PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2016 2030 POWIAT OLSZTYŃSKI GMINA GIETRZWAŁD 2016 1
Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Ogólna charakterystyka gminy... 3 2.1. Położenie, wybrane dane o gminie... 3 2.2. Warunki naturalne... 4 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych... 4 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód... 5 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych... 5 6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych... 7 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji w gminie... 7 2
1. Wstęp Niniejszy załącznik jest częścią składową Programu malej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2016-2030. Załącznik dotyczący gminy zawiera ogólną charakterystykę gminy, warunków naturalnych, klimatycznych oraz informacje na temat istniejących zbiorników wodnych, budowli piętrzących, systemów melioracyjnych. W opracowaniu zawarto dane dotyczące potencjalnych możliwości retencjonowania wód na terenie gminy. Opracowanie jest aktualizacją i syntezą dotychczas opracowanych programów małej retencji. W opracowaniu niniejszym ujęto umieszczone w poprzednich programach propozycje obiektów, które nie zostały zrealizowane oraz propozycje obiektów małej retencji wysunięte przez samorządy gminne, instytucje związane z gospodarką wodną gmin, lasy państwowe i osoby prywatne. 2. Ogólna charakterystyka gminy 2.1. Położenie, wybrane dane o gminie Gmina Gietrzwałd leży w zachodniej części powiatu olsztyńskiego, a graniczy z gminami Jonkowo, Olsztynek, Stawiguda, Łukta, Ostróda i miastem Olsztyn. Połączenie gminy z siedzibą powiatu zapewnia droga nr 531 i 36. Powierzchnia gminy wynosi 174,1km 2, co stanowi 0,7% powierzchni województwa. Gminę tworzy 20 sołectw w 35 miejscowościach. Mieszkańcy Teren gminy zamieszkuje 6391 osoby przy średnim zaludnieniu 37 osoby na km 2. W gminie zamieszkuje wg stanu na 2014r. 4 215 osób w wieku produkcyjnym, przy czym osób pracujących jest 854, nie uwzględniając osób pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Działalność gospodarczą prowadzi 652 osób. Użytkowanie gruntów Obszar Gminy ogółem Użytki rolne razem Sady Grunty orne Łąki i pastwiska Lasy oraz grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty pod wodami Inne ha ha % ha ha ha ha % ha % ha % 17413 6279 37 17 4515 1747 8649 48 bd bd 2485 14 3
Infrastruktura Sieć wodociągowa na terenie gminy ma łączną długość 128,4km. Sumaryczna długość istniejącej sieci kanalizacyjnej wynosi 86,7km. 2.2. Warunki naturalne Rzeźbę terenu gminy Gietrzwałd ukształtowało ostatnie zlodowacenie, erozja wietrzna i wodna oraz działalność człowieka. Charakteryzuje się ona, jak na warunki nizinne znaczącą deniwelacją terenu. Teren pagórkowaty o najwyższym wyniesieniu 158,9m n.p.m. w okolicach Leśnictwa Macierzanka i najniższym obniżeniu 106,0m n.p.m. w okolicach Kolonii Woryty. Użytkowanie gruntów jako orne, z wykorzystaniem naturalnych użytków zielonych. Duża ilość jezior, lasów, przy braku przemysłu tworzą wspaniałe warunki rozwoju turystycznego gminy. Aż 48% powierzchni gminy stanowią lasy, których zwarte kompleksy występują na całej powierzchni gminy. Hydrologicznie gmina mieści się w zlewniach rzek Pasłęka, Giłwa i Grażnica. Występuje tu 12 naturalne zbiorników wodnych/jezior, o zróżnicowanej powierzchni. Największym jest jezioro Sarąg o powierzchni ca 