Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Departament Analiz Ekonomicznych Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Warszawa / 13 listopada 17

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Plan prezentacji Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja 1 Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Projekcja na lata 17-19 3 Ocena niepewności Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Zmiany między rundami - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Projekcja listopadowa PKB na tle projekcji lipcowej pkt. proc.. Spożycie indywidualne Akumulacja brutto PKB Spożycie zbiorowe Eksport netto. Wyższa dynamika spożycia indywidualnego (rachunki narodowe za II kw. oraz korzystniejsze odczyty i perspektywy wzrostu wynagrodzeń i zatrudnienia). Wyższy wkład do wzrostu eksport netto w 17 r. (pozytywne dane z bilansu płatniczego za VII i VIII br.)... Wyższy wzrost inwestycji w 1 r. w związku z przesunięciem z br. części wydatków sektora publicznego. Rewizja w dół prognozy zapasów w II poł. 17 r. -. -. Niższy wzrost wydatków bieżących SFP (zamrożenie płac w części administracji publicznej w 1 r. projekt UB). -. 17 1 19 -. PKB r/r, % 17 1 19 Lipiec 17, 3, 3,3 Listopad 17, 3, 3,3 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Projekcja listopadowa inflacji CPI na tle projekcji lipcowej Wyższe ceny surowców energetycznych na rynkach Inflacja bazowa Ceny żywności światowych. pkt. proc.. Ceny energii Inflacja CPI. Niższa dostępność niektórych produktów rolnych na rynku krajowym... Wyższa presja kosztowa i popytowa w dłuższym okresie. Wyższy wzrost cen surowców rolnych na rynkach światowych w 19 r. -. -. Niższa inflacja bazowa w 17 r. (wolniejszy wzrost cen usług związanych z użytkowaniem mieszkania oraz usług transportowych). -. 17 1 19 -. CPI r/r, % 17 1 19 Lipiec 17 1,9,, Listopad 17 1,9,3,7 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi PKB r/r, % r/r, % 9% % 3% Lip 17 List 17 Inflacja CPI r/r, % r/r, % 9% % 3% Lip 17 List 17 cel inflacyjny 7 7 3 3 3 3 1 1 1 1-1 -1-1 -1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - - 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 7 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności Projekcja na lata 17-19 Koniunktura międzynarodowa Popyt konsumpcyjny Popyt inwestycyjny Handel międzynarodowy Inflacja

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Dynamika PKB w II poł. 17 r. najprawdopodobniej przyspieszyła 17q 17q3 PKB (r/r) (%) 3,9 (,), (,) 1 Produkcja przemysł. i budow. r/r Realny fundusz płac w SP r/r Sprzedaż detaliczna r/r PKB r/r 1 Popyt krajowy (r/r) (%), (,9),7 (,) Spożycie indywidualne (r/r) (%),9 (,7),7 (,) Spożycie publiczne (r/r) (%), (3,) 3,3 (3,3) Nakłady brutto na śr. trwałe (r/r) (%), (1,1),1 (7,) Eksport (r/r) (%), (,9), (7,) Import (r/r) (%),1 (9,1) 7, (9,) - - Wkład eksportu netto (pkt. proc.) -1, (-,7) -,1 (-,7) W nawiasach podano wartości z projekcji lipcowej (17q3 wartości odsezonowane). Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji lipcowej, a czerwonym niższej. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP - 9q1 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1-17q3

