Zarządzanie magazynem Zapasy WMS Lean Bezpieczeństwo
Praca zbiorowa Zarządzanie magazynem Zapasy WMS Lean Bezpieczeństwo
Autorzy: Artur Łazicki, Lidia Krużycka, Lesław Zieliński, Radek Jurek, Elżbieta Jaworska, Paweł Krzyżak Wydawca: Edyta Samsel Redaktor: Marek Kalman Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Projekt graficzny okładki: Piotr Fedorczyk Skład i łamanie: 6AN Studio Drukarnia: MDruk ISBN: 978-83-269-5566-2 Nakład: 200 sztuk Cena brutto: 99 zł Informacje i zamówienia: e-mail: cok@wip.pl infolinia: 22 518 29 29 faks: 22 617 60 10 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9A, 03-918 Warszawa NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł tel.: 22 518 29 29, faks: 22 617 60 10 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2016
Spis treści Rozdział 1. Organizacja procesów magazynowych.................. 11 Podstawowe etapy procesu magazynowania...................... 13 Rozdział 2. Wydanie towaru do kolejnego ogniwa w łańcuchu, do sprzedaży lub na produkcję...................................... 18 Zasilenia produkcji w materiały............................. 18 Kompletacja zamówienia sprzedaży.......................... 22 Proces przygotowania wysyłki zamówienia......................... 25 Bariery techniczne i organizacyjne jak sobie z nimi radzić............... 26 Rozdział 3. Organizacja składowania.......................... 35 Rozmieszczenie ładunków w obszarze magazynu.................. 35 Analiza ABC (zasada Pareto)................................. 36 Rozdział 4. Proces przyjęcia dostawy do magazynu.................. 42 Awizacje.......................................... 42 Okna czasowe dostaw...................................... 43 Kontrola jakościowa................................... 44 Szybkość przepływu informacji............................. 44 Rozdział 5. Doskonal organizację, wdrażając Lean Manufacturing........ 46 LEAN filozofia zarządzania.............................. 46 Marnotrawstwo......................................... 47 Odchudzone myślenie..................................... 47 Eliminacja marnotrawstwa korzyści............................ 48 Wpływ MUDA na proces................................... 48 Poznaj podstawowe zasady odchudzonego myślenia................. 48 Wartość, której chce klient................................... 49 Kto chce płacić za Twoją nieelastyczność.......................... 50 Strumień wartości....................................... 50 Jak przeprowadzać zmiany.................................. 50 Po co analizować strumień wartości............................. 52 Identyfikacja wartości cel.................................. 52 Zasada 5S............................................ 53 Przepływ............................................. 54 3
Zarządzanie magazynem Przydatne wzory działania................................... 54 Wspomaganie systemu..................................... 56 Przepływ korzyści...................................... 56 Sens ciągłego przepływu.................................... 57 Czym jest wyciąganie...................................... 57 Doskonalenie.......................................... 59 Zastosowanie lean manufacturing........................... 61 Efekty wdrażania lean manufacturing......................... 61 Zasady budowy systemu pomiarowego........................ 62 Dobieranie mierników dla swojego przedsiębiorstwa................... 62 Prezentowanie wyników pomiarów............................. 63 Opracowanie wykresów.................................... 63 Częstotliwość wykonywania pomiarów........................... 63 Raportowanie pomiarów................................... 64 Mierniki dla gniazda................................... 64 Liczba nieplanowanych nadgodzin.............................. 65 Zapas WIP (zapas produkcji w toku)............................ 65 WIP to SWIP (zapas produkcji w toku a standardowa ilość zapasu produkcji w toku).............................................. 66 Dobra sztuka lub wyrób za pierwszym razem (First Time Through FTT)...... 