ŚRODKI STYLISTYCZNE = ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU Materiał przygotowany i opracowany przez Samantę Dryję, autorkę bloga. Materiał przeznaczony do użytku własnego. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Spis treści: 1. Czym jest środek stylistyczny? 2. Rodzaje środków stylistycznych 3. Fonetyczne środki stylistyczne 4. Leksykalne środki stylistyczne 5. Składniowe środki stylistyczne 6. Słowotwórcze środki stylistyczne
1. Czym jest środek stylistyczny? To chwyt używany w szeroko rozumianej sztuce, którego celem jest wywołanie konkretnych emocji u odbiorcy. 2. Rodzaje środków stylistycznych a) fonetyczne b) leksyklane c) składniowe d) słowotwórcze
FONETYCZNE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ALITERACJA - powtórzenie jednej bądź kilku głosek w pozycjach kolejnych wyrazów tworzących wers (te same głoski na początku każdego DŹWIĘKONAŚLADNOWNICTWO (ONOMATOPEJA) - użycie wyrazów, których brzmienie zbliżone jest do dźwięków naturalnych EUFONIA - przyjemne, harmonijne brzmienie głosek; zharmonizowanie dźwięków, celowe potarzanie tych samych dźwięków PARONOMAZJA (KALAMBUR) - zestawienie wyrazów podobnie brzmiących (często homonfonów i homonimów), w celu ujawnienia ukrytego, tajemniczego związku znaczeniowego między zajwiskami
LEKSYKALNE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ALEGORIA - treść, która poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze jedno znaczenie: ukryte i domyślne; jest jednoznaczna ARCHAIZM -wyraz, który wyszedł już z użycia EPITET - wyraz określający rzeczownik (najczęściej udwydatniający jego cechę) EUFEMIZM -złagodzenie danego określenia GRADACJA (STOPNIOWANIE) - zestawienie słóww określonym porządku (rosnącej lub malejącej intensywności danej cechy) HIPERBOLA - wyolbrzymienie i przesadne uwypuklenie pewnych cech przypisywanych przedmiotom, zjawiskom OKSYMORON - zestawienie wyrazów o przeciwnym znaczeniu
PERYFRAZA (OMÓWIENIE) - zastąpienie zwykłego określenia innym (szerszym, wielosłownym) PORÓWNANIE - zestawienie pojęć lub przedmiotów na podstawie ich podobieństwa za pomocą wyrazów: jak, jkaby, jakoby, podobnie, równie jak, niby, na kształt, itd. PROZAIZM - słowo zaczerpnięte z języka potocznego PRZENOŚNIA (METAFORA) - zestawienie wyrazów nadające im nową wartość semantyczną A) ANIMIZACJA (OŻYWIENIE) - przypisanie martwym przedmiotom, zjawiskom przyrody, pojęciom abstrakycyjnym cech istot żywych B) PERSONIFIKACJA (UOSOBIENIE) - przyspisanie martwym przedmiotom, zjawiskom przyrody, pojęciom abstrakycyjnym cech typowo ludzkich C) METONIMIA (ZAMIENNIA) - zastąpienie właściwego wyrazu innym, będącym z nim w bliskim, realnym związku
D) SYNEKDOCHA (OGARNIENIE) - zastąpienie pojęć ogólniejszych bardziej szczegółowymi lub odwrotnie (część zastępuje całość lub całość część) TOPOS - element tematyczny lub zbiór motywów powtarzających się w literaturze danego kręgu kulturowego WULGARYZM - wyraz, który jest dosadnym, wręcz ordynarnym nazwaniem zjawiska
SKŁADNIOWE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ANAFORA (POWTÓRZENIE) - potwórzenie tego samego słowa bądź zwrotu na początku kolejnych segmenmtów wypowedzi (każdy wers zaczyna się od tego samego słowa lub zwrotu) ANAKOLUT - zdanie niemające prawidłowej konstrukcji składniowej, wprowadzane w celu zbliżenia języka utworu do mowy potocznej lub podkreśelnia ekspersji wypowiedzi ANTYTEZA (PRZECIWSTAWIENIE)- zestawienie wyrazów oparte na opozycjach znaczeń APOSTROFA - bezpośredni zwrot do adresata ELIPSA - celowe wprowadzenie niepełnych konstrukcji zdaniowych (opuszczenie fragmentu zdania) EPIFORA - powtórzenie słów lub zwrotów na końcu każdego wersu
INWERSJA (PRZESTAWNIA) - zmiana szyku wyrazów w zadaniu PARALELIZM - układ zdań o takiej samej lub podobnej budowie PYTANIE RETORYCZNE - pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi WYKRZYKNIENIE - wykrzyknikowe zdanie bądź równoważnik zdania wyrażający określone uczucia
SŁOWOTWÓRCZE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU NEOLOGIZM - nowy wyraz, wyrażenie, zwrot charakterystyczny dla danego twórcy, przez niego utworzony ZDROBNIENIE - wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego formantu ( -ka, -ko, -utki, -nik, -ek, - eńko, -ić, -enie, -eczek), którego celem jest nadanie znaczenia pomniejszającego, osłabiającego w stosunku do wyrazu podstawowego; ZGRUBIENIE - wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego formnatu ( -sko), którego celem jest nadanie znaczenia powiększonego, wzmocnionego w stosunku do wyrazu podstawowego