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 9 W 17 r. wzrost PKB wyniesie,%, a w latach 1-19 stopniowo spowolni do poziomu bliskiego tempa wzrostu potencjalnego 7 Spożycie ogółem Przyrost zapasów PKB Nakłady na środki trwałe Eksport netto 7 Głównym czynnikiem wzrostu PKB w horyzoncie projekcji jest spożycie indywidualne, stymulowane przez korzystną sytuację na rynku pracy oraz w krótkim okresie przez transfery z tytułu świadczeń rodzinnych i wychowawczych. 3 3 Wzrost gospodarczy będzie wspierać także dodatnia dynamika nakładów brutto na środki trwałe związana z napływem środków UE z perspektywy 1-. 1-1 - 1-1 - Spowolnienie dynamiki PKB w strefie euro (przy czym ujemny wkład do wzrostu eksportu netto wzrośnie w 19 r. na skutek osłabienia się dynamiki popytu krajowego). -3 1q1 17q1 1q1 19q1 19q -3 r/r, % 1 17 1 19 PKB,7, 3, 3,3 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Koniunktura międzynarodowa - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 11 Projekcja listopadowa zakłada wyższy wzrost PKB w otoczeniu polskiej gospodarki w latach 17-1 Wysokie globalnie odczyty wskaźników bieżącej aktywności oraz nastrojów firm i konsumentów. Umocnienie ożywienia w strefie euro. Wyższa ścieżka wzrostu w Chinach. Słabe długofalowe perspektywy wzrostu na świecie związane z niską dynamiką produktywności i niekorzystnymi trendami demograficznymi. Słabe średniookresowe perspektywy światowego handlu. 3 1-1 1 PMI w przetwórstwie przemysłowym (odchylenia od pkt.) - paź-1 lut-1 cze-1 paź-1 lut-1 cze-1 paź-1 lut-17 cze-17 Świat Gospodarki rozwinięte Gospodarki wschodzące Nastroje konsumentów (odchylenia od średniej z lat -17) PKB r/r, % 17 1 19 Strefa euro, (1,9) 1,9 (1,7) 1, (1,) Niemcy, (1,9) 1,9 (1,7) 1, (1,) USA, (,), (,),1 (,1) Wlk. Brytania 1, (1,) 1, (1,) 1,7 (1,7) W nawiasach podano wartości z projekcji lipcowej (odsezonowane). Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji lipcowej, a czerwonym niższej. -1 - sty-1 sie-1 mar-13 paź-13 maj-1 gru-1 lip-1 lut-1 wrz-1 kwi-17 Gospodarki wschodzące Gospodarki rozwinięte Źródło: dane OECD, Thomson Reuters Datastream, obliczenia NBP. Nastroje konsumentów: średnie dla grup krajów ważone nominalnym PKB wg PPP. Gospodarki rozwinięte: Czechy, Dania, Izrael, Japonia, Korea Płd., Nowa Zelandia, Norwegia, strefa euro, Stany Zjednoczone, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania. Gospodarki wschodzące: Brazylia, Chiny, Meksyk, Polska, Rosja, RPA, Węgry, Turcja.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 W krótkim okresie niższa oczekiwana inflacja w otoczeniu zewnętrznym Mimo dodatniej luki popytowej, w bieżącym roku nie materializuje się oczekiwany wzrost inflacji konsumenckiej w Stanach Zjednoczonych. Obniżenie prognozy inflacji w strefie euro w efekcie rewizji w górę szacunków dot. potencjalnego tempa wzrostu regionu. 3 Inflacja konsumencka w głównych gospodarkach rozwiniętych (%, r/r) 3... Inflacja konsumencka w głównych gospodarkach rozwiniętych, po wyłączeniu cen żywności i energii (%, r/r) 1. 1 1... -1 -. -1. - sty-1 lip-1 sty-13 lip-13 sty-1 lip-1 sty-1 lip-1 sty-1 lip-1 sty-17 lip-17 Japonia Wielka Brytania Stany Zjednoczone Strefa euro -1. sty-1 lip-1 sty-13 lip-13 sty-1 lip-1 sty-1 lip-1 sty-1 lip-1 sty-17 lip-17 Japonia Wielka Brytania Stany Zjednoczone Strefa euro Źródło: dane OECD.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 13 Niepewność dot. perspektyw inflacji zwiększa utrzymywanie się niskiej dynamiki płac Mimo zacieśniania się sytuacji na rynkach pracy, dynamika płac w głównych gospodarkach rozwiniętych pozostaje słaba. Niską presję płacową łączy się z: i) słabym wzrostem produktywności pracy, ii) niskimi oczekiwaniami inflacyjnymi, iii) w części krajów nadal niepełnym wykorzystaniem czynnika pracy, iv) wzrostem aktywności zawodowej w grupach osób charakteryzujących się niższym poziomem płac (kobiet, osób starszych), v) osłabieniem pozycji negocjacyjnej pracowników oraz wzrostem preferencji dla bezpieczeństwa zatrudnienia i świadczeń pozapłacowych kosztem wyższych płac, vi) wzrostem znaczenia umów o pracę w niepełnym wymiarze godzin i umów czasowych, vii) oddziaływaniem reform strukturalnych; viii) malejącą liczbą godzin na pracującego. 1 1 1 Stopa bezrobocia w wybranych gospodarkach rozwiniętych sty-1 wrz-1 maj-13 sty-1 wrz-1 maj-1 sty-1 wrz-1 maj-17 Źródło: dane OECD. Japonia Stany Zjednoczone Wielka Brytania Strefa euro 1. Gospodarki charakteryzujące się niższą stopą bezrobocia niż w latach -7.. -. -1. -1. -. 1.. -1. -. -3. -. Czynniki wyjaśniające odchylenia dynamiki płac od średniej z lat -7 wg badania MFW (WEO, 17): Gospodarki charakteryzujące się wyraźnie wyższą stopą bezrobocia niż w latach -7 7 1 13 1 1 1 Opóźniona inflacja Trend wzrostu produktywności pracy Stopa bezrobocia Udział pracujących z przymusu w niepełnym wymiarze godzin Reszty Dynamika płac