67 OEE dla wąskiego gardła.................................... 67 Odpad.............................................. 69 Bezpieczeństwo......................................... 71 Czas przezbrojenia....................................... 71 Pomysły pracownicze (Kaizen)................................ 71 5S................................................. 72 Mierniki dla strumienia................................. 72 Wysyłki na czas (On Time Shipment OTS)........................ 73 DDT czas utrzymywania zapasu w strumieniu...................... 74 Zależność między DDT a lead time.............................. 74 Dobry za pierwszym razem (First Time Through).................. 74 Narzędzia Lean Manufacturing a FTT............................ 74 OEE G oraz OEE T dla wąskiego gardła........................... 75 Przestrzeń robocza....................................... 75 Rozwiązywanie problemów i zaangażowanie pracowników (PPP)........... 76 Odpad........................................... 77 Koszty utrzymania ruchu (Maintenance Cost)....................... 77 EPE............................................... 78 Rozdział 6. Kaizen techniki zarządzania w przedsiębiorstwie.......... 80 Czym jest kaizen...................................... 80 Podstawowe założenia koncepcyjne technik kaizen................. 81 Kaizen a zarządzanie...................................... 81 Jakość na pierwszym miejscu................................. 82 Klient to kolejny krok w procesie produkcji......................... 82 4
Spis treści Śledzenie danych i permanentna ich analiza........................ 83 Ciągłe doskonalenie procesu w powiązaniu z wynikami produkcji........... 83 Wdrażanie zasad PDCA.................................... 84 P (Plan).............................................. 84 D (Do).............................................. 84 C (Check)............................................. 85 A (Act).............................................. 85 W jaki sposób osiągnąć sukces w stosowaniu technik kaizen............ 86 Diagram procesu........................................ 86 Arkusze analityczne...................................... 86 Karty kontrolne......................................... 87 Histogramy........................................... 87 Diagramy korelacji....................................... 87 Wykres Ishikawy........................................ 87 Strategia Zarządzania Zapasami (Just-In-Time JIT)................... 88 Kompleksowe Utrzymanie Produktywności (Total Productivity Maintenance TPM).............................................. 88 Planowanie strategiczne (Policy Deployment)....................... 89 System sugestii (Suggestion System)............................. 89 Aktywność małych grup roboczych (Small Group Activities).............. 90 Główne zasady systemu kaizen............................. 90 Standaryzacja (standard operating procedure sop)................. 91 Tworzenie i usprawnianie standardów............................ 91 Kluczowe zasady tworzenia standardów........................... 92 5S pięć kroków w usprawnieniu zarządzania.................... 94 Muda eliminacja strat................................. 94 Strata czasu związana z oczekiwaniem, aby wykonać pewne czynności operacyjne (muda of waiting)........................................ 94 Strata czasu na transport materiałów do stanowisk pracy (muda of transport).... 95 Straty w procesie produkcyjnym (muda of processing).................. 95 Strata wynikająca z nieergonomicznej organizacji miejsca pracy (muda of motion). 96 Strata z powodu generowania braków (muda of repeirs/reject)............. 96 Strata wynikająca z nadmiernych zapasów (muda of inventory)............. 96 Strata wynikająca z nadprodukcji na pewnych odcinkach linii produkcyjnej (muda of overproduction)................................... 97 Mniej strat............................................ 97 Strata czasu (muda of time).................................. 98 Wizualizacja (visual management)........................... 99 Wizualizacja problemów.................................... 99 Wizualizacja w technikach 5M............................... 100 Rezerwy ludzkie (manpower/operators).......................... 100 Urządzenia (machines).................................... 101 Materiały (materials)..................................... 101 Metody (methods)...................................... 101 Pomiary (Measurements).................................. 103 5
