielęgniarka szkolna 2. Treści programu Działania profilaktyczne w naszej szkole zmierzają do wzmacniania czynników chroniących. W oparciu o te czynniki dobieramy treści, które będą: 2.1. Uczniowie - umacniać u uczniów motywację do systematycznego zdobywania wiedzy - pomagać uczniom rozpoznawać i rozwijać osobiste predyspozycje - uczyć umiejętności społecznych: radzenia sobie ze stresem, odpierania presji otoczenia i grupy rówieśniczej - wspomagać rozwój moralny uczniów (poszanowanie norm, wartości i autorytetów) - otwierać uczniów na wymiar religijny życia ludzkiego i podkreślać wartość życia sakramentalnego w procesie autoformacji - dawać rzetelną wiedzę o konsekwencjach zachowań ryzykownych 2.2. Rodzice - wspomagać rodziców w procesie wychowania - dawać rzetelną wiedzę dotyczącą rodzaju zagrożeń oraz przyczyn i mechanizmów uzależnień - uczyć postaw sprzyjających prawidłowej komunikacji rodzic-dziecko 2.3. Nauczyciele - poszerzać wiedzę i kompetencje wychowawcze nauczycieli - rozwijać umiejętności dobrej współpracy nauczyciel-rodzic, nauczyciel-uczeń - wspomagać w procesie tworzenia i zacieśniania wzajemnych relacji wewnątrz zespołu klasowego opartych na zasadach wzajemnego szacunku, akceptacji i prawdziwej przyjaźni 3. Strategie profilaktyczne: INFORMUJEMY: - rodziców podczas spotkań okresowych czy indywidualnych o podstawowych problemach wychowawczych z jakimi borykają się uczniowie oraz o możliwych przyczynach pewnych postaw - nauczycieli podczas spotkań Rady Pedagogicznej o problemach uczniów i formach udzielanej im pomocy 6
- uczniów podczas spotkań klasowych o niektórych wynikach przeprowadzonych ankiet oraz o wnioskach, proponowanych rozwiązaniach, wskazówkach i formach działań, które należy podjąć. WYCHOWUJEMY do: - szacunku wobec każdej osoby z jej potrzebami akceptacji, bezpieczeństwa, przyjaźni i samorealizacji - systematyczności w realizacji podejmowanych zadań, umiejętności stawiania sobie celów możliwych do osiągnięcia, aby dać sobie możliwość osiągania małych ale znaczących sukcesów - zaufania i umiejętności dialogu z rodzicami, z osobami dorosłymi - umiejętności proszenia o pomoc - umiejętności dostrzegania i rozwijania swoich pozytywnych cech oraz do właściwej postawy wobec zagrożeń PROPONUJEMY: - alternatywne formy spędzania wolnego czasu - wyjazdy, imprezy, spotkania o charakterze integracyjnym dla uczniów, ich rodziców i nauczycieli - zajęcia indywidualne i grupowe pomagające rozpoznawać osobiste predyspozycje w celu ukierunkowania dalszej nauki - spotkania formacyjne, rekolekcje szkolne i dni skupienia DZIAŁAMY: - w sytuacjach problemowych podejmujemy dialog z uczniami i ich rodzicami - w sytuacjach wymagających udzielenia fachowej pomocy kierujemy ucznia do poradni specjalistycznych - organizujemy spotkania z osobami posiadającymi odpowiednie przygotowanie i kwalifikacje EWALUACJA PROGRAMU Monitoring: - gromadzenie na bieżąco informacji o przebiegu realizacji programu - analiza ewentualnych trudności w jego realizacji - ocena uczestników programu (uczniów, nauczycieli, rodziców) Ewaluacja końcowa: - zgodność efektów programu z założonymi celami - zgodność celów programu z potrzebami adresatów i środowiska - klimat szkoły na poszczególnych płaszczyznach: jakość relacji uczeń uczeń oraz uczeń nauczyciel, poczucie bezpieczeństwa, zaangażowanie w życie szkoły i własny rozwój, umiejętność planowania własnej pracy i czasu wolnego, jakość życia religijnego, sposoby radzenia sobie z trudnościami - wzrost kompetencji wychowawczych u nauczycieli i rodziców Za ewaluację programu odpowiada Zespół ds. Programu Profilaktyki. Bieżący harmonogram działań profilaktycznych, obejmujący okres roku szkolnego 2005/2006 stanowi załącznik do Szkolnego Programu Profilaktyki. 7