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Rynek pracy w krajach G7 Udział płac w PKB (w %) Wydajność i wynagrodzenie (19=1) Źródło: BIS, 7th Annual Report.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Rynek pracy w krajach G7 Siła negocjacyjna pracownika (w %) Luka na bezrobociu Źródło: BIS, 7th Annual Report.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Oczekiwana stabilizacja cen ropy naftowej 1 Cena ropy WTI i liczba wiertni w Stanach Zjednoczonych 1 Ceny ropy Brent (USD/b) 1 1 1 11 1 13 1 1 1 17 1 cena ropy WTI (przesunięta o cztery miesiące) liczba wiertni (P) 3 3 sty 1 kwi 1 lip 1 paź 1 sty 17 kwi 17 lip 17 paź 17 notowania dzienne średnia w miesiącu średnia w kwartale Źródło: Bloomberg. Wydobycie ropy w USA (mln b/d) 11 1 9 7 1 11 1 13 1 1 1 17 1 wydobycie ropy w USA prognoza EIA z października 17 r. Źródło: Departament Energii USA.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 17 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Popyt konsumpcyjny - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Popyt konsumpcyjny głównym czynnikiem wzrostu PKB w projekcji Spożycie indywidualne: Korzystna sytuacja na rynku pracy. Spożycie publiczne (r/r, %) r/r, % Spożycie indywidualne (r/r, %) 1 1 - - - - - - - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q119q Optymistyczne nastroje konsumentów. W br. dynamikę podwyższa wpływ programu Rodzina plus. Możliwość finansowania konsumpcji kredytem (niskie stopy proc.). Siłę nabywczą konsumentów będzie ograniczać wzrost inflacji. Spożycie zbiorowe: Relatywnie niskie tempo wzrostu wydatków bieżących jednostek budżetowych oraz dotacji celowych dla innych jednostek (UB 17 i projekt UB 1, w tym kontynuacja zamrożenia funduszu płac części pracowników). Brak szczegółowych informacji o kontynuacji ograniczania wydatków SFP w 19 r. r/r, % 1 17 1 19 Spoż. indywidualne 3,,7 3,7 3, Spoż. publiczne,,, 3, Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 19 Dobra sytuacja finansowa gospodarstw domowych Oczekiwane jest dalsze obniżanie się stopy bezrobocia oraz przyspieszenie dynamiki wynagrodzeń, choć siłę nabywczą gospodarstw domowych będzie zmniejszać wzrost inflacji. W latach 1-17 dynamikę dochodów do dyspozycji podnosi wzrost świadczeń rodzinnych, wynikający z wdrożonego od kwietnia 1 r. programu Rodzina plus (opóźniony wpływ na spożycie z uwagi na mechanizm międzyokresowego wygładzania konsumpcji). r/r, % Spożycie indywidualne (r/r, %) Dochody do dysp. (ceny stałe) (r/r) (%) 1 Dekompozycja dochodów do dysp. (ceny stałe) (r/r, %) Transf. netto i podatki bez plus plus Fundusz płac Dochody z własności Nadwyżka operacyjna Dochody do dysp. ogółem (r/r,%) 1 - - - - - - - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - Źródło: dane GUS, obliczenia NBP, Eurostat.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Konsumpcji sprzyjają korzystne nastroje konsumentów i bardzo dobra sytuacja na rynku pracy Koniunktura konsumencka 1-17q 17q3 ULC (r/r, %),7 (1,) 3,1 (1,9) Wydajność pracy (r/r,%) 1,9 (,7), (,) 7 9 1 11 1 13 1 1 1 17-1 - -3 - Płace (r/r, %), (,3), (,) BWUK (s.a.) WWUK (s.a.) Pracujący BAEL (r/r, %) 1,9 (1,),3 (1,3) Stopa bezrobocia BAEL (%),9 (,1), (,) Stopa aktywności zawodowej (%),7 (,),7 (,3) W nawiasach podano wartości z projekcji lipcowej (odsezonowane). Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji lipcowej, a czerwonym niższej. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP. 3 1-1 - Ocena sytuacji finansowej GD i obawy przed bezrobociem -3 1-1 1-1 1-1 17-1 Bieżąca sytuacja finansowa GD Sytuacja finansowa GD w horyzoncie 1 miesięcy Obawy przed bezrobociem