Zarządzanie magazynem 6 Rola mistrza w technikach kaizen........................... 103 Kierowanie zespołem i odpowiedzialność...................... 104 Lider grupy.......................................... 104 Przed startem zmiany..................................... 105 W czasie zmiany........................................ 105 Po zakończeniu zmiany.................................... 105 Mistrz i jego zadania, kierownik.............................. 106 Kierownictwo wyższego szczebla.............................. 107 Just-in-time (jit) dokładnie na czas......................... 107 Cykl produkcji a indeks (Cycle versus takt time)..................... 108 Sterowanie procesem na wejściu i wyjściu......................... 109 Płynność produktu (Product flow)............................. 109 Rozdział 7. Optymalne przywództwo w magazynie................. 110 8 nawyków skutecznego menedżera logistyki.................... 111 Skuteczny menedżer logistyki dostarcza wyniki...................... 111 Skuteczny manager logistyki jest kompetentny technicznie............... 112 Skuteczny manager logistyki buduje wiarygodność.................... 114 Skuteczny manager logistyki rozumie i realizuje strategię................ 115 Skuteczny manager logistyki zapewnia rozwój przyszłych liderów logistyki..... 115 Skuteczny manager logistyki ciężko pracuje, aby spróbować robić logistykę inaczej............................................ 115 Skuteczny manager logistyki jest pilnym uczniem.................... 116 Skuteczny menedżer logistyki dzieli się doświadczeniami................ 116 Rozdział 8. IT w służbie magazynu.......................... 117 Potrzeby branży okiem analityków.......................... 118 Przykładowe funkcje systemów WMS........................ 120 Integracja WMS z innymi aplikacjami IT....................... 121 Przegląd systemów WMS na polskim rynku..................... 123 Przykładowe korzyści z WMS............................. 125 Przyszłość systemów WMS............................... 126 Rozdział 9. Raport: Mobilność w logistyce...................... 128 Rynek urządzeń mobilnych............................... 129 Rynek aplikacji mobilnych............................... 129 Perspektywy rynku................................... 130 Internet Rzeczy...................................... 131 IoT w Polsce....................................... 132 Plany firm......................................... 132 Zalety mobilności.................................... 134 Przyszłość mobilności.................................. 135 Zastosowanie w praktyce................................... 136 Przykłady rozwiązań................................... 136 Komputer ubieralny Zebra WT6000............................ 137
Spis treści Ubieralny skaner pierścieniowy Zebra RS6000...................... 138 Bezprzewodowy zestaw słuchawkowy Zebra HS3100.................. 138 Zebra: skanery z serii 3600.................................. 138 Komputer mobilny Zebra VC80............................... 139 Komputer mobilny Zebra TC8000............................. 140 Rozdział 10. Bhp w magazynie. Wymagania budowlane oraz bhp dla pomieszczeń magazynów................................ 141 Rodzaje obiektów magazynowych........................... 141 Klasyfikacja obiektów magazynowych........................... 141 Wymagania techniczno-budowlane dla obiektów zamkniętych.......... 143 Warunki użytkowe...................................... 144 Wymagania w zakresie gabarytów pomieszczeń..................... 146 Podłogi i stropy, ściany i sufity................................ 