Inwentarz Rozwoju Dziecka 0-5 lat

Inwentarz Rozwoju Dziecka 0-5 lat Polska adaptacja Inwentarza: Instytut Matki i Dziecka 2016 na zlecenie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny w ramach projektu operacyjnego PL13 Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu finansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego Originalna wersja Inwentarza: Developmental Checklists Birth To Five Adapted by the Mid-State Early Childhood Direction Center from: The American Academy of Pediatrics: Caring for Your Baby and Young Child Birth to Age 5: The Complete and Authoritative Guide. Shelov, S. P., & Hannemann, R. E. (1994). New York: Bantam Doubleday Dell Pub. Hawaii Early Learning Profile (HELP)- Vort Corporation, P.O. Box 60132, Palo Alto, CA 94306 Revised Checklist 2004 IDA- Infant Toddler Developmental Assessment- : Provence, Sally M.D., Erikson, Joanna, M.P.H., Vater, Susan, Ed. M, Palmeri, Saro, M.D. Riverside Publishing Company, 8420 Bryn Mawr Avenue, Chicago, IL 60631, 1995 ASQ and ASQ-SE-Paul H. Brookes Publishing Company, P.O. Box10624, Baltimore, Maryland, www.brookspublishing.com, May 2010 Revised 2012

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 1-3 MIESIĘCY IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE ROZWÓJ MOTORYCZNY Trzyma przedmiot/grzechotkę (1-2 mies.) Leżąc na plecach zbliża ręce do środka ciała (1-2 mies.) Leżąc na brzuchu, unosi głowę (3 mies.) Leżąc na brzuchu, podpiera górną część ciała na przedramionach (3 mies.) Leżąc na brzuchu lub plecach, prostuje nogi (2-3 mies.) Otwiera i zaciska dłonie (2-3 mies.) Stawiane na stabilnym podłożu, odpycha się od niego stopami (3 mies.) Sporadycznie obraca się z brzucha na plecy (3 mies.) OD KIEDY? ROZWÓJ POZNAWCZY Reaguje na głos, tj. odwraca się w jego kierunku, ożywia sie ruchowo lub nieruchomieje (0-1 mies.) Przygląda się uważnie twarzy (2-3 mies.) Śledzi poruszające się przedmioty (2 mies.) Rozpoznaje znane mu przedmioty i osoby z pewnej odległości (3 mies.) Zaczyna koordynować ruchy rąk ze wzrokiem (3 mies.) ROZWÓJ MOWY Wydaje odgłosy ssania (1-2 miesiące) Uśmiecha się, słysząc dźwięk głosu (2-3 mies.) Odgłosy gruchania; zabawa głosem (rozpoczynają się w wieku 3 mies.) Przysłuchuje się dźwiękom (1-3 mies.) Reaguje wzdrygnięciem/przestrachem na głośne/nagłe dźwięki (1 3 mies.) ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Nawiązuje kontakt wzrokowy (0-1 mies.) Zaczyna uśmiechać się do innych osób (1-3 mies.) Cieszy je zabawa z innymi osobami i może płakać, kiedy zabawa się kończy (2-3 mies.) Staje się coraz bardziej komunikatywne i coraz więcej wyraża mimiką oraz ciałem (2-3 mies.)