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Stopy aktywności zawodowej rosną, ale negatywnie na podaż pracy oddziałują zmiany struktury demograficznej 1. 1. Zmiany liczby ludności i stopa aktywności zawodowej Liczba ludności (s.a.) (r/r) (%) Stopa aktywności zawodowej (%, prawa oś) 7.. 3 3 3 33 3 Stopa aktywności zawodowej w grupie wiekowej (%, lewa oś) Udział grupy wiekowej w populacji (%, prawa oś) 1- lata - lata 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 1 1 7 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 3 3 1 1 -.. -1 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q 7 7 7 7-9/ lata /+ lata 3 1 3 1 1 1 3 1 1 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP. 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Najniższe w historii badań ryzyko utraty pracy oraz odpływu z zatrudnienia do nieaktywności % 1% 1% 1% 1% 1% % % % Źródło: dane GUS, obliczenia NBP. Prawdopodobieństwa przepływów pomiędzy zatrudnieniem (E) i bezrobociem (U).%.% 1.% 1.%.% % U->E (s.a., L) E->U (s.a., P) %.% 9 1 11 1 13 1 1 1 17 Najniższe w historii badań prawdopodobieństwo utraty pracy (E->U). Najwyższe w historii badań (od 199 roku) prawdopodobieństwo przejścia z bezrobocia do zatrudnienia (U->E). 3 1 1 Napływy i odpływy do nieaktywności (N) (w tysiącach osób w ciągu kwartału) E->N U->N N->E N->U 9 1 11 1 13 1 1 1 17 Obecny wzrost współczynnika aktywności osób w wieku + odzwierciedla zahamowanie odpływu osób pracujących do nieaktywności zawodowej (E->N). Firmy zatrzymują w zatrudnieniu osoby +. Od 13 roku intensywność przepływów między nieaktywnością (N) i bezrobociem (U) wzrosła głównie dzięki coraz wyższej, ale epizodycznej aktywności osób luźniej związanych z rynkiem pracy, co wpływa korzystnie na podaż pracy.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Aktywność zawodowa osób + rośnie w przededniu obniżenia wieku emerytalnego 3... 1. 1... -. -1. -1. Współczynnik aktywności zawodowej i jego zmiany 1- -3 3- -9/ /+ 9 7 3 1.1..... -. -. -. -. Zmiany współczynnika aktywności zawodowej według odległości do wieku / -1-9 - -7 - - - -3 - -1 1 3.9..7....3..1. Zmiana r/r I kw. (L) Zmiana r/r II kw. (L) Poziom II kw. (P) M (L) Poziom M (P) K (L) Poziom K (P) / lat Do II kw. 17 r., mimo planowanego obniżenia wieku emerytalnego, aktywność zawodowa rośnie szybciej niż w analogicznych kwartałach 1 r. efekt braku rąk do pracy? Największe zmiany nie dotyczą wieku emerytalnego, lecz 3- lat przed emeryturą i są związane z zatrzymywaniem przez pracodawców starszych pracowników w firmach. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Aktywność zawodowa w wieku przedemerytalnym ciągle niższa niż średnia w UE Współczynniki aktywności zawodowej - Mężczyźni Współczynniki aktywności zawodowej - Kobiety 1 1 9 9 7 7 3 3 1 1 1-19 - -9 3-3 3-39 - -9 - -9 - -9 1-19 - -9 3-3 3-39 - -9 - -9 - -9 WAZ, Mężczyźni, Polska WAZ, Mężczyźni, EU WAZ, Kobiety, Polska WAZ, Kobiety, EU Aktywność zawodowa osób tzw. prime-age zbliżona do średniej w UE. Pomimo ograniczenia wcześniejszych emerytur w Polsce ciągle występuje problem relatywnie niskiej w stosunku do UE aktywności mężczyzn po roku życia. Kolejne generacje są jednak coraz aktywniejsze na rynku pracy - istnieje potencjał wzrostu aktywności zawodowej. Niższa niż przeciętna w UE aktywność zawodowa kobiet w wieku do lat jest związana z wysokim poziomem skolaryzacji na poziomie wyższym, głównie na studiach dziennych. Aktywność kobiet w wieku - lata nie odbiega znacząco od średniej w UE. Problemem jest dość wczesne wycofywanie się z rynku pracy związane z wiekiem emerytalnym ( lat), choć istnieje potencjał do dalszego wzrostu aktywności zawodowej w wieku -9 lat. Źródło: Dane z Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Dobra sytuacja na rynku pracy może rozłożyć w czasie efekty obniżania wieku emerytalnego....3..1 9 9 9 9 3 9 9 1 9 9 Liczba emerytów i rencistów 1Q1 1Q1 1Q1 1Q1 1Q1 Q1 1 - przed podwyższ. wieku emeryt 1 - przed obniż. wieku emeryt. 17.7 17.9 Aktywność zawodowa osób na granicy wieku emerytalnego Bez świadczeń Ze świadczeniami....3..1-1 1-1 1 Odległość od wieku emerytalnego 1M 1K 13M 13K 1M 1K Według danych GUS liczba emerytów i rencistów w okresie I kw. III kw. 17 r. była niższa od prognoz z 1 r. nie uwzględniających obniżenia wieku emerytalnego. Przyczyniła się do tego dobra sytuacja na rynku pracy. Według szacunków ZUS do końca 17 roku wnioski o emeryturę w związku z obniżeniem wieku emerytalnego może złożyć ok. 33 tys. osób. Ocena NBP jest podobna, ale złożenie wniosku nie oznacza, że o tyle natychmiast wzrośnie liczba emerytów. Dlatego szacunki wzrostu liczby emerytów są nieco niższe i rozłożone w czasie bo: - złożenie wniosku nie oznacza przejścia na emeryturę, - aby przejść na emeryturę trzeba rozwiązać umowę o pracę., - część osób może potrzebować czasu na zgromadzenie wszystkich dokumentów potrzebnych do ustalenia kapitału początkowego. W obecnej projekcji skokowe zmiany liczby emerytów związane z obniżeniem wieku emerytalnego będą widoczne w IV kw. 17 r. i I kw. 1 r. Ponadto w kolejnych latach szybciej odchodzić na emeryturę będą osoby obecnie zbliżające się do wieku /, które w oparciu o stare regulacje musiałby coraz dłużej czekać na przejście na emeryturę. Historycznie niskie bezrobocie może powodować, że aktywność zawodowa osób, które przejdą na emeryturę może nie zmniejszać się tak gwałtownie, jak to było obserwowane w przeszłości. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Tysiące Tysiące Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Imigracja z Ukrainy 1 1 Liczba imigrantów na polskim rynku pracy (głównie z Ukrainy) 7 3 1 11 1 13 1 1 1 17 Liczba zezwoleń na pracę (L) Liczba oświadczeń (L) Liczba wiz wydanych Ukraińcom w związku z oświadczeniami (L) Przekroczenia granicy polsko-ukraińskiej (do PL) przez cudzoziemców (P) Dane za pierwsze półrocze 17 wskazują, że wydano ponad 1 tys. zezwoleń na pracę dla cudzoziemców oraz zarejestrowano 9 tys. oświadczeń stanowiących podstawę ubiegania się o wizę. W całym 17 roku liczba pracujących w Polsce imigrantów może być o % wyższa niż w roku ubiegłym. Szacunki te potwierdza wzrost ruchu osobowego na granicy z Ukrainą. Struktura oświadczeń wg sektora wnioskującego pracodawcy 1% 9% % 7% % % % 3% % 1% % 9 1 11 1 13 1 1 1 I poł. 17 rolnictwo przemysł budownictwo usługi Całkowita zmiana struktury sektorowej miejsc pracy dla imigrantów w latach 1-1. Większość obecnie przyjeżdżających imigrantów pracuje w usługach, rośnie znacznie zatrudnienia w przemyśle. Coraz częstsza praca na podstawie umów o pracę, w sektorach z mniejsza szarą strefą niż rolnictwo i budownictwo. Źródło: dane Straży Granicznej, MRiPS, obliczenia NBP.