147 Dojścia, drzwi, bramy i okna................................. 148 Zabezpieczenie przed porażeniem............................. 151 Warunki higienicznosanitarne............................. 151 Wymagania szczegółowe dla pomieszczeń higienicznosanitarnych.......... 152 Urządzenie i wyposażenie szatni.............................. 153 Umywalnie i pomieszczenia z natryskami......................... 155 Pomieszczenia ustępów.................................... 156 Utrzymanie stanu technicznego obiektu magazynowego.............. 157 Kontrole obiektów magazynowych............................. 157 Rozdział 11. Bhp w magazynie. Ogólne warunki bezpieczeństwa pożarowego........................................ 158 Główne źródła zagrożenia pożarowego........................... 158 Urządzenia przeciwpożarowe w magazynie..................... 159 Wymagania dla urządzeń przeciwpożarowych...................... 161 Czynności i wymogi związane z ochroną przeciwpożarową w magazynie....................................... 162 Czynności zabronione związane z ochroną ppoż. w magazynie............. 162 Wymogi związane z ochroną przeciwpożarową w magazynie.............. 164 Wymagania dotyczące wyjść ewakuacyjnych.................... 165 Drzwi otwierane na zewnątrz................................ 165 Drzwi rozsuwane....................................... 166 Drzwi otwierane ręcznie................................... 166 Obowiązek opracowania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego......... 166 Wzór instrukcji zabezpieczenia pożarowego....................... 167 Aktualizacja instrukcji.................................... 171 Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego............... 171 Punkty poboru wody w magazynie............................. 172 Gaśnice przenośne lub przewoźne............................. 173 Podstawowe zabezpieczenia przeciwpożarowe...................... 173 Zestaw tablic informacyjnych i ostrzegawczych................... 174 7
Zarządzanie magazynem Rozdział 12. Bhp w magazynie. Zasady bezpiecznego składowania....... 177 Ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa przy składowaniu w magazynie....................................... 177 Składowanie.......................................... 177 Składowanie w stosach.................................... 178 Składowanie materiałów sypkich.............................. 179 Dobór urządzeń do składowania........................... 179 Wymagania dotyczące regałów............................. 182 Zakazy dotyczące użytkowania regałów.......................... 184 Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń do składowania............. 185 Techniczne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa.................... 185 Instrukcja magazynowania.................................. 186 Dopuszczalne obciążenie posadzek i stropów.................... 187 Nieprawidłowości występujące podczas magazynowania............. 188 Okresowe sprawdzanie stanu technicznego..................... 189 Rozdział 13. Bhp w magazynie. Transport magazynowy.............. 194 Ręczne prace transportowe............................... 194 Obowiązki pracodawcy przy ręcznych pracach transportowych............ 196 Sytuacje unikania i zakazu ręcznego przemieszczania przedmiotów.......... 197 Analiza nieprawidłowości przy podnoszeniu i przenoszeniu ładunków..... 199 Zasady bezpiecznego podnoszenia i przenoszenia ładunków.............. 200 Technika podnoszenia ciężaru zalecana dla mężczyzn i kobiet............. 201 Zasady postępowania przy podnoszeniu i przenoszeniu ciężaru............ 201 Zespołowe przenoszenie przedmiotów........................... 203 Ręczne przemieszczanie i przetaczanie ładunków.................... 204 Rodzaje sprzętu pomocniczego do podnoszenia i przenoszenia ładunków... 205 Przykłady sprzętu pomocniczego i jego zastosowanie.................. 206 Transport wózkami...................................... 207 Transport taczkami...................................... 207 Transport szynowy...................................... 208 Przemieszczanie ładunków przy użyciu ręcznie napędzanych dźwignic........ 