183ha, najmniejszym jest jezioro Pieniążek o powierzchni ca 4,2ha. Zachodnią część gminy zajmuje część obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 pod nazwą Dolina Rzeki Pasłęki. Klimat gminy charakteryzowany jest przez opady i temperaturę. Średni opad roczny wynosi 617 mm, w okresie wegetacyjnym 396mm. Średnie temperatury roczne wynoszą 6,8 C, w okresie wegetacyjnym 13,7 C. W okresie wegetacji różnica między opadami a parowaniem wyraża się niedoborem wynoszącym średnio na terenie gminy 294mm. Występujące niedobory w okresie wegetacyjnym mają negatywny wpływ na warunki produkcji rolniczej. Niedobory opadów i swobodny ich spływ w okresie poza wegetacyjnym stopniowo doprowadzają do uszczupleń istniejących zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Jednym ze środków poprawy niekorzystnego bilansu jest retencja wód powierzchniowych w różnych formach, zależnych od naturalnych warunków. 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych Realizacja retencjonowania wody może przybierać rozmaite formy od wykorzystania naturalnych warunków gruntowo wodnych, szaty roślinnej, retencji glebowo gruntowej i retencji leśnej, po retencję naturalnych zbiorników wodnych, koryt i dolin rzecznych a także budowę obiektów inżynierskich i zbiorników. Dodatkowo, na terenie 4
gminy możliwa jest retencja polderowa w kanałach pompowych przy maksymalnym dozwolonym poziomie napełnienia. 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Głównymi uwarunkowaniami retencjonowania wody są warunki naturalne, a szczególnie rzeźba terenu, zabudowa, stan użytkowania gruntów, własność terenów, zapotrzebowanie samorządów i właścicieli na gromadzenie wody. Ograniczenia w retencjonowaniu wód, szczególnie dla potrzeb gospodarczych mogą stanowić obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty, obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000 ( Dolina Rzeki Pasłęki ). Poważnym ograniczeniem w retencjonowaniu wód mogą być również sprzeczne interesy właścicieli gruntów lub innych użytkowników wody sąsiadujących z planowanym obiektem retencji. 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy Gietrzwałd W zestawieniu takim ujmuje się: a. wszystkie wykonane obiekty, które były objęte Programem małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2006-2015, b. jeziora o powiększonej pojemności retencyjnej wskutek podpiętrzania wykonanymi na odpływach budowlami piętrzącymi, c. sztuczne zbiorniki wodne o powierzchni powyżej 1 ha, d. retencje korytowe rzek i kanałów, powstałe wskutek piętrzenia wody zlokalizowanymi na nich jazami i zastawkami, e. obszary nawadniane urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych. Charakterystyka istniejących obiektów ŁĘGUCKI MŁYN 14/Mew/56/281405_2 ŁĘGUTY 15/Mew/56/281405_2 Mała Elektrownia Wodna. Powierzchnia lustra wody: 78,3 ha Średnia głębokość: 8,6 m Pojemność retencyjna : 6 733 800 m 3 Mała Elektrownia Wodna. Powierzchnia lustra wody: 0,5 ha Pojemność retencyjna : 7 500 m 3 5
GIETRZWAŁD 16/Mew/56/281405_2 Mała Elektrownia Wodna zdemontowana, nie istnieje. Powierzchnia lustra wody: 0,3 ha Średnia głębokość: 1,0 m Pojemność retencyjna : 3 000 m 3 6