Tysiące Tysiące Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 7 Dotychczasowa liberalizacja polityki wizowej UE wobec Ukrainy nie powoduje znacznego odpływu imigrantów z Polski 1 1 1 1 Obywatele Ukrainy w Niemczech wg długości pobytu Obywatele Ukrainy w Niemczech wg długości pobytu (zmiany r/r) 1 1 - -1-1 <1 rok 1- lata -1 lat >=1 lat <1Y 1-Y -1Y >=1Y Całkowita zmiana r/r Od czerwca 17 obywatele Ukrainy są zwolnieni z konieczności posiadania wiz na krótkoterminowe pobyty turystyczne nie oznacza to jednak, że otworzono dla tych osób rynki pracy w UE. Pod względem legalizacji zatrudnienia regulacje nie uległy zmianie. Skala dotychczasowego napływu obywateli Ukrainy do pracy w Niemczech dość niewielka w porównaniu z napływem do Polski. W strukturze długości pobytów dominują migranci średnio i długoterminowi. Źródło: Dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Pomimo korzystnych uwarunkowań popytu na pracę % Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw % % % -% -% 9-9 1-9 11-9 1-9 13-9 1-9 1-9 1-9 17-9 r/r (L) dane wyrównane sezonowo (P) Tendencje wzrostu liczby pracujących wg sektorów gospodarki 1 11 1 9 7 7 I I 9 I 1 I 11 I 1 I 13 I 1 I 1 I 1 I 17 I S. usługowy (GN) S. usługowy (BAEL) Rolnictwo (GN) Rolnictwo (BAEL) S. przemysłowy (GN) S. przemysłowy (BAEL) Źródło: dane GUS, obliczenia NBP, Szybki Monitoring NBP, F-1/I-1 GUS. Prognozy zatrudnienia 1 1 - -1-1 - - -3 7 9 1 11 1 13 1 1 1 17 3 1-1 saldo F1 wsk.zatr s.a. wsk.zatr średnia długookresowa Prognozy zatrudnienia wg wielkości firmy - 1 13 1 1 1 17 MSP s.a. w tym: do 9 osób s.a. duże s.a. w tym: i więcej osób s.a.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 9... ograniczona podaż pracy będzie prowadzić do wyhamowania wzrostu liczby pracujących 3 Pracujący (r/r, %) Stopa aktywności zawodowej (%, prawa oś) 7 3 Zmiana zasobu siły roboczej, tys. r/r Struktura demograficzna Ludność Stopa aktywności zawodowej osób w wieku /+ lata Stopa aktywności zawodowej osób w wieku -9/ lata Stopa aktywności zawodowej osób w wieku - lata Stopa aktywności zawodowej osób w wieku 1- lata Ludność aktywna zawodowo 3 % 1 1 1-1 -1 - -3-1 - -3-1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - Nieobsadzone stanowiska trudności ze znalezieniem pracowników (odsetek przedsiębiorstw) 3 1 kw IV 7 kw IV wakaty kw IV 1 kw III Źródło: dane GUS, obliczenia NBP, Szybki Monitoring NBP. 17 kw I 17 kw II trudności ze znalezieniem pracowników 17 kw III Stopa bezrobocia 1% 1% 7,% %,1 % % 7 9 1 11 1 13 1 1 1 17 Stopa bezrobocia wg BAEL - sa Stopa bezrobocia wg urzędów pracy - sa