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (1-3 MIESIĘCY) Wydaje się nie reagować na głośne dźwięki Do wieku 2-3 miesięcy nie śledzi wzrokiem poruszających się przedmiotów Do wieku 2 miesięcy nie uśmiecha się na dźwięk Twojego głosu Do wieku 3 miesięcy nie chwyta i nie trzyma przedmiotów Do wieku 3 miesięcy nie uśmiecha się do ludzi Do wieku 3 miesięcy nie utrzymuje dobrze głowy Do wieku 3-4 miesięcy nie sięga po zabawki i nie chwyta ich Do wieku 4 miesięcy nie wkłada przedmiotów do buzi Do wieku 4 miesięcy stawiane na stabilnym podłożu nie odpycha się od niego stopami Ma ograniczoną ruchomość jednej lub obu gałek ocznych Zezuje przez większość czasu (sporadyczne uciekanie oczu jest normalne w pierwszych trzech miesiącach) UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 4-7 MIESIĘCY IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE OD KIEDY? ROZWÓJ MOTORYCZNY Podnosi się na wyprostowanych rękach (5 mies.) Podciąga się do pozycji siedzącej bez opadania głowy (5 mies.) Siedzi, podpierając się rękami (5-6 mies.) Siedzi bez podparcia przez krótki czas (6-8 mies.) Utrzymuje ciężar całego ciała na nogach (6-7 mies.) Chwyta się za stopy (6 mies.) Przekłada przedmioty z ręki do ręki (6-7 mies.) Chwyta przedmioty całą dłonią (6 mies.) Swobodnie przewraca się z brzucha na plecy i z pleców na brzuch (6 mies.) ROZWÓJ POZNAWCZY Bawi się w a kuku (4-7 mies.) Szuka wzrokiem członka rodziny lub zwierzęcia, kiedy słyszy jego imię (4-7 mies.) Poznaje świat za pomocą rąk i ust (4-7 mies.) Z łatwością śledzi wzrokiem poruszające się przedmioty (4-7 mies.) Znajduje częściowo ukryte przedmioty (6-7 mies.) Chwyta przedmioty zawieszone przed nim (5-6 mies.) Szuka wzrokiem zabawek, które spadły (5-7 mies.) ROZWÓJ MOWY Śmieje się i głośno piszczy (4-7 mies.) Rozróżnia emocje na podstawie tonu głosu (4-7 mies.) Reaguje na głos drugiej osoby i/lub dźwięki, wydając dźwięki (4-6 mies.) Odpowiada machaniem ręką, słysząc pa, pa (4-7 mies.) Używa głosu, by wyrazić radość i niezadowolenie (4-6 mies.) Lokalizuje dźwięki lub odwraca się w ich kierunku (5-6 mies.) Zaczyna powtarzać sylaby (5-7 mies.) ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Cieszy go zabawa z ludźmi (4-7 mies.) Jest zainteresowane odbiciem w lustrze (5-7 mies.) Gdy coś je zdenerwuje, uspokaja się nie dłużej niż pół godziny(6 mies.) Reaguje na emocje wyrażane przez innych ludzi (4-7 mies.)

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (4-7 MIESIĘCY) Wydaje się bardzo sztywne, ma napięte mięśnie Wydaje się bardzo wiotkie, jak "szmaciana lalka" Głowa ciągle opada do tyłu, gdy dziecko jest podciągane do pozycji siedzącej (w wieku 5 miesięcy głowa wciąż opada) Nie okazuje uczuć (przywiązania) wobec osoby, która się nim opiekuje Wydaje sie, że nie cieszy go przebywanie wśród ludzi Jedno oko lub oboje oczu wciąż zwracają się do środka lub na zewnątrz (dziecko zezuje) Uporczywe łzawienie, wydzielina z oczu lub wrażliwość na światło Nie reaguje na dźwięki wokół niego Ma trudności z wkładaniem przedmiotów do buzi Do wieku 4 miesięcy nie odwraca głowy, by zlokalizować dźwięki Do wieku 6 miesięcy nie przewraca się z brzucha na plecy Do wieku 6 miesięcy nie siedzi z czyjąś pomocą (nie samodzielnie) Do wieku 5 miesięcy nie śmieje się ani nie piszczy Do wieku 6 miesięcy nie sięga aktywnie po przedmioty Nie śledzi przedmiotów obuocznie Do wieku 5 miesięcy nie utrzymuje częściowo ciężaru ciała na nogach Ma trudności z uspokojeniem się; płacze przez długi czas UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 8-12 MIESIĘCY IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE MOTORYKA DUŻA Pełza do przodu na brzuchu (8-9 mies.) Przyjmuje pozycję na czworakach (8-9 mies.) Przechodzi do pozycji siedzącej bez pomocy (8-10 mies.) Podciąga się do pozycji stojącej przy meblach (8-10 mies.) Raczkuje, opierając się na rękach i kolanach (9 mies.) Przechodzi z pozycji siedzącej do raczkowania lub leżenia na brzuchu (9-10 mies.) Chodzi przy meblach (10-13 mies.) Stoi przez chwilę bez podtrzymywania (11-13 mies.) Potrafi zrobić dwa lub trzy kroki bez podtrzymywania (11-13 mies.) OD KIEDY? MOTORYKA MAŁA Stosuje chwyt pęsetowy (chwyt z przeciwstawieniem kciuka i palca wskazującego) (7-10 mies.) Uderza dwoma małymi (2-3 cm) klockami o siebie (8-12 mies.) Dotyka (dźga) palcem wskazującym (9-12 mies.) Wkłada przedmioty do pojemnika (10-12 mies.) Wyjmuje przedmioty z pojemnika (10-12 mies.) Próbuje naśladować bazgranie (10-12 mies.) ROZWÓJ POZNAWCZY Patrzy na obrazek przedstawiający to, co nazywa druga osoba (8-9 mies.) Bada przedmioty na wiele różnych sposobów (potrząsając, uderzając, rzucając, upuszczając) (8-10 mies.) Lubi oglądać obrazki w książkach (9-12 mies.) Naśladuje gesty (9-12 mies.) Uczestniczy w prostych zabawach - "a kuku", "kosi-kosi łapci" lub toczenie piłki do innych osób (9-12 mies.) Z łatwością odnajduje ukryte przedmioty (10-12 mies.) ROZWÓJ MOWY Gaworzy "dada" i "mama" (7-8 mies.) Gaworzy z intonacją (7-9 mies.) Mówi "tata" i "mama" do konkretnej osoby (8-10 mies.)