209 Wskazówki dla pracownika wykonującego prace transportowe.......... 210 Rozdział 14. Bhp w magazynie. Zmechanizowane prace magazynowe.. 211 Obowiązki pracodawcy związane ze zmechanizowanymi pracami w magazynie....................................... 211 Wózki jezdniowe z napędem silnikowym....................... 213 Podział wózków jezdniowych z napędem silnikowym.................. 214 Wózki jezdniowe a dozór techniczny............................ 215 Kwalifikacje i uprawnienia do obsługi magazynowych środków transportu... 216 Uzyskanie uprawnień do obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym... 217 Kategorie uprawnień..................................... 219 Uprawnienia do obsługi ładowarek, sztaplarek...................... 220 8
Wstęp Wstęp W książce, którą oddajemy Ci do rąk, prezentujemy praktyczne przykłady wdrożenia technik Lean, Kaizen i innych, które usprawniają proces zarządzania magazynem. Wdrażanie metodologii Lean Management jest trudne i pracochłonne, jednak nie zraziło to wielu firm w Polsce do wprowadzenia nowych metod do systemu zarządzania firmą i magazynem. Znawcy przedmiotu definiują Lean Management jako filozofię zarządzania prowadzącą do skrócenia czasu od złożenia zamówienia do wysłania produktu dzięki eliminacji marnotrawstwa. Nie należy jednak w żadnym stopniu traktować Lean Management jako rozwinięcia masowej produkcji. Wręcz przeciwnie, Lean to produkcja elastyczna, gdzie ideałem, do którego powinno się dążyć, jest optymalizacja procesów zarządzania. Opisujemy proces, który jest najbardziej widocznym elementem całego łańcucha dostaw, a który tak naprawdę należy eliminować lub redukować do minimum. Zapasy w magazynie, bo o nich mowa, są pewną formą zamrożonego, niepracującego kapitału. Przedstawiamy sposoby organizacji procesów magazynowych tak, aby trwały jak najkrócej i były realizowane przy jak najmniejszej zaangażowanej liczbie zasobów (jeśli już w ogóle muszą występować). Magazynowanie występuje wszędzie tam, gdzie przepływ materiału jest wstrzymany, gdzie pojawia się oczekiwanie na kolejny proces zarówno transportowy, jak i produkcyjny. Są to czynności związane z okresowym gromadzeniem zapasów, ich składowaniem we właściwych warunkach oraz przekazywaniem odbiorcom. Konieczność magazynowania wynika z konieczności utrzymania ciągłości procesów produkcyjnych przez zabezpieczanie dostępnych materiałów oraz z faktu, że czas produkcji poszczególnych dóbr nie pokrywa się z czasem ich konsumpcji. Różnice te są łagodzone przez odpowiednie gromadzenie zapasów w odpowiednich magazynach, w których oprócz przechowywania towarów wykonywane są również inne zadania, jak np. ewidencjonowanie, kompletacja, paczkowanie czy porcjowanie. 9
Zarządzanie magazynem Książka Zarządzanie magazynem jest skierowana do menedżerów logistyki, pracodawców, osób kierujących pracownikami, którzy w swoich zakładach pracy organizują lub prowadzą magazyny. Pracownicy magazynów są narażeni na różnego rodzaju zagrożenia wynikające m.in. z rodzajów przechowywanych w nim towarów, sposobu ich składowania, używanych środków transportu, specyficznych warunków pracy. Pracodawcy oraz osoby kierujące pracownikami muszą więc znać sposoby bezpiecznego organizowania i prowadzenia prac magazynowych. Muszą również umieć identyfikować zagrożenia i stosować odpowiednie środki ograniczające ich skutki. Taka wiedza potrzebna jest też samym magazynierom. Publikacja to zbiór materiałów wyjaśniających szczegółowo wszystkie te kwestie. Niniejsze opracowanie zawiera też informacje dotyczące wymagań budowlanych i organizacyjnych dla budynków i pomieszczeń magazynów z uwzględnieniem różnych towarów w nich magazynowanych. Książka zawiera praktyczne wskazówki na temat organizacji bezpiecznej pracy w magazynach m.in. podczas transportu ręcznego oraz zmechanizowanego czy składowania materiałów rożnego pochodzenia. Publikacja jest również źródłem gotowych rozwiązań w zakresie wyposażenia magazynów w urządzenia do składowania. Wszystko zgodnie z wymaganiami przepisów oraz zasad bhp. Jest to również znakomite źródło wiedzy na temat wymagań w kwestii ochrony przeciwpożarowej. 10