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Przyspieszenie płac Wynagrodzenia nominalne (r/r) (%) Wynagrodzenia realne (r/r) (%) - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q Naciski na wzrost płac (odsetek przedsiębiorstw) 1 13 1 1 1 17 presja ogółem (rosnąca oraz bez zmian) w tym wzrost presji (prawa oś) 1 1 1 1 1 3 1 Prognozy podwyżek płac 7 9 1 11 1 13 1 1 1 17 odsetek przedsiębiorstw s.a. odsetek zatrudnionych s.a. Źródło: Szybki Monitoring NBP, obliczenia NBP. 3 1 1 Wzrost presji płacowej oraz szybszy wzrost płac niż wydajności pracy (odsetek przedsiębiorstw) 9 1 11 1 13 1 1 1 17 płace wzrosły w większym stopniu niż wydajność wzrost presji płacowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 31 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Popyt inwestycyjny - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 1 1 1 - - - - -1-1 Od 17 r. przewidywany wzrost inwestycji Przedsiębiorstw Mieszkaniowe Publiczne Nakłady brutto na śr. trwałe 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q119q 1 1 1 - - - - -1-1 Inwestycje przedsiębiorstw: Rosnące wykorzystanie środków z perspektywy UE 1-. Poprawa prognoz dotyczących popytu, zamówień i produkcji. Poprawa nastrojów wśród inwestorów. Niskie stopy procentowe. Najwyższy od r. poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych. Inwestycje publiczne: Rosnące wykorzystanie środków z perspektywy UE 1-. Inwestycje mieszkaniowe: Dobra sytuacja na rynku pracy. Niskie stopy procentowe. r/r, % 1 17 1 19 Nakłady brutto na środki trwałe -7,9, 7,, Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

1Q Q 3Q Q 1Q Q 3Q Q 1Q Q 3Q Q 1Q Q 3Q Q 1Q Q 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 %, r/r %, r/r Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 33 Bieżące dane wspierają scenariusz przyspieszenia inwestycji publicznych w 17 r., choć w tempie niższym niż zakładano w poprzedniej rundzie Za niewielkim obniżeniem tempa inwestycji publicznych w br. przemawia niski poziom inwestycji drogowych w I-III kw. br. oraz prawdopodobna realizacja dostaw sprzętu wojskowego w 17 r. na niższym od wcześniej zakładanego poziomie Dynamika inwestycji publicznych ogółem, % r/r 1 1 - -1-1 - - - - - Wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego, % r/r zał. lipiec 17 realizacja zał. listopad 17 13 1 1 1 17 Źródło: dane: MF, Eurostat, obliczenia własne

7 9 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 mld PLN % alokacji, narastająco % PKB Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Wysoki stopień zaawansowania podpisanych umów na wykorzystanie środków UE przemawia za utrzymaniem się wysokiej dynamiki absorpcji funduszy unijnych w horyzoncie projekcji Utrzymujące się niższe tempo absorpcji środków UE w porównaniu do tego samego okresu poprzedniej perspektywy wskazuje na niższe wykorzystanie środków UE w br. Wnioski o płatność beneficjentów, mld PLN Wartość podpisanych umów na projekty finansowane ze środków na Politykę Spójności, narastająco % alokacji Wykorzystanie środków unijnych (bez WPR i PROW) 3. 3. 3.. 3... 1. 3. 1. 1. 1... 7-1- 13 7-1- 13 7-1- 13 /1 9/1 1/17 I-IX X-XII 1 III VI IX XII III VI IX XII III VI IX II rok III rok IV rok 7-13 1-.. zał. lipiec 17 realizacja zał. listopad 17 Źródło: dane GUS, MR, obliczenia własne

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Ankiety wśród przedsiębiorstw wskazują na niskie bariery popytu, wzrost optymizmu, Bariery popytu 1 1 1 11 1 13 1 1 1 17 Kwartalne prognozy popytu, produkcji i zamówień (dane s.a.) 1 1 - -1-1 1 13 1 1 1 17 trwały komponent popytu popyt zamówienia produkcja.. 1. 1... -. -1. -1. -. -. 1 13 1 1 1 17 SM - OPTIN - prywatny F1 - inwestycje r/r - prywatny Źródło: Szybki Monitoring NBP. Ogólna ocena optymizmu inwestorów (wsk. wystandaryzowane). 1. 1... -. -1. -1. -. -. -3. 1 13 1 1 1 17 SM - OPTIN - publiczny F1 - inwestycje r/r - publiczny

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 dalszą poprawę koniunktury i rosnące portfele zamówień Przemysł wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury - - - - -1-1 1 13 1 1 1 17 Budownictwo wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury - -1-1 - - -3 1 13 1 1 1 17 1 Przemysł portfel zamówień krajowych i zagranicznych Budownictwo portfel zamówień na rynku krajowym - - -1-1 -1-1 - - 1 13 1 1 1 17 Źródło: dane GUS. - 1 13 1 1 1 17