Reaguje na nie, na krótko przerywając czynność i zauważając dorosłego (9-12 mies.) Reaguje na proste prośby słowne, np. Daj (9-14 mies.) Wykonuje proste gesty, np. kręci głową dla zaprzeczenia (12 mies.) Wydaje okrzyki takie jak "o-o!" (12 mies.) SAMODZIELNOŚĆ Je samodzielnie palcami (8-12 mies.) Wyciąga rękę lub nogę, by pomóc przy ubieraniu go (9-12 mies.) Zdarza się, że trzyma łyżkę podczas karmienia (9-12 mies.) ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Okazuje nieśmiałość lub zaniepokojenie wobec obcych (8-12 mies.) Płacze, gdy wychodzi matka lub ojciec (8-12 mies.) Lubi naśladować to, co robią inni (10-12 mies.) Ma własne preferencje w stosunku do osób i zabawek (8-12 mies.) Woli matkę lub inną regularnie opiekującą się nim osobę od wszystkich innych osób (8-12 mies.) Powtarza dźwięki lub gesty, aby zwrócić uwagę (10-12 mies.) Może mieć trudności z rozstaniem się z rodzicami przed pójściem spać SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (8-12 MIESIĘCY) Nie raczkuje Raczkuje niesymetrycznie przez ponad miesiąc Nie stoi mimo podtrzymywania Nie szuka ukrytych przedmiotów (10-12 mies.) Nie wypowiada prostych słów ("mama" lub "tata") Nie uczy się używania gestów, np. machania czy potrząsania głową Nie siedzi pewnie do osiągnięcia wieku 10 miesięcy Nie reaguje na nowe otoczenie i ludzi Nie szuka opiekuna w sytuacji stresowej Nie wykazuje zainteresowania zabawą w "a kuku" lub "kosi-kosi łapci" do osiągnięcia wieku 8 miesięcy Nie gaworzy do osiągnięcia wieku 8 miesięcy ("dada", "baba", "mama") UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 12-24 MIESIĘCY IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE MOTORYKA DUŻA Chodzi samodzielnie (12-16 mies.) Idąc, ciągnie za sobą zabawkę (13-16 mies.) Idąc, niesie dużą zabawkę lub kilka zabawek (12-15 mies.) Zaczyna biegać (jeszcze z pewnym trudem) (16-18 mies.) Popycha piłkę nogą (18-24 mies.) Wspina się na meble i schodzi z nich bez podtrzymywania (16-24 mies.) Wchodzi na schody i schodzi z nich, trzymając się czegoś (18-24 mies.) OD KIEDY? MOTORYKA MAŁA Spontanicznie bazgrze (14-16 mies.) Odwraca pojemnik, by wysypać z niego zawartość (12-18 mies.) Buduje wieże z czterech lub więcej klocków (20-24 mies.) Układa proste drewniane puzzle, składające się z 3-4 elementów (21-24 mies.) ROZWÓJ MOWY Świadomie mówi "nie" (13-15 mies.) Wykonuje proste polecenia, dotyczące jednej czynności (14-18 mies.) Mówi kilka pojedynczych słów (15-18 mies.) Rozpoznaje imiona znanych sobie osób, nazwy przedmiotów oraz części ciała (18-24 mies.) Wskazuje na przedmiot lub obrazek, przedstawiający to, co nazywa druga osoba (18-24 mies.) Powtarza słowa zasłyszane w rozmowach (16-18 mies.) Używa wypowiedzi, składających się z dwóch słów (18-24 mies.) ROZWÓJ POZNAWCZY Odnajduje przedmioty nawet wtedy, gdy są ukryte pod 2-3 warstwami (13-15 mies.) Słucha krótkich historyjek czytanych z książeczki z obrazkami (15-20 mies.) Rozpoznaje jedną część ciała (15-24 mies.) Zaczyna sortować przedmioty według kształtu i koloru (20-24 mies.) Zaczyna bawić się w zabawy "na niby" (20-24 mies.)