Zestawienie istniejących obiektów na terenie gminie Gietrzwałd Charakterystyka techniczna obiektu L.p. Symbol obiektu Nazwa obiektu Lokalizacja obiektu Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne [tys. zł] Dodatkowa pojemność ret. [tys. m 3 ] Orientacyjna głębokość [m] Pow. zw. wody [ha] Właściciel 1 14/Mew/56/281405_2 Łęgucki Młyn obr. Łęguty rz. Pasłęka produkcja energii - 6 733.8 8.6 78.3 Osoba prywatna 2 15/Mew/56/281405_2 Łęguty obr. Łęguty rz. Pasłęka produkcja energii - 7.5 1.5 0.5 Osoba prywatna 3 16/Mew/56/281405_2 Gietrzwałd obr. Gietrzwałd rz. Giłwa produkcja energii - 3 1.0 0.3 Osoba prywatna 7
6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Gietrzwałd Lp. Rodzaj budowli i jej nazwa 1 Jaz 2 Jaz 3 Jaz 4 Jaz Nazwa cieku i km Miejscowość Przeznaczenie budowli Rzeka Giłwa km 10+915 Rzeka Giłwa km 19+410 Rzeka Pasłęka km 160+770 Rzeka Pasłęka km 162+330 Gietrzwałd Unieszewo Łęgucki Młyn Łęguty Regulacja przepływu Ujęcie wody dla stawów rybnych 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji w gminie Proponowane w opracowanym na lata 2006-2015 programie obiekty małej retencji zostały zrealizowane w nikłym stopniu. Obecnie powtarza się uzgodnione poprzednio propozycje uzupełnione o dodatkowe obiekty małej retencji zgłoszone przez gminę i nadleśnictwa. Obiekty zamieszczono w załączonym zestawieniu. Charakterystyka projektowanych obiektów JEZIORO ŁĘGUTY 1/Jst/56/281405_2 JEZIORO GUZOWY PIEC 2/Jst/56/281405_2 JEZIORO SARĄG 3/Jst/56/281405_2 Rozbudowa i odbudowa istniejącej budowli piętrzącej, która stabilizuje poziom lustra wody w jeziorze oraz piętrzy rzekę Pasłękę w na potrzeby energetyki wodnej. Powierzchnia lustra wody: 78,3 ha Średnia głębokość: 8,6 m Pojemność retencyjna : 6 733 800 m 3 Budowle: Jaz Koszt: 2 500 000 zł Zwiększenie pojemności retencyjnej istniejącego jeziora, ze stabilizacją lustra wody i odprowadzeniem nadmiaru wody. Powierzchnia lustra wody: 10,62 ha Średnia głębokość: 2,0 m Pojemność retencyjna : 204 000 m 3 Budowle: Zastawka Koszt: 100 000 zł Stabilizacja lustra wody w jeziorze przy pomocy stopnia wodnego. Powierzchnia lustra wody: 195,01 ha Średnia głębokość: 6,9 m Pojemność retencyjna: 13 455 690 m³ Budowle: Stopień wodny Koszt: 50 000 zł 8
JEZIORO GIŁWA 4/Jst/56/281405_2 JEZIORO WULPIŃSKIE 5/Jst/56/281405_2 JEZIORO NATERSKIE 6/Jst/56/281405_2 RZEKA PASŁĘKA 7/Rk/56/281405_2 ZBIORNIK BIESAL 1 8/Z/56/281405_2 STAW UNIESZEWO 1 9/Zst/56/281405_2 Modernizacja i odbudowa istniejącej budowli piętrzącej. Powierzchnia lustra wody: 96,59 ha Średnia głębokość: 3,7 m Pojemność retencyjna: 3 573 830 m³ Budowle: Stopień wodny Koszt: 50 000 zł Zwiększenie pojemność retencyjnej istniejącego jeziora, ze stabilizacją lustra wody i odprowadzeniem jej nadmiaru. Powierzchnia lustra wody: 723,08 ha Średnia głębokość: 10,5 m Pojemność retencyjna: 75 915 000 m³ Budowle: Stopień wodny Koszt: 50 000 zł Zwiększenie pojemność retencyjnej istniejącego jeziora, ze stabilizacją lustra wody i odprowadzeniem jej nadmiaru. Powierzchnia lustra wody: 76,36 ha Średnia głębokość: 5,0 m Pojemność retencyjna: 3 818 000 m³ Budowle: Przepusto-zastawka Koszt: 150 000 zł Zwiększenie pojemność retencyjnej istniejącego jeziora, ze stabilizacją lustra wody i odprowadzeniem jej nadmiaru. Powierzchnia lustra wody: 0,5 ha Pojemność retencyjna: 7 500 m³ Budowle: Jaz Koszt: 1 500 000 zł Zwiększenie pojemność retencyjnej istniejącego naturalnego rozlewiska poprzez budowlę budowli piętrzących pozwalających na regulację przepływu i poziomu wody. Powierzchnia lustra wody: 28,5 ha Pojemność retencyjna: 428 000 m³ Budowle: Stopień wodny Koszt: 50 000 zł Modernizacja i rozbudowa istniejącego kompleksu stawów rybnych poprzez remont istniejącego jazu kierującego wodę na stawy rybne. Powierzchnia lustra wody: 120,0 ha Pojemność retencyjna: 1 800 000 m³ Budowle: Jaz Koszt: 1 100 000 zł 9