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 37 oraz wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych Oceny niepewności - 9-11 -1 7 7-17 7-7 -3 3 7 1 13 1 1 1 17-1 13 1 1 1 17 SM NBP (s.a.) GUS (przemysł) niepewność własna (L oś) niepewność własna s.a.(l oś) bariera-niepewność (P oś) Źródło: Szybki Monitoring NBP, dane GUS. Źródło: Szybki Monitoring NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Przedsiębiorstwa planują zwiększenie nakładów inwestycyjnych 1 Planowana zmiana wielkości nakładów 3 Wskaźnik nowych inwestycji w sektorach własności 1 - -1 1-1 - 3 3-1 1 13 1 1 1 17 dynamika inwestycji F1 (P) plany roczne tj. do końca br. plany roczne SDZ Źródło: Szybki Monitoring NBP, dane GUS. plany kwartalne plany kwartalne SDZ Planowana zmiana inwestycji w perspektywie kwartału r/r oraz w całym bieżącym roku r/r. Saldo zmian, saldo dużych zmian SDZ (wzrost-spadek). -3 1 1 13 1 1 1 17 prywatny średnia 9 prywatny średnia prywatny publiczny średnia 9 publiczny średnia publiczny Udział przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie nowych inwestycji w perspektywie kwartału.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 39 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Handel zagraniczny - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Wkład eksportu netto do wzrostu czynnikiem ograniczającym dynamikę PKB Eksport: Wkład eksportu netto (pkt.proc., prawa oś) Eksport (r/r) (%) Import (r/r) (%) Wysoki poziom rentowności eksporterów (wysoka opłacalność cenowa). Oczekiwane spowolnienie ożywienia w strefie euro. 1 3 Aprecjacja kursu złotego. 1 1 Import: W 17 r. przyspieszenie dynamiki konsumpcji i inwestycji. - -1 Niższy przyrost zapasów w II poł. br. -1-1 - -3 Od 1 r. wolniejszy wzrost popytu krajowego. - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q r/r pp. 1 17 1 19 Wkład eksportu netto do wzrostu,3 -, -, -,1 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Zmiany polskiego eksportu 1 Zmiany wolumenu eksportu w krajach Grupy Wyszehradzkiej (% r/r - rachunki narodowe) Zmiany polskiego eksportu do wybranych grup krajów (% r/r; ceny bieżące) 1 1 - - -1 Dynamika polskiego eksportu wg statystyki rachunków narodowych (% r/r) I II III IV I II III IV I II III IV I II 1 1 1 17 zmiany cen w EUR zmiany wolumenu zmiany wartości w EUR Źródło: Dane CPB i Eurostatu, Szybki Monitoring NBP. 1 9 3-3 1 1 1 9 3-3 I II III IV I II III IV I II 1 1 17 Polska Czechy Słowacja Węgry Zmiany polskiego eksportu sektora motoryzacyjnego (% r/r; ceny bieżące) I II III IV I II III IV I II 1 1 17 części pojazdy użytkowe samochody osobowe ogółem 1 1 1 1 9 3 strefa euro Wielka Brytania Grupa kraje spoza UE Wyszehradzka I kw. 17 II kw. 17 Zmiany polskiego eksportu wg stat. bilansu płatniczego (% r/r; ceny bieżące) I II III IV I II III IV I II III* 1 1 17 towary usługi eksport * dane obejmują lipiec i sierpień