SAMODZIELNOŚĆ Zaczyna jeść samodzielnie łyżką, trochę rozlewając (13-18 mies.) Kiedy je, lubi bawić się jedzeniem (18-24 mies.) Jest w stanie założyć buty z czyjąś pomocą (20-24 mies.) Jest w stanie otworzyć drzwi, naciskając klamkę (18-24 mies.) Potrafi pić z otwartego kubka, trochę rozlewając (18-24 mies.) ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Naśladuje zachowanie innych osób, zwłaszcza dorosłych i starszych dzieci (18-24 mies.) Coraz bardziej cieszy się z towarzystwa innych osób (dorosłych i dzieci) (20-24 mies.) Wykazuje coraz większą samodzielność (18-24 miesiące) Zaczyna przejawiać zachowania buntownicze (18-24 miesiące) Epizody lęku przed rozstaniem z bliskimi osobami nasilają się w połowie drugiego roku życia, potem stają się coraz rzadsze SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (12-24 MIESIĘCY) Nie umie chodzić do osiągnięcia wieku 18 miesięcy Po kilku miesiącach samodzielnego chodzenia, nie przenosi jeszcze ciężaru z pięty na palce lub chodzi wyłącznie na palcach Nie wymawia co najmniej 15 słów do osiągnięcia wieku 18 miesięcy Do wieku 2 lat nie używa częstych i typowych połączeń dwóch słów (więcej mleka, duży pies, mama daj) Sprawia wrażenie, jakby do osiągnięcia wieku 15 miesięcy nie znało funkcji podstawowych przedmiotów użytku domowego (szczotka, telefon, filiżanka, widelec, łyżka) Nie naśladuje czynności ani słów do wieku 24 miesięcy Nie wykonuje prostych poleceń, dotyczących jednej czynności, do wieku 24 miesięcy Nie potrafi rozpoznać siebie Nie potrafi utworzyć dwuwyrazowej wypowiedzi Nie potrafi utrzymać i używać łyżki lub filiżanki podczas jedzenia i picia Nie wyraża szerokiej gamy uczuć (gniew, strach, zadowolenie, ekscytacja, zdenerwowanie) UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 24-36 MIESIĘCY IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE MOTORYKA DUŻA Dobrze się wspina (24-30 mies.) Samodzielnie schodzi po schodach, stawiając obydwie stopy na każdym stopniu (26-28 mies.) Gdy wchodzi po schodach, przytrzymując się, stawia stopy naprzemiennie (24-30 mies.) Macha nogą, aby kopnąć piłkę (24-30 mies.) Z łatwością biega (24-26 mies.) Pedałuje na rowerku trójkołowym (30-36 mies.) Z łatwością się schyla, nie przewracając się (24-30 mies.) OD KIEDY? MOTORYKA MAŁA Wykonuje pionowe, poziome i koliste pociągnięcia ołówkiem lub kredką (30-36 mies.) Przewraca strony książki, kartka po kartce (24-30 mies.) Buduje wieżę z więcej niż 6 klocków (24-30 mies.) Trzyma ołówek w pozycji do pisania (30-36 mies.) Zakręca i odkręca np. pokrywki słoików, nakrętki, otwiera zasuwę w drzwiach (24-30 mies.) Przekręca klamki obrotowe (gałki drzwiowe) (24-30 mies.) ROZWÓJ MOWY Używa zaimków (ja, ty, my, oni) (24-30 mies.) Rozumie większość zdań (24-30 mies.) Rozpoznaje prawie wszystkie powszechnie znane przedmioty i obrazki (26-32 mies.) Denerwuje się, kiedy jest nierozumiane przez inne osoby (28-36 mies.) Rozumie zależności przestrzenne (na, w, pod) (30-36 mies.) Umie podać imię, wiek i płeć (30-36 mies.) Nazywa to, czego chce i potrzebuje (30-36 mies.) Zna proste rymowanki i piosenki (30-36 mies.) Osoby obce rozumieją większość wypowiadanych przez nie słów (30-36 mies.)