STAW UNIESZEWO 2 10/Zst/56/281405_2 ZBIORNIK BIESAL 2 11/Z/56/281405_2 ZBIORNIK SIŁA 12/Z/56/281405_2 STAW SZĄBRUK 13/Zst/56/281405_2 Modernizacja i rozbudowa istniejącego stawu rybnego. Powierzchnia lustra wody: 17,0 ha Średnia głębokość: 1,2 m Pojemność retencyjna: 204 000 m³ Budowle: Mnich Koszt: 60 000 zł Budowa gminnego zbiornika retencyjnego we wsi Biesal, pełniącego również funkcje przeciwpożarowe. Powierzchnia lustra wody: 0,19 ha Pojemność retencyjna: 3 000 m³ Budowle: Zbiornik retencyjny Koszt: 76 000 zł Piętrzenie i regulacja wody w istniejącym zbiorniku wodnym. Przebudowa przepusto-zastawki. Powierzchnia lustra wody: 3,0 ha Pojemność retencyjna: 45 000 m³ Budowle: Przepusto-zastawka Koszt: 150 000 zł Modernizacja istniejącego stawu rybnego poprzez przebudowę istniejącej budowli piętrzącej. Zwiększenie możliwości retencyjnych stawu. Powierzchnia lustra wody: 22,0 ha Pojemność retencyjna: 33 000 m³ Budowle: Zastawka Koszt: 100 000 zł 10
Zestawienie planowanych obiektów na terenie gminy Gietrzwałd Charakterystyka techniczna obiektu L.p. Symbol obiektu Nazwa obiektu Lokalizacja obiektu Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne [tys. zł] Dodatkowa pojemność ret. [tys. m 3 ] Orientacyjna głębokość [m] Pow. zw. wody [ha] Właściciel 1 1/Jst/56/281405_2 Jezioro Łęguty obr. Łeguty rz. Pasłęka jaz stabilizacja zw. wody 1 500 6 733.8 8.6 78.3 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 2 2/Jst/56/281405_2 Jezioro Guzowy Piec obr. Guzowy Piec rz. Pasłęka zastawka stabilizacja zw. wody 100 204 2 10.62 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 3 3/Jst/56/281405_2 Jezioro Sarąg obr. Pęglity rz. Pasłęka stopień wodny stabilizacja zw. wody 50 13 500 6.9 195.01 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 4 4/Jst/56/281405_2 Jezioro Giłwa obr. Woryty rz. Giłwa stopień wodny stabilizacja zw. wody 50 3 589 3.7 96.59 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 5 5/Jst/58/281405_2 Jezioro Wulpińskie obr. Tomaszkowo, obr. Unieszewo rz. Giłwa stopień wodny stabilizacja zw. wody 50 75 915 10.5 723.08 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 6 6/Jst/56/281405_2 Jezioro Naterskie obr. Naterki Struga Siła przepustozastawka stabilizacja zw. wody 150 3 800 5 76.36 SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 7 7/Rk/56/281405_2 Rzeka Pasłęka obr. Łęguty rz. Pasłęka jaz retencja 1 500 7.5 1.5 0.5 Osoba prywatna 8 8/Z/56/281405_2 Zbiornik Biesal 1 obr. Biesal rz. Pasłęka 9 9/Zst/56/281405_2 Staw Unieszewo 1 obr. Unieszewo, obr. Pęglity rz. Giłwa stopień wodny jaz retencja 50 428 1.5 28.5 Osoba prywatna retencja, hodowla ryb 1 100 1 800 1.5 120 Osoba prywatna 11
10 10/Zst/56/281405_2 Staw Unieszewo 2 obr. Pęglity rz. Giłwa mnich retencja, hodowla ryb 60 204 1.2 17 Osoba prywatna 11 11/Z/56/281405_2 Zbiornik Biesal 2 obr. Biesal rz. Pasłęka zbiornik retencyjny retencja, p-poż 76 3 1.5 0.19 Gmina Gietrzwałd 12 12/Z/56/281405_2 Zbiornik Siła obr. Sząbruk Struga Siła przepustozastawka retencja 150 45 1.5 3 SP ANR 13 13/Zst/56/281405_2 Staw Sząbruk obr. Sząbruk Struga Sząbruk zastawka retencja, hodowla ryb 100 33 1.5 22 Osoba prywatna 12