Organizacja procesów magazynowych Rozdział 1. Organizacja procesów magazynowych W tym rozdziale opisujemy proces, który jest najbardziej widocznym elementem całego łańcucha dostaw, a który tak naprawdę należy eliminować lub redukować do minimum. Oszczędzanie pieniędzy w skarbonce jest niekorzystne, bo przecież lepiej, żeby pracowały dla nas w rentownej inwestycji, niż były magazynowane na koncie w banku. I tak samo należy traktować zapasy w magazynie, które również są pewną formą zamrożonego, niepracującego kapitału. Przedstawiamy sposoby organizacji procesów magazynowych, tak aby trwały jak najkrócej i były realizowane przy jak najmniejszej zaangażowanej liczbie zasobów (jeśli już w ogóle muszą występować). Magazynowanie występuje wszędzie tam, gdzie przepływ materiału jest wstrzymany, gdzie pojawia się oczekiwanie na kolejny proces zarówno transportowy, jak i produkcyjny. Są to czynności związane z okresowym gromadzeniem zapasów, ich składowaniem we właściwych warunkach oraz przekazywaniem odbiorcom. Konieczność magazynowania wynika z konieczności utrzymania ciągłości procesów produkcyjnych przez zabezpieczanie dostępnych materiałów oraz z faktu, że czas produkcji poszczególnych dóbr nie pokrywa się z czasem ich konsumpcji. Różnice te są łagodzone przez odpowiednie gromadzenie zapasów w odpowiednich magazynach, w których oprócz przechowywania towarów wykonywane są również inne zadania, jak np. ewidencjonowanie, kompletacja, paczkowanie czy porcjowanie. Wiele firm informatycznych dostarcza oprogramowanie, które wspiera procesy magazynowe i pozwala zmniejszyć koszty magazynowania. Może zdarzyć się jednak sytuacja, że wspomniane korzyści pojawią się jedynie w obszarze magazynu, a niekoniecznie w całym łańcuchu, czy to wewnątrz firmy, czy też w szerszym ujęciu od dostawców do klientów. Aby uniknąć takiej sytuacji, ważne jest lepsze zrozumienie zależności pomiędzy procesami, po- 11
Zarządzanie magazynem między którymi operacje transportu i magazynowania występują. Przy okazji poznawania własnych procesów odkryjesz, że część usprawnień można wdrożyć we własnym zakresie często bowiem narzędzia informatyczne tak naprawdę realizują proste zadanie, zaspokajają podstawowe potrzeby, ale dzięki opakowaniu ich w skomplikowane procedury i graficzne interfejsy sprawiają wrażenie mocno zaawansowanych aplikacji. Lepsze zrozumienie podstaw działania i celowości prac wykonywanych w obszarze magazynu umożliwi Ci również prawidłowe zdefiniowanie wymagań dostawcy systemu informatycznego, a umiejętność rozgraniczenia podstawowych zadań, które nowe narzędzie pomoże Ci realizować, od tego, co w nim jest tylko dodatkiem, ułatwi negocjację korzystniejszych warunków. Poniższy schemat ukazuje mapę strumienia wartości dla typowego procesu produkcyjnego w firmie FMCG. Jak widać, zapasy występują pomiędzy operacjami produkcyjnymi oraz pomiędzy grupami operacji, ale najistotniejsze jest to, że występują w obszarze przepływu materiału, który w największym stopniu decyduje o czasie reakcji na zamówienie klienta. ZAKUPY PLANOWANIE PRODUKCJI zamówinie 1/tydz OBSŁUGA KLIENTA MRP zamówinie 1/tydz tygodniowe plany stanowiskowe zamówienie 1/dzień Dostawca surowców 14dni Magazyn Ważenie M 2dni Mieszanie Magazyn 7dni Formowanie M 1dzień Montaż M 1dzień Wykres 1. Schemat łańcucha dostaw Wiele istniejących opracowań przedstawia proces magazynowania odrębnie od pozostałych procesów w organizacjach produkcyjnych. Takie podejście może spowodować, że skupiając się na samym magazynowaniu, nie będziemy w stanie zorganizować go optymalnie z perspektywy całego łańcucha dostaw. Dlatego teraz skupimy się na przedstawieniu tego procesu z perspektywy wpływu, jaki ma na wszystkie ogniwa łańcucha. Opiszemy, jakie kluczowe elementy należy kontrolować i w jaki sposób rozpocząć jego usprawnianie, aby osiągnąć najlepsze efekty w całym łańcuchu. Postaramy się zarysować podstawowe aspekty, które pomogą lepiej przygotować się do wdrożenia zaawansowanych systemów informatycznych wspierających 12