ROZWÓJ POZNAWCZY Uruchamia zabawki mechaniczne (30-36 mies.) Kojarzy przedmiot trzymany w ręce lub znajdujący się w pomieszczeniu z obrazkiem w książce (24-30 mies.) Bawi się w zabawy "na niby" z wykorzystaniem lalek lub udziałem zwierząt i ludzi (24-36 mies.) Sortuje przedmioty według koloru (30-36 miesięcy) Układa puzzle z 3 lub 4 elementów (24-36 mies.) Rozumie pojęcie "dwa" (26-32 mies.) Słucha opowieści (24-36 mies.) Zna kilka części ciała (24-36 mies.) SAMODZIELNOŚĆ Umie zdjąć spodnie z czyjąś pomocą (24-36 mies.) Pomaga odkładać rzeczy na miejsce (24-36 mies.) Obsługuje się samo przy stole, trochę rozlewając (30-36 mies.) ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Często używa słowa "moje" (24-36 mies.) Mówi "nie", ale mimo tego wykonuje polecenie (24-36 mies.) Wyraża szeroką gamę emocji (24-36 mies.) Sprzeciwia się dużym zmianom w ustalonym porządku dnia, ale jest coraz bardziej ugodowe, lepiej potrafi się dostosować (24-36 mies.) Zaczyna stosować się do prostych zasad (30-36 miesięcy) Zaczyna się łatwiej rozstawać z rodzicami (do osiągnięcia wieku 36 mies.) SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (24-36 MIESIĘCY) Częste upadki; trudności z poruszaniem się po schodach Uporczywe ślinienie się lub bardzo niewyraźna mowa Brak umiejętności budowania wieży z więcej niż 4 klocków Trudności z manipulowaniem małymi przedmiotami Niemożność skopiowania kółka do ukończenia 3 lat Brak umiejętności komunikowania się krótkimi wypowiedziami Brak zaangażowania w zabawę "na niby" Brak umiejętności samodzielnego jedzenia łyżką lub picia z kubeczka Brak rozumienia prostych poleceń Niewielkie zainteresowanie innymi dziećmi Znaczne trudności przy rozstaniu z głównym opiekunem UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 3-4 LATA IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE MOTORYKA DUŻA Podskakuje i stoi na jednej nodze do 5 sekund Wchodzi i schodzi po schodach bez podpierania się Kopie piłkę do przodu Rzuca piłkę znad głowy Zazwyczaj łapie odbijającą się piłkę Chodzi do przodu i do tyłu Używa zabawek służących do jeżdżenia OD KIEDY? MOTORYKA MAŁA Kopiuje kwadratowe kształty Umie narysować człowieka, wyróżniając 2-4 części ciała Używa nożyczek Rysuje koła i kwadraty Zaczyna kopiować niektóre drukowane litery ROZWÓJ MOWY Rozumie pojęcia "taki sam" i "inny" Opanowało kilka podstawowych zasad gramatyki (np. odmienia wyrazy przez przypadki, liczby, osoby) Mówi zdaniami składającymi się z 5-6 słów Zadaje pytania Mówi wystarczająco wyraźnie, aby zrozumieli je obcy ludzie Opowiada krótkie historie ROZWÓJ POZNAWCZY Poprawnie nazywa niektóre kolory Rozumie pojęcie liczby (liczenia); może znać kilka liczb Zaczyna mieć lepsze poczucie czasu Wykonuje polecenia złożone z 3 części Przypomina sobie fragmenty opowieści/historyjek Rozumie pojęcia "taki sam"/ "inny" Używa fantazji w zabawie Rozumie zależności przyczynowo-skutkowe ("mogę coś spowodować")

SAMODZIELNOŚĆ Potrafi jeść samodzielnie łyżką, bez rozlewania Myje i wyciera ręce oraz twarz Potrafi wykonywać proste prace domowe (np. pomaga przy nakrywaniu do stołu) Potrafi założyć proste ubrania, ale potrzebuje pomocy przy guzikach, suwakach i sznurowadłach (kurtka, spodnie, buty) Umie czesać się szczotką lub grzebieniem ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Jest zainteresowane nowymi doświadczeniami Współpracuje / bawi się z innymi dziećmi Bawi się "w mamę" lub "w tatę" W zabawach wymagających wyobraźni jest coraz bardziej twórcze Potrafi trzymać się tematu w rozmowie