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Stopniowe umocnienie złotego Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego dodatnie w horyzoncie projekcji. Realny kurs efektywny. Dochody z pracy za granicą Dochody pierwotne (bez wynagrodzeń pracowników) Dochody wtórne (bez przekazów zarobków) i kapitałowe Towary i usługi Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego (% PKB).......3..3...1.1. 3.9 3.9 - -. 3. 3.7 3. 3.7 - -. 3. 3. 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - 1 11 1 13 1 1 1 17 1 19 -. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 3 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 Inflacja - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Na przełomie 17/1 r. inflację CPI będzie obniżać efekt bazy Efekt bazy wpływ na CPI 1. Żywność i napoje bezalkoholowe Energia Inflacja bazowa CPI 1 r/r, % 17q 17q3 1. 1 Inflacja CPI 1, (1,9) 1,9 (,1). Inflacja bazowa, (,), (1,). Inflacja cen żywności 3, (3,7), (,) -. Inflacja cen energii 3,1 (3,) 1,9 (,1) -1. -1. 1 13 1 1 1 17 1 W nawiasach podano wartości z projekcji lipcowej (odsezonowane). Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji lipcowej, a czerwonym niższej. Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Dynamika cen konsumenta stopniowo powraca do celu inflacyjnego Inflacja bazowa Ceny energii Ceny żywności Inflacja CPI W 17 r. inflację cen energii i żywności podwyższają czynniki o charakterze przejściowym. Wzrost presji kosztowej: przyspieszenie dynamiki jednostkowych kosztów pracy, 3 1 3 1 niska inflacja w strefie euro, w dalszym horyzoncie spadek cen surowców energetycznych na rynkach światowych wraz z deprecjacją dolara, w którym są kwotowane. Wzrost presji popytowej dodatnia luka popytowa (przy czym wrażliwość dynamiki cen na zmiany krajowej koniunktury zmniejszyła się w ostatnich latach). -1-1 r/r, % 1 17 1 19 - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q Inflacja CPI -, 1,9,3,7 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego W latach 1-19 luka popytowa nie przekracza 1% PKB potencjalnego TFP Kapitał NAWRU Aktywni zawodowo Produkt potencjalny Luka popytowa (% PKB pot.) PKB (r/r, %) Produkt potencjalny (r/r, %) 3 3 3 3 1-1 1-1 1 1-1 -1 - - -3 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1-3 19q1 19q Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 7 Wpływ rosnącej presji kosztowej w kraju ograniczany przez umiarkowaną dynamikę cen importu Wynagrodzenia (r/r, %) Wydajność pracy (r/r, %) ULC (r/r, %) - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1-19q1 19q Ceny importu bez cen ropy i gazu (r/r) (%) r/r, % Ceny importu (r/r) (%) 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Ceny surowców energetycznych po wzroście w krótkim horyzoncie będą stopniowo obniżać się Indeks cen surowców rolnych będzie kształtować się na niskim, choć stopniowo rosnącym poziomie 1. Indeks światowych cen surowców energetycznych (USD, 11=1) VII/17 Indeks światowych cen surowców rolnych (EUR, 11=1) VII/17 1. r/r, % Inflacja cen energii (r/r) (%) 1 Inflacja cen żywności (r/r) (%) 1 1.1 1.1 1 1 1 1.9.9...7.7.......3.3 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q - - - - - - - 1q1 11q1 1q1 13q1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1-19q1 19q Źródło: dane GUS, Bloomberg, Reuters, obliczenia NBP.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 9 Plan prezentacji: Zmiany między rundami Projekcja 17 19 - Otoczenie zewnętrzne - Popyt konsumpcyjny - Popyt inwestycyjny - Handel zagraniczny - Inflacja Ocena niepewności Obszary niepewności Projekcja listopadowa na tle innych prognoz Ocena niepewności

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego Obszar niepewności Opis Wpływ Skala wpływu Pogorszenie perspektyw wzrostu w gospodarce globalnej Osłabienie koniunktury w USA (pogorszenie nastrojów spowodowane mniejszym zakresem bądź opóźnieniem we wdrażaniu reform, przecena na rynku akcji). Pogorszenie nastrojów i silniejsze spowolnienie aktywności gospodarczej w strefie euro (stabilność systemu finansowego, warunki Brexitu, tendencje dezintegracyjne, wybory we Włoszech). Eskalacja napięć na Półwyspie Koreańskim. Inflacja PKB ** Poprawa globalnej koniunktury Wyższy wzrost gospodarczy w USA (pozytywny efekt stymulacji fiskalnej i silniejszej poprawy nastrojów na wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne podmiotów prywatnych, zwiększenie wydatków infrastrukturalnych). Wyższy wzrost gospodarczy w strefie euro (wyższa dynamika inwestycji, silniejsza poprawa konkurencyjności w wyniku reform strukturalnych wprowadzanych w części krajów członkowskich). Inflacja PKB ** Zmiana podaży pracy Wpływ ustawy o obniżeniu wieku emerytalnego na aktywność zawodową niepewność co do liczby osób przechodzących do nieaktywności uzależniona od rozwoju sytuacji na rynku pracy. Migracje powrotne Polaków. Skala migracji zarobkowych obywateli Ukrainy do Polski (m.in. wpływ wprowadzenia ruchu bezwizowego w UE dla obywateli Ukrainy). Inflacja PKB * Ceny ropy naftowej na rynkach światowych Zaburzenia podaży ropy na rynkach światowych: - nieznany kształt polityki podażowej OPEC w przyszłości, - wpływ zakłóceń w pozyskaniu surowca w Iraku w związku ze wzrostem napięć po referendum niepodległościowym w Kurdystanie. Perspektywy wzrostu w gospodarce światowej, szczególnie w azjatyckich krajach wschodzących. Inflacja PKB * Podsumowanie Inflacja PKB

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 1 Inflacja CPI r/r, % PKB r/r, % 9% % 3% proj. centralna cel inflacyjny 9% % 3% proj. centralna 7 7 3 3 1 1 3 3-1 -1 1 1 - - -3-3 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q -1-1 1q1 1q1 1q1 17q1 1q1 19q1 19q CPI r/r, % poniżej 1,% poniżej,% poniżej 3,% poniżej centr. przedział 1,-3,% CPI r/r, % ścieżka centralna przedział % PKB r/r, % ścieżka centralna przedział % 17 % 1% 1% % 1% 1 % 9% 9% 9% 7% 19 1% % 7% 9% 9% 17 1,9 1,9, 1,3 1,,9 19,7 1,7 3,7 17, 3,, 1 3,,, 19 3,3,3,3 Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.