KONKURENCJA W POLSKIM SZKOLNICTWIE WYŻSZYM KILKA REFLEKSJI DR ANDRZEJ ROZMUS R z e s z ó w, 2 0 k w i e t n i a 2 0 1 2 r o k u
CONCURRENTIA (ŁAC. WSPÓŁZAWODNICTWO) Konkurencja doskonała Konkurencja niedoskonała Konkurencja wolna Konkurencja monopolistyczna Konkurencja cenowa Konkurencja niecenowa Konkurencja rujnująca Konkurencja niszcząca Konkurencja uczciwa Konkurencja nieuczciwa Konkurencja na drodze przedstawienia atrakcyjniejszej oferty Konkurencja o klienta
CONCURRENTIA KONKURENCJA W POLSKIM SZKOLNICTWIE WYŻSZYM Konkurencja doskonała Konkurencja niedoskonała Konkurencja wolna Konkurencja monopolistyczna Konkurencja cenowa Konkurencja niecenowa Konkurencja rujnująca Konkurencja niszcząca Konkurencja uczciwa Konkurencja nieuczciwa NIEKTÓRE CECHY: o o o na rynku działa wiele podmiotów oferujących usługi nieznacznie zróżnicowane, opadająca fala popytu, niektóre podmioty w uprzywilejowanej sytuacji Konkurencja na drodze przedstawienia atrakcyjniejszej oferty Konkurencja o klienta
REGULATORZY KONKURENCJI NA RYNKU USŁUG EDUKACYJNYCH W POLSCE Politycy Urzędnicy Ciała opiniotwórczo-akredytujące Wspólnoty akademickie
KONKURENCJA W DEKLARACJACH Założenia do nowelizacji ustawy (przyjęte przez RM 28.10.2009 r.) Nie konkurencja a konkurencyjność Bez wniosków z diagnozy konkurencyjności istniejących w Polsce dwóch różnych systemów kształcenia wyższego nie można właściwie kreować przyszłości tego sektora, w którym dyplom jest dobrem rynkowym ze wszystkimi tego konsekwencjami. Do tego dochodzi pytanie o konkurencyjność naszego systemu z uczelniami zagranicznymi, głównie Europy Zachodniej i USA Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010-2020 (FRP, KRASP; 2009) Nie konkurencja a mechanizmy konkurencyjne (Niezbędne działania) Wprowadzenie zróżnicowanych ścieżek z wykorzystaniem mechanizmów konkurencyjnych, prowadzących do osiągniecia przez wyłonione w postepowaniu konkursowym związki uczelni albo uczelnie powstałe w wyniku połączenia się szkół wyższych, statusu uczelni flagowej Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do 2020 roku (Ernst&Young, Instytut Badan nad Gospodarką Rynkową, 2010) Konkurencja jako instrument poprawy jakości W obszarze badań i kształcenia finansowanego ze środków publicznych bodźce do konkurowania jakością ( ) są zdecydowanie zbyt słabe. Sposób podziału środków finansowych między poszczególne uczelnie nie różnicuje ich w wystarczającym stopniu ze względu na jakość prowadzonego kształcenia i badań naukowych, nie tworząc motywacji do podnoszenia jakości i dostosowywania oferty edukacyjnej do potrzeb otoczenia społeczno-gospodarczego, w tym rynku pracy.
TEREN WSPÓŁZAWODNICTWA STUDENCI ŹRÓDŁA FINANSOWANIA KADRA INNOWACJE PRESTIŻ
GŁÓWNI RYWALE I ICH STRATEGIE DZIAŁANIA (ORIENTACJE) WEWNĄTRZSEKTOROWI ZEWNĄTRZSEKTOROWI pozostałe przychody; 19.6% Struktura przychodów z działalności operacyjnej w szkołach wyższych w 2010 r.; GUS ORIENTACJA NA PROFESORÓW przychody z działalności dydaktycznej; 80.4% ORIENTACJA NA PRAKTYCZNĄ UŻYTECZNOŚĆ ORIENTACJA NA BADANIA NAUKOWE ORIENTACJA NA STUDENTÓW Źródło inspiracji: W. Olejniczak, Jakość a konkurencja
UCZELNIE PUBLICZNE VERSUS UCZELNIE NIEPUBLICZNE AMENSALIZM UCZELNI PUBLICZNYCH CZY DRAPIEŻNICTWO UCZELNI NIEPUBLICZNYCH? A M E N S A L I Z M Jedna z negatywnych interakcji międzygatunkowych. Powoduje, że wzrost jednej populacji ulega zahamowaniu, podczas gdy druga nie ponosi ani strat, ani zysków.
MIĘDZY FERMENTEM A STABILIZACJĄ Uczelnie niepubliczne 373 Działające: 325 Uczelnie publiczne 132 Działające: 132 Przekształcone: 2 W likwidacji: 1 Wykreślone: 45 W okresie: 2010-2011 Wykreślono: 8 Zarejestrowano: 9 Źródło: MNiSW
ŚCIEŻKI STRATEGICZNE ROZWOJU UCZELNI NIEPUBLICZNYCH Ścieżka rujnującej konkurencji Ścieżka obniżania wymagań NEGATYWNE NEUTRALNE I POZYTYWNE Ścieżka maksymalizacji przychodów pozadydaktycznych oferta komercyjna Ścieżka maksymalizacji przychodów pozadydaktycznych rozwój badań naukowych Konsolidacja uczelni Ścieżka opracowywania unikatowej oferty dydaktycznej; specjalizacja
PODSUMOWANIE Polskie szkoły wyższe działają w warunkach częściowo zdrowej a częściowo niezdrowej konkurencji Zmienne demograficzne wcale nie oznaczają problemów jedynie dla uczelni niepublicznych i wcale nie oznaczają jedynie problemów Konkurencja w wielu przypadkach powinna być (a jeszcze w niewielu przypadkach jest) zastępowana współpracą
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr Andrzej Rozmus WSIiZ, CAD FRP arozmus@wsiz.rzeszow.pl