Staje się coraz bardziej samodzielne Gra w gry z prostymi zasadami Zaczyna dzielić się zabawkami z innymi dziećmi Często nie umie odróżnić świata fantazji i fikcji od rzeczywistości Może mieć wyimaginowanych przyjaciół lub widzieć potwory SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (3-4 LATA) Nie umie skakać w miejscu Nie umie jeździć rowerem trójkołowym Nie jest w stanie chwycić kredki pomiędzy kciuk i palce Ma trudności z bazgraniem Nie potrafi skopiować koła Nie umie ustawić 4 klocków jeden na drugim Ciągle trzyma się kurczowo rodziców lub płacze, kiedy go zostawiają Nie wykazuje zainteresowania grami interaktywnymi Ignoruje inne dzieci Nie reaguje na/ignoruje osoby spoza rodziny Nie uczestniczy w zabawach wymagających użycia wyobraźni Stawia opór przy ubieraniu, zasypianiu, korzystaniu z toalety Wybucha w sposób niekontrolowany, kiedy jest złe lub niezadowolone Nie używa zdań składających się z więcej niż trzech słów Nie używa odpowiednio "ja" i "ty" UWAGI:

INWENTARZ ROZWOJU DZIECKA - 4-5 LAT IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA: DATA URODZENIA: MATKA/OJCIEC/INNA OSOBA (KTO?): KAMIENIE MILOWE OD KIEDY? MOTORYKA DUŻA Stoi na jednej nodze przez 10 sekund lub dłużej Podskakuje, robi fikołki Huśta się, wspina Umie skakać przez skakankę MOTORYKA MAŁA Kopiuje trójkąty i inne kształty geometryczne Rysuje człowieka, wyróżniając części ciała Pisze niektóre litery Ubiera się i rozbiera bez pomocy ROZWÓJ MOWY Przypomina sobie fragmenty historyjek Przypomina sobie fragmenty historyjek Używa czasu przyszłego Opowiada dłuższe historie Podaje swoje imię i adres ROZWÓJ POZNAWCZY Potrafi policzyć 10 i więcej przedmiotów Poprawnie nazywa przynajmniej 4 kolory Pracuje w małej grupie przez 5-10 minut Coraz lepiej rozumie pojęcie czasu (np. orientuje się w porach dnia, rozumie kolejność zdarzeń) Ma wiedzę o rzeczach używanych codziennie w domu (pieniądze, żywność, itd.) SAMODZIELNOŚĆ Samodzielnie posługuje się łyżką i widelcem Umie żuć z zamkniętymi ustami Samodzielnie korzysta z toalety po przypomnieniu Rozbiera się samodzielnie; czasami udaje mu się rozpiąć guziki lub suwak

ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Chce sprawiać innym przyjemność Woli przebywać z przyjaciółmi Coraz łatwiej stosuje się do oczekiwanych zasad zachowania i ustalanych reguł Lubi śpiewać, tańczyć, odgrywać role Wykazuje coraz większą samodzielność SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE (4-5 LAT) Wykazuje skrajnie agresywne, lękowe lub nieśmiałe zachowanie Nie jest w stanie rozstać się z rodzicami Łatwo się rozprasza i nie może się skupić na żadnej pojedynczej czynności na dłużej niż 5 minut Wykazuje niewielkie zainteresowanie zabawą z innymi dziećmi Ogólnie nie reaguje na ludzi Rzadko używa wyobraźni lub naśladownictwa w zabawie Wydaje się nieszczęśliwe lub smutne przez większość czasu Unika innych dzieci i dorosłych lub wydaje się powściągliwe wobec nich Nie okazuje wielu różnych emocji Ma kłopoty z jedzeniem, spaniem lub korzystaniem z toalety Nie umie odróżnić świata fantazji i fikcji od rzeczywistości Wydaje się niezwykle bierne Nie rozumie przyimków ("postaw kubek na stole"; "wyjmij piłkę spod kanapy") Nie umie wykonać poleceń złożonych z 2 części ("podnieś zabawkę i połóż ją na półce") Nie umie podać swojego imienia i nazwiska Nie używa liczby mnogiej lub czasu przeszłego Nie umie zbudować wieży z 6-8 klocków Trzyma kredkę zaciśniętą dłonią Ma problemy ze zdjęciem ubrania Nie umie umyć zębów lub umyć i wytrzeć rąk UWAGI: